Якіх зьменаў у беларуска-расейскіх адносінах можна чакаць у сьвятле заяваў Аляксандра Лукашэнкі, зробленых на ягонай апошняй прэсавай канфэрэнцыі? Ці будзе Масква, скарыстоўваючы і эканамічныя рычагі, і патрэбу Лукашэнкі ў расейскай падтрымцы на выбарах, дамагацца ад яго ў бліжэйшыя месяцы істотных крокаў на шляху інтэграцыі? У чым адрозьненьне цяперашняй перадвыбарчай сытуацыі і той, якая была падчас выбараў 2001 году? Якое значэньне досьведу ўкраінскай “аранжавай” рэвалюцыі для беларускай палітыкі і беларуска-расейскіх адносінаў?
Гэтыя пытаньні абмяркоўваюць у “Праскім акцэнце” палітолягі Аляксандар Грыцанаў і Віталь Сіліцкі і намесьнік галоўнага рэдактара расейсага часопісу “Новое время” Вадзім Дубноў.
(Дракахруст: ) "У апошнія месяцы здавалася, што працэс беларуска-расейскай інтэграцыі заўважна ажывіўся. Паведамлялася, што канстытуцыйны акт саюзнай дзяржавы ўжо амаль падрыхтаваны, назваліся нават тэрміны правядзеньня рэфэрэндуму аб аб’яднаньні – вясна-лета наступнага году. Што можна сказаць пра гэтыя інтэграцыйныя прагнозы на падставе заяваў, якія прагучалі на апошняй прэсавай канфэрэнцыі Аляксандра Лукашэнкі?"
(Грыцанаў: ) "Мне здаецца, што Лукашэнка адчуў сабе больш незалежным ад Масквы. Будаўніцтва саюзнай дзяржавы для яго зараз рэч ня першай неабходнасьці. Ён заўжды быў схільны да ўжываньня ваеннай рыторыкі – "фронт", "бот", "танкі праз Менск на Маскву" і г.д. Але зараз ён вельмі добра адчуў, што пачынаецца новы раунд глябальнага, усясьветнага супрацьстаяньня Захад-Усход. І таму Лукашэнка ўжо мог дазволіць сабе сказаць – нам непатрэбны прэзыдэнт саюзнай дзяржавы, нам непатрэбна Расея, як дзяржава, якая будзе дыктаваць нам, на што выдаткоўваць нашы грошы, выбары будуць вырашаныя ў Беларусі. Таму ўсе гэтыя новыя павароты ў адносінах паміж Менскам і Масквой – гэта адцягваньне часу. Пуцін атрымаў паразу ў Кіеве, атрымаў паразу ў Тбілісі, таму зараз Менску менш патрэбна Масква, чым Маскве – Менск. Тут Лукашэнка дакладна выразіўся".
(Дракахруст: ) "Спадар Дубноў, гэты энтузіязм новага ажыўленьня інтэграцыйных працэсаў назіраўся ў большай ступені якраз у Расеі. На Ваш погляд, ці ня сталі заявы Лукашэнкі на прыгаданай прэсавай канфэрэнцыі своеасаблівым "халодным душам" для гэтых энтузіястаў?"
(Дубноў: ) "Я абсалютна згодны [з папярэднім прамоўцам]. Лукашэнка сапраўды паводзіў сябе як чалавек, які разумее, што Маскве ўсё гэта патрэбна значна больш, чым яму.
Гандаль мог бы быць узаемавыгадны, але пры бліжэйшым разглядзе важкага прызу не назіралася. Масква ліхаманкава шукае варыянты пераемнасьці ў 2008 годзе, і варыянт саюзнай дзяржавы быў адным з такіх тэхналягічных сцэнароў. Але я не ўпэўнены, што Масква сур''ёзна на гэта ставіла і сур''ёзна разглядала гэты плян, ён быў хутчэй плянам-дублёрам. Ну а Лукашэнку гэта тым болей не было патрэбна, бо пры ўсёй сваёй імпульсіўнасьці палітычна Аляксандар Рыгоравіч вельмі прадказальны чалавек. Было цалкам зразумела, што ён запатрабуе за гэта ад Масквы такую цану, такіх асалодаў, якіх Масква яму проста ня зможа даць, таму што гэта нівэлюе ўсе яе стымулы і матывы. Таму я б не сказаў, каб у Маскве з такім ужо энтузіязмам да гэтага ставіліся. Усё, як заўжды, усё, як усе апошнія 11 гадоў. Шум вакол усіх гэтых гісторыяў значна важнейшы за нейкія рэальныя канкрэтныя крокі".
(Дракахруст: ) "Прэсавыя канфэрэнцыі для расейскіх журналістаў, падобныя да той, што прайшла 23 лістапада, праводзіцца Лукашэнкам прыблізна раз на год. Такім чынам ягоныя цяперашнія заявы – гэта ня толькі ацэнка бягучага стану беларуска-расейскіх адносінаў, але і адказ на пытаньне, якую ролю расейская тэма будзе адыгрываць у перадвыбарчай кампаніі кандыдата Аляксандра Лукашэнкі. Дык якую менавіта?"
(Сіліцкі: ) "Па-першае, давайце не называць гэта перадвыбарчай кампаніяй. Тое, што адбудзецца, я б не рашыўся называць выбарамі. Гэта будзе піяр-кампанія па заручэньні прэзыдэнта (усе ведаюць, хто ім будзе) народнай падтрымкай.
І пра тэму беларуска-расейскай інтэграцыі тут таксама варта казаць, як пра нейкую віртуальную зьяву, якая існуе ў палітычным дыскурсе, у друку і г.д. Тое, што адбываецца ў рэчаіснасьці – гэта абсалютна іншая рэч. Дык вось гэтая віртуальная інтэграцыя ўвесь час разьвіваецца па сынусоідзе: то ідзе рыторыка аб''яднаньня, то ідзе рыторыка незалежніцкая, як гэта было ў 2004 годзе падчас газавага канфлікту, потым ізноў кудысьці вынясе. Каб пачаць новы інтэграцыйны абарот, абавязкова спачатку трэба пасварыцца.
Што тычыцца гэтых палітычных піяр-кампаніяў, якія ў Беларусі называюцца выбарамі, то перад рэфэрэндумамі і выбарамі ў Беларусі заўжды ў афіцыйным дыскурсе мацнее рыторыка незалежнасьці, памятаеце лёзунг "За Беларусь" леташняга рэфэрэндуму, у 2001 годзе штосьці падобнае таксама было.
А сапраўднае роля Расеі і яе сапраўдны ўплыў даволі прадказальныя.
