Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Рок-музыка і палітыка


Аляксей Знаткевіч, Прага Тэма сёньняшняга выпуску – адносіны паміж палітыкай і рок-музыкай. Наш карэспандэнт гутарыў са Сьвятаславам Вакарчуком, сьпеваком украінскага гурту “Океан Эльзи”, і зь Лявонам Вольскім, лідэрам беларускага гурту NRM ды удзельнікам іншых музычных праектаў.

Тыя, хто сачыў за леташнімі шматдзённым і шматтысячнымі мітынгамі пратэсту на Плошчы незалежнасьці ў Кіеве, бачылі, што прамовы палітыкаў там чаргаваліся з выступленьнямі вядомых асобаў культуры, спорту, а таксама з музыкай – у тым ліку з жывымі выступленьнямі ўкраінскіх “зорак”. Сьпявак украінскага гурту “Океан Эльзи” Сьвятаслаў Вакарчук быў адным з найбольш актыўных удзельнікаў “аранжавай рэвалюцыі” – ён ня толькі выступаў перад удзельнікамі пратэстаў, але і вёў перамовы з ачапленьнем міліцыі каля прэзыдэнцкай адміністрацыі, заклікаючы не ўжываць гвалту супраць дэманстрантаў. Спадар Вакарчук кажа, што ягоная папулярнасьць дапамагала яму ў размовах зь міліцыянтамі.

(Вакарчук: ) “Яны бралі нашыя касэты, я ім раздаваў нашыя касэты й дыскі – ясна, што яны ўсе добра ведалі, хто я такі”.

Лідэр “Акіяну Эльзы” кажа, што ўкраінская рок-музыка ў значнай ступені падрыхтавала зьмены ў грамадзтве.

(Вакарчук: ) “Яна спрыяла даволі моцна. Яна спрычынілася да таго, што людзі пабачылі, што музыкі, вядомыя людзі мастацтва падтрымліваюць тое, што зьвязана з рэвалюцыяй. Гэта дапамагло людзям зрабіць іх выбар”.

У якой ступені рок-музыка можа спрыяць зьменам у грамадзтве беларускім? Вось што кажа Лявон Вольскі, лідэр беларускага гурту “NRM”, а таксама ключавая фігура іншых музычных праектаў – такіх як “Zet” і “Крамбамбуля”.

(Вольскі: ) “Калі вы маеце на ўвазе нейкія палітычныя зьмены, дык музыкі рэдка сьпяваюць пра палітыку, хіба што пра нейкую сытуацыю. Хутчэй, яны дзейнічаюць як грамадзяне. Безумоўна, зьмены можна зрабіць толькі хіба што на мэнтальным узроўні, на ўзроўні розуму маладых людзей. Можна іх хаця б унутрана распрыгоніць, даць нейкую унутраную свабоду, правільнае адчуваньне сьвету. На гэтым узроўні мы выхавалі пакаленьне маладых людзей ў свой час. Цяпер гэта цяжэй і цяжэй рабіць. Можа быць улады цяпер зразумелі, што гэта сапраўды мяняе мэнтальнасьць маладога чалавека".

Сярод удзельнікаў акцый пратэсту, у тым ліку і ў Беларусі, традыцыйна шмат моладзі. Але міліцыянты і АМОНаўцы, якія гэтыя пратэсты разганяюць, таксама збольшага маладыя. Я запытаўся ў спадара Вольскага, ці слухаюць гэтыя людзі ягоную музыку.

(Вольскі: ) "Ня ведаю, як АМОНаўцы, а частка міліцыі слухае. Калі на нашых канцэртах стаяць міліцыянты ў ахове, то заўсёды пасьля пару чалавек падыдзе ўзяць аўтографы на купленых імі ж дысках. Але ў нас крышачку іншая сытуацыя, чым на Ўкраіне. Грамадзкая ў нас зусім іншая сытуацыя. Каб я хадзіў і раздаваў дыскі міліцыянтам, можна было б атрымаць па галаве, напэўна".

Ці значыць гэта, што папулярнасьць рок-музыканта ў Беларускіх умовах не працуе, прынамсі ў адносінах з міліцыяй?

(Вольскі: ) “Усё можа быць, можа і спрацуе. Насамрэч вельмі цяжка. У нас сытуацыя значна горшая, чым на Ўкраіне. Па-першае, Вакарчук, на той час і цяпер мае проста агульнаўкраінскую вядомасьць, таму што там не было такога прыгнёту і так не задушылі музыку, як у нас. Яны маглі спакойна езьдзіць па ўсёй краіне, зарабляць вялікія грошы сваімі канцэртамі, і натуральна ўсе ведаюць Вакарчука. У нас жа 10 гадоў замінаюць займацца сваім рамяством, і безумоўна нас ведаюць далёка ня ўсе. Нас увесь час то забаранялі, то дазвалялі на тэлевізіі, а менавіта праз кліпы. празь нейкую карцінку чалавек знаёміцца зь песьняй, з выканаўцам. Гэта вялікая магутная сіла для музыкі. Мы ж гэтага практычна пазбаўленыя, так што ў мяне хутчэй лякальная вядомасьць”.

Сьвятаслаў Вакарчук з гурту “Океан Эльзи” кажа, што да мінулагодніх падзеяў ва Ўкраіне музыкі гурту практычна ня мелі дачыненьня да палітыкі – толькі аднойчы выступалі на перадвыбарчым канцэрце. Я запытаўся ў спадара Вакарчука, ці не адчуваў ён падчас падзеяў “аранжавай рэвалюцыі”, што апазыцыйныя палітыкі проста хочуць скарыстаць папулярнасьць ягонага гурту.

(Вакарчук: ) “Да мяне ставіліся як да роўнага партнэра. Інакш бы я гэтага не рабіў. Мы былі там не як музыкі, якіх нанялі ці папрасілі, але як грамадзяне, якія хацелі сказаць сваё слова”.

Такое ж пытаньне я задаў і Лявону Вольскаму, які ў складзе гуртоў “NRM” і “Zet”, даволі часта выступае на апазыцыйных імпрэзах.

(Вольскі: ) “Часьцей гэта ня спроба нас скарыстаць. Прычым мы згаджаемся практычна заўсёды, бо нам не даводзіцца выбіраць -- мы цяпер выступаем за любую апазыцыю. Але ёсьць моманты абсалютна незразумелага цынізму ў арганізатараў. Бывае, што намі проста карыстаюцца, каб сабраць моладзь на мітынг".

Тым ня меней, Лявон Вольскі ня хоча гаварыць пра нейкія прыклады.

(Вольскі: ) “Я не хацеў бы гэта рабіць, бо гэта дыскрэдытуе апазыцыю, а ў цяперашняй сытуацыі гэта мне падаецца няправільным”.

Пасьля леташняга выступу ў Менску на мітынгу апазыцыі ў дзень, калі спаўнялася 10 гадоў прэзыдэнцтва Аляксандра Лукашэнкі, музыкі-удзельнікі гэтага канцэрту фактычна патрапілі ў “чорны сьпіс” выканаўцаў, чыю музыку забаронена трансьляваць FM-радыёстанцыям. Пазьней міністэрствы культуры і інфармацыі распаўсюдзілі “Сьпіс беларускіх аўтараў і выканаўцаў, творы якіх рэкамэндаваныя для трансьляцыі ў FM-эфіры”. У пераліку – прыкладна 90 прозьвішчаў і гуртоў. Ані праектаў Лявона Вольскага, ані іншых музыкаў, якія бралі ўдзел у імпрэзах апазыцыі ў гэтым сьпісе няма.

(Вольскі: ) “Проста дзяржава хоча мець кантроль над усім -- над мастацтвам, над музыкай, безумоўна. Цяпер ствараецца гэткая дзяржаўная поп-машына -- прадусарскія цэнтры і гэтак далей. Ясна, што поп-выканаўцы заўсёды блізкія да дзяржавы, заўсёды падкантрольныя, заўсёды гавораць тое, што ад іх чакаюць. Ад іх ня будзе ніякіх нечаканасьцяў, што заўсёды добра для любой дзяржавы, ня толькі для нашай”.

Я запытаўся ў спадара Вольскага: на ягоную думку, негалосная забарона на трансьляцыю шэрагу музыкаў – гэта проста помста ўладаў за ўдзел у апазыцыйных імпрэзах ці частка нейкай больш шырокай стратэгіі змаганьня з альтэрнатыўнымі меркаваньнямі, хай сабе і музычнымі?

(Вольскі: ) “Цяпер ёсьць стратэгія ўжо, я думаю. Раней калі былі забароны, яны доўжыліся максымум два месяцы. Потым людзі, якія працавалі ў апараце тэлевізійным ці, напрыклад, радыйным, самі запрашалі на нейкія інтэрвію і перадачы. Бо ім таксама падабаецца ставіць збольшага нармальную інтэлектуальную ці проста цікавую музыку альбо браць інтэрвію ў людзей збольшага разумных. Забароны паціху міналі, людзі забываліся на гэтыя забароны. Цяпер жа сытуацыя паказвае, што ніхто не зьбіраецца "адмарожваць назад", так бы мовіць, гэтыя забароненыя калектывы. Значыць ёсьць нейкая прадуманая стратэгія, тактыка -- за гэтым ёсьць нейкая генэральная лінія, скажам так".

Пасьля зьмены ўлады ва Ўкраіне Сьвятаслаў Вакарчук разам са знакамітым баксёрам Віталем Клічком быў прызначаны пазаштатным дарадцам прэзыдэнта Віктара Юшчанкі ў пытаньнях культуры і моладзевай палітыкі. Я запытаўся ў спадара Вакарчука, чым мае займацца такі дарадца.

(Вакарчук: ) “Абсалютна розныя функцыі -- ад таго, каб прапанаваць нейкія парады ў пісьмовай ці вуснай форме на сустрэчы з прэзыдэнтам да аналізу, абгаворваньня сытуацыі зь іншымі людзьмі -- уплыў на сытуацыю ў краіне такім, скажам, гуманітарным чынам”.

Ці зьбіраецца Сьвятаслаў Вакарчук нейкім чынам выкарыстоўваць сваю пасаду, каб уплываць на музычную палітыку ва Ўкраіне?

(Вакарчук: ) “Думаю, што ня трэба ўплываць на музычную палітыку. Трэба, каб у людзей было болей грошай, і тады яны змогуць купляць дыскі і хадзіць на канцэрты. Такім чынам будзе працаваць рынак і людзі будуць самі выбіраць, што лепшае, а што горшае. Трэба ўплываць на густы, трэба ствараць ровень культуры, а не гаварыць выключна пра музыку. Мне ня вельмі падабаецца дзяржаўны ўплыў на музыку. Гэта гучыць вельмі па-савецку. Я думаю, што трэба проста стварыць умовы, пры якіх украінскія музыкі будуць абароненыя, пры якіх пэўным чынам будуць абароненыя аўтарскія правы і заканадаўства будзе адпавядаць інтарэсам украінскіх музыкаў”.

Рок-музыка і дзяржаўная пасада, хай сабе і сымбалічная – для многіх гэта дзьве несумяшчальныя рэчы.

(Вакарчук: ) “Я стаяў на плошчы, каб падтрымаць кандыдата ў прэзыдэнты Віктара Юшчанку. Чаму б я ня меў яму цяпер дапамагаць? Тым больш, што гэта, як вы правільна сказалі, абсалютна нефармальная пасада. Гэта не пасада, гэта проста сьведчаньне статусу”.

Але ж гэта ўладны статус. Рок музыка і улада – наколькі яны сумяшчальныя?

(Вакарчук: ) “Што ў ёй уладнага? Я што, магу некаму нешта загадваць? Не, я ня маю такіх паўнамоцтваў. Я ня думаю, што гэта ўлада. Я не хачу мець з уладай нічога супольнага”.

Я запытаўся ў Лявона Вольскага, ці жадаў бы ён у выпадку зьмены ўлады ў Беларусі неяк уплываць на дзяржаўную музычную палітыку.

(Вольскі: ) “Я лічу, што музыка павінна жыць асобна ад дзяржавы -- ва ўсялякім выпадку рок-музыка, альбо іншыя незалежныя плыні. “Папса” заўсёды "ходзіць пад дзяржавай", асабліва нашая пост-савецкая, якая выйшла з савецкай. Яна заўсёды была ў дзяржавы на кручку ці на кароткім павадку. Таму хай будзе як ёсьць -- хай мы будзем незалежныя, а поп-выканаўцы хай езьдзяць і сьпяваюць пад фанаграму для вясковых жыхароў. Цяпер усе задаюць пытаньне -- "Музыкальная газета", іншыя -- што ж такое зь беларускім шоў бізнэсам? Адказ вельмі просты, і сьмешныя наогул гэтыя дыскусіі, бо там, дзе няма капіталізму, там няма бізнэсу і шоў-бізнэсу. Гэта абсалютна дакладна. Як толькі зьменіцца дзяржаўны лад на капіталістычны, дык адразу ўтворыцца шоў-бізнэс. Украіна была яшчэ ў горшай сытуацыі, чым мы ў свой час, а цяпер там усё так узбуяла і ўсквітнела, што і прыкра з аднаго боку, і за іх радасна".

У наступнай перадачы праз два тыдні прагучаць меркаваньні Аляксандра Васільева і Барыса Грабеншчыкова з расейскіх гуртоў “Сплин” і “Аквариум”, ды Януша Панасэвіча з польскага гурту “Lady Pank”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG