Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Моладзевая ініцыятыва “Абракадабра” з Кобрыні


Ягор Вяршыла, Кобрынь, Берасьцейская вобласьць Новая перадача сэрыі “Маладыя галасы”.

Прывітаньне! Пры мікрафоне Ягор Вяршыла.

Чарговы выпуск “Маладых галасоў” прысьвечаны моладзевай ініцыятыве “Абракадабра” з гораду Кобрыні, што ў Берасьцейскай вобласьці. У гэтай праграме мы закранаем наступныя тэмы: — школьная прэса. Выданьне аматарскіх газэтак прывучае дзяцей да вольнага выказваньня думак, а настаўнікаў – да існаваньня альтэрнатыўных поглядаў. — вандроўкі па родным краю. Водныя і аўтамабільныя падарожжы прыносяць ня толькі новыя ўражаньні, але і прывучаюць да здаровага ладу жыцьця. — рыцарства па-абракадабраўску. Восем чалавек спрабуюць аднавіць асаблівасьці вайны і міру часу заходнепалескіх плямёнаў. — прадусарская дзейнасьць “Абракадабры”. Мы прасоўваем мясцовыя рэп-каманды, а раённыя ўлады забараняюць рок-фэсты і беларускамоўныя дыскатэкі. — “Абракадабра” і палітыка. Мы займаемся ёю, каб яна не занялася намі. — праблема выбару. Назаўсёды застацца чальцом моладзевай ініцыятывы, альбо раней ці пазьней стаць такім, “як усе”. — і на завершаньне — успаміны заснавальніка “Абракадабры”. Пра савецкі пэрыяд дзейнасьці арганізацыі, пра ціск, пра допыты і пра цкаваньне.

Гаворкі пра школьную прэсу

Напрамкаў дзейнасьці моладзевай ініцыятывы “Абракадабра” ледзь ня столькі, колькі чальцоў у самой арганізацыі. Адзін з нашых актывістаў Андрэй Чырун кіруе сапраўдным мэдыя-голдындам – сюды ўваходзяць тры дзіцячыя газэты. Чаму зьвяз, чальцамі якога ёсьць значна старэйшыя хлопцы і дзяўчаты, так увіхаецца каля малых? Адказ на гэтае пытаньне вельмі просты: зьмену сабе трэба рыхтаваць загадзя. Такія рэчы як пачуцьцё свабоды і магчымасьць вольна выказваць свае думкі лепей выхоўваць ад самага маленства. Дамо слова Андрэю Чыруну:

(Чырун: ) “Гэтая праграма распачалася ў 2000-м годзе з дапамогі 1-й школе, з выпуску іхнай газэты “Маладзік”. Ад самага пачатку мы распрацавалі своеасаблівую канцэпцыю. Урэшце гэтая газэта заняла першае месца ў конкурсе Таварыства беларускай школы. Выпадкова выйшлі на творчую лябараторыю “РЭЙ”. Яны ладзілі сэмінары менавіта для школьнай прэсы. Трэнэры выкладалі па-беларуску. Калі спачатку дзеткі трохі няёмка пачуваліся, пад канец яны прызвычаіліся і нават ужо самі пачалі размаўляць па-беларуску”.

(Ягор Вяршыла: ) “Што можна прачытаць на старонках школьнай прэсы?”

(Андрэй Чырун: ) “Дзеці пішуць менавіта пра сваё, пра моладзевае, пра тое, што іх хвалюе, таксама сустракаецца і літаратурная творчасьць: вершы і аповеды”.

(Ягор Вяршыла: ) “Як настаўнікі школаў паставіліся да выданьня гэтых газэтаў?”

