Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Што рабіць беларусам, якія хочуць пераменаў?


Юры Дракахруст, Прага Цяперашні час пасьля 17 кастрычніка – ростані, выбар шляху для той частцы беларускага грамадзтва, якое хоча пераменаў? Ці існуе “чароўная палачка” – правільная палітычная стратэгія, якая можа прынесьці посьпех апазыцыі? Ці варта карэктаваць свае галоўныя мэты і лёзунгі тым, хто супраць існай сыстэмы? На гэтыя тэмы ў “Праскім акцэнце” разважаюць галоўны рэдактар газэты “Наша ніва” Андрэй Дынько і публіцыст Аляксандар Фядута.

(Дракахруст: ) “Што рабіць” – зараз гэтае пытаньне задае сабе ня толькі апазыцыя, але і тая частка беларускага грамадзтва, якая хоча пераменаў, рэакцыю якой на 17 кастрычніка можна ахарактарызаваць словамі “шок”, “абурэньне”, “расчараваньне”. Некаторыя апазыцыйныя палітыкі гавораць, што трэба рыхтавацца да прэзыдэнцкіх выбараў 2006 году. Але вернемся да 17 кастрычніка. Палата прадстаўнікоў сапраўды мае надзвычай сьціплыя паўнамоцтвы, пяць ці дзесяць апазыцыянэраў, калі б нават яны патрапілі туды, наўрад ці прынцыпова памянялі б палітычнае надвор’е. Тым ня менш, мы ведаем, што ня здарылася нават гэтага – у палату не прайшоў ніводны апазыцыянэр. Дык няўжо ў 2006 годзе, калі будзе наўпрост вырашацца лёс самога Аляксандра Лукашэнкі, ён дапусьціць перамогу канкурэнта? Дык што рабіць?”

(Дынько: ) “Вы задалі складаныя пытаньні і мае адказы могуць быць у роўнай ступені скарыстаныя як прадстаўнікамі лукашэнкаўскай улады, гэтак і прадстаўнікамі дэмакратычнай апазыцыі. Я магу адказаць на гэтыя пытаньні толькі банальнасьцямі. Трэба працаваць – з раньня да вечара, трэба старацца быць максымальна шчырым перад самім сабой і сумленным у сваіх учынках. Трэба рабіць усё, што спрыяе ўмацаваньню нацыянальнай незалежнасьці, адстойваць тыя ідэалы, у якія сам верыш, слухаць і шанаваць маральных аўтарытэтаў, слухаць свой народ, імкнуцца адпавядаць ягоным чаканьням. І самае галоўнае – дзейнічаць, дзейнічаць, дзейнічаць, не чакаць, што зьмены, якіх ты дамагаесься, прыйдуць самі сабою зь неба”.

(Дракахруст: ) “Апазыцыю не крытыкуе ў Беларусі толькі лянівы – і бяздарная яна, і народу ня ведае, а больш катаецца па Брусэлям і Вашынгтонам. Але ў апраўданьне апазыцыі варта сказаць, што за апошнія гады былі паспрабаваныя ці ня ўсе памысныя стратэгіі: і празаходні нацыяналізм, і прарасейскі лібэралізм; стаўкі на прафсаюзы, недзяржаўныя арганізацыі, і на незадаволеную намэнклятуру; байкот выбараў і ўдзел у іх; дзейнасьць па-за сыстэмай і сыстэмная апазыцыя ў выглядзе групы “Рэспубліка”.

Часам ці не “чароўнай палачкай” называюць адзінства апазыцыі. Але калі казаць пра прайшоўшыя выбары – “Пяцерка +”, чым не адзінства? Так, КХП байкатавала выбары, БСДП Статкевіча ішла асобнай калёнай. А што, калі б і яны далучыліся да “Пяцёркі” – вынік быў бы іншым? Можа, “чароўнай палачкі” наагул няма?”

(Фядута: ) “З майго гледзішча, далёка ня ўсе рэцэпты былі апрабаваныя. Тое, пра што Вы казалі, толькі агучвалася. А на самой справе нічога з таго, што рабілася, не даводзілася да канца. Справа ня ў тым, каб спыніць крытыку апазыцыі, а ў тым, каб прыйсьці да галоўнага – павінна быць не канкурэнцыя лідэраў, а канкурэнцыя сцэнароў. Дагэтуль апазыцыя – адзіная, ці раздробненая – накідвала грамадзтву той ці іншы сцэнар. Гэты сцэнар не ажыцьцяўляўся. Тады апазіцыя казала: “Нам перашкодзілі тыя, тыя і тыя”.

