(Дракахруст: ) “Беларусь даўно ня бачыла акцыяў пратэсту такога размаху і ўзроўню салідарнасьці. Апусьцелыя рэчавыя рынкі ў буйных і малых гарадох, тысячы людзей на мітынгах, у страйку, паводле некаторых ацэнках узялі ўдзел 80 тысячаў прадпрымальнікаў – амаль палова ад іх агульнай колькасьці. Як трапна заўважыў месяц таму Андрэй Клімаў, у Беларусі зьявіўся вельмі моцны палітык, якога завуць ПДВ – падатак на даданую вартасьць. Менавіта ПДВ, дакладней, новы парадак яго сплаты ў гандлі з Расеяй і спарадзіў цяперашні прадпрымальніцкі страйк.
А чаму гэты падатак стаў такім моцным ўдарам па бізнэсе дробных гандляроў, чаму яны кажуць, што зараз яны проста ня могуць весьці свае справы? Здаецца, гандляры маглі б проста падвысіць цэны сваіх тавараў на памер падатку і за кошт пакупнікоў, зразумела, але кампэнсаваць свае страты. Гаворыць адзін зь лідэраў барысаўскіх прадпрымальнікаў Леў Марголін”:
(Марголін: ) “ПДВ – гэта абаротны падатак. Каб яго плаціць, прадпрымальнік павінен пацьвердзіць гэты абарот. Калі паміж дзяржавамі існуе мяжа, гэты абарот пацьвярджаецца на мытні. Прадпрымальнікі, што завозяць тавары, скажам, з Польшчы ці зь Нямеччыны, зь якімі ёсьць мытная мяжа, ужо некалькі гадоў плоцяць гэты ПДВ, і ніякіх праблемаў у іх не ўзьнікае.
З Расеяй галоўная праблема ў тым, што адсутнічае мытная мяжа і ўвазныя дакумэнты. Беларускія прадпрымальнікі купляюць тавар у Расеі на гуртавым рынку, а там ніхто ніякіх дакумэнтаў, натуральна, ім не дае. І таму ўзьнікае дзьве праблемы. Першая – дакумэнтальнае пацьверджаньне аб’ёму сваіх тавараў, і другая – пацьверджаньне тавару, увезенага праз мяжу. У Расеі прадпрымальнікі, якія вязуць тавары, скажам, з Турэччыны ці Кітаю, таксама часам вязуць іх без дакумэнтаў. Але там вырашылі браць мыта за вагу. Гэта дазваляе абысьціся без грувасткай бугальтэрыі, якую дробнаму прадпрымальніку весьці немагчыма.
Справа ў тым, што падатковая інспэкцыя патрабуе, каб прадпрымальнікі здавалі справаздачу па падатку на даданую вартасьць. А для гэтага яны павінны пацьвердзіць колькасьць і вартасьць увезенага тавару. Але ў іх няма гэтых дакумэнтаў, і яны аўтаматычна робяцца парушальнікамі закону”.
(Дракахруст: ) “Падчас страйку ўлады і дзяржаўныя мэдыі ўсяляк спрабавалі дыскрэдытаваць прадпрымальнікаў, абвінаваціць іх у сквапнасьці, эгаізьме, нежаданьні лічыцца з астатняй часткай грамадзтва. Бадай, найбольш дакладна гэтыя абвінавачваньні былі сфармуляваныя ў артыкуле “Цень папа Гапона”, надрукаваным у “Советской Белоруссии”.
Калі каротка падсумаваць, асноўныя тэзы публікацыі наступныя: расейскія бізнэсоўцы падаткі плацяць, а беларускія, у тым ліку і тыя, хто купляе тавар у Расеі, падаткі плаціць ня хочуць, беларускія ж бізнэсоўцы, якія купляюць тавар, скажам, у Польшчы, плацяць ПДВ даўно і моўчкі, а тыя, хто купляе ў Расеі, зараз узьнялі вэрхал, беларускі рабочы, нават і з прыватнай фірмы, які працуе ў краіне, падаткі плаціць цалкам, а гандляры патрабуюць, каб для іх было зробленае выключэньне”, піша “Советская Белоруссия”.
Ад барысаўчаніна Льва Марголіна мы ўжо чулі, што справа не ў нежаданьні прадпрымальнікаў плаціць падаткі. Разгорнуты адказ на абвінавачваньні прэзыдэнцкай газэты прапануе намесьнік кіраўніка прадпрымальніцкага аб’яднаньня “Пэрспэктыва” Аляксандар Лапотка”.
(Лапотка: ) “Так, расейцы плоцяць ПДВ, але ў іх ёсьць закон аб прадпрымальніцтве. У нас яго няма, у нас ёсьць указы і дэкрэты. Яны якраз і сталі прадметам канфлікту. Наш прадпрымальнік гатовы плаціць ПДВ, але для гэтага павінна быць юрыдычная база. У нас у краіне няма магчымасьці легальна прывезьці тавар і размытніць яго. Нас і да гэтага нарматыўнымі актамі ціснулі ў кут. А зараз сказалі – хлопцы, паспрабуйце надзець штаны праз галаву, заплаціць ПДВ, калі нельга легальна прывезьці тавар у краіну. У расейцаў такая юрыдычная база ёсьць, да таго ж расейскія індывідуальныя прадпрымальнікі плацяць падаткі ў 3-4 разы меней, чым мы.
Другое – наконт Польшчы. Няшмат я бачыў прадпрымальнікаў,якія наўпрост увозяць тавары ў Беларусь з Польшчы. Гэта у асноўным буйныя фірмы, а індывідуальных прадпрымальнікаў такіх толькі 5%. Пераважная большасьць вязе тавар у Расею, там робіць размытненьне, а адтуль вязуць у Беларусь.