(Андрэй Чырун: ) “Настаўнікі ставяцца добра. Але спачатку былі праблемы. Дзеці папросту запытваліся: “Куды падзеліся грошы, якія мы некалі здавалі? На што яны пайшлі?” Прыйшла клясная кіраўнічка і зрабіла скандал. Маўляў, вы мяне абвінавачваеце ў крадзяжы грошай! “А вы дайце тлумачэньні, куды гэтыя грошы пайшлі, каб не было ніякіх пытаньняў”. Яна дала тлумачэньні, і ўсе пытаньні зьніклі. Цяпер ужо такіх праблемаў не ўзьнікае. Настаўнікі сталі больш ляяльна ставіцца, прызвычаіліся да абмену думкамі. Такія газэткі павінны быць у кожнай школе. Гэта спрыяе дыялёгу паміж вучнямі й настаўнікамі, паміж дзецьмі і дарослымі, таксама ўкараняюцца і дэмакратычныя каштоўнасьці”.

Гаворкі пра падарожжы

Дзеці падрастаюць. Іх болей не цікавяць лялькі і цацачныя машынкі. Падлеткаў ужо вабяць прыгоды, вандроўкі й спадарожная ім рамантыка. Адзін з кірункаў дзейнасьці “Абракадабры” — спартова-турыстычны. Доўгі час шэфам напрамку быў Вячаслаў Ногач. Сёньня ён займае ня самую апошнюю пасаду на адным з прамысловых прадпрыемстваў гораду. Але такі статус не замінае даўняму захапленьню.

Шчыра прызнаюся, што сёлетнія падарожжы яшчэ не дасягнулі леташніх маштабаў. Але адраджэньня турызму па-абракадабраўску засталося чакаць ня так доўга.

(Вячаслаў Ногач: ) “Першая мэта — гэта папросту вандраваць па сваім краю. Сядаем у чоўны і плывем па Мухаўцу. Празь некалькі кілямэтраў робім перапынкі. Выходзім на бераг. Тут гітара, касьцёр і сьпевы. А пасьля плывем далей. Ты плывеш у чоўне — гэта фізычныя практыкаваньні. Гэта яшчэ і здаровы лад жыцьця: паліць нельга, піва піць… натуральна, што магчыма, але ў абмежаваных колькасьцях”.

(Ягор Вяршыла: ) “А маршрут вандровак выбіраецца выпадкова ці маеце пэўную мэту?”

(Вячаслаў Ногач: ) “Маршрут выбіраўся з пэўнай мэтай. Кожная нашая вандроўка была з краязнаўчым падтэкстам. Калі чалавек добра ведае свой край, яму гэта надае пачуцьцё любові да бацькаўшчыны, пачуцьцё здаровага патрыятызму. А гэта заўсёды здорава!”

(Ягор Вяршыла: ) “Ці часта ладзіліся такія вандроўкі?”

(Вячаслаў Ногач: ) “Раз на месяц ці на два месяцы. Як калі атрымлівалася”.

(Ягор Вяршыла: ) “Колькі людзей зьбіралася ў вандроўкі?”

(Вячаслаў Ногач: ) “Дваццаць чалавек. Але жадаючых звычайна было нашмат болей, чым мы маглі павесьці за сабой”.

(Ягор Вяршыла: ) “Ці адбываюцца цяпер гэтыя падарожжы?”

(Вячаслаў Ногач: ) “Быў некаторы перапынак. Гэта зьвязана з тым, што тыя, хто ўваходзіў у падмурак гэтага руху, былі занятыя сваімі справамі. Але ўсё гэта адновіцца найбліжэйшым часам. Да жніўня, мяркую, што ўсё сыдуцца зноўку. І мы зноў некуды накіруемся”.

Гаворкі пра рыцараў

Слаўнае мінулае бацькаўшчыны, мясцовыя героі і несавецкія патрыёты — апошнім часам размовы на гэтыя тэмы ўсё радзей гучаць на школьных уроках гісторыі. “Абракадабра” запаўняе вакуўм. Ужо згаданыя падарожжы можна разглядаць як штуршок. Шмат для каго ён становіцца вырашальным. Прыкладам, навучэнец тэхнікуму Дзяніс Жыгавец заснаваў гістарычны клюб “Обрынь”.

