У справаздачы Вярхоўнага камісарыята ААН па справах уцекачоў за мінулы год адзначаецца, што ў 2004 годзе папрасілі палітычны прытулак у заходніх краінах 2616 грамадзян Беларусі, зь іх 2204– у краінах Эўразьвязу. Варта адзначыць, што ўжо ў 2002 годзе Беларусь трапіла ў лік тых краінаў, грамадзяне якіх найчасьцей выяжджаюць у эміграцыю.
Палітычныя ўцекачы зь Беларусі накіроўваюцца пераважна ў Нямеччыну, Францыю, Вялікабрытанію, Швэцыю, апошнім часам беларускія эмігранты пачалі "асвойваць" Нарвэгію, Фінляндыю. Адметна, што пасьля далучэньня да Эўразьвязу суседняй Польшчы, гэтая краіна стала больш прывабнай для беларусаў, ў мінулым годзе там папрасілі палітычны прытулак 49 грамадзянаў Беларусі.
Сёньня да ўдзелу ў нашай перадачы я запрасіла беларускіх уцекачоў з розных эўрапейскіх краінаў, каб распытаць іх пра цяжкасьці і праблемы, якія чакаюць палітычнага эмігранта на чужыне. Паслухаем аповед Аляксандра Юшкевіча зь Нямеччыны.
(Юшкевіч: ) "Я жыў у Гародні, я бачыў, што ніхто не хацеў падтрымліваць тыя сілы, якія спрабавалі нешта зрабіць у краіне. Я пабачыў, што нічога не атрымліваецца і папросту ад''ехаў, гэта было ў 1998 годзе. Я ад''ехаў у Чэхію, там напачатку было вельмі цяжка, нават жабраваць давялося. Але, усё роўна я не хацеў вяртацца назад у Беларусь, дзе прэзыдэнт зьдзекуецца з народу. У 2003 годзе я атрымаў адмову ў палітычным прытулку ў Чэхіі і ў мяне быў выбар – падаць апэляцыю, вяртацца ў Беларусь, ці ў іншую краіну ад''ехаць. Прыняць рашэньне было цяжка, бо я ўжо меў сям''ю”.
Вы ад’ехалі з Беларусі зь сям’ёю, ці заклалі яе ўжо на эміграцыі?
(Юшкевіч: ) "У 2001 годзе пазнаёміўся з Вольгаю, дзяўчынаю з Украіны, праз год у нас нарадзілася дачка. Мы не ўзялі шлюб афіцыйна таму, што ні ў Чэхіі, ні тут у Нямеччыне зрабіць гэта немагчыма, мы спрабавалі. Гэта таму, што яна з Украіны, а я зь Беларусі, патрабуюць, каб мы сабралі шмат дакумэнтаў з дому ці хадзілі ў амбасады. Але гэта немажліва. Як чалавек, які просіць палітычны прытулак, я не магу пайсьці ў беларускую амбасаду і нешта там прасіць. Тут неафіцыйна прызналі нас, як сям''ю, бо ў нас ёсьць дзеці. Два месяцы таму ў нас нарадзілася другая дачка.
Мы падумалі і выбралі іншую краіну, мы ад''ехалі ў Нямеччыну, там на другі дзень я папрасіў палітычны прытулак у Гамбургу. Цяпер мы жывем у маленькім мястэчку на Захадзе Нямеччыны, каля Аахену”.
Як ідзе там разгляд Вашай заявы аб прытулку?
(Юшкевіч: ) "Я атрымаў адмову і падаў апэляцыю. Суд прызнаў, што гэтая адмова была недастаткова абгрунтаваная і што яе патрэбна разгледзець больш уважліва. Ім падалося, што я быў ня вельмі актыўным у палітычным жыцьці ў Беларусі і даводзяць, што, калі беларусаў адпраўляюць назад на Бацькаўшчыну, яны ня маюць там ніякіх праблемаў".
Такім чынам, цяпер Вашая справа пайшла на перагляд?
(Юшкевіч: ) "Так, я ізноў чакаю суду, маю адваката. Адвакату кожны месяц плацім 100 эўра. Я ўдзячны Нямеччыне і Чэскай рэспубліцы, што яны мяне выслухалі і далі шанец застацца, а не выслалі ў Беларусь".
