Сёлета 24 чэрвеня ў Лёвэнскім каталіцкім унівэрсытэце ў Бэльгіі прайшла абарона доктарскай дысэртацыі ў галіне тэалёгіі. Для Беларусі гэтая падзея адметная тым, што навуковую ступень доктара багаслоўя атрымала спадарыня Ірына Дубянецкая зь Менску, якая вучылася там з 1997 году.
Лёвэнскі каталіцкі ўнівэрсытэт, дзе стала доктарам багаслоўскіх навук Дубянецкая – гэта той самы Лёвэнскі унівэрсытэт, які скончылі шмат хто зь вядомых дзеячаў паваеннай беларускай эміграцыі. Сп. Ірына бадай што адзіная, хто ў наш час працягнуў традыцыю навучаньня беларусаў у гэтым унівэрсытэце. Але яе папярэднікамі былі ня толькі паваенныя эмігранты.
(Дубянецкая: ) "Калі гаварыць пра беларускія карані ў Лёвэнскім універсытэце, то нам вядома, што яшчэ ў 17 стагодзьдзі, недзе каля 1630 году, там вучыўся і атрымаў багаслоўскую ступень Тодар Скуміновіч, віленскі біскуп. Перад другой усясьветнай вайною там вучыўся айцец Фабіян Абрантовіч і зрабіў там дактарат у галіне філязофіі”.
(Карэспандэнт: ) "Вы абралі гэты ўнівэрсытэт сьвядома ці проста паўплывалі абставіны?"
(Дубянецкая: ) "Я выбрала Лёвэн таму, што там я магла атрымаць тую адукацыю, якую хацела. Для мяне Лёвэн быў зручным таму, што інстытуцыя, дзе я вучылася ў Лёндане - Місіянэрскі інстытут - быў зьвязаны з гэтым унівэрсытэтам. Багаслоўскі факультэт Лёвэнскага ўнівэрсытэту мае некалькі афіліяцый у розных краінах сьвету, у тым ліку ў Лёндане, у Парыжы. Так што я ўжо была як бы зьвязаная з Лёвэнскім унівэрсытэтам на працягу сваёй вучобы ў Лёндане”.
Сп. Ірына прыехала ў Лёвэн, каб працягнуць вучобу. Сваю адукацыю ў галіне багаслоўя яна пачала ў Лёндане. Гэта быў сьвядомы выбар, прадыктаваны жаданьнем як мага больш зрабіць для новага беларускага Адраджэньня, у якім ад пачатку прыняла самы актыўны ўдзел.
(Дубянецкая: ) "Пачалося з таго, што мы ўзяліся за адраджэньне сваіх старажытных беларускіх духоўных традыцыяў. У 1989-90 гадох гэты рух быў вельмі актыўны, мы выдавалі часапіс "Унія" разам з Каралінаю Мацкевіч і Сяржуком Абламейкам. Гэты часапіс быў для нас як бы навыраст. Мы разумелі, што шмат у чым не падрыхтаваныя, каб займацца гэтай працаю. Нам хацелася атрымаць больш грунтоўную адукацыю. Тады а. Аляксандр Надсан зарасіў Караліну і мяне ў Лёндан, і там мы пачалі вучыцца. Мы атрымалі бакаляўрыяты ў Лёндане, у Місіянэрскім інстытуце. У той час, калі мы з Каралінаю туды прыйшлі, мы былі ня толькі адзіныя дзяўчаты, але ўвогуле адзіныя сьвецкія студэнты. Астатнія рыхтаваліся быць сьвятарамі, гэта былі хлопцы-місіянэры. Нам было вельмі цяжка, ня ведалі дастаткова добра ангельскай мовы. Але неяк далі рады. Пасьля заканчэньня мы разьехаліся працягваць адукацыю. Караліна паехала ў Парыж, а я паехала ў Лёвэн, у Каталіцкі ўнівэрсытэт”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, я думаю, што нашым чытачам будзе цікава больш даведацца пра гэты ўнівэрсытэт, чыя гісторыя аказалася зьвязанай зь беларускай".
(Дубянецкая: ) "Лёвэнскі ўнівэрсытэт вельмі старажытны, ён быў заснаваны ў 1425 годзе спэцыяльным дэкрэтам Папы Марціна V . Гэта самы старажытны з усіх каталіцкіх унівэрсытэтаў у сьвеце, якія на сёньня існуюць. Там шмат славутых дзеячаў сусьветнай культуры альбо вучыліся, альбо выкладалі. Напрыклад, у 16 стагодзьдзі Эразм Ратэрдамскі заснаваў у Лёвэне Калегіюм трылінгва для вывучэньня гэбрайскай, грэцкай і лацінскай моваў. Гэта быў першы такі калегіюм. Ён зрабіў гэта якраз у 1517 годзе, калі наш Францішак Скарына пачаў у Празе выданьне сваёй Бібліі.
У 20 стагодзьдзі гісторыя Лёвэна была ня толькі слаўнаю , але і трагічнаю. Пад час першай усясьветнай вайны ў 1914 годзе нямецкія войскі разбамбілі Лёвэн дашчэнту, у тым ліку і ўнівэрсытэт. Там была вельмі каштоўная бібліятэка - 300 тыс. кнігаў былі спаленыя. Потым яна аднавілася, сабралася ужо недзе каля 900 тыс. кнігаў, але пад час другой усясьветнай вайны бібліятэка ізноў згарэла, было ўратавана толькі 15 тыс. кніг, але на сёньня яна ізноў адноўленая.
Лёвэн вельмі прыгожы сярэдневечны гарадок. Унівэрсытэт вялізарны, 14 факультэтаў, дзе вучацца 28 тыс. студэнтаў, з іх - 3 тыс. замежнікі”.
(Карэспандэнт: ) "Урэшце, хачу папрасіць Вас, сп. Ірына, высьветліць, чаму вядомы нам Лювэнскі ўнівэрсытэт цяпер называецца Лёвэнскім?"
(Дубянецкая: ) "Калі правесьці аналёгію, то гэта выглядае прыкладна, як розьніца паміж Менскам і Мінскам. Ёсьць назва свая і назва, накінутая чужой культураю. Горад раней быў Лёван - гэта флямандзкі горад, ён знаходзіцца у нідэрляндамоўнай частцы Флямандыі. Але, калі ад напалеонаўскага заваяваньня француская мова культурна дамінавала ў гэтым рэгіёне, усе ўнівэрсытэты былі толькі на францускай мове, і назва гораду стала вымаўляцца па-француску, Лёвэн стаў Лювэнам. У той час, калі нашыя беларусы вучыліся там пасьля вайны, яны ведалі горад, як Лювэн. З Лёвану якраз пачалася вызваленчая хваля, спачатку на ўзроўні выкладчыкаў. У 60-я гады пратэсты выліліся на вуліцы, былі шматлікія студэнцкія дэманстрацыі. Студэнты хацелі вучыцца на сваёй роднай мове. У выніку было прынята рашэньне падзяліць унівэрсытэт на дзьве часткі - пакінуць старажытны карэннамоўны ўнівэрсытэт, як нідэрляндзкі, і стварыць асобна новы франкамоўны ўнівэрсытэт. Тады ў чыстым полі ў 30 км.ад Лёвану пабудавалі гарадок Новага Лювэна. Гэта была дастаткова балючая працэдура. Але, у выніку, што не гаварыце, замест аднаго ўнівэрсытэту стала два. Новы Лювэн - таксама цікавы ўнівэрсытэт”.