(Дзяніс Жыгавец: ) “Ад самага пачатку як я зьявіўся ў “Абры”, мяне цікавіла гісторыя. Першы раз я зьезьдзіў на фэст у 2000 годзе. Мяне тады зацікавіла, што ёсьць такі клюбы. І вось вырашыў зрабіць нешта такое ў Кобрыні”.

(Ягор Вяршыла: ) “А наколькі рыцарства папулярнае сярод моладзі Кобрыня? Восем чалавек — гэта шмат ці не?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Людзей у клюбе няшмат, бо гэта такая спэцыфічная справа. Дый Кобрынь — горад невялічкі. І калі ў Беларусі гэтая справа папулярная, то ў Кобрыні ня вельмі”.

(Ягор Вяршыла: ) “Ва ўсім сьвеце лічыцца, што клюб — гэта часткова закрытая ўстанова, куды ня кожны чалавек можа патрапіць. Ці ёсьць у вас нейкія тэрміны іспыту, нейкія іншыя крытэры адбору?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Для таго, каб стаць чальцом, трэба зрабіць мінімальную рэканструкцыю адзеньня. Паводле гіерархічнай лесьвіцы, дасягнуць роўню селяніна. І на такое мы даем тры месяцы. Калі чалавек зробіць, ён піша заяву, і мы яго прымаем да сябе ў клюб. Займаемся рэканструкцыяй 8–12 стагодзьдзя плямёнаў Заходняга Палесься”.

(Ягор Вяршыла: ) “Чаму вы аднаўляеце менавіта гэты гістарычныя пэрыяд?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Час такі ўзялі, бо ён найменш дасьледаваны. Цікава самастойна знаходзіць некія зьвесткі, раней не вядомыя шырокаму колу людзей. А рэгіён такі выбраны, бо гэта — нашая радзіма, мы тут усе нарадзіліся”.

(Ягор Вяршыла: ) “Адноўленыя вамі рэчы... Зь якога матэрыялу вы іх робіце? І дзе вы яго бераце?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Побытавыя рэчы — кашулю, нагавіцы — робім з ільну даматканага. Шукаем яго ў вёсках, у бабуляў, якія яшчэ яго ткалі. Набываем за мізэр. Але грошы ім плацім. Скураны абутак таксама набываем. Вайсковыя строі і зброю таксама набываем”.

(Ягор Вяршыла: ) “Паўстае пытаньне: ці дарагое захапленьне рыцарства? Колькі фінансаў ідзе на гэта?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Калі займацца сярэднявеччам, латы будуць каштаваць тысячу і болей даляраў. А ў “наш час” усё больш таннае, бо латы былі не такія дасканалыя. Не магу казаць, колькі грошай, але гэта ўсё цягне на пэўную суму”.

(Ягор Вяршыла: ) “Апроч таго, што рыцарства — гэта баўленьне часу, што яшчэ людзі маюць ад гэтага?”

(Дзяніс Жыгавец: ) “Ёсьць патрыятычнае выхаваньне людзей, якія ўступаюць у наш клюб. Вывучэньне гісторыі патрэбнае. Яно разьвівае чалавека”.

Гаворкі пра шоў-бізнэс

Адным даспадобы майстэрня і нетаропкі працэс рэканструкцыі, іншыя ж прагнуць вялікай сцэны і папулярнасьці. Менавіта з разьлікам на такіх людзей “Абракадабра” занялася прадусаваньнем. Пра музычныя імпрэзы будзе гаварыць іхны беспасярэдні арганізатар і ўдзельнік, бармэн клюбу “Вясёлка” — Раман Вакулевіч.