Я згодны з маімі суразмоўцамі – ня толькі Расеі Лукашэнка патрэбны больш, чым Расея – Лукашэнку. Але пры любым раскладзе іншага варыянту, акрамя як падтрымліваць Лукашэнку, у Крамля няма. Лукашэнка гэта вельмі добра ўсьведамляе і таму будзе рабіць усё, што хоча.
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, спадар Сіліцкі заўважыў, што падчас апошніх палітычных кампаній узмацнялася незалежніцкая рыторыка ўладаў. Але так было не заўсёды. Гэтымі днямі споўнілася 9 гадоў канстытуцыйнага рэфэрэндуму. І той, і папярэдні рэфэрэндум 1995 году праходзілі як раз пад сьцягам адзінства і братэрства з Расеяй. А як будзе зараз?"
(Грыцанаў: ) "Мне падалася вельмі знакавай сытуацыя, калі вельмі мудрая і вопытная радыёстанцыя "Нямецкая хваля" распачала вяшчаньне на Беларусь на расейскай мове. Яны лепей за нас ведаюць, што такое нацыянальны сувэрэнітэт, што такое тытульная нацыя і г.д. Але мне здаецца, што ў некаторых раскладках паміж Эўразьвязам, Масквой і афіцыйным Менскам сасьпеў нейкі плян, нешта Масква ведае пра Менск, нешта Эўразьвяз ведае пра Менск і пра Маскву. І таму гэтая рыторыка – гэта ўсё рыторыка для тых, хто глядзіць беларускае тэлебачаньне. Усё важнае і вырашальнае будзе разглядацца не вельмі высокім і канфідэнцыйным узроўні.
Лукашэнка будзе напіраць на сувэрэнітэт, бо трэба ж будзе яму растлумачыць, чаму няма і ня будзе саюзнай дзяржавы і саюзнага прэзыдэнта, хаця ў Беларусі шмат шараговых грамадзянаў чакалі гэтага, чакалі расейскі рубель дзякуючы вельмі дарагой нафце і саюзнага прэзыдэнта. Папулярнасьць Пуціна ў Беларусі вышэй за папулярнасьць Лукашэнкі. Так што будзе з аднаго боку адстойваньне сувэрэнітэту, а па другое – абдымкі з Расеяй, каб не бянтэжыць афіцыйную Маскву, якой таксама патрэбна тлумачыцца з расейскімі грамадзянамі".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, я павінен сказаць, што апошнім часам гэтая тэндэнцыя, якая была на працягу 4 гадоў, зьмянілася на адваротную – зараз Лукашэнка больш папулярны ў Беларусі, чым Пуцін.
Спадар Дубноў, нашы калегі казалі пра інтэграцыю, як пра нейкі піяр, які ня мае дачыненьня да рэчаіснасьці. Але паміж Беларусьсю і Расеяй зараз, у лістападзе, яшчэ няма дамовы аб пастаўках на наступны год. На гэтым тыдні "Газпром" заявіў, што паставіць у 2006 годзе на 2 мільярды кубамэтраў газу меней, чым гэтага хацеў беларускі бок. Ці азначае гэта, што Расея будзе выкарыстоўваць нейкі эканамічны рычаг, каб прымусіць Лукашэнку пайсьці на рэальнае, а не віртуальнае аб''яднаньне?"
(Дубноў: ) "Не, я ня думаю. Я ня думаю, што Масква наагул зацікаўленая ў нейкай рэальнай інтэграцыі, і ўсплёск актыўнасьці ў гэтым накірунку зьвязаны выключна з праблемай 2008 году ў Расеі. Відаць, у Маскве меркавалі, што гэта нейкім чынам можа быць зьвязана з праблемай 2006 году для Лукашэнкі, але ў Лукашэнкі няма такой праблемы, таму ён можа паводзіць сябе дастаткова свабодна.
Што тычыцца газавых канфліктаў, то гэта зусім іншы сюжэт, таму што насамрэч у Масквы няма цэласнай і збалянсаванай палітыкі, пазыцыі па беларускай тэме. Інтэграцыйныя тэмы ўжо даўно вычарпаліся, у іх даўно ніхто ня верыць, але ў цяперашні эўразійскі кантэкст расейскай палітыкі Беларусь укладаецца ідэальна, і без яе Крэмль аніяк ня можа абысьціся.
Калі Крэмль робіць заявы наконт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, ён зразумела мае на ўвазе ня толькі Казахстан, але і Беларусь, гэта для яго сымэтрычныя рэчы. Таму з пункту гледжаньня палітычнага піяру Беларусь патрэбная.
З пункту гледжаньня рэальнай палітыкі "Газпром" можа дазволіць сабе выказаць тую нелюбоў да беларускага кіраўніка, якую мае да яго расейскае кіраўніцтва наагул. Гэта зусім іншы сюжэт, і ён ня вельмі зьвязаны зь нейкімі інтэграцыйнымі ці антыінтэграцыйнымі сюжэтамі".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, паводле Вадзіма Дубнова пляны Масквы адносна Беларусі – даволі вэгэтарыянскія. У Беларусі прынята бачыць гэтая пляны больш драпежніцкімі. На Ваш погляд, ці будзе Расеі,скарыстоўваючы і эканамічныя рычагі, і патрэбу Лукашэнкі ў расейскай падтрымцы на выбарах, дамагацца ад яго ў бліжэйшыя месяцы істотных крокаў на шляху інтэграцыі?"
(Грыцанаў: ) "Я ня бачу, на што Масква мае сёньня рэальны ўплыў. Маскоўскае чынавенства зараз ашалелая ад гэтых нафтадаляраў, калі можна нешта вырашаць у Расеі для простых грамадзянаў без усялякай напругі і рэформаў. Так што калі Масква ня здольная вырашыць адносна нескладаныя праблемы ўнутранай палітыкі, то як яна можа паўплываць на Лукашэнку, на Юшчанку, на Саакашвілі?
Масква – гэта зараз не пагроза, бо яна цяпер вельмі сытая, фрывольная, ёй не да гэтага. Расейская эліта зараз больш занятая плянаваньнем асабістай будучыні. Таму ніхто ціснуць на Лукашэнку ня будзе, бо ціск – гэта складаная задача, трэба думаць, што будзе рабіць твой апанэнт, што скажа Захад. А так усё каціцца, як каціцца, як гэта ўжо ідзе пры Пуціне апошнія 3-4 гады".
(Дракахруст: ) "Спадар Сіліцкі, тое ж пытаньне да Вас. Ці будзе Масква выкарыстоўваць цяперашні перадвыбарчы стан, каб падштурхнуць Беларусь да нейкага збліжэньня?"