(Карэспандэнт: ) "А Вы дзе вучыліся?"
(Дубянецкая: ) "Я, безумоўна, у Лёвэне, у тым старажытным унівэрсытэце. Што цікава, нядаўна адбыліся выбары новага рэктара. Ім стаў мой навуковы кіраўнік прафэсар Марк Ірвэна. Ён быў дэканам багаслоўскага факультэту, потым стаў прарэктарам, ён спэцыяліст у Старым Запавеце. Мне была патрэбная свабода, больш, чым кіраваньне, і ён якраз гэтую свабоду мне даваў. Ён - чалавек вельмі шырокіх паглядаў”.
(Карэспандэнт: ) "Дарэчы, Вы сказалі, што ў Лёвэне цяпер нідэрляндзкая мова, Вам давялося вывучаць і гэтую мову?
(Дубянецкая: ) "Я у Лёвэне вучылася па-ангельску, там усе міжнародныя праграмы – англамоўныя”.
(Карэспандэнт: ) "Пасьля такога дасканала знаёмства зь Лёвэнскім унівэрсытэтам хацелася б цяпер пагаварыць з Вамі, спадарыня Ірына, пра тэму Вашай навуковай працы, у якой галіне багаслоўя Вы працуеце?"
(Дубянецкая: ) "Адразу маё зацікаўленьне было пераважна ў біблейскіх студыях. Я знайшла магчымасьць зрабіць не адзін, а два ліцэнзіяты, дзьве магістарскія працы на двух розных факультэтах. Адна была багаслоўская, а другая была таксама ў біблеістыцы, але ў галіне вывучэньня старажытнага Блізкага Усходу.
Важна, што гэта зроблена ў галіне багаслоўя. Вядома, што ўласна беларуская багаслоўская традыцыя, якая квітнела ў XVI-XVII стст., была перарваная. Нашае багаслоўе захавалася, хутчэй, у беларускай літаратуры. Беларускія паэты несьлі ўсе тыя багаслоўскія погляды, якія маглі б разьвівацца як самастойная галіна чалавечага пазнаньня”.
(Карэспандэнт: ) "Гэтая спэцыялізацыя - вывучэньне , пазнаньне Бібліі, гэты выбар ня быў для Вас выпадковым?"
(Дубянецкая: ) "Я думаю, што гэта было пакліканьне. У багаслоўі для мяне усё было цікава, але Біблія прыцягвала мяне найбольш. Сваю першую навуковую працу ў Лёндане я пісала па Евангельлі Сьвятога Марка, працавала з Новым Запаветам. Але ў Лёвэне я ўжо працавала са Старым Запаветам”.
(Карэспандэнт: ) "Тэма Вашай дысэртацыі “Космас і Хаос у Габрэйскай Бібліі і міталёгія старажытнага Блізкага Усходу” сьведчыць пра тое, што ў Лёвэне Вашыя навуковыя зацікаўленьні пашырыліся ці, дакладней сказаць, паглыбіліся ў культуру старажытных дабіблейскіх цывілізацый Блізкага Усходу".
(Дубянецкая: ) "Нашыя карані усё роўна там, у тых цывілізацыях Блізкага Усходу, якія праз Біблейскую культуру прыйшлі ў Эўропу і спрычыніліся да фармаваньня эўрапейскай цывілізацыі. Угарыцкія тэксты, якія былі скончаныя у сярэдзіне 2 тысячагодзьдзя да нашай эры, маюць свайго аўтара, ён вядомы, гэта Элемелек. Ён аўтар абсалютна геніяльных тэкстаў. Там вельмі высокі мастацкі ўзровень. Угарыты - гэта старажытная блізкаўсходняя культура, цяпер гэта тэрыторыя паўночнай Сырыі. Гэта быў адзін з гарадоў-дзяржаваў Блізкага Усходу, які быў зьмецены з твару зямлі ў сярэдзіне 2 тысячагодзьдзя да нашай эры, дакладней у 14 стагодзьдзі да нашай эры, задоўга да таго, як пачала пісацца Біблія. Гебрайская Біблія, якую мы маем, перагукаецца з гэтымі угарыцкімі тэкстамі вельмі моцна. Шмат якія псалмы, сама паэтыка, вобразнасьць - усё ідзе адтуль. Гэта з аднаго боку, а з другога боку, там была свая рэлігія, зь якой Біблія палемізавала. Мы ведалі аб ёй толькі праз Біблію, але ня ведалі непасрэдна . І толькі, як падарунак нашай цывілізацыі, у 40-я гады мінулага стагодзьдзя знайшліся і пачалі расшыфроўвацца гэтыя ўгарыцкія тэксты. Гэтай мовы раней ня ведалі. Гэта настолькі важныя тэксты для нашай цывілізацыі, для нашага самаўсьведамленьня, хто мы ёсьць. Калі ідзеш далей, у карані гэтых тэкстаў старажытнага Блізкага Усходу, то робіцца яшчэ цікавей і яшчэ больш складана”.
(Карэспандэнт: ) "У Беларусі многія не асацыююць хрысьціянства з Блізкім Усходам, а зьвязваюць сваё праваслаўе найперш з расейскім".
(Дубянецкая: ) "Тое праваслаўе, якое мы маем, яно пайшло менавіта з Расеі, Але хрысьціянства ў Беларусь прыйшло зь Бізантыі, безумоўна. Хрысьцянства прыйшло ў Беларусь тады, калі вялікая частка Эўропы было ўжо хрысьціянскаю. Разам з хрысьціянствам у шмат якіх краінах прыходзіла і пісьменства, кніжная культура, архітэктурная, мастацкая культура. Прыход хрысьціянства аказаў уплыў на далейшае фармаваньне мясцовых культураў. А хрысьціянская культура мае свае карані ў Блізкім Усходзе. Гэта вялізарная багатая культура, да якой адчуваюць сябе далучанымі ўсе народы, усе краіны і яны гэта вывучаюць, ва ўнівэрсытэтах гэта вывучаюць”.
(Карэспандэнт: ) "Так што і для Беларусі, як эўрапейскай краіны, гэтае вывучэньне культуры старажытных блізкаўсходніх цывілізацый павінна быць вельмі важным?"
(Дубянецкая: ) "Я таксама думаю, што гэтая тэма і цікавая, і важная. Бачыце, што цяпер адбываецца з намі, зь беларусамі. Мы зь вялікімі цяжкасьцямі знаходзім свае ўласна беларускія карані, зь цяжкасьцю спасьцігаем гэтыя веды пра сябе як старажытную эўрапейскую нацыю, якая здаўна мела сваю дзяржаўнасьць, сваю гісторыю, свае славутасьці, пісьменства, культуру. Але на самой справе гэта толькі вельмі маленькая частка нашай гісторыі, калі паглядзець з пэрспэктывы тысячагодзьдзяў, як на гэта гляджу я ў сілу сваёй навуковай працы. Мы ж таксама дзеці тых магутных, прыгожых, дасканалых цывілізацыяў, якія ўзьніклі 5 тыс. гадоў таму. Гэта ўжо зусім іншае вымярэньне часу, іншае разуменьне сваіх каранёў. І тут ня йдзе гаворка пра запазычаньне, што мы проста нешта ўзялі ад іх, а мы ёсьць частка той цывілізацыі. да якой мы далучаныя, мы ёсьць непасрэдныя нашчадкі тых вельмі старажытных цывілізацыяў. Мы нашмат большыя, чым мы самі пра сябе думаем. Нашыя карані глыбейшыя. І вось гэтыя спробы абсекчы нават тыя уласна беларускія кареньчыкі, спробы выводзіць гісторыю Беларусі з першай паловы 20 стагодзьдзя, яны абядняюць не толькі нас, як беларусаў, як нацыю, але яны таксама абядняюць і Эўропу. Мы ёсьць частка гэтага вялізарнага, глыбокага культурнага мацерыка. Старажытныя тэксты - гэты больш старажытны пласт, да яго беларусы ўвогуле не далучаныя. У нас ніколі не выкладалася гэтая старажытная арыенталістыка, якая выкладаецца ў кожнай краіне ў любым буйным унівэрсытэце. Гэта падмуркі цывізацыі, гэта вельмі важна, нашыя карані ідуць адтуль. А мы гэтым нават не займаемся. А калі мы не займаемся вельмі глыбокімі нашымі каранямі, якія лучаць нас з іншымі, то нам нашмат цяжэй намацаць тыя карэньчыкі, якія ёсьць непасрэдна нашымі, нам нашмат цяжэй умацоўваць іх. А для нас гэта вельмі важная задача. Я думаю, што чым большыя сілы, чым больш людзей будуць займацца тым, каб засвойваць вось гэтую агульначалавечую спадчыну, якая таксама ёсьць нашая, то мы лягчэй засвоім нашу ўласна беларускую спадчыну. Адна рэч - сьцьвярджаць сябе, як беларусаў, у адрозьненьне ад нашых бліжэйшых народаў, і іншая рэч - сьцьвярджаць Беларусь як частку гэтай старажытнай чалавечай цывілізацыі”.
(Карэспандэнт: ) "Якія Вы павінны былі вывучаць мовы дзеля сваёй навуковай працы?"
(Дубянецкая: ) "Моваў было шмат - гэбрайская і грэцкая, зь біблейскіх моваў арамейская. Іншыя мовы, блізкія да гэбрайскай мовы, як нікійская, маабіцкая. Потым быў самастойны курс угарыцкай мовы, які быў для мяне асабліва важны, зь якога я пачала сваё вывучэньне старажытнага Блізкага Усходу. Я атрымала свой другі ліцэнзіят па дысэртацыі, якая была напісаная па ўгарыцкай міталёгіі. Мне давялося працаваць і з шумерскай моваю, з акадзкаю, з хетыцкаю. Мовы - гэта вельмі важны аспэкт гэтай працы і, мусіць, самы складаны”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, як на Ваш дасьведчаны погляд, сёньня выглядаюць беларусы ў справе вывучэньня і спасьціжэньня Бібліі?"
(Дубянецкая: ) "Я часам кажу, што беларуская мова - гэта, бадай што, адзіная пісьмовая мова, з усіх існуючых, на якой няма перакладу Бібліі з арыгінальнай мовы Бібліі. Пачынаючы ад Скарыны пераклады Бібліі рабіліся не з арыгіналу, перакладалася з іншых перакладаў. Усе перакладчыкі, без выключэньня, робяць перакладчыцкія памылкі, а калі нават не памылкі, то ўсё роўна перакладчык інтэрпрэтуе тэкст. Ёсьць тэксты, якія можна перакласьці 6-7 рознымі варыянтамі, і яны будуць розныя па сэнсе, перакладчык з гэтага выбірае адзін варыянт і потым гэты пераклад кананізуецца, і потым гэта ужо падаецца як слова Божае. Але, можа так стацца, што пераклад быў зроблены не дакладна. ня так быў прачытаны арыгінал. Трэба працаваць над Біблейскім перакладам, працаваць над перакладамі іншых тэкстаў. У гэтым сэнсе мы вельмі моцна адсталі ад іншых народаў. Калі Скарына перакладаў Біблію, хутчэй за ўсё, з чэскай мовы, у той час ужо выдаваліся ў Эўропе так званыя "паліглоты". Гэта тое, дзе паралельнымі калёнкамі ішлі тэксты вядомых біблейскіх манускрыптаў на розных мовах, што магло быць падмуркам для вывучэньня тэкстаў. У нас гэта ніколі не рабілася, і гэта вялікая праца яшчэ наперадзе. У нас таксама вялікае пытаньне, каб тэксты былі перакладзеныя на беларускую мову, а не на прыдуманую мову, калі беларуская мова ў перакладзе будзе імітаваць царкоўнаславянскую ці яшчэ нейкую мову. Беларуская мова - гэта беларуская мова. Пераклад павінен рабіцца са старажытнагэбрайскай мовы на сучасную беларускую, з новазапаветнай грэцкай на сучасную беларускую. Пытаньняў тут узьнікае шмат. Нават пытаньне тэрміналёгіі, якая ў нас ніколі не распрацоўвалася, якая жыўцом бралася з царкоўнаславянскай ці з расейскай мовы, ці яшчэ адкуль. Трэба знаходзіць свае варыянты. Вельмі лёгка ўзяць нейкую знаёмую мову і зь яе дапамогаю рабіць пераклад на беларускую мову. Яна дапамагчы можа, але ўсё роўна базавым тэкстам павінен быць арыгінал”.
(Карэспандэнт: ) "Які беларускі пераклад, з таго што зроблена дагэтуль, Вам найбольш падаецца дасканалым?"
(Дубянецкая: ) "Усе перакладчыкі зрабілі вельмі добрую працу, усе зрабілі ў добрай веры, пачынаючы ад Скарыны. Любая гэтая праца вартая ўсялякага ўхваленьня. Але наперадзе яшчэ праца над навуковым перакладам, навуковым з пункту гледжаньня ня толькі лінгвістычнага, але і багаслоўскага. Я маю на ўвазе пераклад, які б адлюстраваў сучаснае веданьне Бібліі, біблеістыкі, сучасны ўзровень веданьня гэбрайскай і грэцкай моваў. Гэта вельмі істотна”.
(Карэспандэнт: ) "Для Бога няма падзелу моваў, але пазнаньне Божых законаў адбываецца праз мовы. Вы лічыце, што чалавек можа спасьцігнуць найбольш глыбей Божае слова толькі праз сваю мову?"
(Дубянецкая: ) "Гэта залежыць ад узроўню веданьня сваёй і чужой моваў. Але свая мова на тое нам і дадзеная, што яна ёсьць нашым самым зручным, самым непасрэдным шляхам да спасьціжэньня сьвету. Для носьбітаў мовы заўсёды свая мова найлепшым сродкам камунікацыі са сьветам, найлепшым сродкам выяўленьня самога сябе вэрбальна. Калі гаворка ідзе пра пазнаньне сьвету, пра стварэньне навуковых дысцыплінаў, то, безумоўна, гэта павінна рабіцца ў сваёй мове”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, у такім разе можна сказаць, што беларусы ўвогуле ня маюць пакуль сваёй беларускай Бібліі?"
(Дубянецкая: ) "Я падкрэсьліваю што, дзеля таго, каб казаць, што мы маем беларускую Біблію, гэта Біблія павінна быць перакладзеная спэцыялістамі і павінна перакладацца з арыгіналу. Арыгіналы вельмі складаныя. Вось што, напрыклад, адбываецца ў тых краінах, дзе біблейскія пераклады існуюць нават у вялікай колькасьці. Там ледзь не кожны год робяцца новыя пераклады. Вось цяпер, напрыклад, робіцца новы пераклад на францускую мову. Гэта робіць вялікая камісія, якая складаецца зь людзей з розных краінаў. Паміж імі падзеленыя часткі Бібліі, недзе два разы на год яны сустракаюцца і абмяркоўваюць, каардынуюць свае пераклады. Гэта ўсё вывяраецца з пункту гледжаньня францускай мовы. Робяць гэтую працу лепшыя гэбраісты сьвету.
Гэта адбываецца таму, што чым дасягаецца большае веданьне старажытных моваў і біблейскай цывілізацыі, тым больш дасканалае наша разуменьне тэксту і яно можа памяняць нашае бачаньне тэксту, якое было ў папярэдніх перакладах. І гэтыя новыя пераклады увесь час робяцца. Напрыклад, існуе недзе 4-5 самых аўтарытэтных перакладаў Бібліі на ангельскую мову, але яны таксама увесь час удакладняюцца”.
(Карэспандэнт: ) "Пераклад Бібліі на беларускую мову з арыгіналу, пэўна, не адзіная задача, якая стаіць перад беларускімі навукоўцамі ў справе спасьціжэньня, данясеньня да людзей сэнсу Божых законаў, фармаваньня шырокага разуменьня сьвету і сэнсу чалавечага жыцьця ў ім?"
(Дубянецкая: ) "Нам трэба рабіць базавыя справы. Трэба ня толькі перакладаць тэксты, трэба ствараць слоўнікі, каб людзі ўвогуле маглі працаваць. Неабходна стварыць навуковы падмурак, базу для людзей, каб яны самастойна маглі далучыцца да ўсяго гэтага невычэрпнага багацьця. Так што трэба рабіць ня толькі вялікую перакладчыцкую працу, але й вялікую асьветніцкую працу. Калі цяпер проста сказаць беларускаму грамадзтву, то мала хто зразумее і тое, што я зараз раблю, яно станецца не запатрабаваным. Грамадзтва ня ведае, што гэта яму патрэбна. Я разумею, што я там буду не запатрабаваная. Але з пункту гледжаньня пэрспэктывы Беларусі, безумоўна, што гэта патрэбна. Пачынаць усё ж неяк трэба”.
(Карэспандэнт: ) "Якім Вы бачыце, сп. Ірына, свой наступны крок у працяг абранага Вамі шляху ў навуцы?"
(Дубянецкая: ) "У працяг маёй тэмы мне хацелася б яе завяршыць. У мяне яшчэ засталося вельмі багата працы ў галіне старажытнага Блізкага Усходу, ёсьць яшчэ шмат пытаньняў, якія я б хацела дасьледаваць. Па тым часе, які мне быў дадзены на мой дактарат, мне не хапіла чыста фізычнага часу. У маім пляне эгіпецкая цывілізацыя таксама ўваходзіла як частка, але ў тэкст дактарату Эгіпет не ўвайшоў, для гэтага мінімальна мне патрабаваўся б яшчэ 1 год працы. Гэтыя студыі закончаныя і я з радасьцю вяртаюся ў Беларусь. Што з гэтага атрымаецца, пабачым”.
(Карэспандэнт: ) "На сёньня бачыце Вы ў беларускім навуковым патэнцыяле тых людзей, якія маглі б стаць побач з Вамі і працягваць справу?"
(Дубавецкая: ) "Я не сумняюся, што людзі ёсьць. Самае важнае даць людзям гэтыя інструмэнты для працы, то працаваць яны будуць. Даць тэксты, літаратуру, слоўнікі, даць магчымасьць працаваць з усім гэтым”.
(Карэспандэнт: ) "А гэтая магчымасьць - наколькі яна магчымая ў сёньняшняй Беларусі?"
(Дубянецкая: ) "Цяпер нічога няма. Ствараць, на мой погляд, трэба практычна з нуля. Але, магчыма, што і ёсьць нейкія пачаткі працы. Я упэўненая, што шмат хто мог бы і хацеў бы гэтым займацца. Мне б вельмі хацелася, каб разьвівалася ня толькі беларускае багаслоўе, але каб разьвівалася і беларуская эгіпталёгія, асырыялёгія, каб беларуская біблеістыка сказала сваё слова.
У ідэале мне хацелася б, каб была навучальная установа, дзе можна было б выкладаць і вывучаць усе гэтыя адпаведныя дысцыпліны, каб беларусы мелі свой уласны навуковы падыход, навуковы досьвед. Альбо самастойная навучальная ўстанова, альбо яшчэ лепш, каб ва ўсіх унівэрсытэтах гэта выкладалася”.
(Карэспандэнт: ) "У кантэксьце шматканфэсійнасьці Беларусі - гэта можа спрыяць разьвіцьцю багаслоўя ці наадварот?"
(Дубянецкая: ) "Канфэсійны падзел заўсёды ўскладняе. Але зямныя перагародкі да неба не дастаюць. Мы ня можам дзяліць Біблію па канфэсіях, яна ня можа быць прыватызаваная ніякай канфэсіяй. Нам трэба імкнуцца да беларускай Бібліі, да беларускага багаслоўя. Гэта павінна быць ідэалам. І калі, напрыклад, праваслаўная царква, якая мае большыя магчымасьці ў Беларусі, зробіць у гэтым пляне больш і будзе супрацоўнічаць з каталіцкай царквой, гэта будзе вельмі добра. Добра, калі гэтыя магчымасьці будуць ужытыя на стварэньне менавіта беларускай Бібліі, а не праваслаўнай Бібліі па-беларуску. Тое самае з каталіцкага боку”.
Лёвэнскі каталіцкі ўнівэрсытэт, дзе стала доктарам багаслоўскіх навук Дубянецкая – гэта той самы Лёвэнскі унівэрсытэт, які скончылі шмат хто зь вядомых дзеячаў паваеннай беларускай эміграцыі. Сп. Ірына бадай што адзіная, хто ў наш час працягнуў традыцыю навучаньня беларусаў у гэтым унівэрсытэце. Але яе папярэднікамі былі ня толькі паваенныя эмігранты.
(Дубянецкая: ) "Калі гаварыць пра беларускія карані ў Лёвэнскім універсытэце, то нам вядома, што яшчэ ў 17 стагодзьдзі, недзе каля 1630 году, там вучыўся і атрымаў багаслоўскую ступень Тодар Скуміновіч, віленскі біскуп. Перад другой усясьветнай вайною там вучыўся айцец Фабіян Абрантовіч і зрабіў там дактарат у галіне філязофіі”.
(Карэспандэнт: ) "Вы абралі гэты ўнівэрсытэт сьвядома ці проста паўплывалі абставіны?"
(Дубянецкая: ) "Я выбрала Лёвэн таму, што там я магла атрымаць тую адукацыю, якую хацела. Для мяне Лёвэн быў зручным таму, што інстытуцыя, дзе я вучылася ў Лёндане - Місіянэрскі інстытут - быў зьвязаны з гэтым унівэрсытэтам. Багаслоўскі факультэт Лёвэнскага ўнівэрсытэту мае некалькі афіліяцый у розных краінах сьвету, у тым ліку ў Лёндане, у Парыжы. Так што я ўжо была як бы зьвязаная з Лёвэнскім унівэрсытэтам на працягу сваёй вучобы ў Лёндане”.
Сп. Ірына прыехала ў Лёвэн, каб працягнуць вучобу. Сваю адукацыю ў галіне багаслоўя яна пачала ў Лёндане. Гэта быў сьвядомы выбар, прадыктаваны жаданьнем як мага больш зрабіць для новага беларускага Адраджэньня, у якім ад пачатку прыняла самы актыўны ўдзел.
(Дубянецкая: ) "Пачалося з таго, што мы ўзяліся за адраджэньне сваіх старажытных беларускіх духоўных традыцыяў. У 1989-90 гадох гэты рух быў вельмі актыўны, мы выдавалі часапіс "Унія" разам з Каралінаю Мацкевіч і Сяржуком Абламейкам. Гэты часапіс быў для нас як бы навыраст. Мы разумелі, што шмат у чым не падрыхтаваныя, каб займацца гэтай працаю. Нам хацелася атрымаць больш грунтоўную адукацыю. Тады а. Аляксандр Надсан зарасіў Караліну і мяне ў Лёндан, і там мы пачалі вучыцца. Мы атрымалі бакаляўрыяты ў Лёндане, у Місіянэрскім інстытуце. У той час, калі мы з Каралінаю туды прыйшлі, мы былі ня толькі адзіныя дзяўчаты, але ўвогуле адзіныя сьвецкія студэнты. Астатнія рыхтаваліся быць сьвятарамі, гэта былі хлопцы-місіянэры. Нам было вельмі цяжка, ня ведалі дастаткова добра ангельскай мовы. Але неяк далі рады. Пасьля заканчэньня мы разьехаліся працягваць адукацыю. Караліна паехала ў Парыж, а я паехала ў Лёвэн, у Каталіцкі ўнівэрсытэт”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, я думаю, што нашым чытачам будзе цікава больш даведацца пра гэты ўнівэрсытэт, чыя гісторыя аказалася зьвязанай зь беларускай".
(Дубянецкая: ) "Лёвэнскі ўнівэрсытэт вельмі старажытны, ён быў заснаваны ў 1425 годзе спэцыяльным дэкрэтам Папы Марціна V . Гэта самы старажытны з усіх каталіцкіх унівэрсытэтаў у сьвеце, якія на сёньня існуюць. Там шмат славутых дзеячаў сусьветнай культуры альбо вучыліся, альбо выкладалі. Напрыклад, у 16 стагодзьдзі Эразм Ратэрдамскі заснаваў у Лёвэне Калегіюм трылінгва для вывучэньня гэбрайскай, грэцкай і лацінскай моваў. Гэта быў першы такі калегіюм. Ён зрабіў гэта якраз у 1517 годзе, калі наш Францішак Скарына пачаў у Празе выданьне сваёй Бібліі.
У 20 стагодзьдзі гісторыя Лёвэна была ня толькі слаўнаю , але і трагічнаю. Пад час першай усясьветнай вайны ў 1914 годзе нямецкія войскі разбамбілі Лёвэн дашчэнту, у тым ліку і ўнівэрсытэт. Там была вельмі каштоўная бібліятэка - 300 тыс. кнігаў былі спаленыя. Потым яна аднавілася, сабралася ужо недзе каля 900 тыс. кнігаў, але пад час другой усясьветнай вайны бібліятэка ізноў згарэла, было ўратавана толькі 15 тыс. кніг, але на сёньня яна ізноў адноўленая.
Лёвэн вельмі прыгожы сярэдневечны гарадок. Унівэрсытэт вялізарны, 14 факультэтаў, дзе вучацца 28 тыс. студэнтаў, з іх - 3 тыс. замежнікі”.
(Карэспандэнт: ) "Урэшце, хачу папрасіць Вас, сп. Ірына, высьветліць, чаму вядомы нам Лювэнскі ўнівэрсытэт цяпер называецца Лёвэнскім?"
(Дубянецкая: ) "Калі правесьці аналёгію, то гэта выглядае прыкладна, як розьніца паміж Менскам і Мінскам. Ёсьць назва свая і назва, накінутая чужой культураю. Горад раней быў Лёван - гэта флямандзкі горад, ён знаходзіцца у нідэрляндамоўнай частцы Флямандыі. Але, калі ад напалеонаўскага заваяваньня француская мова культурна дамінавала ў гэтым рэгіёне, усе ўнівэрсытэты былі толькі на францускай мове, і назва гораду стала вымаўляцца па-француску, Лёвэн стаў Лювэнам. У той час, калі нашыя беларусы вучыліся там пасьля вайны, яны ведалі горад, як Лювэн. З Лёвану якраз пачалася вызваленчая хваля, спачатку на ўзроўні выкладчыкаў. У 60-я гады пратэсты выліліся на вуліцы, былі шматлікія студэнцкія дэманстрацыі. Студэнты хацелі вучыцца на сваёй роднай мове. У выніку было прынята рашэньне падзяліць унівэрсытэт на дзьве часткі - пакінуць старажытны карэннамоўны ўнівэрсытэт, як нідэрляндзкі, і стварыць асобна новы франкамоўны ўнівэрсытэт. Тады ў чыстым полі ў 30 км.ад Лёвану пабудавалі гарадок Новага Лювэна. Гэта была дастаткова балючая працэдура. Але, у выніку, што не гаварыце, замест аднаго ўнівэрсытэту стала два. Новы Лювэн - таксама цікавы ўнівэрсытэт”.
(Карэспандэнт: ) "А Вы дзе вучыліся?"
(Дубянецкая: ) "Я, безумоўна, у Лёвэне, у тым старажытным унівэрсытэце. Што цікава, нядаўна адбыліся выбары новага рэктара. Ім стаў мой навуковы кіраўнік прафэсар Марк Ірвэна. Ён быў дэканам багаслоўскага факультэту, потым стаў прарэктарам, ён спэцыяліст у Старым Запавеце. Мне была патрэбная свабода, больш, чым кіраваньне, і ён якраз гэтую свабоду мне даваў. Ён - чалавек вельмі шырокіх паглядаў”.
(Карэспандэнт: ) "Дарэчы, Вы сказалі, што ў Лёвэне цяпер нідэрляндзкая мова, Вам давялося вывучаць і гэтую мову?
(Дубянецкая: ) "Я у Лёвэне вучылася па-ангельску, там усе міжнародныя праграмы – англамоўныя”.
(Карэспандэнт: ) "Пасьля такога дасканала знаёмства зь Лёвэнскім унівэрсытэтам хацелася б цяпер пагаварыць з Вамі, спадарыня Ірына, пра тэму Вашай навуковай працы, у якой галіне багаслоўя Вы працуеце?"
(Дубянецкая: ) "Адразу маё зацікаўленьне было пераважна ў біблейскіх студыях. Я знайшла магчымасьць зрабіць не адзін, а два ліцэнзіяты, дзьве магістарскія працы на двух розных факультэтах. Адна была багаслоўская, а другая была таксама ў біблеістыцы, але ў галіне вывучэньня старажытнага Блізкага Усходу.
Важна, што гэта зроблена ў галіне багаслоўя. Вядома, што ўласна беларуская багаслоўская традыцыя, якая квітнела ў XVI-XVII стст., была перарваная. Нашае багаслоўе захавалася, хутчэй, у беларускай літаратуры. Беларускія паэты несьлі ўсе тыя багаслоўскія погляды, якія маглі б разьвівацца як самастойная галіна чалавечага пазнаньня”.
(Карэспандэнт: ) "Гэтая спэцыялізацыя - вывучэньне , пазнаньне Бібліі, гэты выбар ня быў для Вас выпадковым?"
(Дубянецкая: ) "Я думаю, што гэта было пакліканьне. У багаслоўі для мяне усё было цікава, але Біблія прыцягвала мяне найбольш. Сваю першую навуковую працу ў Лёндане я пісала па Евангельлі Сьвятога Марка, працавала з Новым Запаветам. Але ў Лёвэне я ўжо працавала са Старым Запаветам”.
(Карэспандэнт: ) "Тэма Вашай дысэртацыі “Космас і Хаос у Габрэйскай Бібліі і міталёгія старажытнага Блізкага Усходу” сьведчыць пра тое, што ў Лёвэне Вашыя навуковыя зацікаўленьні пашырыліся ці, дакладней сказаць, паглыбіліся ў культуру старажытных дабіблейскіх цывілізацый Блізкага Усходу".
(Дубянецкая: ) "Нашыя карані усё роўна там, у тых цывілізацыях Блізкага Усходу, якія праз Біблейскую культуру прыйшлі ў Эўропу і спрычыніліся да фармаваньня эўрапейскай цывілізацыі. Угарыцкія тэксты, якія былі скончаныя у сярэдзіне 2 тысячагодзьдзя да нашай эры, маюць свайго аўтара, ён вядомы, гэта Элемелек. Ён аўтар абсалютна геніяльных тэкстаў. Там вельмі высокі мастацкі ўзровень. Угарыты - гэта старажытная блізкаўсходняя культура, цяпер гэта тэрыторыя паўночнай Сырыі. Гэта быў адзін з гарадоў-дзяржаваў Блізкага Усходу, які быў зьмецены з твару зямлі ў сярэдзіне 2 тысячагодзьдзя да нашай эры, дакладней у 14 стагодзьдзі да нашай эры, задоўга да таго, як пачала пісацца Біблія. Гебрайская Біблія, якую мы маем, перагукаецца з гэтымі угарыцкімі тэкстамі вельмі моцна. Шмат якія псалмы, сама паэтыка, вобразнасьць - усё ідзе адтуль. Гэта з аднаго боку, а з другога боку, там была свая рэлігія, зь якой Біблія палемізавала. Мы ведалі аб ёй толькі праз Біблію, але ня ведалі непасрэдна . І толькі, як падарунак нашай цывілізацыі, у 40-я гады мінулага стагодзьдзя знайшліся і пачалі расшыфроўвацца гэтыя ўгарыцкія тэксты. Гэтай мовы раней ня ведалі. Гэта настолькі важныя тэксты для нашай цывілізацыі, для нашага самаўсьведамленьня, хто мы ёсьць. Калі ідзеш далей, у карані гэтых тэкстаў старажытнага Блізкага Усходу, то робіцца яшчэ цікавей і яшчэ больш складана”.
(Карэспандэнт: ) "У Беларусі многія не асацыююць хрысьціянства з Блізкім Усходам, а зьвязваюць сваё праваслаўе найперш з расейскім".
(Дубянецкая: ) "Тое праваслаўе, якое мы маем, яно пайшло менавіта з Расеі, Але хрысьціянства ў Беларусь прыйшло зь Бізантыі, безумоўна. Хрысьцянства прыйшло ў Беларусь тады, калі вялікая частка Эўропы было ўжо хрысьціянскаю. Разам з хрысьціянствам у шмат якіх краінах прыходзіла і пісьменства, кніжная культура, архітэктурная, мастацкая культура. Прыход хрысьціянства аказаў уплыў на далейшае фармаваньне мясцовых культураў. А хрысьціянская культура мае свае карані ў Блізкім Усходзе. Гэта вялізарная багатая культура, да якой адчуваюць сябе далучанымі ўсе народы, усе краіны і яны гэта вывучаюць, ва ўнівэрсытэтах гэта вывучаюць”.
(Карэспандэнт: ) "Так што і для Беларусі, як эўрапейскай краіны, гэтае вывучэньне культуры старажытных блізкаўсходніх цывілізацый павінна быць вельмі важным?"
(Дубянецкая: ) "Я таксама думаю, што гэтая тэма і цікавая, і важная. Бачыце, што цяпер адбываецца з намі, зь беларусамі. Мы зь вялікімі цяжкасьцямі знаходзім свае ўласна беларускія карані, зь цяжкасьцю спасьцігаем гэтыя веды пра сябе як старажытную эўрапейскую нацыю, якая здаўна мела сваю дзяржаўнасьць, сваю гісторыю, свае славутасьці, пісьменства, культуру. Але на самой справе гэта толькі вельмі маленькая частка нашай гісторыі, калі паглядзець з пэрспэктывы тысячагодзьдзяў, як на гэта гляджу я ў сілу сваёй навуковай працы. Мы ж таксама дзеці тых магутных, прыгожых, дасканалых цывілізацыяў, якія ўзьніклі 5 тыс. гадоў таму. Гэта ўжо зусім іншае вымярэньне часу, іншае разуменьне сваіх каранёў. І тут ня йдзе гаворка пра запазычаньне, што мы проста нешта ўзялі ад іх, а мы ёсьць частка той цывілізацыі. да якой мы далучаныя, мы ёсьць непасрэдныя нашчадкі тых вельмі старажытных цывілізацыяў. Мы нашмат большыя, чым мы самі пра сябе думаем. Нашыя карані глыбейшыя. І вось гэтыя спробы абсекчы нават тыя уласна беларускія кареньчыкі, спробы выводзіць гісторыю Беларусі з першай паловы 20 стагодзьдзя, яны абядняюць не толькі нас, як беларусаў, як нацыю, але яны таксама абядняюць і Эўропу. Мы ёсьць частка гэтага вялізарнага, глыбокага культурнага мацерыка. Старажытныя тэксты - гэты больш старажытны пласт, да яго беларусы ўвогуле не далучаныя. У нас ніколі не выкладалася гэтая старажытная арыенталістыка, якая выкладаецца ў кожнай краіне ў любым буйным унівэрсытэце. Гэта падмуркі цывізацыі, гэта вельмі важна, нашыя карані ідуць адтуль. А мы гэтым нават не займаемся. А калі мы не займаемся вельмі глыбокімі нашымі каранямі, якія лучаць нас з іншымі, то нам нашмат цяжэй намацаць тыя карэньчыкі, якія ёсьць непасрэдна нашымі, нам нашмат цяжэй умацоўваць іх. А для нас гэта вельмі важная задача. Я думаю, што чым большыя сілы, чым больш людзей будуць займацца тым, каб засвойваць вось гэтую агульначалавечую спадчыну, якая таксама ёсьць нашая, то мы лягчэй засвоім нашу ўласна беларускую спадчыну. Адна рэч - сьцьвярджаць сябе, як беларусаў, у адрозьненьне ад нашых бліжэйшых народаў, і іншая рэч - сьцьвярджаць Беларусь як частку гэтай старажытнай чалавечай цывілізацыі”.
(Карэспандэнт: ) "Якія Вы павінны былі вывучаць мовы дзеля сваёй навуковай працы?"
(Дубянецкая: ) "Моваў было шмат - гэбрайская і грэцкая, зь біблейскіх моваў арамейская. Іншыя мовы, блізкія да гэбрайскай мовы, як нікійская, маабіцкая. Потым быў самастойны курс угарыцкай мовы, які быў для мяне асабліва важны, зь якога я пачала сваё вывучэньне старажытнага Блізкага Усходу. Я атрымала свой другі ліцэнзіят па дысэртацыі, якая была напісаная па ўгарыцкай міталёгіі. Мне давялося працаваць і з шумерскай моваю, з акадзкаю, з хетыцкаю. Мовы - гэта вельмі важны аспэкт гэтай працы і, мусіць, самы складаны”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, як на Ваш дасьведчаны погляд, сёньня выглядаюць беларусы ў справе вывучэньня і спасьціжэньня Бібліі?"
(Дубянецкая: ) "Я часам кажу, што беларуская мова - гэта, бадай што, адзіная пісьмовая мова, з усіх існуючых, на якой няма перакладу Бібліі з арыгінальнай мовы Бібліі. Пачынаючы ад Скарыны пераклады Бібліі рабіліся не з арыгіналу, перакладалася з іншых перакладаў. Усе перакладчыкі, без выключэньня, робяць перакладчыцкія памылкі, а калі нават не памылкі, то ўсё роўна перакладчык інтэрпрэтуе тэкст. Ёсьць тэксты, якія можна перакласьці 6-7 рознымі варыянтамі, і яны будуць розныя па сэнсе, перакладчык з гэтага выбірае адзін варыянт і потым гэты пераклад кананізуецца, і потым гэта ужо падаецца як слова Божае. Але, можа так стацца, што пераклад быў зроблены не дакладна. ня так быў прачытаны арыгінал. Трэба працаваць над Біблейскім перакладам, працаваць над перакладамі іншых тэкстаў. У гэтым сэнсе мы вельмі моцна адсталі ад іншых народаў. Калі Скарына перакладаў Біблію, хутчэй за ўсё, з чэскай мовы, у той час ужо выдаваліся ў Эўропе так званыя "паліглоты". Гэта тое, дзе паралельнымі калёнкамі ішлі тэксты вядомых біблейскіх манускрыптаў на розных мовах, што магло быць падмуркам для вывучэньня тэкстаў. У нас гэта ніколі не рабілася, і гэта вялікая праца яшчэ наперадзе. У нас таксама вялікае пытаньне, каб тэксты былі перакладзеныя на беларускую мову, а не на прыдуманую мову, калі беларуская мова ў перакладзе будзе імітаваць царкоўнаславянскую ці яшчэ нейкую мову. Беларуская мова - гэта беларуская мова. Пераклад павінен рабіцца са старажытнагэбрайскай мовы на сучасную беларускую, з новазапаветнай грэцкай на сучасную беларускую. Пытаньняў тут узьнікае шмат. Нават пытаньне тэрміналёгіі, якая ў нас ніколі не распрацоўвалася, якая жыўцом бралася з царкоўнаславянскай ці з расейскай мовы, ці яшчэ адкуль. Трэба знаходзіць свае варыянты. Вельмі лёгка ўзяць нейкую знаёмую мову і зь яе дапамогаю рабіць пераклад на беларускую мову. Яна дапамагчы можа, але ўсё роўна базавым тэкстам павінен быць арыгінал”.
(Карэспандэнт: ) "Які беларускі пераклад, з таго што зроблена дагэтуль, Вам найбольш падаецца дасканалым?"
(Дубянецкая: ) "Усе перакладчыкі зрабілі вельмі добрую працу, усе зрабілі ў добрай веры, пачынаючы ад Скарыны. Любая гэтая праца вартая ўсялякага ўхваленьня. Але наперадзе яшчэ праца над навуковым перакладам, навуковым з пункту гледжаньня ня толькі лінгвістычнага, але і багаслоўскага. Я маю на ўвазе пераклад, які б адлюстраваў сучаснае веданьне Бібліі, біблеістыкі, сучасны ўзровень веданьня гэбрайскай і грэцкай моваў. Гэта вельмі істотна”.
(Карэспандэнт: ) "Для Бога няма падзелу моваў, але пазнаньне Божых законаў адбываецца праз мовы. Вы лічыце, што чалавек можа спасьцігнуць найбольш глыбей Божае слова толькі праз сваю мову?"
(Дубянецкая: ) "Гэта залежыць ад узроўню веданьня сваёй і чужой моваў. Але свая мова на тое нам і дадзеная, што яна ёсьць нашым самым зручным, самым непасрэдным шляхам да спасьціжэньня сьвету. Для носьбітаў мовы заўсёды свая мова найлепшым сродкам камунікацыі са сьветам, найлепшым сродкам выяўленьня самога сябе вэрбальна. Калі гаворка ідзе пра пазнаньне сьвету, пра стварэньне навуковых дысцыплінаў, то, безумоўна, гэта павінна рабіцца ў сваёй мове”.
(Карэспандэнт: ) "Сп. Ірына, у такім разе можна сказаць, што беларусы ўвогуле ня маюць пакуль сваёй беларускай Бібліі?"
(Дубянецкая: ) "Я падкрэсьліваю што, дзеля таго, каб казаць, што мы маем беларускую Біблію, гэта Біблія павінна быць перакладзеная спэцыялістамі і павінна перакладацца з арыгіналу. Арыгіналы вельмі складаныя. Вось што, напрыклад, адбываецца ў тых краінах, дзе біблейскія пераклады існуюць нават у вялікай колькасьці. Там ледзь не кожны год робяцца новыя пераклады. Вось цяпер, напрыклад, робіцца новы пераклад на францускую мову. Гэта робіць вялікая камісія, якая складаецца зь людзей з розных краінаў. Паміж імі падзеленыя часткі Бібліі, недзе два разы на год яны сустракаюцца і абмяркоўваюць, каардынуюць свае пераклады. Гэта ўсё вывяраецца з пункту гледжаньня францускай мовы. Робяць гэтую працу лепшыя гэбраісты сьвету.
Гэта адбываецца таму, што чым дасягаецца большае веданьне старажытных моваў і біблейскай цывілізацыі, тым больш дасканалае наша разуменьне тэксту і яно можа памяняць нашае бачаньне тэксту, якое было ў папярэдніх перакладах. І гэтыя новыя пераклады увесь час робяцца. Напрыклад, існуе недзе 4-5 самых аўтарытэтных перакладаў Бібліі на ангельскую мову, але яны таксама увесь час удакладняюцца”.
(Карэспандэнт: ) "Пераклад Бібліі на беларускую мову з арыгіналу, пэўна, не адзіная задача, якая стаіць перад беларускімі навукоўцамі ў справе спасьціжэньня, данясеньня да людзей сэнсу Божых законаў, фармаваньня шырокага разуменьня сьвету і сэнсу чалавечага жыцьця ў ім?"
(Дубянецкая: ) "Нам трэба рабіць базавыя справы. Трэба ня толькі перакладаць тэксты, трэба ствараць слоўнікі, каб людзі ўвогуле маглі працаваць. Неабходна стварыць навуковы падмурак, базу для людзей, каб яны самастойна маглі далучыцца да ўсяго гэтага невычэрпнага багацьця. Так што трэба рабіць ня толькі вялікую перакладчыцкую працу, але й вялікую асьветніцкую працу. Калі цяпер проста сказаць беларускаму грамадзтву, то мала хто зразумее і тое, што я зараз раблю, яно станецца не запатрабаваным. Грамадзтва ня ведае, што гэта яму патрэбна. Я разумею, што я там буду не запатрабаваная. Але з пункту гледжаньня пэрспэктывы Беларусі, безумоўна, што гэта патрэбна. Пачынаць усё ж неяк трэба”.
(Карэспандэнт: ) "Якім Вы бачыце, сп. Ірына, свой наступны крок у працяг абранага Вамі шляху ў навуцы?"
(Дубянецкая: ) "У працяг маёй тэмы мне хацелася б яе завяршыць. У мяне яшчэ засталося вельмі багата працы ў галіне старажытнага Блізкага Усходу, ёсьць яшчэ шмат пытаньняў, якія я б хацела дасьледаваць. Па тым часе, які мне быў дадзены на мой дактарат, мне не хапіла чыста фізычнага часу. У маім пляне эгіпецкая цывілізацыя таксама ўваходзіла як частка, але ў тэкст дактарату Эгіпет не ўвайшоў, для гэтага мінімальна мне патрабаваўся б яшчэ 1 год працы. Гэтыя студыі закончаныя і я з радасьцю вяртаюся ў Беларусь. Што з гэтага атрымаецца, пабачым”.
(Карэспандэнт: ) "На сёньня бачыце Вы ў беларускім навуковым патэнцыяле тых людзей, якія маглі б стаць побач з Вамі і працягваць справу?"
(Дубавецкая: ) "Я не сумняюся, што людзі ёсьць. Самае важнае даць людзям гэтыя інструмэнты для працы, то працаваць яны будуць. Даць тэксты, літаратуру, слоўнікі, даць магчымасьць працаваць з усім гэтым”.
(Карэспандэнт: ) "А гэтая магчымасьць - наколькі яна магчымая ў сёньняшняй Беларусі?"
(Дубянецкая: ) "Цяпер нічога няма. Ствараць, на мой погляд, трэба практычна з нуля. Але, магчыма, што і ёсьць нейкія пачаткі працы. Я упэўненая, што шмат хто мог бы і хацеў бы гэтым займацца. Мне б вельмі хацелася, каб разьвівалася ня толькі беларускае багаслоўе, але каб разьвівалася і беларуская эгіпталёгія, асырыялёгія, каб беларуская біблеістыка сказала сваё слова.
У ідэале мне хацелася б, каб была навучальная установа, дзе можна было б выкладаць і вывучаць усе гэтыя адпаведныя дысцыпліны, каб беларусы мелі свой уласны навуковы падыход, навуковы досьвед. Альбо самастойная навучальная ўстанова, альбо яшчэ лепш, каб ва ўсіх унівэрсытэтах гэта выкладалася”.
(Карэспандэнт: ) "У кантэксьце шматканфэсійнасьці Беларусі - гэта можа спрыяць разьвіцьцю багаслоўя ці наадварот?"
(Дубянецкая: ) "Канфэсійны падзел заўсёды ўскладняе. Але зямныя перагародкі да неба не дастаюць. Мы ня можам дзяліць Біблію па канфэсіях, яна ня можа быць прыватызаваная ніякай канфэсіяй. Нам трэба імкнуцца да беларускай Бібліі, да беларускага багаслоўя. Гэта павінна быць ідэалам. І калі, напрыклад, праваслаўная царква, якая мае большыя магчымасьці ў Беларусі, зробіць у гэтым пляне больш і будзе супрацоўнічаць з каталіцкай царквой, гэта будзе вельмі добра. Добра, калі гэтыя магчымасьці будуць ужытыя на стварэньне менавіта беларускай Бібліі, а не праваслаўнай Бібліі па-беларуску. Тое самае з каталіцкага боку”.