(Раман Вакулевіч: ) “Мы выдалі дыск накладам 500 асобнікам з удзелам нашых кобрыньскіх рэпэраў. Гэты праект быў вельмі ўдалы, бо ён разышоўся “на ўра”. Адным з праектаў такога кшталту быў “Палескі рок-фэст”. Бралі ўдзел нашыя кобрыньскія гурты, а таксама каманды з Драгічына, зь Берасьця і Бярозы. Гэта была самая буйная акцыя, і народу вельмі спадабалася. Мы плянавалі працяг, але ўсё ўперлася ў тое, што мы не атрымалі дазволу на другі рок-фэст. Мы яшчэ плянавалі зладзіць канцэрт “NRM”, але ўсё так раптоўна сарвалася толькі праз тое, што кобрыньскія ўлады не дазволілі яго нам правесьці. Сказаць, што мы былі гэтым вельмі расчараваныя — гэта тое самае, што нічога не сказаць. Папросту да гэтага моманту мы мелі нейкія пляны разьвіцьця, мы спадзяваліся, што ў нашым грамадзтве, у прыватнасьці, у Кобрыні, можна нешта зрабіць. Але пасьля гэтага мы зразумелі, якія насамрэч справы з шоў-бізнэсам у краіне і ў нашых горадзе ў прыватнасьці”.

(Ягор Вяршыла: ) “Забарону мерапрыемства кобрыньскія ўлады нечым абгрунтавалі?”

(Раман Вакулевіч: ) “Прычыны былі штучныя. Прыкладам, пост, блізкія палітычныя кампаніі. Выраз, якія мне запомніўся назаўсёды: “Гэта нам нецікава!” Гэта абмежаванасьць сьветапогляду нашых уладаў. Улады не хацелі, каб мы рабілі сабе пазытыўны імідж па гэтай акцыі. Я лічу, што гэта — сапраўдная апазыцыя да “Абракадабры”.

(Ягор Вяршыла: ) “А ў якім стане знаходзіцца прадусарская дзейнасьць “Абракадабры”? Ці здольныя вы працягваць яе надалей?”

(Раман Вакулевіч: ) “Мы зьбіраемся працягваць нашую дзейнасьць. Мы маемся зрабіць добрую масавую акцыю — працяг рок-фэсту. У нас таксама заплянаваны шэраг беларускамоўных дыскатэкаў. Праблема ёсьць толькі ў пазыцыі ўладаў. Натуральна, што мы супрацоўнічаем зь мясцовымі гуртамі і імкнёмся да іхнага разьвіцьця, да іхнай падтрымкі. Будзем ладзіць іхныя канцэрты”.

Гаворкі пра палітыку

Пасьля непрыемных інцыдэнтаў, кшталту забароны рок-фэсту, у маладых галовах узьнікаюць цалкам дарослыя развагі пра сучаснае жыцьцё. Моладзь пачынае шукаць адказ на пытаньне, чаму ў Беларусі дыхаецца ня так лёгка, як, прыкладам, у суседняй Польшчы? А пасьля ад словаў пераходзяць да справаў. Палітычная дзейнасьць “Абракадабры” — зьява вымушаная. Згадзіцеся, значна прыемней займацца культурніцкімі акцыямі й дасьледаваць гісторыю, чым дамагацца справядлівасьці. Але без апошняй немагчыма ні першае, ні другое.

Актывіст “Абракадабры” Станіслаў Чарніцкі — паралельна ачольвае Кобрыньскі БНФ.

(Станіслаў Чарніцкі: ) “Так ужо атрымалася, што без палітыкі нам ніяк не абысьціся. Усе мерапрыемствы тым ці іншым чынам зьвязаныя з палітыкай. Таму “Абракадабра” бярэ ўдзел ва ўсіх мерапрыемствах”.

(Ягор Вяршыла: ) “З чаго вынікае такая актыўнасьць?”

(Станіслаў Чарніцкі: ) “Як кажуць, калі вы ня будзеце займацца палітыкай, палітыка прыйдзе да вас сама. Дзяржава стварыла такую сытуацыю, што куды б мы ні ткнуліся, усё гэта і ёсьць палітыкай. Атрымліваецца, што пакрыўджаная моладзь пачынае шукаць выйсьця. Яна выказваецца так, як яна можа. Зьмена сытуацыі сёньня магчыма толькі пры зьмене ўлады. А моладзь — найбольш актыўная частка насельніцтва. І што б ні адбывалася, моладзь заўсёды ў першых шэрагах. У “Абракадабры” моладзь рознага ўзросту: ад 16 год да 30-ці. Малодшыя робяць простую справу — распаўсюджваюць улёткі. Людзі сталага веку ўдзельнічаюць у працы ініцыятыўных групаў. Я лічу, што гэта ня так дрэнна. Чалавек мае нейкую мэту. Ён ужо выпрацаваў свой погляд у жыцьці на прынцыпах дэмакратыі — і гэта вельмі здорава”.