(Сіліцкі: ) "Пазыцыі Лукашэнкі дастаткова моцныя ў Беларусі, каб іх яшчэ падмацоўваць ціскам з боку Расеі і дазваляць яму зарабляць нейкія ачкі на гэтым. Я паўтару, што інтэграцыя – гэта пытаньне, слаба зьвязанае з рэчаіснасьцю. У рэчаіснасьці Беларусь на жаль пакуль што існуе, як своеасаблівая кліенцкая дзяржава Расеі і абсалютная большасьць расейскіх пытаньняў – ваенных, эканамічных, геапалітычных – гэтым вырашана. Пытаньне інтэграцыі сапраўды існуе для людзей, якія апантаныя ідэяй тэрыторыяў. Гэта своеасаблівае кола людзей, хаця яно і не такое маленькае. У Расеі існуе гэтае кола, зацыкленае на тэрытарыяльнай экспансіі. Але ж я ня думаю, што гэта будзе датычыць рэальнай палітыкі. Нейкае падабенства ціску, нейкі віртуальны ціск цалкам магчымы. Але калі ў нейкіх піяр-праектах ён будзе патрэбны, імітаваць ціск Расеі на Беларусь магчыма і зь Менску. І, магчыма, гэтую карцінку мы і ўбачым".
(Дракахруст: ) "Хаця спадар Сіліцкі і ня хоча назваць палітычную кампанію наступнага году выбарамі, канкурэнты ў Лукашэнкі ў ёй будуць. Пра аднаго зь іх – Аляксандра Мілінкевіча – кіраўнік дзяржавы казаў падчас сваёй прэсавай канфэрэнцыі. Паводле Лукашэнкі "так званы адзіны кандыдат ад апазыцыі – чалавек з Беларускага Народнага Фронту". Ён прыгадаў таксама пра паездку Мілінкевіча ў Расею.
Спадар Дубноў, як расейская палітычная эліта глядзіць на гэтую беларускую альтэрнатыву. Наагул, Вадзім, Вы ўважліва сачылі за беларускімі выбарамі ў 2001 годзе. У чым, на Ваш погляд, падабенства і адрозьненьне сытуацыі тады і цяпер?"
(Дубноў: ) "Падабенства – у моцы пазыцыі прэзыдэнта, у тым, што ён можа дазволіць сабе жартаваць на гэтую тэму. Я ня памятаю, каб Аляксандар Рыгоравіч гэтак бесклапотна распавядаў пра свае пэнсійныя пляны пасьля паразы на выбарах. Ён зараз можа сабе гэта дазволіць, бо ў яго зараз больш упэўненасьці, чым 2001 годзе. Падабенства ёсьць і ў пазыцыі Расеі, бо паўтараецца тая ж самая гісторыя – Лукашэнку мы ня любім, але больш ставіць няма на каго,бо альтэрнатываў там ніякіх няма. І Аляксандар Рыгоравіч, пачысьціўшы сваю намэнклятуру, вельмі моцна гэтай маскоўскай адназначнасьці дапамог.
Што тычыцца адрозьненьняў, то яны прынцыповыя, бо паміж 2001-м і 2006-м прайшлі, як вядома, рэвалюцыі і, зразумела, перадвыбарчая кампанія ў Беларусі, відавочна, зьбіралася праходзіць пад гэтым знакам. Але выбар кандыдатуры Мілінкевіча, на мой погляд, паказвае, што Беларусь вельмі далёкая ад нейкіх "аранжавых" варыянтаў, паколькі пастаўлены крыж на галоўным "аранжавым" патрабаваньні, што альтэрнатыўны кандыдат быў з учорашняй намэнклятуры. Варыянты Марыніча ці кагосьці падобнага Лукашэнкам вычышчаныя, і апазыцыі даводзіцца ставіць на рэальна апазыцыйных трыбунаў, якія нідзе ў цяперашні гістарычны пэрыяд да ўлады не прыходзілі і "аранжавыя" рэвалюцыі робяць, зразумела, не яны.
Таму на Мілінкевіча глядзяць нават з сымпатыяй, але і зь нейкай безнадзейнасьцю, бо цяпер яшчэ больш зразумела, што Лукашэнка выйграе, чым гэта было зразумела ў 2001 годзе".
(Дракахруст: ) "Спадар Сіліцкі, на Ваш погляд, гэтыя абвінавачваньні Лукашэнкі на адрас Мілінкевіча, што той нацыяналіст, бээнэфавец – наколькі яны знойдуць водгук у беларускіх выбаршчыкаў?"
(Сіліцкі: ) "Па-першае, пры той інфармацыйнай сытуацыі, якая існуе ў Беларусі, бээнэфаўцам можна зрабіць любога. У 2001 годзе я працаваў у штабе Ганчарыка. На жаль, яшчэ адно падабенства той кампаніі і цяперашняй, гэта тое, што штаб адзінага кандыдата паступова ператвараецца ў штаб Ганчарыка. І ў гэтым сэнсе наша апазыцыя, мне здаецца, наступае на тыя ж самыя граблі. Але гэта да слова.
У 2001 годзе некаторыя сапраўды ставілі на Ганчарыка, таму што ён не бээнэфавец, таму што ён цэнтрыст. Але калі яго вылучылі, беларускае радыё і тэлебачаньне пачалі казаць, што БНФ – гэта зьмей гарыныч з трыма галовамі: Пазьняк, Домаш, Ганчарык.
Тут адно з двух: ці ёсьць інфармацыйныя рэсурсы, каб паказаць, што ты не такі, альбо калі грамадзкая думка мяняецца, і ярлык бээнэфавец перастае быць чымсьці, ад чаго трэба бегчы.
Трэці варыянт – калі сам кандыдат праяўляе пэўную мужнасьць і паводзіць сябе так, што яго баяцца ня будуць. Але для гэтага ізноў такі патрэбныя інфармацыйныя рэсурсы.
Пакуль ярлык бээнэфаўца зьяўляецца "кілераўскім" ярлыком, ён, пэўна, будзе працаваць".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, Вадзім Дубноў выказаў давалі парадаксальную думку – паводле яго паколькі Аляксандар Мілінкевіч – не з былой намэнклятуры, то з гэтага вынікае, што беларуская апазыцыя ня робіць стаўку на "аранжавую" рэвалюцыю. Вы згодны з такой думкай?"
(Грыцанаў: ) "Я не зусім згодны, таму што адказ на пытаньне, як робяцца рэвалюцыі і якога яны колеру, мы атрымаем праз 4, 5 а тое і 10 гадоў. Другое – Мілінкевіч быў другой асобай у Гародні. Гэта больш высокая пасада, чым тая, якую займаў Лукашэнка, калі стаў дэпутатам і потым прэзыдэнтам.