За прайшоўшы пэрыяд была дасягнутая адна вельмі важная рэч – апазыцыя сапраўды аб’ядналася. Гэта адбылося зусім не таму, што яна гэтага надта моцна хацела. Проста сасьпелі неабходныя ўмовы. І так званы “тракайскі працэс”, пра які ўсе забылі, быў скіраваны якраз на распрацоўку адзінага сцэнара. Але не атрымалася, перамовы пачаліся занадта позна і абмяркоўвалі іншае – абмяркоўвалі мэханізм вылучэньня адзіных кандыдатаў па акругах, замест таго, каб абмяркоўваць стварэньне мэханізму кантроля. Вынікі ўсіх электаральных кампаній традыцыйна падводзяць на ўзроўні палітычным, але не на ўзроўні тэхналягічным. Але сутнасьць справы – у тэхналягічных аспэктах. Так было паўсюль – у Сэрбіі, у Польшчы, у шмат якіх іншых краінах, дзе дэмакратыя ўсё ж перамагла.

Зараз нам складаней, бо ўсясьветныя тэндэнцыі, на жаль, супраць нас. Ва ўсім сьвеце расьце напружанасьць, улада робіцца больш жорсткай, а беларуская апазыцыя ідзе ў гэтым сэнсе супраць усясьветных тэндэнцыяў. Але трэба змагацца за тое, каб грамадзтва прыняла наш сцэнар. Але напачатку трэба дамовіцца пра сцэнар. Аб гэтым павінны дамаўляцца тэхнолягі, а палітыкі выбіраць паміж гэтымі сцэнарамі. А ў нас палітыкі, яны ж і тэхнолягі, яны ж і аналітыкі – яны граюць ва ўсе дуды адначасна. Гэтак не бывае.

Расчараваньне, пра якое Вы гаворыце, таму і можа ўзьнікнуць толькі ў палітыкаў. І ў грамадзтва, якое не разумее, што адбываецца, таму што яму нічога ніхто не тлумачыў. Было два гады байкоту – ніхто нічога не тлумачыў грамадзтву. І гэтак жа і зараз ніхто не тлумачыў грамадзтву. Не было ані сыстэмы кантролю й назіраньня, ні сыстэмы інфармаваньня дэмакратычнага электарата, ні адзінага цэнтра прыняцьця рашэньняў. Калі па акрузе ішлі тры дэмакратычныя кандыдаты, пра якое аб’яднаньне сілаў можна казаць?

Дынько мае рацыю ў галоўным – працаваць трэба. Пытаньне ў тым, што разумець пад працай.

(Дракахруст: ) “Як мы бачым, спадар Фядута ўсё ж верыць у “чароўную палачку” паліттэхналёгіяў. Перад нашымі вачыма прайшла сэрбская рэвалюцыя, грузінская рэвалюцыя. Але прыгадваюцца і іншыя гістарычныя досьведы: Гішпанія часоў Франка, цяперашняя Куба Фіделя Кастра. Ужо шмат гадоў супраць Кубы дзейнічаюць санкцыі значна больш жорсткія, чым тыя, якія амэрыканцы толькі зьбіраюцца ўвесьці адносна Беларусі. З 1991 году за Кубай няма “старэйшага брата”, які б абараніў у выпадку чаго. І тым ня менш дыктатура Кастра працягваецца ўжо больш за 40 гадоў. Наўрад ці ў свой час гішпанская апазыція й зараз кубінская апазыцыя былі занадта дурнейшыя, чым сэрбская ці грузінская. Можа быць, такі лёс краіны, якая патрапіла ў пастку харызматычны дыктатуры, што “пакуль ён жывы – ён несьмяротны”, і ўсё пачынаецца толькі пасьля яго?”

(Дынько: ) “Напачатку я хацеў бы адрэагаваць на некалькі канкрэтных выказваньняў спадара Фядуты. Ён гаворыць, што зараз у сьвеце назіраецца згортваньне дэмакратыі. Мне здаецца, што ніякія статыстычныя зьвесткі гэтага не паказваюць. Наадварот, колькасьць краінаў з дэмакратычным ладам кіраваньня кожнае дзесяцігодзьдзе расьце, і гэтае дзесяцігодзьдзе – таксама ня вынятак. Так што хутчэй можна казаць, што беларусы – гэта нейкі вынятак з усясьветных агульных тэндэнцыяў, ці не апошняя краіна Эўропы, дзе ўлада па-ранейшаму непадсправаздачная народу. Усе астатнія краіны Эўропы перайшлі да дэмакратыі, бо гэта забясьпечвае большую стабільнасьць і лепшую эфэктыўнасьць дзяржаўнай сыстэмы.

