Цяпер у Менску знаходзіцца вялікая група дзеячоў нямецкай грамадзкасьці, якія наведваюць Беларусь з нагоды чарговай гадавіны Чарнобыльскай катастрофы. У Палаце прадстаўнікоў у сувязі з гэтым разгарнулі вялікую выставу, якая сьведчыць: больш за 600 нямецкіх ініцыятываў дапамагаюць беларусам ліквідаваць наступствы страшэннай навалы. Каб аддзячыць замежным сябрам, учора ў Палаце дазволілі выступіць віцэ-прэзыдэнту ляндтагу самай буйной (18 мільёнаў жыхароў) зямлі Паўночны Рэйн-Вэстфалія спадару Клозэ. І той скарыстаўся гэтай магчымасьцю – папрасіў беларускіх парлямэнтароў ратыфікаваць пагадненьне аб узаемным доглядзе за вайсковымі захараненьнямі:
(Клозэ: ) "У 2000 годзе вэтэраны вайны зь Беларусі пабывалі ў зямлі Паўночны Рэйн-Вэстфалія й наведвалі салдацкія могілкі. Салдацкія могілкі – гэта месцы ціхага смутку, якія ня маюць нічога агульнага з трыюмфам і адданьнем славы героям. Гэта месцы суцяшэньня, якія нагадваюць аб недапушчальнасьці новай вайны ды гвалту. Яны – месцы замірэньня. Вэтэраны зь Беларусі на ўласныя вочы маглі паглядзець, як даглядаюць могілкі савецкіх воінаў. Яны вярнуліся дамоў з пачуцьцём вялікай адказнасьці. Таму, паважаныя спадары дэпутаты, я заклікаю вас зьняць перашкоды са шляху ратыфікацыі пагадненьня паміж Нямеччынай і Беларусьсю аб захаваньні вайсковых могілак. І прашу гэта зрабіць ад імя ляндтагу, 18 мільёнаў жыхароў нашае краіны".
І як жа адрэагавалі на гэты зварот беларускія дэпутаты? Фактычна – ніяк. Яны адразу перайшлі да абмеркаваньня чарговых пытаньняў, што стаялі ў парадку дня.
Хацеў бы нагадаць, што доўгі час існавалі дзьве прычыны, якія заміналі ратыфікацыі. Перадусім, гэта моцнае супрацьдзеяньне з боку вэтэранскіх арганізацыяў. І другая – раней дэпутаты казалі так: Нямеччына нас не прызнае як паўнавартасны парлямэнт, дык навошта ж тады яна просіць ратыфікаваць пагадненьне?
Цяпер, пасьля таго як Парлямэнцкая асамблея АБСЭ прызнала дзейны Нацыянальны сход Беларусі законным парлямэнтам, падставаў для адмовы ў справе ратыфікацыі стала менш. Але ж дэпутаты ня хочуць вяртацца да гэтай складанай праблемы, хаця Расея, Украіна, Малдова, краіны Балтыі яе ўжо даволі даўно вырашылі. Што ж перашкаджае беларускім дэпутатам зрабіць тое самае? Адказаць на гэтае пытаньне я папрасіў Віктара Кучынскага, які ўваходзіць у склад беларускага парлямэнту, пачынаючы яшчэ з 1990 году. І вось што ён сказаў:
(Кучынскі: ) "Я думаю, што гэта такое вельмі няпростае, я сказаў бы – нават складанае пытаньне. Канешне, з пункту гледжаньня хрысьціянскіх прынцыпаў, могілкі патрэбна прывесьці ў парадак, усе могілкі, без выключэньня. Але калі спасылацца на вэтэранаў, якія яшчэ жывуць, дык трэба прызнаць, што пазыцыя ў іх розная. Я, напрыклад, так лічу: калі ёсьць нямецкія захаваньні на тэрыторыі Беларусі, дык мы не павінны перашкаджаць нямецкаму боку перавезьці іх у Нямеччыну. Калі ласка, грузіце ды вязіце да сябе. Тут усё вельмі няпроста.
Прыкладам, у мяне ёсьць памочнік, Сычук Аляксей Міхайлавіч, якому 80 гадоў. Ён лічыць, што ніякіх мэмарыялаў салдатаў вэрмахту на беларускай зямлі рабіць нельга. Гэта ягоная пазыцыя. І калі ён як удзельнік Вялікай Айчыннай вайны так лічыць, дык што рабіць мне? Як я магу лічыць інакш?! Гэта псыхалягічная праблема. Хаця калі ісьці за сучаснымі тэндэнцыямі, дык у любым выпадку трэба ісьці на прымірэньне. Ня могуць цяперашнія немцы адказваць за сваіх дзядоў і прадзедаў, якія сюды прыйшлі. Хаця ў мяне душа таксама баліць, паколькі мой дзед загінуў на фронце. І таму мае адносіны да гэтага дастаткова своеасаблівыя, ваенныя адносіны. Ніхто ж іх сюды не запрашаў!"
А што думаюць на гэты конт незалежныя экспэрты? Сярод тых, хто назіраў за выставай, якую разгарнулі ў фае Палаты прадстаўнікоў, была і кандыдат філязафічных навук Ірына Бугрова. Яна даволі працяглы час вывучае нямецка-беларускія адносіны, і таму, зразумела, я пацікавіўся ейнымі думкамі. Спадарыня Бугрова лічыць, што ёсьць два чыньнікі, якія могуць станоўча паўплываць на сытуацыю – Бог і час.
(Бугрова: ) "На мой погляд, існуе тое, што называецца гістарычнай памяцьцю і што нясе ў сабе пэўную нагрузку нэгатыўных і пазытыўных адчуваньняў і ўспрыманьне аднаго і другога боку. І мне падаецца, што да гэтага часу вобраз тых немцаў, якія ступілі на гэтую зямлю як ворагі, заваёўнікі, прысутнічае ў галовах, перадусім, нашых вэтэранаў, якія змагаліся з фашыстамі за сваю свабоду, якія адстойвалі сваю свабоду, сваю зямлю, свой сьвет. І, мне падаецца, да таго часу, пакуль існуе гэтае пакаленьне вэтэранаў, пытаньне гэта будзе заставацца ў галіне карэктнасьці, маралі і вельмі працяглых размоваў аб паразуменьні. На мой погляд, усё гэта зьвязана з псыхалягічнымі ды маральнымі фактарамі".
Доўгія гады пасьля вайны немцы лічылі, што ў Беларусі ляжаць 150 тысяч іхных салдат. Аднак апошнія архіўныя пошукі ўнесьлі вельмі істотныя папраўкі: тут загінуў амаль кожны сёмы немец, які страціў жыцьцё у другую сусьветную ва Ўсходняй Эўропе. Немцы маюць зьвесткі на паўтары тысячы могілак, раскіданых больш чым у тысячы населеных пунктаў Беларусі.
Дарэчы, адразу пасьля вайны пад асабістым кантролем Лаўрэнція Берыі, ажно да 1953 году, зь дзяржбюджэту выдзяляліся сродкі на догляд за афіцыйна зарэгістраванымі могілкамі ўчорашніх ворагаў. А ўжо пазьней пачалося іх разбурэньне. Дзеля справядлівасьці варта адзначыць: ня дужа цырымоніліся тады і з пахаваньнямі сваіх, савецкіх вайскоўцаў. Дарэчы, гэтая праблема застаецца балючай і па сёньняшні дзень.
(Клозэ: ) "У 2000 годзе вэтэраны вайны зь Беларусі пабывалі ў зямлі Паўночны Рэйн-Вэстфалія й наведвалі салдацкія могілкі. Салдацкія могілкі – гэта месцы ціхага смутку, якія ня маюць нічога агульнага з трыюмфам і адданьнем славы героям. Гэта месцы суцяшэньня, якія нагадваюць аб недапушчальнасьці новай вайны ды гвалту. Яны – месцы замірэньня. Вэтэраны зь Беларусі на ўласныя вочы маглі паглядзець, як даглядаюць могілкі савецкіх воінаў. Яны вярнуліся дамоў з пачуцьцём вялікай адказнасьці. Таму, паважаныя спадары дэпутаты, я заклікаю вас зьняць перашкоды са шляху ратыфікацыі пагадненьня паміж Нямеччынай і Беларусьсю аб захаваньні вайсковых могілак. І прашу гэта зрабіць ад імя ляндтагу, 18 мільёнаў жыхароў нашае краіны".
І як жа адрэагавалі на гэты зварот беларускія дэпутаты? Фактычна – ніяк. Яны адразу перайшлі да абмеркаваньня чарговых пытаньняў, што стаялі ў парадку дня.
Хацеў бы нагадаць, што доўгі час існавалі дзьве прычыны, якія заміналі ратыфікацыі. Перадусім, гэта моцнае супрацьдзеяньне з боку вэтэранскіх арганізацыяў. І другая – раней дэпутаты казалі так: Нямеччына нас не прызнае як паўнавартасны парлямэнт, дык навошта ж тады яна просіць ратыфікаваць пагадненьне?
Цяпер, пасьля таго як Парлямэнцкая асамблея АБСЭ прызнала дзейны Нацыянальны сход Беларусі законным парлямэнтам, падставаў для адмовы ў справе ратыфікацыі стала менш. Але ж дэпутаты ня хочуць вяртацца да гэтай складанай праблемы, хаця Расея, Украіна, Малдова, краіны Балтыі яе ўжо даволі даўно вырашылі. Што ж перашкаджае беларускім дэпутатам зрабіць тое самае? Адказаць на гэтае пытаньне я папрасіў Віктара Кучынскага, які ўваходзіць у склад беларускага парлямэнту, пачынаючы яшчэ з 1990 году. І вось што ён сказаў:
(Кучынскі: ) "Я думаю, што гэта такое вельмі няпростае, я сказаў бы – нават складанае пытаньне. Канешне, з пункту гледжаньня хрысьціянскіх прынцыпаў, могілкі патрэбна прывесьці ў парадак, усе могілкі, без выключэньня. Але калі спасылацца на вэтэранаў, якія яшчэ жывуць, дык трэба прызнаць, што пазыцыя ў іх розная. Я, напрыклад, так лічу: калі ёсьць нямецкія захаваньні на тэрыторыі Беларусі, дык мы не павінны перашкаджаць нямецкаму боку перавезьці іх у Нямеччыну. Калі ласка, грузіце ды вязіце да сябе. Тут усё вельмі няпроста.
Прыкладам, у мяне ёсьць памочнік, Сычук Аляксей Міхайлавіч, якому 80 гадоў. Ён лічыць, што ніякіх мэмарыялаў салдатаў вэрмахту на беларускай зямлі рабіць нельга. Гэта ягоная пазыцыя. І калі ён як удзельнік Вялікай Айчыннай вайны так лічыць, дык што рабіць мне? Як я магу лічыць інакш?! Гэта псыхалягічная праблема. Хаця калі ісьці за сучаснымі тэндэнцыямі, дык у любым выпадку трэба ісьці на прымірэньне. Ня могуць цяперашнія немцы адказваць за сваіх дзядоў і прадзедаў, якія сюды прыйшлі. Хаця ў мяне душа таксама баліць, паколькі мой дзед загінуў на фронце. І таму мае адносіны да гэтага дастаткова своеасаблівыя, ваенныя адносіны. Ніхто ж іх сюды не запрашаў!"
А што думаюць на гэты конт незалежныя экспэрты? Сярод тых, хто назіраў за выставай, якую разгарнулі ў фае Палаты прадстаўнікоў, была і кандыдат філязафічных навук Ірына Бугрова. Яна даволі працяглы час вывучае нямецка-беларускія адносіны, і таму, зразумела, я пацікавіўся ейнымі думкамі. Спадарыня Бугрова лічыць, што ёсьць два чыньнікі, якія могуць станоўча паўплываць на сытуацыю – Бог і час.
(Бугрова: ) "На мой погляд, існуе тое, што называецца гістарычнай памяцьцю і што нясе ў сабе пэўную нагрузку нэгатыўных і пазытыўных адчуваньняў і ўспрыманьне аднаго і другога боку. І мне падаецца, што да гэтага часу вобраз тых немцаў, якія ступілі на гэтую зямлю як ворагі, заваёўнікі, прысутнічае ў галовах, перадусім, нашых вэтэранаў, якія змагаліся з фашыстамі за сваю свабоду, якія адстойвалі сваю свабоду, сваю зямлю, свой сьвет. І, мне падаецца, да таго часу, пакуль існуе гэтае пакаленьне вэтэранаў, пытаньне гэта будзе заставацца ў галіне карэктнасьці, маралі і вельмі працяглых размоваў аб паразуменьні. На мой погляд, усё гэта зьвязана з псыхалягічнымі ды маральнымі фактарамі".
Доўгія гады пасьля вайны немцы лічылі, што ў Беларусі ляжаць 150 тысяч іхных салдат. Аднак апошнія архіўныя пошукі ўнесьлі вельмі істотныя папраўкі: тут загінуў амаль кожны сёмы немец, які страціў жыцьцё у другую сусьветную ва Ўсходняй Эўропе. Немцы маюць зьвесткі на паўтары тысячы могілак, раскіданых больш чым у тысячы населеных пунктаў Беларусі.
Дарэчы, адразу пасьля вайны пад асабістым кантролем Лаўрэнція Берыі, ажно да 1953 году, зь дзяржбюджэту выдзяляліся сродкі на догляд за афіцыйна зарэгістраванымі могілкамі ўчорашніх ворагаў. А ўжо пазьней пачалося іх разбурэньне. Дзеля справядлівасьці варта адзначыць: ня дужа цырымоніліся тады і з пахаваньнямі сваіх, савецкіх вайскоўцаў. Дарэчы, гэтая праблема застаецца балючай і па сёньняшні дзень.