Трэцяе – тое, што звычайны працаўнік у нас плаціць падаткі, а прадпрымальнікі ня хочуць. Ужо занадта падаткаў павесілі ў нас на прадпрымальнікаў. Прадпрымальнікі гатовыя, напрыклад, плаціць ПДВ, але тады здыміце з нас фіксаваны падатак. Паводле 4 дэкрэта прэзыдэнта прадпрымальнік плаціць паўтары стаўкі.
У суседняй Польшчы за 14 мэтраў квадратных у супэрмаркеце прадпрымальнік плаціць 100 эўра арэнднай платы. У нас у аналягічным паркінгу “Люстра” людзі плацяць па паўтары тысячы даляраў у месяц за месца.
Прадпрымальнікі гатовыя плаціць, але ня трэба выціскаць зь іх залатыя яйкі, потым дыямэнтавыя яйкі. Гэта – не курыца-нясушка, але апошнім указам яе, відаць, пусьцілі пад нож”.
(Дракахруст: ) “Палітоляг Ўладзімер Падгол адзначае, што нягледзячы на размах прадпрымальніцкага страйку, ён не знайшоў колькі-небудзь шырокай падтрымкі ў грамадзтве з прычыны як даўніх забабонаў супраць буржуяў, гэтак і дзякуючы афіцыйнай прапагандзе".
(Падгол: ) “Пра гэтыя патрабаваньні, пра гэтыя страйкі ведалі толькі палітычна актыўныя людзі, якія рэгулярна чытаюць “Народную Волю”, “Нашу Ніву”, слухаюць Радыё Свабода, вось і ўсё. Гэта вельмі малая колькасьць людзей. Што ж даведаліся ў гэтыя дні, як кажуць, простыя беларусы пра тое, што адбылося. пра патрабаваньні прадпрымальнікаў? Тыя, хто хадзіў на гэтыя рынкі, убачылі закрытыя шапікі і тое, што іх там няма, гэта першае. А другое – гэта быў адказ Лукашэнкі прадпрымальнікам. Лукашэнка наведаў другую гарадзкую дзіцячую бальніцу ў Менску і там прысьвяціў прадпрымальнікам наступны выступ: ён сказаў, што мы паставілі за мэту пераабсталяваць усе дзіцячыя бальніцы рэспублікі. А вось прадпрымальнікі гэтыя, маўляў, ня хочуць плаціць падаткі, зь якіх мы будзем купляць гэтае абсталяваньне. Такім чынам, галоўны сцэнарыст і рэжысэр беларускага палітычнага спэктакля для простых беларусаў вызначыў ролю прадпрымальнікаў як ворагаў беларускага народа, якія ня хочуць даваць дзеткам грошы на абсталяваньне і ратаваць іх ад сьмерці”.
(Дракахруст: ) “Напярэдадні страйку намесьнік міністра па падатках і зборах Васіль Каменка паведаміў, што, каб зрабіць прадпрымальнікам палёгку, падатковыя інспэкцыі будуць пэўны час спаганяць зь іх ПДВ па любых паперках, нават проста паводле вуснага паведамленьня. Калі, паводле Льва Марголіна і Аляксандра Лапоткі, уся прычына канфлікту – у неўнармаванасьці заканадаўства, дык, можа, гэта выйсьце? Гаворыць Леў Марголін:”
(Марголін: ) “Калі б гэта было вырашана афіцыйна, гэта быў бы адзін з варыянтаў вырашэньня пытаньня. Але у нас гэта, як правіла, робіцца дзеля таго, каб зьбіць ажыятаж. Сапраўды, месяц-другі будуць прымаць нейкія паперкі ці налічваць падатак паводле вуснай заявы. Але паколькі афіцыйнага рашэньня няма, прадпрымальнікі ўвесь час будуць пад Дамоклавым мячом. У любы момант зьявіцца такі ж вусны загад гэтага намесьніка міністра, што ўсё, сытуацыя супакоілася, усе павінны былі забясьпечыць сябе дакумэнтамі, і калі ласка імі карыстайцеся. Больш шчыра, я лічу, сказаў Кабякоў, які заклікаў рабіць гуртовыя закупы ў Расеі, а тут ужо прадпрымальнікі будуць атрымліваць тавары ад гуртовага пакупніка.
Але тыя віды тавараў, па якіх такія закупы можна было рабіць, яны ўжо даўно зробленыя. Скажам, пабытовая хімія. Зьвярніце ўвагу – шапікі, якія гандлююць пральнымі парашкамі, яны не страйкуюць. Ці скажам, харчовыя прадукты расейскай вытворчасьці. Гэтыя так званыя аднародныя тавары гуртавікі, сапраўды, завозяць на базы ў Менску, а дробныя гандляры развозяць іх зь Менску па сваіх гарадох. Але адзеньне, абутак гуртам закупаць нельга, іх можна купляць толькі дробнымі партыямі. Калі прадпрымальнікі ня здолеюць вырашыць пытаньне, якое яны ўзьнялі – гэта практычна крыж на прадпрымальніцкай дзейнасьці”.
(Дракахруст: ) “Хаця ўлады і дэманструюць пэўную гатоўнасьць весьці дыялёг з прадпрымальнікамі, яна зусім не дэманструюць гатоўнасьці ісьці на колькі-небудзь значныя саступкі. Уладзімер Падгол адзначае адну з прычынаў гэтага:”
(Падгол: ) “Мы як бы вырвалі з кантэксту гэтых прадпрымальнікаў, з кантэксту эканамічнага беларускага жыцьця. Маецца на ўвазе, што ў Менску ўсё больш адкрываецца і будуецца крамаў з таннымі цэнамі, таннымі таварамі, гіпэрмаркеты будуюцца, і ў пэрспэктыве ўлада плянуе загнаць усё насельніцтва туды, і прадпрымальнікам ужо месца ня будзе. Будуць буйныя аптовыя пастаўкі ў гэтыя гіпэрмаркеты, і народ мусіць пайсьці туды. Таму ўлада і глядзіць на існаваньне гэтых прадпрымальнікаў як на штосьці часовае. Вядома ж, яны задумваюцца, куды ж дзенуцца гэтыя прадпрымальнікі. А куды ім пайсьці, калі пазакрываюць усе гэтыя стадыёны і скажуць: вось ёсьць гіпэрмаркеты ці гэтыя ячэйкі на той жа Камароўцы, дзе яшчэ велізарны корпус адкрыты, і пустуюць, пустуюць сотні ячэек. І, відаць, яны будуць заганяць туды прадпрымальнікаў”.