(Ягор Вяршыла: ) “Ці адчуваюць сябры “Абракадабры” нейкі ціск уладаў за сваю грамадзянскую пазыцыю?”

(Станіслаў Чарніцкі: ) “На любыя мерапрыемствы патрэбны дазвол уладаў. А яны кажуць: “Ідзеце да БРСМ, усё ладзьце пад іхным кіраваньнем, каб лічылася, што гэта робіць БРСМ”.

(Ягор Вяршыла: ) “Паўстае такое пытаньне: ці ёсьць нейкія стасункі з БРСМ?”

(Станіслаў Чарніцкі: ) “З актывам БРСМ у нас нядрэнныя стасункі ў такім неафіцыйным фармаце. Мы ўсё людзі і жывем у адным невялічкім горадзе. Усе адно аднаго ведаем”.

(Ягор Вяршыла: ) “А ці ёсьць канкурэнцыя з боку БРСМ?”

(Станіслаў Чарніцкі: ) “Барацьба за маладое пакаленьне была, ёсьць і будзе яшчэ шмат гадоў. Быў такі момант, калі сябры “Абракадабры”, якія займаліся брэйк-дансам, перайшлі пад поўную залежнасьць ад БРСМ толькі таму, што тыя валодаюць большымі магчымасьцямі даць ім неабходнае, каб займацца гэтым відам дзейнасьці. Пад дах БРСМ пераходзяць тыя людзі, якім ня вельмі дарагія нацыянальныя ідэалы, ідэалы дэмакратыі. А ў “Абракадабры” застаецца той самы касьцяк, прыярытэтам якога застаюцца нацыянальныя каштоўнасьці. Каштоўнасьці свабоды і дэмакратыі”.

Гаворкі пра ўласны выбары

Раней ці пазьней малагодкі вырастаюць і робяцца дарослымі цёцечкамі і дзядзечкамі. Яны ідуць у шлюб, у іх нараджаюцца дзеці. А нашчадкі разам з побытавымі праблемамі адсоўваюць ранейшыя захапленьні на далёкія пазыцыі. Нехта назаўсёды пакідае “Абракадабру”. Удзел іншых становіцца болей віртуальным, чым рэальным.

Пра праблемы выбару разважае Аўген Лук’янчанка. Ён у “Абракадабры” займаецца творчасьцю — зьяўляецца ўкладальнікам літаратурнага альманаху “Сьветапогляд”.

(Аўген Лук’янчанка: ) “Людзі па-рознаму ставяцца да ўдзелу ў палітычнай моладзевай арганізацыі. Адныя кажуць, што гэта добра, так і трэба рабіць. Іншыя кажуць, што гэта пройдзе, бо гэта юнацтва, маладосьць. “Так, у нас было тое самае, і мы таксама былі маладыя”. Трэція асуджаюць: “Усё гэта нікому не патрэбна, і гэта нічога ня зьменіць у сучасным грамадзтве”. Мая сям’я заўжды ставілася да гэтага добра. Казалі: “Глядзі, сынку, чалавекам станеш”. Гэта добра, калі малады чалавек нечым займаецца. Ён зацікаўлены культурай і гісторыяй”. Усіх чальцоў арганізацыі можна аднесьці ня толькі да інтэлігенцыі сярод моладзі, але і да людзей арыстакратычнага погляду”.

(Ягор Вяршыла: ) “А вы на ўсё жыцьцё застанецеся “Абракадабрай”, ці зьменіце свой погляд на гэты пэрыяд жыцьця?”