Спадар Фядута таксама кажа: “Не было сыстэмы назіраньня”. Сыстэма назіраньня была. Іншая рэч, што на Захадзе сыстэма назіраньня падобная, яна цалкам дастатковая, каб пракантраляваць і зафіксаваць адсутнасьць фальсыфікацыяў. У нашай сытуацыі сыстэма зафіксавала парушэньні. І што? Нікому гэта ня трэба. Тут проста пра іншае трэба казаць, пра тое, што калі гэта нікому ня трэба, калі няма дэмакратыі, калі ўлада не зацікаўленая ў тым, каб усё было празрыста, пакуль людзі не гатовыя выходзіць на вуліцу, каб адстаяць свабоду выбару, то сыстэма назіраньня аказваецца неэфэктыўнай і нядзейснай. Трэба ясна гаварыць людзям: “Калі вы хочаце дэмакратыі, калі вы хочаце, каб ўлада была падсправаздачная вам, тады выходзьце на вуліцы. Пакуль вы ня выйдзеце на вуліцы – нічога ня будзе”. І ня трэба тут вінаваціць тых, хто арганізоўваў сыстэму назіраньня.

Што ж тычыцца пажыцьцёвасьці – Вы прыводзілі прыклады Франка і Кастра. Здаецца, атачэньне Аляксандра Лукашэнкі сапраўды лічыць, што ён будзе кіраваць да сьмерці. І мне ў гэтай сытуацыі застаецца толькі шчыра паспачуваць Аляксандру Лукашэнку”.

(Дракахруст: ) “Спадар Фядута, Вы гаварылі пра тэхналёгіі. А можа быць прычына – у мэтах? Прыгадваецца, што калі ў Палаце Прадстаўнікоў паўстала група “Рэспубліка”, яе лідэры – прынамсі, Валер Фралоў – усяляк дыстанцыяваліся ад традыцыйнай апазыцыі. Але ў рэшце рэшт прыйшлі да яе, ці – былі выціснутыя да яе зь вядомым вынікам. Усе гады, фактычна з 1991 году “сымбалем веры” апазыцыі была трыяда “Дэмакратыя-Рынак-Эўропа”. Можа, памылка нават не ў няправільнай тактыцы, а ў мэтах, якія не ўспрымае большасьць беларусаў?”

(Фядута: ) “Яны і ня могуць успрымацца большасьцю беларусаў, бо гэта трыяда з трох невядомых. Ніхто не тлумачыць, што такое дэмакратыя, ніхто не тлумачыць, што такое рынак, ніхто не тлумачыць, што такое Эўропа. Калі мы прыгадаем “Пяцёрку” як аб’яднаньне палітычных партыяў, якія павінны былі прадстаўляць максымальна шырокі грамадзкі спэктар, якраз па трох гэтых пытаньнях нічога агульнага быць не магло. Усе партыі, што ўваходзілі ў “Пяцёрку”, і рынак, і Эўропу, і нават дэмакратыю ўяўлялі сабе абсалютна па-рознаму. У гэтым можна пераканацца, прачытаўшы адпаведныя дакумэнты гэтых партыяў. Справа ня ў мэтах, ня ў лёзунгах, а ў арганізацыі працэса. Спадар Дынько цалкам слушна гаворыць – трэба жыць, трэба працаваць. Але можна ехаць на ровары, а можна імітаваць рух на роварным трэнажоры. Вынікі, зразумела, будуць відочна розныя. У першым выпадку – гэта рух да аддаленай мэты, у другім – я займаюся на трэнажоры, каб схуднець.

Размова зараз не пра тое, якую прыгожую мэту вы ставіце перад сабой, а пра адпрацоўку канкрэтных мэханізмаў, якія не былі задзейнічаныя. Разумееце, калі апазыцыя на самым папулярным сваім сайце абвяшчае: “У нас скралі перамогу, мы выходзім на плошчу”, і на плошчу выходзіць 300 чалавек, зь якіх 50 вядомыя ўсім чытачам недзяржаўных выданьняў... 300 чалавек – гэта добра, тысяча – яшчэ лепш, тры тысячы – гэта максымум, які давалі ўсе недзяржаўныя выданьні па акцыях 18 кастрычніка. Высьветлілася, што адзіны рэсурс, які быў задзейнічаны – гэта інтэрнэт-рэсурс. Усе хто прыйшоў, толькі з гэтага сайту пра заклік прыйсьці і даведаліся.