***
Яшчэ больш складаная сытуацыя ў сям’і Зьмітра і Тацяны Майсеенкаў, якія жывуць таксама ў Нямеччыне, але ў Баварыі. Яны чакаюць вырашэньня сваёй справы аб палітычным прытулку ўжо каля 6 гадоў.
Сп. Тацяна сьцьвярджае, што яны сапраўды маюць усе падставы для станоўчага вырашэньня свайго пытаньня.
(Майсеенка: ) "Ёсьць сур''ёзныя падставы ў нас, мы ўдзельнічалі ў кампаніі 1999 году па выбарах прэзыдэнта Беларусі. Праблема ў тым, што Баварыя – зямля, на маю думку, даволі непрыязная для чужынцаў. Пра ўсю Нямеччыну цалкам нельга так казаць, стаўленьне ўладаў рознае ў розных землях. Калі гаварыць пра звычайных людзей, то, на наша шчасьце, мы тут сустракалі шмат добрых людзей. Мы ведаем толькі дзьве беларускія сям''і на ўсю Баварыю, якія атрымалі прытулак. Беларусаў увогуле ў Нямеччыне тут даволі шмат".
Наш папярэдні суразмоўца сказаў, што адным з довадаў, у сувязі зь якім нямецкія ўлады пакуль не даюць яму прытулку з’яўляецца сьцьвярджэньне, што ў Беларусі нічога не пагражае тым, хто вернецца на Радзіму. З такім падыходам давялося сутыкнуцца і сям’і Майсеенкаў, калі яны вырашылі зьвярнуцца за дапамогаю да вышэйшых уладаў Нямеччыны.
(Майсеенка: ) "Мы напісалі дэпутатам нямецкага бундэстагу і атрымалі адказ такога сэнсу, што аніякіх перашкодаў для нашага выезду ў Беларусь няма, што ўсе тыя людзі, якія былі высланыя туды з 2001 году, нічога дрэннага зь імі там не здарылася.
Але, мы ведаем, каго высылалі. Сярод іх былі ўкраінцы, але па ўсіх дакумэнтах у Нямеччыне яны праходзяць, як беларускія палітычныя ўцекачы. Шмат каго высылалі і з сапраўдных беларусаў, але тых, якія тут кралі.
Мы пісалі ліст, каб рабілі тэсты, бо шмат хто з Малдовы, зь Літвы, з Украіны выдае сябе за беларусаў, што яны выкарыстоўваюць гэтую палітычную сытуацыю, нашу беларускую праблему. Але нават адказу не атрымалі”.
Сп. Тацяна, а як Вы самі лічыце, магчыма для вас вяртацца ў Беларусь?
(Майсеенка: ) "Я баюся вяртацца. Тым больш, што ўсе людзі, ад якіх мы мелі праблемы ў Беларусі, яны ўсе атрымалі павышэньне. Як яны будуць да нас там ставіцца?"
На якой ступені разгляду знаходзіцца вашая справа?
(Майсеенка: ) "Першая ступень ужо завершаная. Зараз будзе пачынацца другая ступень – новы разгляд справы".
Ці маеце адваката?
(Майсеенка: ) "Так, маем, ужо другога. Першы адвакат быў несумленны, толькі грошы выцягнуў, але ні слова не сказаў на судзе. Нават судзьдзя ў нас пытаўся, навошта мы бралі такога адваката. Зараз у нас адвакат зь іншай зямлі, з Гесэну, ён не залежыць ад баварскіх уладаў. Мы лічым, што толькі дзякуючы яму ў нас з''явілася новая надзея.
Зараз пасьля новага году ў Нямеччыне зьмянілася сытуацыя, быў нарэшце прыняты закон аб эміграцыі. Шмат было спадзяваньняў на яго, але аказалася, што нічога добрага для нас гэты закон ня даў. Новае ў ім – тыя, хто чакае на прытулак, ня маюць права на працу, а раней мелі. Мой муж амаль чатыры гады тут працаваў, а зараз ня мае магчымасьці. Яго не звальнялі, яго хочуць трымаць на працы. Ён мусіў падаць заяву на дапамогу па беспрацоўі, хаця мог бы працаваць.
Калі мой муж страціў працу, то мясцовыя немцы дапамаглі скласьці зварот і зьбіралі подпісы ад калегаў па працы, ад суседзяў. Толькі за два вечары сабралі 137 подпісаў. Копіі звароту і гэтых лістоў мы даслалі дэпутатам баварскага ляндтага. Але ж, гэта нічога не зьмяніла.
Яшчэ пісалі спадару Віку, ён адказаў, каб трымалі яго ў курсе нашай справы. Але ж, мы рукі не складаем, там ваявалі і тут ваюем”.
***
Месяц таму наша Радыё паведамляла пра тое, што міністар замежных справаў Швэцыі спадарыня Лайла Фрэйвальдс, выступаючы ў швэдзкім парлямэнце, заклікала працягваць ізаляцыйную палітыку ў дачыненьні да беларускіх ўладаў і зрабіла акцэнт на адказнасьці Эўропы, у тым ліку і Швэцыі, перад грамадзянамі зь недэмакратычных краінаў, якія адчуваюць перасьлед з боку мясцовых уладаў.
22-гадовы ўцякач зь Беларусі Сяргей Бацімчук, які жыве зараз у Стакгольме і чакае вырашэньня сваёй справы аб палітычным прытулку, гаворыць, што пакуль што не адчувае зьменаў да лепшага ў сваім становішчы.
(Бацімчук: ) "Я прасіў палітычнага прытулку ў Швэцыі, у мяне былі праблемы ў Беларусі. Я вельмі актыўна ўдзельнічаў у дэмакратычным руху. Я асьцярожна стаўлюся да гэтых афіцыйных выказваньняў. Насамрэч я, напрыклад, тут ужо знаходжуся два з паловаю гады, некалькі месяцаў таму я атрымаў першую адмову.
Калі я прыйшоў да свайго адваката, яна мне сказала, што раней ў 2003 годзе беларускім уцекачам больш-менш давалі прытулак, але пераважна не па палітычных матывах, а як бы па гуманітарных прычынах, напрыклад, тым, хто належыць да сэксуальных мяншыняў, ці тым, хто хворыя, на СНІД таксама.
Я тут ня ведаю людзей, хто атрымаў бы прытулак па палітычных матывах. Ім нашмат прасьцей даць прытулак па гуманітарных абставінах. Яны вельмі асьцярожныя.
У мінулым годзе швэдзкія ўлады пачалі неяк больш жорстка ставіцца да тых, хто прыехаў. Я запытаўся ў адваката чаму, яна мне адказала, што вельмі шмат людзей зараз прыяжджаюць з былога СССР і кажуць, што яны зь Беларусі, а гэта пераважна крыміналізаваныя асобы. І вось у сувязі з гэтым у швэдзкіх уладаў склалася такое нэгатыўнае ўражаньне аб тых, хто кажа, што ён зь Беларусі”.
На сёньня, якая сытуацыя з вашаю справаю, ці спадзяецеся на станоўчы адказ?
(Бацімчук: ) "Такіх вялікіх спадзяваньняў няма. Я атрымаў першую адмову, матывацыя такая – калі я на інтэрвтю казаў, што я зь Менску і што ў мяне там былі праблемы, яны мне гаварылі – Вы паедзеце ў іншы горад і там у Вас ня будзе праблемаў. Я падаў апэляцыю. Далей мая справа пойдзе ў міністэрства замежных справаў, гэта ўжо вышэйшая інстанцыя.
25 сакавіка мы будзем тут рабіць мітынг і будзем падаваць афіцыйную пэтыцыю ў парлямэнт Швэцыі, каб яны гэтае пытаньне па Беларусі разглядалі неяк інакш. Яны пішуць у газэтах, што там таталітарны рэжым, але зь іншага боку – такое стаўленьне да ўцекачоў. У мяне была, напрыклад, адна знаёмая сям''я зь Менску, яны тут чакалі паўтары гад і ім сказалі, каб ехалі назад у Беларусь, бо там нармальная сытуацыя і ніякіх пагрозаў няма. Іх адправілі дахаты, што зь імі цяпер я ня ведаю, бо ня маю зь імі сувязі.
У мяне таксама тут ёсьць знаёмы мужчына, ён дакладна зь Беларусі, здаўся па беларускім пашпарце, яму на інтэрвію сказалі, што яны лічаць, што ягоны пашпарт несапраўдны, што ён яго мог купіць.