Таму Мілінкевіч – таксама намэнклятура, таксама вядомы чалавек. Гэта, зразумела, не Марыніч, але гэта чалавек з намэнклятуры, і ўсе ведаюць, што ён ня будзе адразу секчы галовы, калі плянаваць разьвіцьцё сытуацыі пасьля фантасмагарычнай, але рэвалюцыі.
Таму для Беларусі можа і добра, што Мілінкевіч не прадстаўнік намэнклятурнай апазыцыі, што ён не Марыніч і не Казулін, ён ніколі ня быў паплечнікам "бацькі".
А што тычыцца "аранжавага" сцэнару для Беларусі, то тут будзе ўсё па-свойму, таму што тут большы ўплыў будзе рабіць тая ж Польшча, Балтыя. Беларусь больш залежная ў эканамічным сэнсе ад замежжа. Напрыклад, арганізуюць Злучаныя Штаты супраць беларускіх тавараў і заўтра мы ўбачым шахтэраў Салігорску на вуліцах Менску. Гэта простая задача, але Бушу пакуль не да гэтага. Таму Мілінкевіч – не Мілінкевіч, Мілінкевіч лепш за іншых.
Зараз пытаньне адно – калі нарэшце ЗША і Эўразьвяз распачнуць рэальную вайну супраць Лукашэнкі. Ён даўно на гэта напрошваецца, ён гэтага жадае, але тут можа пацярпець паразу".
(Дракахруст: ) "Мы ўжо пачалі размову пра "аранжавы" досьвед. Мінулай зімой экспэрты горача абмяркоўвалі, як украінская “аранжавая” рэвалюцыя адаб’ецца на беларуска-расейскіх адносінах. Цяпер, праз год пасьля рэвалюцыі дарэчы спытаць, як уплываюць яе вынікі на адносіны Беларусі і Расеі? Вадзім, як Вы мяркуеце?"
(Дубноў: ) "Расейская палітыка, як зьнешняя наагул, гэтак і ў СНД у прыватнасьці, дастаткова інстынктыўная, сытуацыйная і рэактыўная. Таму ніякіх прадуманых плянаў няма.
Але калі нейкі час можна было казаць, што Беларусь ня ўпісваецца ў нейкія стратэгічныя пляны Масквы, то зараз яна ў іх упісваецца. Я ўжо казаў пра эўразійскі кантэкст, які зараз вельмі модны ў Маскве, Вось у гэты кантэкст Беларусь упісваецца пры ўсёй складанасьці адносінаў паміж лідэрамі дзьвюх краінаў. Асабліва пасьля таго, што было прызнана рэвалюцыямі ў Грузіі і Ўкраіне і далей па ланцугу.
Была такая ліхаманка ў Маскве, калі кожныя чарговыя выбары ў суседзяў успрымаліся як першы крок няўхільнай "аранжавай" рэвалюцыі. Але нарэшце прыйшло нейкае заспакаеньне. Калі казаць пра двухгадовыя вынікі грузінскай рэвалюцыі і гадавыя – украінскай, то тут ёсьць два аспэкты. Першы – гэта эканамічны. Сытуацыя даволі складаная, і гэта выклікае зларадзтва ў Крамлі. Але ёсьць і іншая рэч – гэта заходні вэктар гэтых краінаў, які застаўся нязьменным і ўзмацняецца з кожным днём. Ён аб''ектыўны, гэта – не піяр.
Уласна кажучы, менавіта гэты імпульс і быў адным з асноўных у гэтых рэвалюцыяў. Дзе ён быў, там рэвалюцыі і адбыліся. Гэтая аб''ектыўнасьць Маскву і палохае. СНД пасьля падзеяў у Грузіі і Ўкраіне відавочна памірае, незалежна ад таго, выйдзе зь яго Грузія ці не.
Расея відавочна страчвае рэшты свайго ўплыву ў СНД, у сувязі з чым і ўзмацняецца гэта эўразійскі вэктар.
Калі падсумаваць усе гэтыя фактары, то з аднаго боку ліхаманкавасьць і страх перад "аранжавымі" варыянтамі застаецца, але зь іншага боку аб''ектыўны погляд на сытуацыю ў Беларусі паказвае, што асабліва тут баяцца няма чаго, што па меншай меры выбары ў 2006 годзе пройдуць дастаткова прадказальна. А вось што будзе пасьля іх – ужо не настолькі відавочна. У варыянты шахцёраў з Салігорску я ня надта веру, але нейкія падобныя варыянты магчымыя пры няўдалым раскладзе для Лукашэнкі.
Але варта сказаць, што Лукашэнку вельмі шанцуе. Пасьля 2001 году ўсе вельмі цікавіліся, што зараз будзе рабіць Лукашэнка, калі Масква адмовіць яму ў эканамічным спрыяньні. А нічога, выжыў, бо прыйшлі 50-60 даляраў за барэль, якія вельмі добра запрацавалі ў Беларусі. У Расеі зьявіўся рынак для ўсёй беларускай машынабудаўнічай завалі. Ён яшчэ доўга будзе дзейнічаць, і ніякі газ Лукашэнку не напалохае. Ён выжыве і нейкі мінімальны ўзровень, які будзе стрымліваць тых жа салігорскіх шахцёраў ад выступаў, ён зможа ўтрымаць. Хаця магчымыя варыянты, і тады магчымыя і нечаканасьці. Але гэта будзе, зразумела, не ў 2006 годзе".
(Дракахруст: ) "Віталь Сіліцкі, як украінскі досьвед уплывае і будзе ўплываць на нутраныя палітычныя працэсы ў Беларусі?"
(Сіліцкі: ) "Гэты год паказаў, як ён паўплываў. Рэжым Лукашэнкі падрыхтаваўся да таго, каб здушыць усе падобныя сцэнары ў Беларусі ў зародку. Паглядзіце на зачыстку ўсяго і ўся, якая працягваецца, на новыя законы, у тым ліку пра ўнутраныя войскі, на новую тактыку АМАПу падчас дэманстрацыяў. Гэты страх перад "аранжавымі", электаральнымі рэвалюцыямі, як я іх назваю, існуе, і ўлада да іх рыхтавалася.
Я б толькі дадаў, што такі сцэнар зьмены палітычнага рэжыму ці ўладнай эліты, як хто лічыць, ён ўжо вычарпаны. І я ня думаю, што ён паўторыцца яшчэ дзе-небудзь на постсавецкай прасторы, у тым ліку і ў Беларусі. Мы зараз уступаем у гістарычную паласу, калі гэты рэвалюцыйны патэнцыял ў Беларусі і іншых аўтарытарных дзяржавах постсавецкай прасторы амаль што вычарпаны. Пра будучыню трэба думаць ужо па за гэтымі "аранжавымі" межамі".
Гэтыя пытаньні абмяркоўваюць у “Праскім акцэнце” палітолягі Аляксандар Грыцанаў і Віталь Сіліцкі і намесьнік галоўнага рэдактара расейсага часопісу “Новое время” Вадзім Дубноў.
(Дракахруст: ) "У апошнія месяцы здавалася, што працэс беларуска-расейскай інтэграцыі заўважна ажывіўся. Паведамлялася, што канстытуцыйны акт саюзнай дзяржавы ўжо амаль падрыхтаваны, назваліся нават тэрміны правядзеньня рэфэрэндуму аб аб’яднаньні – вясна-лета наступнага году. Што можна сказаць пра гэтыя інтэграцыйныя прагнозы на падставе заяваў, якія прагучалі на апошняй прэсавай канфэрэнцыі Аляксандра Лукашэнкі?"
(Грыцанаў: ) "Мне здаецца, што Лукашэнка адчуў сабе больш незалежным ад Масквы. Будаўніцтва саюзнай дзяржавы для яго зараз рэч ня першай неабходнасьці. Ён заўжды быў схільны да ўжываньня ваеннай рыторыкі – "фронт", "бот", "танкі праз Менск на Маскву" і г.д. Але зараз ён вельмі добра адчуў, што пачынаецца новы раунд глябальнага, усясьветнага супрацьстаяньня Захад-Усход. І таму Лукашэнка ўжо мог дазволіць сабе сказаць – нам непатрэбны прэзыдэнт саюзнай дзяржавы, нам непатрэбна Расея, як дзяржава, якая будзе дыктаваць нам, на што выдаткоўваць нашы грошы, выбары будуць вырашаныя ў Беларусі. Таму ўсе гэтыя новыя павароты ў адносінах паміж Менскам і Масквой – гэта адцягваньне часу. Пуцін атрымаў паразу ў Кіеве, атрымаў паразу ў Тбілісі, таму зараз Менску менш патрэбна Масква, чым Маскве – Менск. Тут Лукашэнка дакладна выразіўся".
(Дракахруст: ) "Спадар Дубноў, гэты энтузіязм новага ажыўленьня інтэграцыйных працэсаў назіраўся ў большай ступені якраз у Расеі. На Ваш погляд, ці ня сталі заявы Лукашэнкі на прыгаданай прэсавай канфэрэнцыі своеасаблівым "халодным душам" для гэтых энтузіястаў?"
(Дубноў: ) "Я абсалютна згодны [з папярэднім прамоўцам]. Лукашэнка сапраўды паводзіў сябе як чалавек, які разумее, што Маскве ўсё гэта патрэбна значна больш, чым яму.
Гандаль мог бы быць узаемавыгадны, але пры бліжэйшым разглядзе важкага прызу не назіралася. Масква ліхаманкава шукае варыянты пераемнасьці ў 2008 годзе, і варыянт саюзнай дзяржавы быў адным з такіх тэхналягічных сцэнароў. Але я не ўпэўнены, што Масква сур''ёзна на гэта ставіла і сур''ёзна разглядала гэты плян, ён быў хутчэй плянам-дублёрам. Ну а Лукашэнку гэта тым болей не было патрэбна, бо пры ўсёй сваёй імпульсіўнасьці палітычна Аляксандар Рыгоравіч вельмі прадказальны чалавек. Было цалкам зразумела, што ён запатрабуе за гэта ад Масквы такую цану, такіх асалодаў, якіх Масква яму проста ня зможа даць, таму што гэта нівэлюе ўсе яе стымулы і матывы. Таму я б не сказаў, каб у Маскве з такім ужо энтузіязмам да гэтага ставіліся. Усё, як заўжды, усё, як усе апошнія 11 гадоў. Шум вакол усіх гэтых гісторыяў значна важнейшы за нейкія рэальныя канкрэтныя крокі".
(Дракахруст: ) "Прэсавыя канфэрэнцыі для расейскіх журналістаў, падобныя да той, што прайшла 23 лістапада, праводзіцца Лукашэнкам прыблізна раз на год. Такім чынам ягоныя цяперашнія заявы – гэта ня толькі ацэнка бягучага стану беларуска-расейскіх адносінаў, але і адказ на пытаньне, якую ролю расейская тэма будзе адыгрываць у перадвыбарчай кампаніі кандыдата Аляксандра Лукашэнкі. Дык якую менавіта?"
(Сіліцкі: ) "Па-першае, давайце не называць гэта перадвыбарчай кампаніяй. Тое, што адбудзецца, я б не рашыўся называць выбарамі. Гэта будзе піяр-кампанія па заручэньні прэзыдэнта (усе ведаюць, хто ім будзе) народнай падтрымкай.
І пра тэму беларуска-расейскай інтэграцыі тут таксама варта казаць, як пра нейкую віртуальную зьяву, якая існуе ў палітычным дыскурсе, у друку і г.д. Тое, што адбываецца ў рэчаіснасьці – гэта абсалютна іншая рэч. Дык вось гэтая віртуальная інтэграцыя ўвесь час разьвіваецца па сынусоідзе: то ідзе рыторыка аб''яднаньня, то ідзе рыторыка незалежніцкая, як гэта было ў 2004 годзе падчас газавага канфлікту, потым ізноў кудысьці вынясе. Каб пачаць новы інтэграцыйны абарот, абавязкова спачатку трэба пасварыцца.
Што тычыцца гэтых палітычных піяр-кампаніяў, якія ў Беларусі называюцца выбарамі, то перад рэфэрэндумамі і выбарамі ў Беларусі заўжды ў афіцыйным дыскурсе мацнее рыторыка незалежнасьці, памятаеце лёзунг "За Беларусь" леташняга рэфэрэндуму, у 2001 годзе штосьці падобнае таксама было.
А сапраўднае роля Расеі і яе сапраўдны ўплыў даволі прадказальныя.
Я згодны з маімі суразмоўцамі – ня толькі Расеі Лукашэнка патрэбны больш, чым Расея – Лукашэнку. Але пры любым раскладзе іншага варыянту, акрамя як падтрымліваць Лукашэнку, у Крамля няма. Лукашэнка гэта вельмі добра ўсьведамляе і таму будзе рабіць усё, што хоча.
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, спадар Сіліцкі заўважыў, што падчас апошніх палітычных кампаній узмацнялася незалежніцкая рыторыка ўладаў. Але так было не заўсёды. Гэтымі днямі споўнілася 9 гадоў канстытуцыйнага рэфэрэндуму. І той, і папярэдні рэфэрэндум 1995 году праходзілі як раз пад сьцягам адзінства і братэрства з Расеяй. А як будзе зараз?"
(Грыцанаў: ) "Мне падалася вельмі знакавай сытуацыя, калі вельмі мудрая і вопытная радыёстанцыя "Нямецкая хваля" распачала вяшчаньне на Беларусь на расейскай мове. Яны лепей за нас ведаюць, што такое нацыянальны сувэрэнітэт, што такое тытульная нацыя і г.д. Але мне здаецца, што ў некаторых раскладках паміж Эўразьвязам, Масквой і афіцыйным Менскам сасьпеў нейкі плян, нешта Масква ведае пра Менск, нешта Эўразьвяз ведае пра Менск і пра Маскву. І таму гэтая рыторыка – гэта ўсё рыторыка для тых, хто глядзіць беларускае тэлебачаньне. Усё важнае і вырашальнае будзе разглядацца не вельмі высокім і канфідэнцыйным узроўні.
Лукашэнка будзе напіраць на сувэрэнітэт, бо трэба ж будзе яму растлумачыць, чаму няма і ня будзе саюзнай дзяржавы і саюзнага прэзыдэнта, хаця ў Беларусі шмат шараговых грамадзянаў чакалі гэтага, чакалі расейскі рубель дзякуючы вельмі дарагой нафце і саюзнага прэзыдэнта. Папулярнасьць Пуціна ў Беларусі вышэй за папулярнасьць Лукашэнкі. Так што будзе з аднаго боку адстойваньне сувэрэнітэту, а па другое – абдымкі з Расеяй, каб не бянтэжыць афіцыйную Маскву, якой таксама патрэбна тлумачыцца з расейскімі грамадзянамі".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, я павінен сказаць, што апошнім часам гэтая тэндэнцыя, якая была на працягу 4 гадоў, зьмянілася на адваротную – зараз Лукашэнка больш папулярны ў Беларусі, чым Пуцін.
Спадар Дубноў, нашы калегі казалі пра інтэграцыю, як пра нейкі піяр, які ня мае дачыненьня да рэчаіснасьці. Але паміж Беларусьсю і Расеяй зараз, у лістападзе, яшчэ няма дамовы аб пастаўках на наступны год. На гэтым тыдні "Газпром" заявіў, што паставіць у 2006 годзе на 2 мільярды кубамэтраў газу меней, чым гэтага хацеў беларускі бок. Ці азначае гэта, што Расея будзе выкарыстоўваць нейкі эканамічны рычаг, каб прымусіць Лукашэнку пайсьці на рэальнае, а не віртуальнае аб''яднаньне?"
(Дубноў: ) "Не, я ня думаю. Я ня думаю, што Масква наагул зацікаўленая ў нейкай рэальнай інтэграцыі, і ўсплёск актыўнасьці ў гэтым накірунку зьвязаны выключна з праблемай 2008 году ў Расеі. Відаць, у Маскве меркавалі, што гэта нейкім чынам можа быць зьвязана з праблемай 2006 году для Лукашэнкі, але ў Лукашэнкі няма такой праблемы, таму ён можа паводзіць сябе дастаткова свабодна.
Што тычыцца газавых канфліктаў, то гэта зусім іншы сюжэт, таму што насамрэч у Масквы няма цэласнай і збалянсаванай палітыкі, пазыцыі па беларускай тэме. Інтэграцыйныя тэмы ўжо даўно вычарпаліся, у іх даўно ніхто ня верыць, але ў цяперашні эўразійскі кантэкст расейскай палітыкі Беларусь укладаецца ідэальна, і без яе Крэмль аніяк ня можа абысьціся.
Калі Крэмль робіць заявы наконт Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва, ён зразумела мае на ўвазе ня толькі Казахстан, але і Беларусь, гэта для яго сымэтрычныя рэчы. Таму з пункту гледжаньня палітычнага піяру Беларусь патрэбная.
З пункту гледжаньня рэальнай палітыкі "Газпром" можа дазволіць сабе выказаць тую нелюбоў да беларускага кіраўніка, якую мае да яго расейскае кіраўніцтва наагул. Гэта зусім іншы сюжэт, і ён ня вельмі зьвязаны зь нейкімі інтэграцыйнымі ці антыінтэграцыйнымі сюжэтамі".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, паводле Вадзіма Дубнова пляны Масквы адносна Беларусі – даволі вэгэтарыянскія. У Беларусі прынята бачыць гэтая пляны больш драпежніцкімі. На Ваш погляд, ці будзе Расеі,скарыстоўваючы і эканамічныя рычагі, і патрэбу Лукашэнкі ў расейскай падтрымцы на выбарах, дамагацца ад яго ў бліжэйшыя месяцы істотных крокаў на шляху інтэграцыі?"
(Грыцанаў: ) "Я ня бачу, на што Масква мае сёньня рэальны ўплыў. Маскоўскае чынавенства зараз ашалелая ад гэтых нафтадаляраў, калі можна нешта вырашаць у Расеі для простых грамадзянаў без усялякай напругі і рэформаў. Так што калі Масква ня здольная вырашыць адносна нескладаныя праблемы ўнутранай палітыкі, то як яна можа паўплываць на Лукашэнку, на Юшчанку, на Саакашвілі?
Масква – гэта зараз не пагроза, бо яна цяпер вельмі сытая, фрывольная, ёй не да гэтага. Расейская эліта зараз больш занятая плянаваньнем асабістай будучыні. Таму ніхто ціснуць на Лукашэнку ня будзе, бо ціск – гэта складаная задача, трэба думаць, што будзе рабіць твой апанэнт, што скажа Захад. А так усё каціцца, як каціцца, як гэта ўжо ідзе пры Пуціне апошнія 3-4 гады".
(Дракахруст: ) "Спадар Сіліцкі, тое ж пытаньне да Вас. Ці будзе Масква выкарыстоўваць цяперашні перадвыбарчы стан, каб падштурхнуць Беларусь да нейкага збліжэньня?"
(Сіліцкі: ) "Пазыцыі Лукашэнкі дастаткова моцныя ў Беларусі, каб іх яшчэ падмацоўваць ціскам з боку Расеі і дазваляць яму зарабляць нейкія ачкі на гэтым. Я паўтару, што інтэграцыя – гэта пытаньне, слаба зьвязанае з рэчаіснасьцю. У рэчаіснасьці Беларусь на жаль пакуль што існуе, як своеасаблівая кліенцкая дзяржава Расеі і абсалютная большасьць расейскіх пытаньняў – ваенных, эканамічных, геапалітычных – гэтым вырашана. Пытаньне інтэграцыі сапраўды існуе для людзей, якія апантаныя ідэяй тэрыторыяў. Гэта своеасаблівае кола людзей, хаця яно і не такое маленькае. У Расеі існуе гэтае кола, зацыкленае на тэрытарыяльнай экспансіі. Але ж я ня думаю, што гэта будзе датычыць рэальнай палітыкі. Нейкае падабенства ціску, нейкі віртуальны ціск цалкам магчымы. Але калі ў нейкіх піяр-праектах ён будзе патрэбны, імітаваць ціск Расеі на Беларусь магчыма і зь Менску. І, магчыма, гэтую карцінку мы і ўбачым".
(Дракахруст: ) "Хаця спадар Сіліцкі і ня хоча назваць палітычную кампанію наступнага году выбарамі, канкурэнты ў Лукашэнкі ў ёй будуць. Пра аднаго зь іх – Аляксандра Мілінкевіча – кіраўнік дзяржавы казаў падчас сваёй прэсавай канфэрэнцыі. Паводле Лукашэнкі "так званы адзіны кандыдат ад апазыцыі – чалавек з Беларускага Народнага Фронту". Ён прыгадаў таксама пра паездку Мілінкевіча ў Расею.
Спадар Дубноў, як расейская палітычная эліта глядзіць на гэтую беларускую альтэрнатыву. Наагул, Вадзім, Вы ўважліва сачылі за беларускімі выбарамі ў 2001 годзе. У чым, на Ваш погляд, падабенства і адрозьненьне сытуацыі тады і цяпер?"
(Дубноў: ) "Падабенства – у моцы пазыцыі прэзыдэнта, у тым, што ён можа дазволіць сабе жартаваць на гэтую тэму. Я ня памятаю, каб Аляксандар Рыгоравіч гэтак бесклапотна распавядаў пра свае пэнсійныя пляны пасьля паразы на выбарах. Ён зараз можа сабе гэта дазволіць, бо ў яго зараз больш упэўненасьці, чым 2001 годзе. Падабенства ёсьць і ў пазыцыі Расеі, бо паўтараецца тая ж самая гісторыя – Лукашэнку мы ня любім, але больш ставіць няма на каго,бо альтэрнатываў там ніякіх няма. І Аляксандар Рыгоравіч, пачысьціўшы сваю намэнклятуру, вельмі моцна гэтай маскоўскай адназначнасьці дапамог.
Што тычыцца адрозьненьняў, то яны прынцыповыя, бо паміж 2001-м і 2006-м прайшлі, як вядома, рэвалюцыі і, зразумела, перадвыбарчая кампанія ў Беларусі, відавочна, зьбіралася праходзіць пад гэтым знакам. Але выбар кандыдатуры Мілінкевіча, на мой погляд, паказвае, што Беларусь вельмі далёкая ад нейкіх "аранжавых" варыянтаў, паколькі пастаўлены крыж на галоўным "аранжавым" патрабаваньні, што альтэрнатыўны кандыдат быў з учорашняй намэнклятуры. Варыянты Марыніча ці кагосьці падобнага Лукашэнкам вычышчаныя, і апазыцыі даводзіцца ставіць на рэальна апазыцыйных трыбунаў, якія нідзе ў цяперашні гістарычны пэрыяд да ўлады не прыходзілі і "аранжавыя" рэвалюцыі робяць, зразумела, не яны.
Таму на Мілінкевіча глядзяць нават з сымпатыяй, але і зь нейкай безнадзейнасьцю, бо цяпер яшчэ больш зразумела, што Лукашэнка выйграе, чым гэта было зразумела ў 2001 годзе".
(Дракахруст: ) "Спадар Сіліцкі, на Ваш погляд, гэтыя абвінавачваньні Лукашэнкі на адрас Мілінкевіча, што той нацыяналіст, бээнэфавец – наколькі яны знойдуць водгук у беларускіх выбаршчыкаў?"
(Сіліцкі: ) "Па-першае, пры той інфармацыйнай сытуацыі, якая існуе ў Беларусі, бээнэфаўцам можна зрабіць любога. У 2001 годзе я працаваў у штабе Ганчарыка. На жаль, яшчэ адно падабенства той кампаніі і цяперашняй, гэта тое, што штаб адзінага кандыдата паступова ператвараецца ў штаб Ганчарыка. І ў гэтым сэнсе наша апазыцыя, мне здаецца, наступае на тыя ж самыя граблі. Але гэта да слова.
У 2001 годзе некаторыя сапраўды ставілі на Ганчарыка, таму што ён не бээнэфавец, таму што ён цэнтрыст. Але калі яго вылучылі, беларускае радыё і тэлебачаньне пачалі казаць, што БНФ – гэта зьмей гарыныч з трыма галовамі: Пазьняк, Домаш, Ганчарык.
Тут адно з двух: ці ёсьць інфармацыйныя рэсурсы, каб паказаць, што ты не такі, альбо калі грамадзкая думка мяняецца, і ярлык бээнэфавец перастае быць чымсьці, ад чаго трэба бегчы.
Трэці варыянт – калі сам кандыдат праяўляе пэўную мужнасьць і паводзіць сябе так, што яго баяцца ня будуць. Але для гэтага ізноў такі патрэбныя інфармацыйныя рэсурсы.
Пакуль ярлык бээнэфаўца зьяўляецца "кілераўскім" ярлыком, ён, пэўна, будзе працаваць".
(Дракахруст: ) "Спадар Грыцанаў, Вадзім Дубноў выказаў давалі парадаксальную думку – паводле яго паколькі Аляксандар Мілінкевіч – не з былой намэнклятуры, то з гэтага вынікае, што беларуская апазыцыя ня робіць стаўку на "аранжавую" рэвалюцыю. Вы згодны з такой думкай?"
(Грыцанаў: ) "Я не зусім згодны, таму што адказ на пытаньне, як робяцца рэвалюцыі і якога яны колеру, мы атрымаем праз 4, 5 а тое і 10 гадоў. Другое – Мілінкевіч быў другой асобай у Гародні. Гэта больш высокая пасада, чым тая, якую займаў Лукашэнка, калі стаў дэпутатам і потым прэзыдэнтам.
Таму Мілінкевіч – таксама намэнклятура, таксама вядомы чалавек. Гэта, зразумела, не Марыніч, але гэта чалавек з намэнклятуры, і ўсе ведаюць, што ён ня будзе адразу секчы галовы, калі плянаваць разьвіцьцё сытуацыі пасьля фантасмагарычнай, але рэвалюцыі.
Таму для Беларусі можа і добра, што Мілінкевіч не прадстаўнік намэнклятурнай апазыцыі, што ён не Марыніч і не Казулін, ён ніколі ня быў паплечнікам "бацькі".
А што тычыцца "аранжавага" сцэнару для Беларусі, то тут будзе ўсё па-свойму, таму што тут большы ўплыў будзе рабіць тая ж Польшча, Балтыя. Беларусь больш залежная ў эканамічным сэнсе ад замежжа. Напрыклад, арганізуюць Злучаныя Штаты супраць беларускіх тавараў і заўтра мы ўбачым шахтэраў Салігорску на вуліцах Менску. Гэта простая задача, але Бушу пакуль не да гэтага. Таму Мілінкевіч – не Мілінкевіч, Мілінкевіч лепш за іншых.
Зараз пытаньне адно – калі нарэшце ЗША і Эўразьвяз распачнуць рэальную вайну супраць Лукашэнкі. Ён даўно на гэта напрошваецца, ён гэтага жадае, але тут можа пацярпець паразу".
(Дракахруст: ) "Мы ўжо пачалі размову пра "аранжавы" досьвед. Мінулай зімой экспэрты горача абмяркоўвалі, як украінская “аранжавая” рэвалюцыя адаб’ецца на беларуска-расейскіх адносінах. Цяпер, праз год пасьля рэвалюцыі дарэчы спытаць, як уплываюць яе вынікі на адносіны Беларусі і Расеі? Вадзім, як Вы мяркуеце?"
(Дубноў: ) "Расейская палітыка, як зьнешняя наагул, гэтак і ў СНД у прыватнасьці, дастаткова інстынктыўная, сытуацыйная і рэактыўная. Таму ніякіх прадуманых плянаў няма.
Але калі нейкі час можна было казаць, што Беларусь ня ўпісваецца ў нейкія стратэгічныя пляны Масквы, то зараз яна ў іх упісваецца. Я ўжо казаў пра эўразійскі кантэкст, які зараз вельмі модны ў Маскве, Вось у гэты кантэкст Беларусь упісваецца пры ўсёй складанасьці адносінаў паміж лідэрамі дзьвюх краінаў. Асабліва пасьля таго, што было прызнана рэвалюцыямі ў Грузіі і Ўкраіне і далей па ланцугу.
Была такая ліхаманка ў Маскве, калі кожныя чарговыя выбары ў суседзяў успрымаліся як першы крок няўхільнай "аранжавай" рэвалюцыі. Але нарэшце прыйшло нейкае заспакаеньне. Калі казаць пра двухгадовыя вынікі грузінскай рэвалюцыі і гадавыя – украінскай, то тут ёсьць два аспэкты. Першы – гэта эканамічны. Сытуацыя даволі складаная, і гэта выклікае зларадзтва ў Крамлі. Але ёсьць і іншая рэч – гэта заходні вэктар гэтых краінаў, які застаўся нязьменным і ўзмацняецца з кожным днём. Ён аб''ектыўны, гэта – не піяр.
Уласна кажучы, менавіта гэты імпульс і быў адным з асноўных у гэтых рэвалюцыяў. Дзе ён быў, там рэвалюцыі і адбыліся. Гэтая аб''ектыўнасьць Маскву і палохае. СНД пасьля падзеяў у Грузіі і Ўкраіне відавочна памірае, незалежна ад таго, выйдзе зь яго Грузія ці не.
Расея відавочна страчвае рэшты свайго ўплыву ў СНД, у сувязі з чым і ўзмацняецца гэта эўразійскі вэктар.
Калі падсумаваць усе гэтыя фактары, то з аднаго боку ліхаманкавасьць і страх перад "аранжавымі" варыянтамі застаецца, але зь іншага боку аб''ектыўны погляд на сытуацыю ў Беларусі паказвае, што асабліва тут баяцца няма чаго, што па меншай меры выбары ў 2006 годзе пройдуць дастаткова прадказальна. А вось што будзе пасьля іх – ужо не настолькі відавочна. У варыянты шахцёраў з Салігорску я ня надта веру, але нейкія падобныя варыянты магчымыя пры няўдалым раскладзе для Лукашэнкі.
Але варта сказаць, што Лукашэнку вельмі шанцуе. Пасьля 2001 году ўсе вельмі цікавіліся, што зараз будзе рабіць Лукашэнка, калі Масква адмовіць яму ў эканамічным спрыяньні. А нічога, выжыў, бо прыйшлі 50-60 даляраў за барэль, якія вельмі добра запрацавалі ў Беларусі. У Расеі зьявіўся рынак для ўсёй беларускай машынабудаўнічай завалі. Ён яшчэ доўга будзе дзейнічаць, і ніякі газ Лукашэнку не напалохае. Ён выжыве і нейкі мінімальны ўзровень, які будзе стрымліваць тых жа салігорскіх шахцёраў ад выступаў, ён зможа ўтрымаць. Хаця магчымыя варыянты, і тады магчымыя і нечаканасьці. Але гэта будзе, зразумела, не ў 2006 годзе".
(Дракахруст: ) "Віталь Сіліцкі, як украінскі досьвед уплывае і будзе ўплываць на нутраныя палітычныя працэсы ў Беларусі?"
(Сіліцкі: ) "Гэты год паказаў, як ён паўплываў. Рэжым Лукашэнкі падрыхтаваўся да таго, каб здушыць усе падобныя сцэнары ў Беларусі ў зародку. Паглядзіце на зачыстку ўсяго і ўся, якая працягваецца, на новыя законы, у тым ліку пра ўнутраныя войскі, на новую тактыку АМАПу падчас дэманстрацыяў. Гэты страх перад "аранжавымі", электаральнымі рэвалюцыямі, як я іх назваю, існуе, і ўлада да іх рыхтавалася.
Я б толькі дадаў, што такі сцэнар зьмены палітычнага рэжыму ці ўладнай эліты, як хто лічыць, ён ўжо вычарпаны. І я ня думаю, што ён паўторыцца яшчэ дзе-небудзь на постсавецкай прасторы, у тым ліку і ў Беларусі. Мы зараз уступаем у гістарычную паласу, калі гэты рэвалюцыйны патэнцыял ў Беларусі і іншых аўтарытарных дзяржавах постсавецкай прасторы амаль што вычарпаны. Пра будучыню трэба думаць ужо па за гэтымі "аранжавымі" межамі".