(Аўген Лук’янчанка: ) “Цяжкае пытаньне. Гэта праходзіць у тых, каго нясе плынь. Людзі мяняюцца, і таму гэтая зацікаўленасьць праходзіць. А іншыя наадварот: застаюцца з такімі поглядамі, якія ў іх былі на самым пачатку. Я вярнуўся з войска. І я лічу, я што нічога не зьмянілася. Якім я быў, такім і застаўся”.

Гаворкі пра мінулае

Колькі год існуе “Абракадабра”? Адказваючы на гэтае пытаньне, можна назваць дзьве абсалютна розныя лічбы — і памылкі ня будзе. Мала якая незалежная моладзевая арганізацыя можа пахваліцца савецкім мінулым. А ў нас такая магчымасьць ёсьць. Першая “Абракадабра” ўзьнікла ў 1960-я гады. Але тады ейных сябраў зацкавалі, а суполку зьніштожылі. Другі раз зьвяз адрадзіўся з пачаткам перабудовы.

У нашае праграме — успаміны заснавальніка першай арганіазцыі Ўладзімера Вяршылы.

(Уладзімер Вяршыла: ) “Абракадабра — гэта мешаніна. У галаву такое прыйшло зьнянацку. Мэта: весела бавіць вольны час. Трэба ведаць той час, час застою. Моладзь заўсёды была моладзьдзю, нам было 16–17 гадоў — хлопцы маладыя зь вялікім энтузіязмам і энэргіяй, з гумарам. Уступ у арганізацыю быў сьмешны і такі абракадабраўскі. Трэба было стаць на галаву і прамармытаць нешта на незразумелай мове, а пасьля разыграць нейкую пантаміму. Гэта была такая пародыя на камсамол, на партыю. То бок у нас была свая “праграма мінімум” і “праграма максымум”. Для нас камсамол быў зусім чужы. Мы туды ўступалі, але мы не далучаліся да яго духоўна”.

(Ягор Вяршыла: ) “Як паставіўся камсамол да ўзьнікненьня на Кобрыньшчыне канкурэнта? І ці мела гэта нейкія наступствы для чальцоў арганізацыі?”

(Уладзімер Вяршыла: ) “Для камсамолу мы былі тэра інкогніта. Камсамол нават ня ведаў, што такая арганізацыя існуе. Першымі пра нас даведалася такая арганізацыя як КГБ. І пачалася раскрутка. Справа пайшла ў Маскву, з Масквы — у Менск. Я даведаўся, што маіх хлопцаў выклікаюць у КГБ і адразу зразумеў, чаму. Самае галоўнае пытаньне было, ці слухалі мы вашую радыёстанцыю (Радыё Свабода) і якія высновы з гэтага рабілі? Яны вырашылі зрабіць вялікі “шмон” па лініі камсамолу і партыі, каб не было спакусы для іншых. Адбылося пашыранае паседжаньне райкаму камсамолу. Выгналі з камсамолу. І мне гэта каштавала месца навучаньня ва ўнівэрсытэце”.

(Ягор Вяршыла: ) “У час перабудовы паўстала новая “Абракадабра”. Як вы паставіліся да аднаўленьня арганізацыі? Гэта тая арганізацыя, пра якую вы марылі? Альбо іншая?”

(Уладзімер Вяршыла: ) “Мне вельмі прыемна, што яна адрадзілася, што цяпер ёсьць іншая “Абракадабра”. Мяркую, што сёньняшняя мае зусім іншы выгляд. У нас на першым месцы быў гумар, мы ня ставілі мэты супраціву ўладзе, мы былі абсалютна апалітычныя. Так што засталася толькі форма, назва засталася”.

Сучасная “Абракадабра” імкнецца пераняць найлепшыя традыцыі сваіх папярэднікаў. У нас ёсьць энтузіязм, энэргія і жаданьне працаваць з маладымі жыхарамі Кобрыня. Толькі не заўсёды хапае тэхнічных магчымасьцяў. А яшчэ хочацца, каб мясцовыя ўлады не перашкаджалі ўлюбёнай справе.
XS
SM
MD
LG