Справа ня ў тым, што мы робім ня тое, справа ў тым, што мы робім ня так, мы не знайшлі альгарытм дасягненьня мэты. Мэта можа і правільная – мы ня вырашылі, як мы яе дасягаем. Калі спадар Дынько гаворыць, што трэба прыслухоўвацца да маральных аўтарытэтаў, мне хочацца спытаць, хто пасьля сьмерці Быкава ёсьць такім маральных аўтарытэтам і каго ён мне прапануе слухаць. Я разумею, што тое, што робяць спадары Дынько, Булгакаў і Акудовіч – гэта ўсё, што яны могуць зрабіць. Яны не даюць зьнішчыць пэўную культурную прастору, і дзякуй ім за гэта. Ня іх задача змагацца за ўладу, ня іх задача змагацца за дэмакратызацыю грамадзтва. У іх ёсьць свой кут, і яны апрацоўваюць яго так, што гэта годна павагі. Пытаньне, што павінны рабіць іншыя, і якая праца для астатніх”.

(Дракахруст: ) “Спадар Дынько, цяперашні момант – момант ісьціны, падчас якога, можа, варта пераасэнсаваць нават мэты. Спадар Фядута заняў такую крыху “асьветніцкую” пазыцыю – маўляў, сэнс адпаведнай трыяды беларусам папросту ня здолелі патлумачыць. А можа, справа н яў гэтым, можа для іх рынак – гэта, скажам, як і ў Польшчы, дзе сапраўды больш высокія заробкі, але й 19% беспрацоўя. І людзі проста робяць выбар на карысьць меншых заробкаў, але і меншага беспрацоўя. Бо рынак – гэта не сынонім раю, і дэмакратыя, Эўропа – таксама не сынонімы раю. І, магчыма, беларусы проста выбіраюць іншае. І, магчыма, і мэты, і словы мусяць быць іншымі?”

(Дынько: ) “Галоўнае, па-мойму, для апазыцыі, калі яна сапраўды жадае дабра свайму народу – гэта ня ўзяць уладу чым хутчэй, а зьмяніць сьвядомасьць людзей. На жаль, я гэта не ва ўсёй апазыцыі і не заўжды назіраў, і таму ня ўся апазыцыя выклікае ў мяне захапленьне. Пакуль людзі ня будуць сьвядома выбіраць дэмакратыю, Эўропу і рынак, датуль нашай апазыцыі, якая адстойвае гэтыя каштоўнасьці, ня ўдасца прыйсьці да ўлады. На што Вы намякаеце, спадар Дракахруст? Што наша апазыцыя павінна гаварыць: “Мы не за дабро, мы – за зло, мы не за рынак, а за дзяржплан, які вызначаў цэны на машыны і тэлевізары”? Вы прапануеце, каб яна казала: “Мы не за дэмакратыю, а за дыктатуру, за тое, каб тут вялікага князя паставіць з дынастыі Рурыкавічаў”? Ну гэта ж нонсэнс. Пытаньне якраз у шырыні аўдыторыі, пра якую гаварыў спадар Фядута”.

(Дракахруст: ) “Спадар Дынько, прабачце, я Вас перапыню. Мяне неяк уразіла Вашая тэза, што трэба, каб людзі сьвядома выбіралі. Ведаеце, уся нацыя ня стане інтэлектуаламі, уся нацыя, прабачце, ня стане чытачамі “Нашай нівы”. Ці Вы ўпэўненыя, што, скажам, сэрбы ў 2000 годзе выбралі Каштуніцу, а не Мілошавіча таму, што яны ўсе, усе 10 мільёнаў, сталі такімі сьвядомымі? Ці грузіны толькі сёлета дайшлі да такой высокай сьвядомасьці, што падтрымалі Саакашвілі?”