(Дракахруст: ) “1 сакавіка на мітынгу на Кастрычніцкай плошчы ў Менску лідэр аб’яднаньня “Пэрспэктыва” Анатоль Шумчанка казаў:”
(Шумчанка: ) “Мы тут сёньня прыйшлі сказаць прэзыдэнту Аляксандру Лукашэнку, як гаранту Канстытуцыі, каб ён абараніў нашыя правы”.
(Дракахруст: ) “Прадпрымальніцкі лідэр таксама дадаў: “каб тут не было аніякіх сьцягоў, аніякіх лёзунгаў антыканстытуцыйных: я папрашу саміх прадпрымальнікаў правакатараў выяўляць і здаваць у міліцыю”.
Сам Шумчанка ў лютым адбыў суткі адміністрацыйнага арышту, за мітынг 1 сакавіка ён ізноў патрапіў за краты. Так што справа не ў ягоным асабістым страху лезьці ў палітыку. А ў чым? Ці набыў прадпрымальніцкі пратэст палітычнае вымярэньне? Гаворыць Уладзімер Падгол”.
(Падгол: ) “Я лічу што ён ня стаў палітычным, а што тычыцца Шумчанкі, у ягоным выступе, у ягоным звароце да прадпрымальнікаў пастаянна гучэлі заклікі такога кшталту, што мы прыйшлі да нашага прэзыдэнта, гэта наш прэзыдэнт, мы спадзяемся, што ён нас абароніць. Ну, ведаючы Анатоля Шумчанку, ён тут паступіў як вельмі добры пэдагог. Ягоная мэта была ўрэшце давесьці да прадпрымальнікаў, хто ёсьць Лукашэнка: вось глядзіце, якія сьветлы вобраз, ён надзею нейкую нам дае, а давайце паглядзім, што ж спраўдзіцца.
Адказваючы на Вашае пытаньне, я б зазначыў, што вядома ж, ніякага палітычнага ўвасабленьня ў сьвядомасьці прадпрымальнікаў не адбылося, акрамя аднаго: мажліва, расчараваньне ў прэзыдэнце, на якога быў у некаторых спадзеў. Ну, гэтага Шумчанка і дасягнуў. Але палітычных нейкіх канкрэтных формаў гэты рух не набыў і не набудзе яшчэ доўга, бо прадпрымальнікі, яны таму і прадпрымальнікі, а не палітычныя актывісты і лідэры, што маюць сваю мэту ў жыцьці – зарабіць грошы, наладзіць дабрабыт сваёй сям’і, гадаваць дзетак і астатняе іх не цікавіць, і сіл на астатняе проста не хапае”.
(Дракахруст: ) “Парадаксальны погляд на палітычны патэнцыял прадпрымальнікаў мае былы прадпрымальнік і былы палітвязень Андрэй Клімаў”.
(Клімаў: ) “Прадпрымальнікі на сёньняшні дзень – найменш палітызаваная кляса. Памылкова думаць, што людзі, якія маюць дастатковыя сродкі, могуць кінуцца на злом галавы ў апазыцыйны рух. Я ня думаю, што новы парадак сплаты ПДВ насамрэч зьяўляецца сьмяротным ўдарам па бізнэсу і пасьля гэтага прадпрымальнікі спыняць працу. Бізнэс існуе столькі ж, колькі існуе чалавецтва, і ён прыстасоўваецца да любых умоваў. Размова тут ідзе пра выбух, пра эмацыйны выбух.
Нельга лічыць дзеяньні прадпрымальнікаў палітычнай акцыяй. Чаму? Па-першае – няма палітычных лёзунгаў, па-другое, прадпрымальнікі апэлююць да дзейнай улады, па-трэцяе, яны ня ідуць на кантакт зь ніводнай палітычнай партыяй, зь ніводнай палітычнай сілай. Нарэшце, у нас дзякуючы і забабонам, і прапагандзе існуе пэўны псыхалягічны бар’ер, які не дазваляе аднавіць давер паміж шырокімі коламі насельніцтва і прадпрымальнікамі. Хаця часам заробак рабочага на Трактарным ці на МАЗе набліжаецца да даходу сярэдняга прадпрымальніка на Ждановічах ці Дынама”.
(Дракахруст: ) “Удзельнікі прадпрымальніцкіх страйкаў гавораць, што новы парадак сплаты ПДВ робіць іх далейшую працу немагчымай. Але ж у страйку ўдзельнічала прыблізна палова ўсіх дробных гандляроў. Дык можа ня ўсіх новаўвядзеньні з ПДВ ставяць на мяжу банкруцтва? Пра свае назіраньні распавядае Леў Марголін”.
(Марголін: ) “Тут тры варыянты. Я гэта ведаю чыста практычна, бо абышоў некалькі рынкаў і ў Менску, і ў нас у Барысаве. Людзі, якія прывозяць тавар з Польшчы, Нямеччыны, Італіі, яны калі і страйкавалі, то толькі на знак салідарнасьці. Тое ж самае тычыцца тых, хто купляе тавар у нас у Менску на гуртовых рынках. Ёсьць частка прадпрымальнікаў, якіх проста запалохалі. У Менску на Кастрычніцкай плошчы, дзе праходзіў мітынг прадпрымальнікаў, пад зямлёй ёсьць гандлёвы цэнтар “Купалаўскі”. Я прайшоў там, там прыкладна палова не працавала. З другой паловы частка прысутнічала на працоўных месцах, хаця не гандлявалі. Але паколькі яны выйшлі, значыць яны заплацілі падатак за сакавік. Гэта відаць, больш заможная частка прадпрымальнікаў, якія вырашылі – працаваць мы можа і ня будзем, але падатак усё ж заплоцім”.
(Дракахруст: ) “Пасьля ўкраінскай “аранжавай” рэвалюцыі людзі часам бачаць цень падобнай рэвалюцыі ў любым пратэсьце ў любой з постсавецкіх краінаў. Але на думку Ўладзімера Падгола, страйк беларускіх прадпрымальнікаў – ня золак рэвалюцыі, а яскравае пацьверджаньне працягу стагнацыі”.
(Падгол: ) “Я лічу, што якраз наадварот – на выступ беларусіх прадпрымальнікаў вельмі сумна глядзець, бо яны былі адны, і ўжо тое, што іх не падтрымалі хаця б пакупнікі – гэта ўсё, гэтым усё сказана, гэта падзеленае грамадзтва, і ў дадзеным выпадку нарыў быў у адной кропцы, ён выбухнуў і згас. Уявіце сабе, што ў кожнага прадпрымальніка, які стаіць і гандлюе, у яго 10 пакупнікоў. Дык гэтыя 10 пакупнікоў мусілі б стаяць побач з гэтым прадпрымальнікам – во, тады была б нейкая рацыя ў намёку на рэвалюцыйны кантэкст. А так гэта былі толькі прадпрымальнікі. Некалькі палітычных лідэраў прыйшлі, падтрымалі, і ім было Шумчанкам загадана пра палітыку ні слова, і таму гэта ўвогуле былі вылегчаныя выступы некаторых палітычных лідэраў – Коласа, Статкевіча. Наадварот, гэта сьведчыць пра стагнацыю, а не рэвалюцыю”.
(Дракахруст: ) “Як мы чулі раней, Андрэй Клімаў ня лічыць прадпрымальніцкі страйк палітычнай акцыяй, па меншай меры самі прадпрымальнікі ня лічаць яго такім. Але...”
(Клімаў: ) “Іншая справа, у якім кантэксьце разглядаць іх выступы. Ужо незалежна ад таго, хочуць таго прадпрымальнікі ці не, і апазыцыя, і ўлады вымушаныя разглядаць іх выступ як палітычны. Чаму? Лукашэнка заявіў, што ён не выканае патрабаваньне прадпрымальнікаў. Прадпрымальнікі заявілі, што, магчыма, перагледзяць сваё стаўленьне да ўладаў і пяройдуць да палітычных лёзунгаў. Сам па сабе гэты эмацыйны выбух спрыяе росту іх грамадзянскай сьвядомасьці, разуменьню, што ад іх актыўнасьці магчыма залежыць будучыня ўсёй краіны. Мы маем зародак буржуазнай рэвалюцыі, дзе рухавіком выступаюць прадпрымальнікі. Яны сваім рухам даюць прыклад, як вырашаць пытаньні, перадаюць астатнім людзям эмацыйны імпульс, разьнявольваюць грамадзтва”.
(Дракахруст: ) “Леў Марголін прапануе свой адказ на пытаньне, хто ж у рэшце рэшт пераможа ў дужаньні прадпрымальнікаў і ўлады”.
(Марголін: ) “Тут усё будзе залежыць ад арганізаванасьці і ўпартасьці прадпрымальнікаў. Калі яны здолеюць арганізаваць хаця б большую частку хаця б тых, хто сапраўды ад гэтага церпіць, на страйк, на адмову ад сплаты падатку, я мяркую, што яны ўсё ж перамогуць, бо ў малых гарадох, райцэнтрах 26% падатковых паступленьняў даюць дробныя прадпрымальнікі. Калі месяц, два, тры яны ня будуць працаваць, здолеюць не працаваць і не плаціць падатак, то мясцовыя бюджэты проста лопнуць.
Але я не выключаю, што ва ўладаў усё ж атрымаецца задушыць прадпрымальнікаў, бо ад ўсіх гэтых навацыяў больш за ўсё церпяць самыя дробныя гандляры, якія гандлююць капеечным таварам. Калі ўлады здолеюць раскалоць прадпрымальнікаў, то самыя дробныя прадпрымальнікі будуць вымушаныя спыніць сваю дзейнасьць, а тыя, хто больш багатыя, перш за ўсё гэта тычыцца менчукоў, яны змогуць пэўны час сваю дзейнасьць працягваць.
Але мне здаецца, што гэта сытуацыя канца 1920-х гадоў – спачатку душылі тых, хто бяднейшы, потым – тых, хто больш багаты, а ў рэшце рэшт прадпрымальнікаў як такіх у нас не застанецца”.
(Дракахруст: ) “А Аляксандар Лапотка адзначае, што сам па сабе ўдзел у страйку і рэакцыя ўладаў паступова палітызуюць прадпрымальнікаў”.
(Лапотка: ) “Я мяркую, што прадпрымальнікі ўжо часткова пачынаюць палітызавацца. Ня ўсе, бо людзі палохаюцца гэтага слова, людзей запалохалі. На актывістаў ідзе вельмі моцны ціск, іх пазбаўляюць арэнды, ёсьць факты, што актывістаў выклікаюць у КДБ і дапытваюць па паўтары гадзіны. У прынцыпе, прадпрымальнікі робяць высновы і пачынаюць пакрысе палітызавацца. Калі ўчора на прадпрымальніцкіх сходах у розных гарадох гучалі звароты да прэзыдэнта як да гаранта Канстытуцыі, то зараз, пасьля масавых выступаў, пасьля жорсткіх здушэньняў гэтых выступаў, пасьля таго, што патрабаваньні прадпрымальнікаў не былі пачутыя, ужо прапановаў зьвярнуцца да гаранта Канстытуцыі не чутна, зараз ужо гучаць галасы, што трэба патрабаваць зьмены ўраду, выказваць недавер да прэзыдэнта. Яны, магчыма, яшчэ самі не разумеюць, што яны кажуць і што робяць, але гэта – першыя парасткі палітызацыі прадпрымальнікаў.
Прадпрымальнікі зараз ужо пайшлі далей, на сваім пасяджэньні мы прынялі рашэньне, што і 25 сакавіка, калі будзе марш Волі, мы выйдзем падтрымаць усіх працоўных”.
А чаму гэты падатак стаў такім моцным ўдарам па бізнэсе дробных гандляроў, чаму яны кажуць, што зараз яны проста ня могуць весьці свае справы? Здаецца, гандляры маглі б проста падвысіць цэны сваіх тавараў на памер падатку і за кошт пакупнікоў, зразумела, але кампэнсаваць свае страты. Гаворыць адзін зь лідэраў барысаўскіх прадпрымальнікаў Леў Марголін”:
(Марголін: ) “ПДВ – гэта абаротны падатак. Каб яго плаціць, прадпрымальнік павінен пацьвердзіць гэты абарот. Калі паміж дзяржавамі існуе мяжа, гэты абарот пацьвярджаецца на мытні. Прадпрымальнікі, што завозяць тавары, скажам, з Польшчы ці зь Нямеччыны, зь якімі ёсьць мытная мяжа, ужо некалькі гадоў плоцяць гэты ПДВ, і ніякіх праблемаў у іх не ўзьнікае.
З Расеяй галоўная праблема ў тым, што адсутнічае мытная мяжа і ўвазныя дакумэнты. Беларускія прадпрымальнікі купляюць тавар у Расеі на гуртавым рынку, а там ніхто ніякіх дакумэнтаў, натуральна, ім не дае. І таму ўзьнікае дзьве праблемы. Першая – дакумэнтальнае пацьверджаньне аб’ёму сваіх тавараў, і другая – пацьверджаньне тавару, увезенага праз мяжу. У Расеі прадпрымальнікі, якія вязуць тавары, скажам, з Турэччыны ці Кітаю, таксама часам вязуць іх без дакумэнтаў. Але там вырашылі браць мыта за вагу. Гэта дазваляе абысьціся без грувасткай бугальтэрыі, якую дробнаму прадпрымальніку весьці немагчыма.
Справа ў тым, што падатковая інспэкцыя патрабуе, каб прадпрымальнікі здавалі справаздачу па падатку на даданую вартасьць. А для гэтага яны павінны пацьвердзіць колькасьць і вартасьць увезенага тавару. Але ў іх няма гэтых дакумэнтаў, і яны аўтаматычна робяцца парушальнікамі закону”.
(Дракахруст: ) “Падчас страйку ўлады і дзяржаўныя мэдыі ўсяляк спрабавалі дыскрэдытаваць прадпрымальнікаў, абвінаваціць іх у сквапнасьці, эгаізьме, нежаданьні лічыцца з астатняй часткай грамадзтва. Бадай, найбольш дакладна гэтыя абвінавачваньні былі сфармуляваныя ў артыкуле “Цень папа Гапона”, надрукаваным у “Советской Белоруссии”.
Калі каротка падсумаваць, асноўныя тэзы публікацыі наступныя: расейскія бізнэсоўцы падаткі плацяць, а беларускія, у тым ліку і тыя, хто купляе тавар у Расеі, падаткі плаціць ня хочуць, беларускія ж бізнэсоўцы, якія купляюць тавар, скажам, у Польшчы, плацяць ПДВ даўно і моўчкі, а тыя, хто купляе ў Расеі, зараз узьнялі вэрхал, беларускі рабочы, нават і з прыватнай фірмы, які працуе ў краіне, падаткі плаціць цалкам, а гандляры патрабуюць, каб для іх было зробленае выключэньне”, піша “Советская Белоруссия”.
Ад барысаўчаніна Льва Марголіна мы ўжо чулі, што справа не ў нежаданьні прадпрымальнікаў плаціць падаткі. Разгорнуты адказ на абвінавачваньні прэзыдэнцкай газэты прапануе намесьнік кіраўніка прадпрымальніцкага аб’яднаньня “Пэрспэктыва” Аляксандар Лапотка”.
(Лапотка: ) “Так, расейцы плоцяць ПДВ, але ў іх ёсьць закон аб прадпрымальніцтве. У нас яго няма, у нас ёсьць указы і дэкрэты. Яны якраз і сталі прадметам канфлікту. Наш прадпрымальнік гатовы плаціць ПДВ, але для гэтага павінна быць юрыдычная база. У нас у краіне няма магчымасьці легальна прывезьці тавар і размытніць яго. Нас і да гэтага нарматыўнымі актамі ціснулі ў кут. А зараз сказалі – хлопцы, паспрабуйце надзець штаны праз галаву, заплаціць ПДВ, калі нельга легальна прывезьці тавар у краіну. У расейцаў такая юрыдычная база ёсьць, да таго ж расейскія індывідуальныя прадпрымальнікі плацяць падаткі ў 3-4 разы меней, чым мы.
Другое – наконт Польшчы. Няшмат я бачыў прадпрымальнікаў,якія наўпрост увозяць тавары ў Беларусь з Польшчы. Гэта у асноўным буйныя фірмы, а індывідуальных прадпрымальнікаў такіх толькі 5%. Пераважная большасьць вязе тавар у Расею, там робіць размытненьне, а адтуль вязуць у Беларусь.
Трэцяе – тое, што звычайны працаўнік у нас плаціць падаткі, а прадпрымальнікі ня хочуць. Ужо занадта падаткаў павесілі ў нас на прадпрымальнікаў. Прадпрымальнікі гатовыя, напрыклад, плаціць ПДВ, але тады здыміце з нас фіксаваны падатак. Паводле 4 дэкрэта прэзыдэнта прадпрымальнік плаціць паўтары стаўкі.
У суседняй Польшчы за 14 мэтраў квадратных у супэрмаркеце прадпрымальнік плаціць 100 эўра арэнднай платы. У нас у аналягічным паркінгу “Люстра” людзі плацяць па паўтары тысячы даляраў у месяц за месца.
Прадпрымальнікі гатовыя плаціць, але ня трэба выціскаць зь іх залатыя яйкі, потым дыямэнтавыя яйкі. Гэта – не курыца-нясушка, але апошнім указам яе, відаць, пусьцілі пад нож”.
(Дракахруст: ) “Палітоляг Ўладзімер Падгол адзначае, што нягледзячы на размах прадпрымальніцкага страйку, ён не знайшоў колькі-небудзь шырокай падтрымкі ў грамадзтве з прычыны як даўніх забабонаў супраць буржуяў, гэтак і дзякуючы афіцыйнай прапагандзе".
(Падгол: ) “Пра гэтыя патрабаваньні, пра гэтыя страйкі ведалі толькі палітычна актыўныя людзі, якія рэгулярна чытаюць “Народную Волю”, “Нашу Ніву”, слухаюць Радыё Свабода, вось і ўсё. Гэта вельмі малая колькасьць людзей. Што ж даведаліся ў гэтыя дні, як кажуць, простыя беларусы пра тое, што адбылося. пра патрабаваньні прадпрымальнікаў? Тыя, хто хадзіў на гэтыя рынкі, убачылі закрытыя шапікі і тое, што іх там няма, гэта першае. А другое – гэта быў адказ Лукашэнкі прадпрымальнікам. Лукашэнка наведаў другую гарадзкую дзіцячую бальніцу ў Менску і там прысьвяціў прадпрымальнікам наступны выступ: ён сказаў, што мы паставілі за мэту пераабсталяваць усе дзіцячыя бальніцы рэспублікі. А вось прадпрымальнікі гэтыя, маўляў, ня хочуць плаціць падаткі, зь якіх мы будзем купляць гэтае абсталяваньне. Такім чынам, галоўны сцэнарыст і рэжысэр беларускага палітычнага спэктакля для простых беларусаў вызначыў ролю прадпрымальнікаў як ворагаў беларускага народа, якія ня хочуць даваць дзеткам грошы на абсталяваньне і ратаваць іх ад сьмерці”.
(Дракахруст: ) “Напярэдадні страйку намесьнік міністра па падатках і зборах Васіль Каменка паведаміў, што, каб зрабіць прадпрымальнікам палёгку, падатковыя інспэкцыі будуць пэўны час спаганяць зь іх ПДВ па любых паперках, нават проста паводле вуснага паведамленьня. Калі, паводле Льва Марголіна і Аляксандра Лапоткі, уся прычына канфлікту – у неўнармаванасьці заканадаўства, дык, можа, гэта выйсьце? Гаворыць Леў Марголін:”
(Марголін: ) “Калі б гэта было вырашана афіцыйна, гэта быў бы адзін з варыянтаў вырашэньня пытаньня. Але у нас гэта, як правіла, робіцца дзеля таго, каб зьбіць ажыятаж. Сапраўды, месяц-другі будуць прымаць нейкія паперкі ці налічваць падатак паводле вуснай заявы. Але паколькі афіцыйнага рашэньня няма, прадпрымальнікі ўвесь час будуць пад Дамоклавым мячом. У любы момант зьявіцца такі ж вусны загад гэтага намесьніка міністра, што ўсё, сытуацыя супакоілася, усе павінны былі забясьпечыць сябе дакумэнтамі, і калі ласка імі карыстайцеся. Больш шчыра, я лічу, сказаў Кабякоў, які заклікаў рабіць гуртовыя закупы ў Расеі, а тут ужо прадпрымальнікі будуць атрымліваць тавары ад гуртовага пакупніка.
Але тыя віды тавараў, па якіх такія закупы можна было рабіць, яны ўжо даўно зробленыя. Скажам, пабытовая хімія. Зьвярніце ўвагу – шапікі, якія гандлююць пральнымі парашкамі, яны не страйкуюць. Ці скажам, харчовыя прадукты расейскай вытворчасьці. Гэтыя так званыя аднародныя тавары гуртавікі, сапраўды, завозяць на базы ў Менску, а дробныя гандляры развозяць іх зь Менску па сваіх гарадох. Але адзеньне, абутак гуртам закупаць нельга, іх можна купляць толькі дробнымі партыямі. Калі прадпрымальнікі ня здолеюць вырашыць пытаньне, якое яны ўзьнялі – гэта практычна крыж на прадпрымальніцкай дзейнасьці”.
(Дракахруст: ) “Хаця ўлады і дэманструюць пэўную гатоўнасьць весьці дыялёг з прадпрымальнікамі, яна зусім не дэманструюць гатоўнасьці ісьці на колькі-небудзь значныя саступкі. Уладзімер Падгол адзначае адну з прычынаў гэтага:”
(Падгол: ) “Мы як бы вырвалі з кантэксту гэтых прадпрымальнікаў, з кантэксту эканамічнага беларускага жыцьця. Маецца на ўвазе, што ў Менску ўсё больш адкрываецца і будуецца крамаў з таннымі цэнамі, таннымі таварамі, гіпэрмаркеты будуюцца, і ў пэрспэктыве ўлада плянуе загнаць усё насельніцтва туды, і прадпрымальнікам ужо месца ня будзе. Будуць буйныя аптовыя пастаўкі ў гэтыя гіпэрмаркеты, і народ мусіць пайсьці туды. Таму ўлада і глядзіць на існаваньне гэтых прадпрымальнікаў як на штосьці часовае. Вядома ж, яны задумваюцца, куды ж дзенуцца гэтыя прадпрымальнікі. А куды ім пайсьці, калі пазакрываюць усе гэтыя стадыёны і скажуць: вось ёсьць гіпэрмаркеты ці гэтыя ячэйкі на той жа Камароўцы, дзе яшчэ велізарны корпус адкрыты, і пустуюць, пустуюць сотні ячэек. І, відаць, яны будуць заганяць туды прадпрымальнікаў”.
(Дракахруст: ) “1 сакавіка на мітынгу на Кастрычніцкай плошчы ў Менску лідэр аб’яднаньня “Пэрспэктыва” Анатоль Шумчанка казаў:”
(Шумчанка: ) “Мы тут сёньня прыйшлі сказаць прэзыдэнту Аляксандру Лукашэнку, як гаранту Канстытуцыі, каб ён абараніў нашыя правы”.
(Дракахруст: ) “Прадпрымальніцкі лідэр таксама дадаў: “каб тут не было аніякіх сьцягоў, аніякіх лёзунгаў антыканстытуцыйных: я папрашу саміх прадпрымальнікаў правакатараў выяўляць і здаваць у міліцыю”.
Сам Шумчанка ў лютым адбыў суткі адміністрацыйнага арышту, за мітынг 1 сакавіка ён ізноў патрапіў за краты. Так што справа не ў ягоным асабістым страху лезьці ў палітыку. А ў чым? Ці набыў прадпрымальніцкі пратэст палітычнае вымярэньне? Гаворыць Уладзімер Падгол”.
(Падгол: ) “Я лічу што ён ня стаў палітычным, а што тычыцца Шумчанкі, у ягоным выступе, у ягоным звароце да прадпрымальнікаў пастаянна гучэлі заклікі такога кшталту, што мы прыйшлі да нашага прэзыдэнта, гэта наш прэзыдэнт, мы спадзяемся, што ён нас абароніць. Ну, ведаючы Анатоля Шумчанку, ён тут паступіў як вельмі добры пэдагог. Ягоная мэта была ўрэшце давесьці да прадпрымальнікаў, хто ёсьць Лукашэнка: вось глядзіце, якія сьветлы вобраз, ён надзею нейкую нам дае, а давайце паглядзім, што ж спраўдзіцца.
Адказваючы на Вашае пытаньне, я б зазначыў, што вядома ж, ніякага палітычнага ўвасабленьня ў сьвядомасьці прадпрымальнікаў не адбылося, акрамя аднаго: мажліва, расчараваньне ў прэзыдэнце, на якога быў у некаторых спадзеў. Ну, гэтага Шумчанка і дасягнуў. Але палітычных нейкіх канкрэтных формаў гэты рух не набыў і не набудзе яшчэ доўга, бо прадпрымальнікі, яны таму і прадпрымальнікі, а не палітычныя актывісты і лідэры, што маюць сваю мэту ў жыцьці – зарабіць грошы, наладзіць дабрабыт сваёй сям’і, гадаваць дзетак і астатняе іх не цікавіць, і сіл на астатняе проста не хапае”.
(Дракахруст: ) “Парадаксальны погляд на палітычны патэнцыял прадпрымальнікаў мае былы прадпрымальнік і былы палітвязень Андрэй Клімаў”.
(Клімаў: ) “Прадпрымальнікі на сёньняшні дзень – найменш палітызаваная кляса. Памылкова думаць, што людзі, якія маюць дастатковыя сродкі, могуць кінуцца на злом галавы ў апазыцыйны рух. Я ня думаю, што новы парадак сплаты ПДВ насамрэч зьяўляецца сьмяротным ўдарам па бізнэсу і пасьля гэтага прадпрымальнікі спыняць працу. Бізнэс існуе столькі ж, колькі існуе чалавецтва, і ён прыстасоўваецца да любых умоваў. Размова тут ідзе пра выбух, пра эмацыйны выбух.
Нельга лічыць дзеяньні прадпрымальнікаў палітычнай акцыяй. Чаму? Па-першае – няма палітычных лёзунгаў, па-другое, прадпрымальнікі апэлююць да дзейнай улады, па-трэцяе, яны ня ідуць на кантакт зь ніводнай палітычнай партыяй, зь ніводнай палітычнай сілай. Нарэшце, у нас дзякуючы і забабонам, і прапагандзе існуе пэўны псыхалягічны бар’ер, які не дазваляе аднавіць давер паміж шырокімі коламі насельніцтва і прадпрымальнікамі. Хаця часам заробак рабочага на Трактарным ці на МАЗе набліжаецца да даходу сярэдняга прадпрымальніка на Ждановічах ці Дынама”.
(Дракахруст: ) “Удзельнікі прадпрымальніцкіх страйкаў гавораць, што новы парадак сплаты ПДВ робіць іх далейшую працу немагчымай. Але ж у страйку ўдзельнічала прыблізна палова ўсіх дробных гандляроў. Дык можа ня ўсіх новаўвядзеньні з ПДВ ставяць на мяжу банкруцтва? Пра свае назіраньні распавядае Леў Марголін”.
(Марголін: ) “Тут тры варыянты. Я гэта ведаю чыста практычна, бо абышоў некалькі рынкаў і ў Менску, і ў нас у Барысаве. Людзі, якія прывозяць тавар з Польшчы, Нямеччыны, Італіі, яны калі і страйкавалі, то толькі на знак салідарнасьці. Тое ж самае тычыцца тых, хто купляе тавар у нас у Менску на гуртовых рынках. Ёсьць частка прадпрымальнікаў, якіх проста запалохалі. У Менску на Кастрычніцкай плошчы, дзе праходзіў мітынг прадпрымальнікаў, пад зямлёй ёсьць гандлёвы цэнтар “Купалаўскі”. Я прайшоў там, там прыкладна палова не працавала. З другой паловы частка прысутнічала на працоўных месцах, хаця не гандлявалі. Але паколькі яны выйшлі, значыць яны заплацілі падатак за сакавік. Гэта відаць, больш заможная частка прадпрымальнікаў, якія вырашылі – працаваць мы можа і ня будзем, але падатак усё ж заплоцім”.
(Дракахруст: ) “Пасьля ўкраінскай “аранжавай” рэвалюцыі людзі часам бачаць цень падобнай рэвалюцыі ў любым пратэсьце ў любой з постсавецкіх краінаў. Але на думку Ўладзімера Падгола, страйк беларускіх прадпрымальнікаў – ня золак рэвалюцыі, а яскравае пацьверджаньне працягу стагнацыі”.
(Падгол: ) “Я лічу, што якраз наадварот – на выступ беларусіх прадпрымальнікаў вельмі сумна глядзець, бо яны былі адны, і ўжо тое, што іх не падтрымалі хаця б пакупнікі – гэта ўсё, гэтым усё сказана, гэта падзеленае грамадзтва, і ў дадзеным выпадку нарыў быў у адной кропцы, ён выбухнуў і згас. Уявіце сабе, што ў кожнага прадпрымальніка, які стаіць і гандлюе, у яго 10 пакупнікоў. Дык гэтыя 10 пакупнікоў мусілі б стаяць побач з гэтым прадпрымальнікам – во, тады была б нейкая рацыя ў намёку на рэвалюцыйны кантэкст. А так гэта былі толькі прадпрымальнікі. Некалькі палітычных лідэраў прыйшлі, падтрымалі, і ім было Шумчанкам загадана пра палітыку ні слова, і таму гэта ўвогуле былі вылегчаныя выступы некаторых палітычных лідэраў – Коласа, Статкевіча. Наадварот, гэта сьведчыць пра стагнацыю, а не рэвалюцыю”.
(Дракахруст: ) “Як мы чулі раней, Андрэй Клімаў ня лічыць прадпрымальніцкі страйк палітычнай акцыяй, па меншай меры самі прадпрымальнікі ня лічаць яго такім. Але...”
(Клімаў: ) “Іншая справа, у якім кантэксьце разглядаць іх выступы. Ужо незалежна ад таго, хочуць таго прадпрымальнікі ці не, і апазыцыя, і ўлады вымушаныя разглядаць іх выступ як палітычны. Чаму? Лукашэнка заявіў, што ён не выканае патрабаваньне прадпрымальнікаў. Прадпрымальнікі заявілі, што, магчыма, перагледзяць сваё стаўленьне да ўладаў і пяройдуць да палітычных лёзунгаў. Сам па сабе гэты эмацыйны выбух спрыяе росту іх грамадзянскай сьвядомасьці, разуменьню, што ад іх актыўнасьці магчыма залежыць будучыня ўсёй краіны. Мы маем зародак буржуазнай рэвалюцыі, дзе рухавіком выступаюць прадпрымальнікі. Яны сваім рухам даюць прыклад, як вырашаць пытаньні, перадаюць астатнім людзям эмацыйны імпульс, разьнявольваюць грамадзтва”.
(Дракахруст: ) “Леў Марголін прапануе свой адказ на пытаньне, хто ж у рэшце рэшт пераможа ў дужаньні прадпрымальнікаў і ўлады”.
(Марголін: ) “Тут усё будзе залежыць ад арганізаванасьці і ўпартасьці прадпрымальнікаў. Калі яны здолеюць арганізаваць хаця б большую частку хаця б тых, хто сапраўды ад гэтага церпіць, на страйк, на адмову ад сплаты падатку, я мяркую, што яны ўсё ж перамогуць, бо ў малых гарадох, райцэнтрах 26% падатковых паступленьняў даюць дробныя прадпрымальнікі. Калі месяц, два, тры яны ня будуць працаваць, здолеюць не працаваць і не плаціць падатак, то мясцовыя бюджэты проста лопнуць.
Але я не выключаю, што ва ўладаў усё ж атрымаецца задушыць прадпрымальнікаў, бо ад ўсіх гэтых навацыяў больш за ўсё церпяць самыя дробныя гандляры, якія гандлююць капеечным таварам. Калі ўлады здолеюць раскалоць прадпрымальнікаў, то самыя дробныя прадпрымальнікі будуць вымушаныя спыніць сваю дзейнасьць, а тыя, хто больш багатыя, перш за ўсё гэта тычыцца менчукоў, яны змогуць пэўны час сваю дзейнасьць працягваць.
Але мне здаецца, што гэта сытуацыя канца 1920-х гадоў – спачатку душылі тых, хто бяднейшы, потым – тых, хто больш багаты, а ў рэшце рэшт прадпрымальнікаў як такіх у нас не застанецца”.
(Дракахруст: ) “А Аляксандар Лапотка адзначае, што сам па сабе ўдзел у страйку і рэакцыя ўладаў паступова палітызуюць прадпрымальнікаў”.
(Лапотка: ) “Я мяркую, што прадпрымальнікі ўжо часткова пачынаюць палітызавацца. Ня ўсе, бо людзі палохаюцца гэтага слова, людзей запалохалі. На актывістаў ідзе вельмі моцны ціск, іх пазбаўляюць арэнды, ёсьць факты, што актывістаў выклікаюць у КДБ і дапытваюць па паўтары гадзіны. У прынцыпе, прадпрымальнікі робяць высновы і пачынаюць пакрысе палітызавацца. Калі ўчора на прадпрымальніцкіх сходах у розных гарадох гучалі звароты да прэзыдэнта як да гаранта Канстытуцыі, то зараз, пасьля масавых выступаў, пасьля жорсткіх здушэньняў гэтых выступаў, пасьля таго, што патрабаваньні прадпрымальнікаў не былі пачутыя, ужо прапановаў зьвярнуцца да гаранта Канстытуцыі не чутна, зараз ужо гучаць галасы, што трэба патрабаваць зьмены ўраду, выказваць недавер да прэзыдэнта. Яны, магчыма, яшчэ самі не разумеюць, што яны кажуць і што робяць, але гэта – першыя парасткі палітызацыі прадпрымальнікаў.
Прадпрымальнікі зараз ужо пайшлі далей, на сваім пасяджэньні мы прынялі рашэньне, што і 25 сакавіка, калі будзе марш Волі, мы выйдзем падтрымаць усіх працоўных”.