Былі таксама выпадкі, калі швэдзкія эміграцыйныя чыноўнікі ехалі ў Маскву ў швэдзкую амбасаду, потым у Менск, па Беларусі і высьвятлялі зьвесткі пра канкрэтнага чалавека, чым ён займаўся і г. д. У некаторым сэнсе гэта добра, а зь іншага боку – вельмі дрэнна. Раней яны казалі, што гэта закрытая інфармацыя, тое, што ты скажаш на інтэрвію, будзе ведаць толькі эміграцыйны чыноўнік, перакладчык і адвакат. Але зараз гэтая інфармацыя распаўсюджваецца шырэй”.
Разгляд справы аб палітычным прытулку амаль усюды доўгі і складаны працэс, так што новым эмігрантам трэба мець цярпеньне і вытрываласьць, каб прайсьці гэтую складаную працэдуру.
***
Два гады і тры месяцы чакаў на прытулак у Нарвэгіі вядомы беларускі паэт Славамір Адамовіч. Усім дасьведчаным у беларускіх справах людзям добра вядома, што паэт у Беларусі сядзеў за турэмнымі кратамі. Аднак, і ён напачатку атрымаў адмоўны адказ на сваю заяву аб палітычным прытулку.
(Адамовіч: ) "Першы раз мне адмовілі, год таму, якраз у дзень маіх народзінаў прынесьлі паведамленьне".
Потым справа была перагледжаная і нарвэскія ўлады нарэшце задаволілі заяву спадара Адамовіча, але ў іншай трактоўцы.
(Адамовіч: ) "Гэта ў мяне не палітычны прытулак, гэта прытулак паводле гуманітарных падставаў. Палітычны прытулак я ня чуў, каб хто атрымаў".
Славамір Адамовіч цягам усяго часу разгляду справы жыў ва ўцякацкім лягеры. Цяпер ягонае становішча зьмянілася да лепшага.
(Адамовіч: ) "Кватэру, дзякуй Богу, дзякуй нарвэскім уладам, маю. Вось зараз хаджу па вялікай кватэры, двухпакаёвая, хвалююся, размаўляю па тэлефоне".
Як настрой, Славамір?
(Адамовіч: ) "Настрой – дрэнны. Вы ведаеце, што мяне нядаўна зьбілі, месяц таму. Нават верш напісаў, праўда па-расейску:
Был бит, но как-то интересно Лишь по лицу, бока целы...
Усё гэта сумна, проста не магу прыйсьці да сябе. Тое, што я тут пабачыў, дык я ў турме такіх людзей ня бачыў. Іх зараз поўна па ўсёй Эўропе, гэтых крымінальнікаў, гэта той жа крымінальны сьвет, толькі часова на свабодзе".
Доўгае чаканьне не заўсёды завяршаецца радасьцю, нават калі чалавек урэшце і дачакаўся станоўчага адказу. Спадар Адамовіч пакінуў лягер, дзе цалкам быў на дзяржаўным забесьпячэньні і цяпер трэба будаваць новае жыцьцё на чужыне. А гэта бывае значна цяжэй для бальшыні ўцекачоў, чым самае працяглае чаканьне на прытулак.
(Адамовіч: ) "Трэба глядзець у пэрспэктыве, што ёсьць, акрамя гэтых матэрыяльных, я б сказаў, гіпатэтычных выгодаў. Нічога добрага ня бачна. Як мінімум, патрэбна праца і трэба добрае веданьне мовы. Нічога з гэтага я пакуль ня маю. З працаю тут вельмі складана. Але, як і дома, сьвет людзей кампэнсуецца сьветам прыроды. Прырода тут па мне, пасуе".
***
Да тых уцекачоў зь Беларусі, хто адносна хутка дачакаўся дазволу на палітычны прытулак у чужой краіне, належыць спадар Лявон Садоўскі зь Фінляндыі.
(Садоўскі: ) "Тры гады таму зьехаў зь Беларусі, чакаў год і сем месяцаў рашэньня фінскіх уладаў. Зараз разглядаецца справа аб узьяднаньні зь сям''ёю, каб магла прыехаць жонка. За 2003 год тут толькі 10 беларусам далі такі прытулак".
Спадар Лявон даволі аптымістычна глядзіць на сваю будучыню ў Фінляндыі.
(Садоўскі: ) "Далі кватэру двухпакаёвую, нават з саунаю. Ёсьць магчымасьці займацца моваю, а потым уладкавацца на працу, калі скончу вучыцца".
Палітычныя ўцекачы зь Беларусі накіроўваюцца пераважна ў Нямеччыну, Францыю, Вялікабрытанію, Швэцыю, апошнім часам беларускія эмігранты пачалі "асвойваць" Нарвэгію, Фінляндыю. Адметна, што пасьля далучэньня да Эўразьвязу суседняй Польшчы, гэтая краіна стала больш прывабнай для беларусаў, ў мінулым годзе там папрасілі палітычны прытулак 49 грамадзянаў Беларусі.
Сёньня да ўдзелу ў нашай перадачы я запрасіла беларускіх уцекачоў з розных эўрапейскіх краінаў, каб распытаць іх пра цяжкасьці і праблемы, якія чакаюць палітычнага эмігранта на чужыне. Паслухаем аповед Аляксандра Юшкевіча зь Нямеччыны.
(Юшкевіч: ) "Я жыў у Гародні, я бачыў, што ніхто не хацеў падтрымліваць тыя сілы, якія спрабавалі нешта зрабіць у краіне. Я пабачыў, што нічога не атрымліваецца і папросту ад''ехаў, гэта было ў 1998 годзе. Я ад''ехаў у Чэхію, там напачатку было вельмі цяжка, нават жабраваць давялося. Але, усё роўна я не хацеў вяртацца назад у Беларусь, дзе прэзыдэнт зьдзекуецца з народу. У 2003 годзе я атрымаў адмову ў палітычным прытулку ў Чэхіі і ў мяне быў выбар – падаць апэляцыю, вяртацца ў Беларусь, ці ў іншую краіну ад''ехаць. Прыняць рашэньне было цяжка, бо я ўжо меў сям''ю”.
Вы ад’ехалі з Беларусі зь сям’ёю, ці заклалі яе ўжо на эміграцыі?
(Юшкевіч: ) "У 2001 годзе пазнаёміўся з Вольгаю, дзяўчынаю з Украіны, праз год у нас нарадзілася дачка. Мы не ўзялі шлюб афіцыйна таму, што ні ў Чэхіі, ні тут у Нямеччыне зрабіць гэта немагчыма, мы спрабавалі. Гэта таму, што яна з Украіны, а я зь Беларусі, патрабуюць, каб мы сабралі шмат дакумэнтаў з дому ці хадзілі ў амбасады. Але гэта немажліва. Як чалавек, які просіць палітычны прытулак, я не магу пайсьці ў беларускую амбасаду і нешта там прасіць. Тут неафіцыйна прызналі нас, як сям''ю, бо ў нас ёсьць дзеці. Два месяцы таму ў нас нарадзілася другая дачка.
Мы падумалі і выбралі іншую краіну, мы ад''ехалі ў Нямеччыну, там на другі дзень я папрасіў палітычны прытулак у Гамбургу. Цяпер мы жывем у маленькім мястэчку на Захадзе Нямеччыны, каля Аахену”.
Як ідзе там разгляд Вашай заявы аб прытулку?
(Юшкевіч: ) "Я атрымаў адмову і падаў апэляцыю. Суд прызнаў, што гэтая адмова была недастаткова абгрунтаваная і што яе патрэбна разгледзець больш уважліва. Ім падалося, што я быў ня вельмі актыўным у палітычным жыцьці ў Беларусі і даводзяць, што, калі беларусаў адпраўляюць назад на Бацькаўшчыну, яны ня маюць там ніякіх праблемаў".
Такім чынам, цяпер Вашая справа пайшла на перагляд?
(Юшкевіч: ) "Так, я ізноў чакаю суду, маю адваката. Адвакату кожны месяц плацім 100 эўра. Я ўдзячны Нямеччыне і Чэскай рэспубліцы, што яны мяне выслухалі і далі шанец застацца, а не выслалі ў Беларусь".
***
Яшчэ больш складаная сытуацыя ў сям’і Зьмітра і Тацяны Майсеенкаў, якія жывуць таксама ў Нямеччыне, але ў Баварыі. Яны чакаюць вырашэньня сваёй справы аб палітычным прытулку ўжо каля 6 гадоў.
Сп. Тацяна сьцьвярджае, што яны сапраўды маюць усе падставы для станоўчага вырашэньня свайго пытаньня.
(Майсеенка: ) "Ёсьць сур''ёзныя падставы ў нас, мы ўдзельнічалі ў кампаніі 1999 году па выбарах прэзыдэнта Беларусі. Праблема ў тым, што Баварыя – зямля, на маю думку, даволі непрыязная для чужынцаў. Пра ўсю Нямеччыну цалкам нельга так казаць, стаўленьне ўладаў рознае ў розных землях. Калі гаварыць пра звычайных людзей, то, на наша шчасьце, мы тут сустракалі шмат добрых людзей. Мы ведаем толькі дзьве беларускія сям''і на ўсю Баварыю, якія атрымалі прытулак. Беларусаў увогуле ў Нямеччыне тут даволі шмат".
Наш папярэдні суразмоўца сказаў, што адным з довадаў, у сувязі зь якім нямецкія ўлады пакуль не даюць яму прытулку з’яўляецца сьцьвярджэньне, што ў Беларусі нічога не пагражае тым, хто вернецца на Радзіму. З такім падыходам давялося сутыкнуцца і сям’і Майсеенкаў, калі яны вырашылі зьвярнуцца за дапамогаю да вышэйшых уладаў Нямеччыны.
(Майсеенка: ) "Мы напісалі дэпутатам нямецкага бундэстагу і атрымалі адказ такога сэнсу, што аніякіх перашкодаў для нашага выезду ў Беларусь няма, што ўсе тыя людзі, якія былі высланыя туды з 2001 году, нічога дрэннага зь імі там не здарылася.
Але, мы ведаем, каго высылалі. Сярод іх былі ўкраінцы, але па ўсіх дакумэнтах у Нямеччыне яны праходзяць, як беларускія палітычныя ўцекачы. Шмат каго высылалі і з сапраўдных беларусаў, але тых, якія тут кралі.
Мы пісалі ліст, каб рабілі тэсты, бо шмат хто з Малдовы, зь Літвы, з Украіны выдае сябе за беларусаў, што яны выкарыстоўваюць гэтую палітычную сытуацыю, нашу беларускую праблему. Але нават адказу не атрымалі”.
Сп. Тацяна, а як Вы самі лічыце, магчыма для вас вяртацца ў Беларусь?
(Майсеенка: ) "Я баюся вяртацца. Тым больш, што ўсе людзі, ад якіх мы мелі праблемы ў Беларусі, яны ўсе атрымалі павышэньне. Як яны будуць да нас там ставіцца?"
На якой ступені разгляду знаходзіцца вашая справа?
(Майсеенка: ) "Першая ступень ужо завершаная. Зараз будзе пачынацца другая ступень – новы разгляд справы".
Ці маеце адваката?
(Майсеенка: ) "Так, маем, ужо другога. Першы адвакат быў несумленны, толькі грошы выцягнуў, але ні слова не сказаў на судзе. Нават судзьдзя ў нас пытаўся, навошта мы бралі такога адваката. Зараз у нас адвакат зь іншай зямлі, з Гесэну, ён не залежыць ад баварскіх уладаў. Мы лічым, што толькі дзякуючы яму ў нас з''явілася новая надзея.
Зараз пасьля новага году ў Нямеччыне зьмянілася сытуацыя, быў нарэшце прыняты закон аб эміграцыі. Шмат было спадзяваньняў на яго, але аказалася, што нічога добрага для нас гэты закон ня даў. Новае ў ім – тыя, хто чакае на прытулак, ня маюць права на працу, а раней мелі. Мой муж амаль чатыры гады тут працаваў, а зараз ня мае магчымасьці. Яго не звальнялі, яго хочуць трымаць на працы. Ён мусіў падаць заяву на дапамогу па беспрацоўі, хаця мог бы працаваць.
Калі мой муж страціў працу, то мясцовыя немцы дапамаглі скласьці зварот і зьбіралі подпісы ад калегаў па працы, ад суседзяў. Толькі за два вечары сабралі 137 подпісаў. Копіі звароту і гэтых лістоў мы даслалі дэпутатам баварскага ляндтага. Але ж, гэта нічога не зьмяніла.
Яшчэ пісалі спадару Віку, ён адказаў, каб трымалі яго ў курсе нашай справы. Але ж, мы рукі не складаем, там ваявалі і тут ваюем”.
***
Месяц таму наша Радыё паведамляла пра тое, што міністар замежных справаў Швэцыі спадарыня Лайла Фрэйвальдс, выступаючы ў швэдзкім парлямэнце, заклікала працягваць ізаляцыйную палітыку ў дачыненьні да беларускіх ўладаў і зрабіла акцэнт на адказнасьці Эўропы, у тым ліку і Швэцыі, перад грамадзянамі зь недэмакратычных краінаў, якія адчуваюць перасьлед з боку мясцовых уладаў.
22-гадовы ўцякач зь Беларусі Сяргей Бацімчук, які жыве зараз у Стакгольме і чакае вырашэньня сваёй справы аб палітычным прытулку, гаворыць, што пакуль што не адчувае зьменаў да лепшага ў сваім становішчы.
(Бацімчук: ) "Я прасіў палітычнага прытулку ў Швэцыі, у мяне былі праблемы ў Беларусі. Я вельмі актыўна ўдзельнічаў у дэмакратычным руху. Я асьцярожна стаўлюся да гэтых афіцыйных выказваньняў. Насамрэч я, напрыклад, тут ужо знаходжуся два з паловаю гады, некалькі месяцаў таму я атрымаў першую адмову.
Калі я прыйшоў да свайго адваката, яна мне сказала, што раней ў 2003 годзе беларускім уцекачам больш-менш давалі прытулак, але пераважна не па палітычных матывах, а як бы па гуманітарных прычынах, напрыклад, тым, хто належыць да сэксуальных мяншыняў, ці тым, хто хворыя, на СНІД таксама.
Я тут ня ведаю людзей, хто атрымаў бы прытулак па палітычных матывах. Ім нашмат прасьцей даць прытулак па гуманітарных абставінах. Яны вельмі асьцярожныя.
У мінулым годзе швэдзкія ўлады пачалі неяк больш жорстка ставіцца да тых, хто прыехаў. Я запытаўся ў адваката чаму, яна мне адказала, што вельмі шмат людзей зараз прыяжджаюць з былога СССР і кажуць, што яны зь Беларусі, а гэта пераважна крыміналізаваныя асобы. І вось у сувязі з гэтым у швэдзкіх уладаў склалася такое нэгатыўнае ўражаньне аб тых, хто кажа, што ён зь Беларусі”.
На сёньня, якая сытуацыя з вашаю справаю, ці спадзяецеся на станоўчы адказ?
(Бацімчук: ) "Такіх вялікіх спадзяваньняў няма. Я атрымаў першую адмову, матывацыя такая – калі я на інтэрвтю казаў, што я зь Менску і што ў мяне там былі праблемы, яны мне гаварылі – Вы паедзеце ў іншы горад і там у Вас ня будзе праблемаў. Я падаў апэляцыю. Далей мая справа пойдзе ў міністэрства замежных справаў, гэта ўжо вышэйшая інстанцыя.
25 сакавіка мы будзем тут рабіць мітынг і будзем падаваць афіцыйную пэтыцыю ў парлямэнт Швэцыі, каб яны гэтае пытаньне па Беларусі разглядалі неяк інакш. Яны пішуць у газэтах, што там таталітарны рэжым, але зь іншага боку – такое стаўленьне да ўцекачоў. У мяне была, напрыклад, адна знаёмая сям''я зь Менску, яны тут чакалі паўтары гад і ім сказалі, каб ехалі назад у Беларусь, бо там нармальная сытуацыя і ніякіх пагрозаў няма. Іх адправілі дахаты, што зь імі цяпер я ня ведаю, бо ня маю зь імі сувязі.
У мяне таксама тут ёсьць знаёмы мужчына, ён дакладна зь Беларусі, здаўся па беларускім пашпарце, яму на інтэрвію сказалі, што яны лічаць, што ягоны пашпарт несапраўдны, што ён яго мог купіць.
Былі таксама выпадкі, калі швэдзкія эміграцыйныя чыноўнікі ехалі ў Маскву ў швэдзкую амбасаду, потым у Менск, па Беларусі і высьвятлялі зьвесткі пра канкрэтнага чалавека, чым ён займаўся і г. д. У некаторым сэнсе гэта добра, а зь іншага боку – вельмі дрэнна. Раней яны казалі, што гэта закрытая інфармацыя, тое, што ты скажаш на інтэрвію, будзе ведаць толькі эміграцыйны чыноўнік, перакладчык і адвакат. Але зараз гэтая інфармацыя распаўсюджваецца шырэй”.
Разгляд справы аб палітычным прытулку амаль усюды доўгі і складаны працэс, так што новым эмігрантам трэба мець цярпеньне і вытрываласьць, каб прайсьці гэтую складаную працэдуру.
***
Два гады і тры месяцы чакаў на прытулак у Нарвэгіі вядомы беларускі паэт Славамір Адамовіч. Усім дасьведчаным у беларускіх справах людзям добра вядома, што паэт у Беларусі сядзеў за турэмнымі кратамі. Аднак, і ён напачатку атрымаў адмоўны адказ на сваю заяву аб палітычным прытулку.
(Адамовіч: ) "Першы раз мне адмовілі, год таму, якраз у дзень маіх народзінаў прынесьлі паведамленьне".
Потым справа была перагледжаная і нарвэскія ўлады нарэшце задаволілі заяву спадара Адамовіча, але ў іншай трактоўцы.
(Адамовіч: ) "Гэта ў мяне не палітычны прытулак, гэта прытулак паводле гуманітарных падставаў. Палітычны прытулак я ня чуў, каб хто атрымаў".
Славамір Адамовіч цягам усяго часу разгляду справы жыў ва ўцякацкім лягеры. Цяпер ягонае становішча зьмянілася да лепшага.
(Адамовіч: ) "Кватэру, дзякуй Богу, дзякуй нарвэскім уладам, маю. Вось зараз хаджу па вялікай кватэры, двухпакаёвая, хвалююся, размаўляю па тэлефоне".
Як настрой, Славамір?
(Адамовіч: ) "Настрой – дрэнны. Вы ведаеце, што мяне нядаўна зьбілі, месяц таму. Нават верш напісаў, праўда па-расейску:
Был бит, но как-то интересно Лишь по лицу, бока целы...
Усё гэта сумна, проста не магу прыйсьці да сябе. Тое, што я тут пабачыў, дык я ў турме такіх людзей ня бачыў. Іх зараз поўна па ўсёй Эўропе, гэтых крымінальнікаў, гэта той жа крымінальны сьвет, толькі часова на свабодзе".
Доўгае чаканьне не заўсёды завяршаецца радасьцю, нават калі чалавек урэшце і дачакаўся станоўчага адказу. Спадар Адамовіч пакінуў лягер, дзе цалкам быў на дзяржаўным забесьпячэньні і цяпер трэба будаваць новае жыцьцё на чужыне. А гэта бывае значна цяжэй для бальшыні ўцекачоў, чым самае працяглае чаканьне на прытулак.
(Адамовіч: ) "Трэба глядзець у пэрспэктыве, што ёсьць, акрамя гэтых матэрыяльных, я б сказаў, гіпатэтычных выгодаў. Нічога добрага ня бачна. Як мінімум, патрэбна праца і трэба добрае веданьне мовы. Нічога з гэтага я пакуль ня маю. З працаю тут вельмі складана. Але, як і дома, сьвет людзей кампэнсуецца сьветам прыроды. Прырода тут па мне, пасуе".
***
Да тых уцекачоў зь Беларусі, хто адносна хутка дачакаўся дазволу на палітычны прытулак у чужой краіне, належыць спадар Лявон Садоўскі зь Фінляндыі.
(Садоўскі: ) "Тры гады таму зьехаў зь Беларусі, чакаў год і сем месяцаў рашэньня фінскіх уладаў. Зараз разглядаецца справа аб узьяднаньні зь сям''ёю, каб магла прыехаць жонка. За 2003 год тут толькі 10 беларусам далі такі прытулак".
Спадар Лявон даволі аптымістычна глядзіць на сваю будучыню ў Фінляндыі.
(Садоўскі: ) "Далі кватэру двухпакаёвую, нават з саунаю. Ёсьць магчымасьці займацца моваю, а потым уладкавацца на працу, калі скончу вучыцца".