(Дынько: ) “Вы зводзіце пытаньне да нейкіх палітычных тэхналёгіяў. А я гавару пра іншае. Пакуль нашае насельніцтва будзе лічыць не сябе крыніцай улады, а зьмяшчаць яе недзе ў іншым сьвеце, да тае пары яно не абярэ сабе іншага прэзыдэнта. Трэба прывучаць людзей, тлумачыць ім гэта. Вы кажаце, што ўся нацыя ня стане не стане інтэлектуаламі. Але нацыя ўрэшце стане нацыяй – супольнасьцю, якая не супадае з дзяржавай, якая не залежыць ад дзяржавы, якая ёсьць крыніцаю дзяржавы, але не падпарадкоўваецца ёй.

Грузіны сталі нацыяй, і сэрбы сталі нацыяй. Яны мысьляць нейкімі інтарэсамі нацыі, інтарэсамі асобнага палітычнага поля. А пакуль тут у Беларусі будзе мысьленьне пра сябе як пра людзей, падданых манарху, які сядзіць зьверху і Богам пастаўлены, да тае пары нічога ня будзе. Але гэта ізноў такі праблема даходжаньня да аўдыторыі, сапраўды праблема тых самых палітычных тэхналёгіяў”.

(Дракахруст: ) “Я хаця і вядучы, але выкажу свой сумнеў у тым, што сэрбы да верасьня 2000 года не былі нацыяй, а нацыя паўстала толькі падчас скіданьня Мілошавіча. Спадар Фядута, а якое Вашае меркаваньне?”

(Фядута: ) “Я наагул супраць таго, каб рабіць якому б там ні было народу іспыт на тое, калі ён робіцца нацыяй. Гэта не атэстат сталасьці, які можна выдаваць у залежнасьці ад дасягнутых вынікаў навучаньня. Я мяркую, ёсьць больш значная праблема. Справа ў тым, што сёньня кожны паасобку чалавек упэўнены, што ад яго не залежыць анічога. У гэтым ўпэўненыя і людзі ўлады, і людзі апазыцыі. Адзіны чалавек, які ўпэўнены, што ад яго залежыць усё, знаходзіцца сёньня на чале дзяржавы. Момант, калі кожны з нас зразумее, што ад нашага канкрэтнага выбару, ад нашага страху залежыць, будзе ці ня будзе фальсыфікацыя вынікаў – гэта і будзе наш іспыт на сталасьць.

Я зараз злоўжыву сваім статусам пушкініста і прыгадаю радкі з “Барыса Гадунова”: “И не уйдешь ты от суда людского, как не уйдешь от Божьего суда”. Сёньня кожны з нас не баіцца суда ані людзскога, ані Боскага. Амаль кожны баіцца таго, што мяне звольняць, што я не атрымаю прэмію, я не знайду працу. І ніхто ня думае пра наступствы. Старшыні ўчастковых камісіяў, атрымаўшы прэмію за выбары, не разумеюць, што дзеля гэтай прэміі прадалі будучыню ўласных дзяцей.

Тут нічога ня зробіш. На жаль, у 1991 годзе – адзіны раз, калі беларусы выйшлі на плошчу ў такой колькасьці, каб улада нічога не змагла з гэтым зрабіць – гэта быў выхад з прычыны гарбачоўскага падвышэньня на 5% цэнаў на кілбасу. Зараз сытуацыя яшчэ горш. Нават рост тарыфаў на камунальныя паслугі, які непазьбежна будзе гэтай зімой, нават ён не выкліча незадавальненьня, бо ў кожным сядзіць страх, што можа быць яшчэ горш, і галоўнае – гэта ня страціць тое, што ёсьць. Вось калі гэты страх зьменіцца адчаем – гэта будзе апошні дзень улады. У Аляксандра Лукашэнкі няма іншага апанэнта акрамя Аляксандра Лукашэнкі. Максымум, што мы можам рабіць, гэта як гаворыць паважаны Андрэй Дынько – працаваць. Працаваць сапраўды трэба, але трэба таксама і рушыць наперад, а не імітаваць рух. Улада рушыць, улада вучыцца, улада мяняецца. А мы нязьменныя, і мы хочам, каб пры гэтым нешта зьмянілася. Так не бывае”.

(Дракахруст: ) “Я нагадаю, што тэма нашай гутаркі – ня столькі палітычныя стратэгіі апазыцыі, колькі жыцьцёвыя стратэгіі той часткі грамадзтва, якая хоча пераменаў. Дык вось ці ня можа стаць такой стратэгіяй “сыход”, “уцёкі”? Як гаворыць Валянцін Акудовіч “свабоду нельга заваяваць, яе можна толькі дачакацца (ці не дачакацца)”. Можа, Бог зь ім з Лукашэнкам, наканавана яму кіраваць краінай колькі год Беларусьсю, дык хай кіруе – трэба займацца сваёй справай, бізнэсам, культурай, сваімі дзецьмі, чым спрабаваць прабіць галавой сьценку? Як гаворыць Сьвятлана Алексіевіч, інтэлектуалам “варта было б зьлезьці з барыкадаў”. Можа, і сапраўды варта?”

