Неаднойчы афіцыйная прэса з апасеньнем пісала, што цяперашняя палітычная эліта краінаў Балтыі і Ўкраіны выкарыстоўвае досьвед і рэсурсы дыяспараў. Прэзыдэнты Летувы, Латвіі ўвогуле паходзяць з дыяспары. Менавіта таму беларускі ўрад імкнецца замаўчваць і ігнараваць дыяспару, і нават стварае ёй альтэрнатыўную, праўрадавую дыяспару ў краінах СНД, найперш у Расеі,, якую падтрымлівае фінансава й арганізацыйна.
Многія прадстаўнікі незалежнага беларускага грамадзтва выказваюць скептыцызм што да выніковасьці і эфэктыўнасьці зьезду. Вось некалькі думак. Філёзаф Алесь Анціпенка:
(Анціпенка:) “Я думаю, гэта хутчэй нейкае рытуальнае дзеяньне, бо беларуская эміграцыя ўяўляецца мне малаэфэктыўнай і слабой сілай. Я маю на ўвазе – як лябістаў і прамоўтэраў зьмены беларускай сытуацыі ў адпаведных урадах тых краінаў, дзе яны жывуць. Можа быць, за выняткам амэрыканскай беларускай дыяспары”.
Сьпявак Лявон Вольскі:
(Вольскі:) “Газэт мала чытаў у адпачынку, ня ведаю, хто прыехаў і што будзе абмяркоўвацца. Але, на жаль, такія рэчы звычайна нічога не мяняюць, проста людзі сустракаюцца, выпіваюць, размаўляюць”.
Філёзаф і мастацтвазнаўца Максім Жбанкоў.
(Жбанкоў:) “Ня маю веры ў тое, што зьезды нават самай шляхетнай каманды могуць нешта рашыць у гэтым сьвеце. Яны маюць сэнс як спроба дасягнуць паразуменьня нацыі. Што ж тычыцца нейкага палітычнага ці сацыяльна кантруктыўнага пляну – тут я трохі скептык”.
Падобную думку выказалі і ў беларускім ПЭН-цэнтры. Шмат хто нават ня чуў пра зьезд, замала, маўляў, пра яго пісалі ў незалежнай прэсе.
Гаворыць старшыня згуртаваньня беларусаў сьвету “Бацькаўшчына” Алена Макоўская.
(Макоўская: ) “Адно з галоўных рашэньняў – прыняцьце праграмы супрацоўніцтва беларускай дыяспары на 4 гады. Гэта рэальныя дзеяньні, рэальныя рашэньні – што нам разам рабіць?”.
Прадстаўнік літаратурнай плыні “Бум-Бам-Літ” Ільля Сін чакае ад эміграцыі падтрымкі незалежных культурніцкіх праектаў – у той час як беларуская дзяржава зьнішчае нацыянальную культуру.
(Сін:) “Эміграцыя кансалідуецца, яна ўтворыць рэальную сілу ў культурным жыцьці, калі яна будзе ладзіць нейкія менавіта свае праекты, як гэта было ва ўкраінскай эміграцыі ў савецкія часы, калі незалежная культура існавала, па сутнасьці, з рэсурсаў эміграцыі”.
Дэлегат Зьезду Язэпам Паўловічам, вядомым дзеячом беларускай дыяспары ў Нямеччыне.
(Курс:) “Гучыць думка, што беларуская дыяспара малаўплывовая, мае мала рэсурсаў, дрэнна арганізаваная, таму зьезд будзе малаэфэктыўны. Як бы Вы пракамэнтавалі такую думку?”
(Паўловіч:) “Для некаторых месцаў гэта слушна. Як слушна для ўсіх беларускіх рухаў. Мы сабраліся якраз для таго, каб паправіць гэты ганебны стан. Тэма Зьезду – “Дыяспара для Беларусі і Беларусь для дыяспары”. Як паставіць працу”.
Дырэктар Беларускага інстытуту навукі і мастацтва (БІНІМ) у Нью-Ёрку доктар Вітаўт Кіпель зазначыў:
(Кіпель:) “З такім паглядам панікёрскім я не згадзіўся б. Мы сабе паставілі пэўныя высокія стандарты і часам іх не дасягаем, але мы робім. У мяне было ўражаньне, што на Бацькаўшчыне людзі лічаць, што эмігранты могуць дапамагаць у працэсе здабыцьця нацыянальнай дзяржавы”.
На думку шмат каго з дэлегатаў Зьезду, беларуская дыяспара цяпер здольная выканаць тую ж ролю для нацыі, што выканалі ўкраінская й балтыйскія дыяспары для сваіх нацыяў.
Многія прадстаўнікі незалежнага беларускага грамадзтва выказваюць скептыцызм што да выніковасьці і эфэктыўнасьці зьезду. Вось некалькі думак. Філёзаф Алесь Анціпенка:
(Анціпенка:) “Я думаю, гэта хутчэй нейкае рытуальнае дзеяньне, бо беларуская эміграцыя ўяўляецца мне малаэфэктыўнай і слабой сілай. Я маю на ўвазе – як лябістаў і прамоўтэраў зьмены беларускай сытуацыі ў адпаведных урадах тых краінаў, дзе яны жывуць. Можа быць, за выняткам амэрыканскай беларускай дыяспары”.
Сьпявак Лявон Вольскі:
(Вольскі:) “Газэт мала чытаў у адпачынку, ня ведаю, хто прыехаў і што будзе абмяркоўвацца. Але, на жаль, такія рэчы звычайна нічога не мяняюць, проста людзі сустракаюцца, выпіваюць, размаўляюць”.
Філёзаф і мастацтвазнаўца Максім Жбанкоў.
(Жбанкоў:) “Ня маю веры ў тое, што зьезды нават самай шляхетнай каманды могуць нешта рашыць у гэтым сьвеце. Яны маюць сэнс як спроба дасягнуць паразуменьня нацыі. Што ж тычыцца нейкага палітычнага ці сацыяльна кантруктыўнага пляну – тут я трохі скептык”.
Падобную думку выказалі і ў беларускім ПЭН-цэнтры. Шмат хто нават ня чуў пра зьезд, замала, маўляў, пра яго пісалі ў незалежнай прэсе.
Гаворыць старшыня згуртаваньня беларусаў сьвету “Бацькаўшчына” Алена Макоўская.
(Макоўская: ) “Адно з галоўных рашэньняў – прыняцьце праграмы супрацоўніцтва беларускай дыяспары на 4 гады. Гэта рэальныя дзеяньні, рэальныя рашэньні – што нам разам рабіць?”.
Прадстаўнік літаратурнай плыні “Бум-Бам-Літ” Ільля Сін чакае ад эміграцыі падтрымкі незалежных культурніцкіх праектаў – у той час як беларуская дзяржава зьнішчае нацыянальную культуру.
(Сін:) “Эміграцыя кансалідуецца, яна ўтворыць рэальную сілу ў культурным жыцьці, калі яна будзе ладзіць нейкія менавіта свае праекты, як гэта было ва ўкраінскай эміграцыі ў савецкія часы, калі незалежная культура існавала, па сутнасьці, з рэсурсаў эміграцыі”.
Дэлегат Зьезду Язэпам Паўловічам, вядомым дзеячом беларускай дыяспары ў Нямеччыне.
(Курс:) “Гучыць думка, што беларуская дыяспара малаўплывовая, мае мала рэсурсаў, дрэнна арганізаваная, таму зьезд будзе малаэфэктыўны. Як бы Вы пракамэнтавалі такую думку?”
(Паўловіч:) “Для некаторых месцаў гэта слушна. Як слушна для ўсіх беларускіх рухаў. Мы сабраліся якраз для таго, каб паправіць гэты ганебны стан. Тэма Зьезду – “Дыяспара для Беларусі і Беларусь для дыяспары”. Як паставіць працу”.
Дырэктар Беларускага інстытуту навукі і мастацтва (БІНІМ) у Нью-Ёрку доктар Вітаўт Кіпель зазначыў:
(Кіпель:) “З такім паглядам панікёрскім я не згадзіўся б. Мы сабе паставілі пэўныя высокія стандарты і часам іх не дасягаем, але мы робім. У мяне было ўражаньне, што на Бацькаўшчыне людзі лічаць, што эмігранты могуць дапамагаць у працэсе здабыцьця нацыянальнай дзяржавы”.
На думку шмат каго з дэлегатаў Зьезду, беларуская дыяспара цяпер здольная выканаць тую ж ролю для нацыі, што выканалі ўкраінская й балтыйскія дыяспары для сваіх нацыяў.