(Дынько: ) “І што тады будзе, калі ўсе людзі будуць займацца гадаваньнем дзяцей і кабанчыкаў? І што тады зьменіцца ў нашай краіне? Наколькі я разумею, у дадзеным пытаньні гаворка ідзе пра тых людзей, якія хочуць нешта зьмяніць. Калі яны хочуць нешта зьмяніць, яны мусяць дзеля гэтага працаваць, так, як працавалі ва ўсе стагодзьдзі людзі, якія хацелі пераменаў. Іншая рэч, што бываюць такія сытуацыі, калі само па сабе падтрыманьне высокага ўзроўню спажывецкай культуры, ці прыгажосьці вакол свайго дому, у сваёй хаце, у сваім асяродку – гэта ўжо выклік таму, што пануе навокал. І тады гэта таксама спосаб барацьбы за зьмены. І добрае выхаваньне дзяцей – гэта добры прыклад для тых людзей, якія якраз ня дбаюць пра сваіх дзяцей. Гэта сапраўды таксама спосаб ўзьдзеяньня. Але мы ўсе людзі грамадзкія, мне здаецца, што казаць адваротнае – гэта ствараць сабе хімэры. Што, мы зь сёньняшняга дня перастанем цікавіцца палітыкай, калі гэта нас цікавіць, мы перастанем марыць пра свабоду, калі мы хочам свабоды? Не, мы не перастанем, мы не перастанем змагацца. А ўсё астатняе мне падаецца больш гульнёй словаў, чым рэальнасьцю.

А калі гаварыць канкрэтна пра лідэраў апазыцыі, пра прадстаўнікоў нашага палітычнага сьвету, то ім мая парада, што грамадзтву на сёньня больш, чым палітэхнолягі, патрэбныя духоўныя лідэры. Духоўныя лідэры, якія маглі б яго зьмяніць, павесьці за сабой, якія былі б бясстрашныя, якія б не стамляліся паўтараць справядлівыя, хай на сёньня і ня вельмі прыемныя ісьціны, якія маглі б весьці народ за сабой і мяняць яго культуру. Вось якія палітычныя лідэры могуць зьмяніць Беларусь”.

(Дракахруст: ) “Гістарычныя аналёгіі заўсёды рэч рызыкоўная. Тым ня менш, мне прыгадваецца адна. У 1940 годзе, калі ўся Заходняя Эўропа была пад пятой Гітлера, на Ўсходзе Польшча была падзеленая паміж нацысцкай Нямеччынай і СССР, Гітлер неяк сказаў: “Брытанія ўжо прайграла вайну. Проста ангельцы занадта тупыя, каб гэта зразумець”. Можа, каб у рэшце рэшт перамагчы, трэба проста быць у пэўным сэнсе тупым, не разумець сваёй паразы?”

(Фядута: ) “У гэтым як раз мы са спадаром Дыньком абсалютна адзіныя. Справа ў тым, што кожны павінны разумець – ягоная асабістая капітуляцыя роўназначная капітуляцыі краіны. Я ня маю намеру капітуляваць, спадар Дынько ня мае намеру капітуляваць. Пытаньне ў тым, што капітуляцыйныя настроі, якія існуюць у частцы грамадзтва, могуць быць пераадоленыя адзіным спосабам – павінна быць дакладна сказана, што мы будзем рабіць далей. Можна верыць у зброю рэваншу, у тое, што зараз зьявіцца чараўнік, які нешта прапануе. Ня зьявіцца і не прапануе. Над гэтым трэба працаваць усім. Гэта і ёсьць упартасьць, гэта і ёсьць тая “тупасьць” інтэлектуалаў, якую не павінна пераадолець улада. Толькі ў гэтым выпадку мы зможам пажыць. У адваротным выпадку – мне ўжо 40 гадоў, і я баюся, што пры маім стане здароўя магу проста не дачакацца, калі Аляксандар Рыгоравіч аддасьць уладу. Хутчэй ён прастудзіцца на маім пахаваньні”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG