ЛІТПРАЦЭС
ВАЛЯНЦІН АКУДОВІЧ: “ПРЭМІЯ НОБЭЛЯ ПА ЛІТАРАТУРЫ МОЖА ДАЦЬ БЕЛАРУСІ БОЛЬШ, ЧЫМ ЗМАГАНЬНЕ НА ПЛОШЧАХ”
12 кастрычніка стала вядомае імя чарговага ляўрэата Нобэлеўскай прэмі па літаратуры. Гэта турэцкі пісьменьнік Архан Памук. Інтэлектуальная Беларусь чакала рашэньня Швэдзкай акадэміі, маючы спадзевы на сваіх намінтаў на Нобэля — Сьвятлану Алексіевіч ды Рыгора Барадуліна. Пра шанцы беларускіх літаратараў, а таксама пра тое, каму, як і за што даюць сёньня самую прэстыжную прэмію па літаратуры, у нашым “Доме літаратара” разважае знаны філёзаф і літаратуразнаўца Валянцін Акудовіч. Зь ім гаварыла Валянціна Аксак.
(Валянціна Аксак: ) “Спадар Акудовіч, нашая гаворка адбываецца адразу пасьля таго, як Швэдзкая акадэмія абвесьціла ляўрэата Нобэлеўскае прэміі па літаратуры за 2006 год. Ім названы турэцкі пісьменьнік Архан Памук. Якое вашае ўражаньне ад гэтага рашэньня швэдзкіх акадэмікаў?”
(Валянцін Акудовіч: ) “Пасьля 1999 году, калі Нобэля атрымаў Гюнтар Грас, гэта першае, з майго гледзішча, удалае рашэньне швэдзкіх акадэмікаў”.
(Аксак: ) “У спавешчаньні Швэдзкае акадэміі пра прысуджэньне Памуку Нобэлеўскае прэміі гаворыцца: “…таму, хто ў пошуку мэлянхалічнае душы свайго роднага гораду адчыніў новыя сымбалі сутыкненьня і ўзаемапранікненьня культураў”. Як на фоне гэтае фармулёўкі асобы новага Нобэлеўскага ляўрэата выглядаюць нашыя кандыдаты? Я маю на ўвазе Сьвятлану Алексіевіч, якая намінуецца на Нобэлеўскую прэмію з 2002 году, і Рыгора Барадуліна, які стаў намінавацца сёлета”.
(Акудовіч: ) “Ведаеце, я кандыдатуры нашых намінантаў разглядаў бы не на фоне вось гэтае фармулёўкі, а на фоне агульнай цяпер сытуацыі з Нобэлем. І на гэтым фоне давайце паглядзім, якія ёсьць у іх плюсы і якія ў іх мінусы. Адным з плюсаў ёсьць краіна Беларусь, якая сёньня для эўрапейскага сьвету і шырэй, для ўсяго сьвету, апынулася апошняй дыктатурай Эўропы. Сьвет, сучасны асабліва сьвет, вельмі ўважлівы да ўсякіх праяваў таталітарызму. І калі ў гэтай краіне пісьменьнікі знаходзяцца ў апазыцыі да таталітарнай улады, то, бясспрэчна, гэта ім плюс. Разам з тым, Беларусь ёсьць, канечне, і мінусам, таму што беларускай культуры, беларускай літаратуры як такой, практычна няма ў сусьветнай культурнай прасторы. І значыць, нашыя кандыдаты выступаюць без падтрымкі сваёй літаратуры. Яны выступаюць, у параўнаньні, скажам, з французам, сам-насам, бо за сьпіной француза — вялікая француская літаратура.
А цяпер давайце паглядзім на іх паасобку.
У Рыгора Іванавіча плюс, бясспрэчна, ёсьць тое, што яго вершы духоўныя. Прынамсі, той зборнік “Ксты”, які высунуты на прэмію, гэта зборнік духоўнай паэзіі чалавека, які ня ёсьць рэлігійным паэтам. Гэта бясспрэчны, паўтараю, плюс і вось чаму. Дваццатае стагодзьдзе, а дваццаць першае тым болей, — гэта стагодзьдзе крызысу рэлігійнасьці ва ўсім сьвеце. У той жа самы час хрысьціянская рэлігія пабудавала гэтую цывілізацыю, і хаця значэньне рэлігіі зьмяншаецца, ніхто, акрамя зусім ужо агаломшаных атэістаў, ня кажа, што гэта добра. І вось у гэтай сытуацыі паэт, які зьвяртаецца да духоўнага, высокага, да Бога, да веры, бясспрэчна, мае нейкі плюс. Тым болей што, асабліва ў эўрапейскай паэзіі, такі тып паэзіі ўжо досыць рэдкі. Што ёсьць мінусам? Тое, што Рыгор Іванавіч — паэт. А паэзія сёньня — далёка не загалоўны жанр у літаратуры сьвету. Затым мінус тое, што ён, канечне, мала перакладзены адносна той пазыцыі, якую мы хочам, каб ён заняў. Трэба было б, каб цэлая махіна раскруткі занялася ім, каб зрабілі клясныя пераклады яго найперш на ангельскую мову. А паколькі ўсяго гэтага няма, то шанцаў ня вельмі шмат.
Трохі лепшая сытуацыя ў Сьвятланы Алексіевіч. Па-першае, яе высунуў Швэдзкі ПЭН-Цэнтар. Гэта ня самы галоўны аргумэнт, каб атрымаць прэмію, але ўсё-такі, прынамсі, швэды яе ведаюць. Другі плюс. Сьвятлана Алексіевіч апошнія гады вельмі актыўна выдаецца ў самых розных краінах. Яна атрымлівае прэстыжныя прэміі. І таму ў Сьвятланы Алексіевіч шанцаў трохі больш, але наколькі больш, гэта ўжо іншае пытаньне”.
(Аксак: ) “Дык, можа быць, Архану Памуку далі Нобэлеўскую прэмію толькі таму, што Турцыя цяпер мае сур’ёзныя праблемы ў зьвязку з сваім жаданьнем уступіць у Эўразьвяз?”
(Акудовіч: ) “Рэч у тым, што відавочна апошнія дзесяцігодзьдзі — гэта дзесяцігодзьдзі сур’ёзнага канфлікту паміж мусульманскай і хрысьціянскай цывілізацыямі. І Нобэлеўская прэмія па літаратуры як інструмэнт міру на гэты раз спрацавала абсалютна дакладна. Бо гэты канфлікт, які, акрамя войнаў, выяўляецца і ў самых вялікіх тэрактах, так ці інакш трэба неяк вырашаць. І калі прэмія ўручаецца мусульманскаму пісьменьніку, то відавочна, гэтым цывілізаваны сьвет кажа, што згода паміж намі магчымая, і гэта вельмі добра. Дарэчы, заўважце яшчэ адзін вельмі цікавы момант. Самы вядомы з мусульманскіх пісьменьнікаў — гэта Салман Рушдзі, якога за “Сатанінскія вершы” мусульманская супольнасьць прысудзіла да пакараньня сьмерцю. У той жа час у Салмана Рушдзі не было ніякіх шанцаў атрымаць прэмію Нобэля, таму што калі б ён яе атрымаў, то гэтым Нобэлеўскі камітэт распаліў бы такі пажар у мусульманскім сьвеце, які ахапіў бы і наш сьвет, і не вядома, чым бы ўсё гэта скончылася. Я яшчэ раз хачу падкрэсьліць, што прэмія Нобэля — гэта ўжо даўно ня прэмія пэрсанальнаму пісьменьніку”.
(Аксак: ) “Чаму нас усё гэта хвалюе?”
(Акудовіч: ) “Таму што для беларусаў прэмія Нобэля азначала б прызнаньне іх незалежнасьці, прызнаньне іх культуры, і ўжо культуры як вялікай, прызнаньне іх літаратуры, і літаратуры як вялікай, прызнаньне іх мовы, і ўжо як вялікай мовы. Гэты зусім невялікі фармальны акт для незалежнасьці Беларусі, для нашага пачуваньня сябе самадастатковымі, цэласнымі, вартымі ўвагі і павагі іншых народаў даў бы больш, чым стаяньні на плошчах. Усё гэта мы маглі б атрымаць праз Нобэлеўскую прэмію па літаратуры”.
НОТНЫ СШЫТАК
ІВАН КІРЧУК: “МУЗЫКУ ТРЭБА СЛУХАЦЬ СЭРЦАМ”
Якім чынам Робэрт ДэНіра зацікавіўся творчасьцю “Этна-трыо “Тройца”? Чым новы альбом калектыву будзе адрозьнівацца ад папярэдніх работ? Нарэшце, якая рэакцыя слухачоў на беларускія песьні? Пра гэта даведаўся наш карэспандэнт Дзьмітры Падбярэзкі.
(Падбярэзкі: ) Напярэдадні вялікага сольнага канцэрту “Этна-трыо “Тройца” ў Менску ў рэстаране “Камяніца” адбылася прэсавая канфэрэнцыя, на якой гутарка ішла пра дакумэнтальны фільм “Сонцам асьвячуся” рэжысэра Сяргея Рыбакова і новы альбом, над запісам якога музыканты калектыву працуюць вось ужо паўтара году. Прэм’ера фільма адбылася ў Нью-Ёрку ў верасьні на 4 міжнародным незалежным кінафэстывалі. Гэта — сумесная праца 1 Нацыянальнага тэлеканалу і Івана Кірчука, здымкі фальклёрнай экспэдыцыі ў дзьве вёскі, своеасаблівы працяг індывідуальнага праекту Івана Кірчука “Століншчына”. Як сцьвярджае Сяргей Рыбакоў, паказ фільму ў Амэрыцы выклікаў нечаканую рэакцыю”.
(Рыбакоў: ) “Чыста выпадкова мы трапілі зь фільмам “Сонцам асьвячуся” ў міжнародныя каталёгі. Фільм быў паказаны 18 верасьня, усе білеты былі выкупленыя. Нам прапанавалі ў якасьці піар-кампаніі выкарыстаць Джорджа Клуні, мы ж адказалі, што нам дастаткова Івана Кірчука. Вынік паказу такі: фільм убачылі людзі за акіянам, і я думаю, што ягоная аўдыторыя больш за 10 мільёнаў. Нам прапанавалі прадаць правы на паказ гэтага фільму па амэрыканскіх тэлеканалах. Прыйшло асабістае запрашэньне ад Робэрта Дэніра прыехаць у красавіку ў Нью-Ёрк, каб паўдзельнічаць у фэстывалі, які ён патрануе і ўзначальвае”.
(Падбярэзкі: ) “Тое, што фільм атрымаў менавіта такую назву, — “Сонцам асьвячуся” — Іван Кірчук растлумачыў гэтак”.
(Кірчук: ) “Назва нарадзілася неяк сама па сабе, таму што гэта фрагмэнт адной са старадаўніх замоваў: сонцам асьвячуся, зоркамі абсыплюся… Мне здаецца, што калі кожную раніцу сабе такое казаць, так яно і будзе. Ці будуць яшчэ такія вандроўкі? Гэта больш пытаньне да тэлебачаньня, таму што гэта фінансы. На жаль, тых бабуль, якіх я запісваў дваццаць гадоў таму, ужо няма, але яшчэ ёсьць самародкі, якіх можна было б запісаць. Гэта ня толькі песьні; гэта і казкі, і нейкія старадаўнія тэксты. Калі будзе магчымасьць такога супрацоўніцтва зь Першым нацыянальным тэлеканалам, мы паедзем. На сёньняшні дзень “Тройца” мае вялікі ўласны архіў. Песень шмат, і калі атрымліваецца толькі дзесяць песьняў на новым кампакт-дыску, то яшчэ раз скажу: і дзецям, і ўнукам хопіць таго матэрыялу, які ёсьць толькі ў нас”.
(Падбярэзкі: ) “Зразумела, прысутных журналістаў цікавіла тая “кухня”, на якой гатуецца новы альбом калектыву. Гітарыст Юры Дзьмітрыеў распавёў пра некаторыя “рэцэпты”.
(Дзьмітрыеў: ) “Ён ня будзе ў такой ступені канцэптуальны, якім быў папярэдні альбом “Сем”. Незвычайны ён будзе ў першую чаргу сваім гучаньнем. Гэта для нас экспэрымэнт, мы ня ведаем, як да яго паставяцца прыхільнікі клясычнай “Тройцы”. Суаўтарам альбому выступіў гукарэжысэр Андрэй Жукаў, значная частка гукавога аздабленьня — гэта ягоная праца. Там шмат электронных гукаў, сучасных інструмэнтаў. Але, зразумела, застаецца музыка “Тройцы”, песьня, вакал Івана Кірчука. Гэта, мусіць, адзінае, што засталося там ад вядомай “Тройцы”.
(Кірчук: ) “Так здарылася, што калі “Тройца” да гэтага пісала альбомы, яны неяк запісваліся вельмі хутка: за тыдзень, за два тыдні, і ўжо праз паўгода гэтыя песьні мы маглі паказваць на фэстывалях. На сёньняшні дзень, калі я не памыляюся, ужо паўтара года, як мы запісваем гэты альбом і, мне здаецца, яшчэ паўгода трэба чакаць, калі мы хочам такі вельмі важны прадукт зрабіць. Былі такія моманты, калі чатыры гадзіны шукалі тэмбр вакалу, напрыклад, ці восем гадзін шукалі тэмбар гітары. Пакуль у нас ёсьць такая магчымасьць, мы робім гэты экспэрымэнт да канца”.
(Падбярэзкі: ) ““Этна-трыо “Тройца”, як падлічыў барабаншчык Юры Паўлоўскі, выступіла ўжо амаль на 70 міжнародных фэстывалях ад Малайзіі да Партугаліі. Але толькі сёлета гэты калектыў змаглі пачуць на фэстывалі “Басовішча”. Юры Дзьмітрыеў дзеліцца ўражаньнямі”.
(Дзьмітрыеў: ) “У гэтым годзе мы ўпершыню патрапілі на гэты фэстываль. Нам было цікава, бо гэты фэстываль — ужо легенда. Таму, зразумела, нам было цікава пабачыць, як ён адбываецца. Па самім выступленьні скажу, што ўсё было добра, прыемна, але і нейкія складанасьці існавалі, бо ўсё ж такі выступалі мы ў аздабленьні рок-гуртоў з больш жорсткім гукам. Так ці інакш публіка ўспрымала ўсё вельмі добра, была прыемная атмасфэра, адразу было відаць, што людзі падрыхтаваныя, каб успрымаць менавіта беларускую музыку, беларускую мову, што таксама вельмі важна, бо ў гэтых песьнях, якія мы выконваем, тэкст адыгрывае вельмі важную ролю. Тое, што фэстываль пашырае свой кругагляд, гэта, на самой справе, вельмі прыемна. Мы наведалі ўжо шмат фэстываляў, і вельмі цікава бывае на тых фэстывалях, дзе ты можаш пачуць самую розную музыку. І мне здаецца, тое, што гэты фэстываль пашыраецца, гэта дадасьць яму новых сілаў”.
(Падбярэзкі: ) “Не сакрэт, што сярод своеасаблівых артадоксаў ад фальклярыстыкі ў адрас “Тройцы”, як, дарэчы, у свой час і ў адрас “Песьняроў”, не-не ды й гучаць абвінавачваньні ледзь ня ў гвалце народнай спадчыны. Таму я й пацікавіўся ў Івана Кірчука, як жа розныя людзі ўспрымаюць тое, што робіць калектыў?”
(Кірчук: ) “Скажу, што я далёка не заўсёды лезу ў вочы з пытаньнем: “Як вам падабаецца “Тройца”?” Пасьля канцэртаў розныя людзі падыходзяць і расказваюць, што, напрыклад, маленькія дзеці любяць перад сном слухаць “Тройцу”. Ёсьць мае сябры, якія не беларусы, а армяне, дык вось яны ня могуць заснуць, пакуль ня ўключаць “Тройцу”. Ведаеце, гэта музыка, а таму слухай сэрцам. Я заўсёды кажу: ёсьць прыгожая музыка, а ёсьць ніякая. Мне здаецца, што беларуская — прыгожая. Нават артадоксы таксама любяць “Тройцу”.
(Падбярэзкі: ) “Новыя песьні з рэпэртуару “Этна-трыо “Тройца” прагучаць на сольным канцэрце калектыву 29 кастрычніка. Як засьведчылі музыканты, студыйныя гукавыя экспэрымэнты ўвасобіць на сцэне практычна немагчыма, а таму гледачы сустрэнуцца ўсё ж са знаёмым гучаньнем, своеасаблівай музычнай варажбой, якая выдатна атрымліваецца ў гэтых музыкаў”.
АЎТАР І ТВОР
АЛЕСЬ АРКУШ: “ВАЗЬМІ СВАБОДУ ЗА СТАТУТ”
Адной зь беларускіх гістарычных сталіцаў нароўні зь Навагародкам і Вільняй справядліва лічыцца Полацак, вакол якога ў старажытнасьці адбывалася яднаньне беларускіх земляў. І сёньня Полацак, які па волі лёсу стаў раённым горадам, не здае сваіх пазыцый. У горадзе выходзяць два літаратурныя часопісы, ладзяцца міжнародныя пісьменьніцкія канфэрэнцыі, дзейнічае Таварыства вольных літаратараў, уручаюцца свае літаратурныя прэміі… На чале многіх культурніцкіх ініцыятываў у Полацку стаіць пісьменьнік Алесь Аркуш, зь якім гутарыць Міхась Скобла.
(Міхась Скобла: ) “Алесь, у беларускай літаратурнай прасторы ўтварылася пэўная неразьбярыха: існуюць два пісьменьніцкія саюзы, якія людзі блытаюць паміж сабой. А як жывецца Таварыству вольных літаратараў, якое ты ўзначальваеш?”
(Алесь Аркуш: ) “Ужо само слова “таварыства” можа выклікаць пэўнае непаразуменьне, бо ёсьць таварыствы з абмежаванай адказнасьцю, без абмежаванай адказнасьці… Наша Таварыства вольных літаратараў — гэта хутчэй сябрына творцаў, якія аб’яднаныя агульнымі поглядамі на сёньняшняе жыцьцё, на літаратуру. Мы трымаемся разам дзеля выкананьня нейкіх канкрэтных праектаў: выдаем часопіс “Калосьсе”, праводзім канфэрэнцыі, уручаем літаратурную прэмію “Гліняны Вялес”. Пакуль ёсьць у нас агульныя справы, пакуль мы не надакучылі адзін аднаму, да той пары мы існуем. Можа быць, наша існаваньне і зацягнулася, можа, яно некага й раздражняе. Але тут толькі нам вырашаць”.
(Скобла: ) “Наклад “Калосься”, якое ты рэдагуеш, — 299 асобнікаў, што нават для нашай культурнай сытуацыі няшмат. І гэта пры добрым якасным зьмесьце “Калосься”. Чаму нашы суайчыньнікі ня вельмі прагнуць “чытаць сваё”?”
(Аркуш: ) “Таму што няма паўнавартаснай беларускай дзяржавы. На самой справе, дзяржава павінна была б клапаціцца пра тых людзей, якія здольныя выдаваць часопісы, якія маюць жаданьне пашыраць культуру, несьці гэтую культуру ў масы. А тут атрымліваецца наадварот — мы ўсёй сваёй дзейнасьцю пераадольваем розныя перашкоды. І найперш у пляне арганізацыйным. Мы нават не спрабуем сёньня рэгістраваць “Калосьсе” ў Міністэрстве інфармацыі. Хоць нам раяць, маўляў, рэгіструйцеся, і вам будзе прасьцей, у вас зьявіцца падпіска. Але гэта абсалютна нерэальна ў нашай сытуацыі. Бо часам праца, якая робіцца, — яна практычна бескарысная, дзеля літаратуры, дзеля высокіх мэтаў. А калі заснаваць паўнавартасны часопіс — з рэдакцыяй, зь вялікім накладам, са штатнымі адзінкамі, з падпіскай у каталёгу, усё гэта будзе вымагаць у дзясяткі разоў большых грошай, чым мы здольныя адшукаць”.
(Скобла: ) “Крытык Ганна Кісьліцына тлумачыць невялікую запатрабаванасьць беларускай літаратуры яе “бязадраснасьцю”, бо пішацца яна адначасова для ўсіх і не для каго. А трэба, маўляў, пісаць, як ва ўсім сьвеце: раманы для хатніх гаспадыняў, аповесьці для футбольных заўзятараў, апавяданьні для гандляроў на рынку. Ці ёсьць тут рацыя?”
(Аркуш: ) “Ня думаю. Гэта, хутчэй, самападман. Вось часам гавораць, што існуе некалькі Беларусяў, сярод якіх ёсьць і беларуская Беларусь. Можа быць, гэта ня самы вялікі сэгмэнт нашай Беларусі, але менавіта да гэтага сэгмэнту мы й зьвяртаемся са сваімі творамі. Калі пісаць для футбольных заўзятараў ці для хатніх гаспадыняў, то трэба ўлічваць, на якой мове яны штодзённа размаўляюць, на якой мове чытаюць. Гэта абсалютны падман, што калі мы напішам аповесьць для хатніх гаспадыняў, то ўсе гаспадыні адразу кінуцца яе чытаць”.
(Скобла: ) “Мне прыгадваецца адзін твой верш: “Парадак усталюе тут / бадай што толькі мужнасьць духу. / Змагайся зь д’яблам, космас слухай, / вазьмі свабоду за статут”. Але свабода — гэта адзін з самых шматзначных паняткаў, для кожнага чалавека ёсьць сваё значэньне. Як жа свабоду можна мець у якасьці статуту?”
(Аркуш: ) “Свабода — гэта калі твая творчасьць не прадаецца, калі твае дзеяньні ня робяцца кан’юнктурнымі, калі ты кіруесься толькі сваім сумленьнем. І Таварыства вольных літаратараў практычна на гэтых падвалінах і паўстала. Мы не схацелі ні перад кім запабягаць, не жадалі ні да каго падлашчвацца. Мы вырашылі самастойна выдаваць часопіс, кнігі, і ў гэтым была і ёсьць наша свабода, наша творчая свабода”.
(Скобла: ) “На мінулым тыдні быў абвешчаны ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры. Ім стаў турэцкі пісьменьнік Архан Памук. У сьпісе на прэмію былі і два намінанты ад Беларусі — Рыгор Барадулін і Сьвятлана Алексіевіч. Як ты лічыш, якія перашкоды стаяць на іхнім шляху да прэміі?”
(Аркуш: ) “Проста Беларусь, беларускую культуру вельмі кепска ведаюць на Захадзе. Сёньняшнім сьветам кіруюць мас-мэдыі. І калі беларускія літаратары не прысутнічаюць на першых-другіх старонках сур’ёзных заходніх выданьняў, у іх не бяруць інтэрвію, то зразумела, чаму журы Нобэлеўскага камітэту абыякава назірае, што ў іхнім сьпісе сярод дзясяткаў іншых апынуліся прадстаўнікі Беларусі. Пакуль беларускія пісьменьнікі не патрапяць у літаратурныя эўрапейскія рэйтынгі, датуль шанцы ў нас будуць мінімальныя. Але нават тое, што сёлета мы патрапілі ў нобэлеўскі сьпіс двума кандыдатамі, — гэта, я лічу, вялікі посьпех. Першую прыступку мы ўсё ж пераадолелі…”
(Скобла: ) “Ты ў Полацку штогод уручаеш сваю прэмію — “Глінянага Вялеса”. Пры вызначэньні ляўрэата ў вас больш справядлівасьці, чым у Стакгольме?”
(Аркуш: ) “Па вялікім рахунку, нідзе няма справядлівасьці. Як аб’ектыўна ацаніць мастацкі твор? Калі спартсмэн уздымае штангу, ці хутчэй за ўсіх прабяжыць дыстанцыю, ці вышэй за ўсіх скочыць — яго дасягненьне навідавоку. А мастацкі твор ня мае вымярэньня. І тут спрацоўваюць суб’ектыўныя крытэры. Што да “Глінянага Вялеса”, то нам таксама нялёгка вызначыцца. У нас сёньня няма чалавека, які дакладна адсочваў бы літаратурны працэс па ўсёй Беларусі. Шмат розных кніжак выходзіць у рэгіёнах, у замежжы. Таму мы пры вызначэньні ляўрэата зьвяртаемся да розных людзей, экспэртаў з Горадні, з Гомеля, зь Менску, зь Берасьця, цікавімся іхнімі думкамі наконт тае ці іншае кнігі”.
АЛЕСЬ АРКУШ. З БУДУЧАЙ КНІГІ “ВЕРШЫ ЧАТЫРОХ ГАРАДОЎ”
* * * калі першыя маразы пачынаюць па начах шкліць чорныя калюгі заўважаеш — вада ў Дзьвіне без удзелу эколягаў і станцыяў водаачысткі робіцца ўсё больш празрыстая
і сьцішаная
вялікая рака рыхтуецца да адпачынку
нібыта пад гіпнозам паўнатварага месяца
які не міргаючы глядзіць у рачныя хвалі
яшчэ некалькі дзясяткаў сэансаў і рака здасца — з галавой схаваецца пад коўдраю лёду і засьне
НА ЛІТАРАЦКАЙ ГОРЦЫ
на Літарацкай горцы на могілках Роса Аляхновіч абдумвае новую п’есу
пра што п’еса?
пра вечнасьць якая кіруе зорамі на небе
пра сум які незварушна пільнуе магілу
пра час які бязьлітасна нахіляе да зямлі помнік.
* * * у Жодзіне на мосьце пад якім шуміць вадаспад гляджу на гульню пырскаў усплываюць відзежы дзяцінства трансьляцыя праз дзесяцігодзьдзі Пліса ашчадна (даражыць кожнай кропелькай) коціць свае воды ў Бярэзіну вадаспад як мытня кожная кропелька праходзіць агляд недзе там унізе пад замшэлым каменем схаваўся мянтуз з маім залатым кручком у роце
* * * над крыжамі беластоцкага фарнага касьцёлу завісла воблака што ляцела з Полацку на захад
усьлед за сонцам усьлед усьлед каб ніколі не засынаць
ляцець і ляцець ляцець і ляцець
але так стаміў воблака шлях над Беларусяй што яно адолеўшы мяжу вырашыла адпачыць
а лепшага месца для адпачынку чымся нябесная затока беластоцкага фарнага касьцёлу сапраўды цяжка і знайсьці
ВАЛЯНЦІН АКУДОВІЧ: “ПРЭМІЯ НОБЭЛЯ ПА ЛІТАРАТУРЫ МОЖА ДАЦЬ БЕЛАРУСІ БОЛЬШ, ЧЫМ ЗМАГАНЬНЕ НА ПЛОШЧАХ”
12 кастрычніка стала вядомае імя чарговага ляўрэата Нобэлеўскай прэмі па літаратуры. Гэта турэцкі пісьменьнік Архан Памук. Інтэлектуальная Беларусь чакала рашэньня Швэдзкай акадэміі, маючы спадзевы на сваіх намінтаў на Нобэля — Сьвятлану Алексіевіч ды Рыгора Барадуліна. Пра шанцы беларускіх літаратараў, а таксама пра тое, каму, як і за што даюць сёньня самую прэстыжную прэмію па літаратуры, у нашым “Доме літаратара” разважае знаны філёзаф і літаратуразнаўца Валянцін Акудовіч. Зь ім гаварыла Валянціна Аксак.
(Валянціна Аксак: ) “Спадар Акудовіч, нашая гаворка адбываецца адразу пасьля таго, як Швэдзкая акадэмія абвесьціла ляўрэата Нобэлеўскае прэміі па літаратуры за 2006 год. Ім названы турэцкі пісьменьнік Архан Памук. Якое вашае ўражаньне ад гэтага рашэньня швэдзкіх акадэмікаў?”
(Валянцін Акудовіч: ) “Пасьля 1999 году, калі Нобэля атрымаў Гюнтар Грас, гэта першае, з майго гледзішча, удалае рашэньне швэдзкіх акадэмікаў”.
(Аксак: ) “У спавешчаньні Швэдзкае акадэміі пра прысуджэньне Памуку Нобэлеўскае прэміі гаворыцца: “…таму, хто ў пошуку мэлянхалічнае душы свайго роднага гораду адчыніў новыя сымбалі сутыкненьня і ўзаемапранікненьня культураў”. Як на фоне гэтае фармулёўкі асобы новага Нобэлеўскага ляўрэата выглядаюць нашыя кандыдаты? Я маю на ўвазе Сьвятлану Алексіевіч, якая намінуецца на Нобэлеўскую прэмію з 2002 году, і Рыгора Барадуліна, які стаў намінавацца сёлета”.
(Акудовіч: ) “Ведаеце, я кандыдатуры нашых намінантаў разглядаў бы не на фоне вось гэтае фармулёўкі, а на фоне агульнай цяпер сытуацыі з Нобэлем. І на гэтым фоне давайце паглядзім, якія ёсьць у іх плюсы і якія ў іх мінусы. Адным з плюсаў ёсьць краіна Беларусь, якая сёньня для эўрапейскага сьвету і шырэй, для ўсяго сьвету, апынулася апошняй дыктатурай Эўропы. Сьвет, сучасны асабліва сьвет, вельмі ўважлівы да ўсякіх праяваў таталітарызму. І калі ў гэтай краіне пісьменьнікі знаходзяцца ў апазыцыі да таталітарнай улады, то, бясспрэчна, гэта ім плюс. Разам з тым, Беларусь ёсьць, канечне, і мінусам, таму што беларускай культуры, беларускай літаратуры як такой, практычна няма ў сусьветнай культурнай прасторы. І значыць, нашыя кандыдаты выступаюць без падтрымкі сваёй літаратуры. Яны выступаюць, у параўнаньні, скажам, з французам, сам-насам, бо за сьпіной француза — вялікая француская літаратура.
А цяпер давайце паглядзім на іх паасобку.
У Рыгора Іванавіча плюс, бясспрэчна, ёсьць тое, што яго вершы духоўныя. Прынамсі, той зборнік “Ксты”, які высунуты на прэмію, гэта зборнік духоўнай паэзіі чалавека, які ня ёсьць рэлігійным паэтам. Гэта бясспрэчны, паўтараю, плюс і вось чаму. Дваццатае стагодзьдзе, а дваццаць першае тым болей, — гэта стагодзьдзе крызысу рэлігійнасьці ва ўсім сьвеце. У той жа самы час хрысьціянская рэлігія пабудавала гэтую цывілізацыю, і хаця значэньне рэлігіі зьмяншаецца, ніхто, акрамя зусім ужо агаломшаных атэістаў, ня кажа, што гэта добра. І вось у гэтай сытуацыі паэт, які зьвяртаецца да духоўнага, высокага, да Бога, да веры, бясспрэчна, мае нейкі плюс. Тым болей што, асабліва ў эўрапейскай паэзіі, такі тып паэзіі ўжо досыць рэдкі. Што ёсьць мінусам? Тое, што Рыгор Іванавіч — паэт. А паэзія сёньня — далёка не загалоўны жанр у літаратуры сьвету. Затым мінус тое, што ён, канечне, мала перакладзены адносна той пазыцыі, якую мы хочам, каб ён заняў. Трэба было б, каб цэлая махіна раскруткі занялася ім, каб зрабілі клясныя пераклады яго найперш на ангельскую мову. А паколькі ўсяго гэтага няма, то шанцаў ня вельмі шмат.
Трохі лепшая сытуацыя ў Сьвятланы Алексіевіч. Па-першае, яе высунуў Швэдзкі ПЭН-Цэнтар. Гэта ня самы галоўны аргумэнт, каб атрымаць прэмію, але ўсё-такі, прынамсі, швэды яе ведаюць. Другі плюс. Сьвятлана Алексіевіч апошнія гады вельмі актыўна выдаецца ў самых розных краінах. Яна атрымлівае прэстыжныя прэміі. І таму ў Сьвятланы Алексіевіч шанцаў трохі больш, але наколькі больш, гэта ўжо іншае пытаньне”.
(Аксак: ) “Дык, можа быць, Архану Памуку далі Нобэлеўскую прэмію толькі таму, што Турцыя цяпер мае сур’ёзныя праблемы ў зьвязку з сваім жаданьнем уступіць у Эўразьвяз?”
(Акудовіч: ) “Рэч у тым, што відавочна апошнія дзесяцігодзьдзі — гэта дзесяцігодзьдзі сур’ёзнага канфлікту паміж мусульманскай і хрысьціянскай цывілізацыямі. І Нобэлеўская прэмія па літаратуры як інструмэнт міру на гэты раз спрацавала абсалютна дакладна. Бо гэты канфлікт, які, акрамя войнаў, выяўляецца і ў самых вялікіх тэрактах, так ці інакш трэба неяк вырашаць. І калі прэмія ўручаецца мусульманскаму пісьменьніку, то відавочна, гэтым цывілізаваны сьвет кажа, што згода паміж намі магчымая, і гэта вельмі добра. Дарэчы, заўважце яшчэ адзін вельмі цікавы момант. Самы вядомы з мусульманскіх пісьменьнікаў — гэта Салман Рушдзі, якога за “Сатанінскія вершы” мусульманская супольнасьць прысудзіла да пакараньня сьмерцю. У той жа час у Салмана Рушдзі не было ніякіх шанцаў атрымаць прэмію Нобэля, таму што калі б ён яе атрымаў, то гэтым Нобэлеўскі камітэт распаліў бы такі пажар у мусульманскім сьвеце, які ахапіў бы і наш сьвет, і не вядома, чым бы ўсё гэта скончылася. Я яшчэ раз хачу падкрэсьліць, што прэмія Нобэля — гэта ўжо даўно ня прэмія пэрсанальнаму пісьменьніку”.
(Аксак: ) “Чаму нас усё гэта хвалюе?”
(Акудовіч: ) “Таму што для беларусаў прэмія Нобэля азначала б прызнаньне іх незалежнасьці, прызнаньне іх культуры, і ўжо культуры як вялікай, прызнаньне іх літаратуры, і літаратуры як вялікай, прызнаньне іх мовы, і ўжо як вялікай мовы. Гэты зусім невялікі фармальны акт для незалежнасьці Беларусі, для нашага пачуваньня сябе самадастатковымі, цэласнымі, вартымі ўвагі і павагі іншых народаў даў бы больш, чым стаяньні на плошчах. Усё гэта мы маглі б атрымаць праз Нобэлеўскую прэмію па літаратуры”.
НОТНЫ СШЫТАК
ІВАН КІРЧУК: “МУЗЫКУ ТРЭБА СЛУХАЦЬ СЭРЦАМ”
Якім чынам Робэрт ДэНіра зацікавіўся творчасьцю “Этна-трыо “Тройца”? Чым новы альбом калектыву будзе адрозьнівацца ад папярэдніх работ? Нарэшце, якая рэакцыя слухачоў на беларускія песьні? Пра гэта даведаўся наш карэспандэнт Дзьмітры Падбярэзкі.
(Падбярэзкі: ) Напярэдадні вялікага сольнага канцэрту “Этна-трыо “Тройца” ў Менску ў рэстаране “Камяніца” адбылася прэсавая канфэрэнцыя, на якой гутарка ішла пра дакумэнтальны фільм “Сонцам асьвячуся” рэжысэра Сяргея Рыбакова і новы альбом, над запісам якога музыканты калектыву працуюць вось ужо паўтара году. Прэм’ера фільма адбылася ў Нью-Ёрку ў верасьні на 4 міжнародным незалежным кінафэстывалі. Гэта — сумесная праца 1 Нацыянальнага тэлеканалу і Івана Кірчука, здымкі фальклёрнай экспэдыцыі ў дзьве вёскі, своеасаблівы працяг індывідуальнага праекту Івана Кірчука “Століншчына”. Як сцьвярджае Сяргей Рыбакоў, паказ фільму ў Амэрыцы выклікаў нечаканую рэакцыю”.
(Рыбакоў: ) “Чыста выпадкова мы трапілі зь фільмам “Сонцам асьвячуся” ў міжнародныя каталёгі. Фільм быў паказаны 18 верасьня, усе білеты былі выкупленыя. Нам прапанавалі ў якасьці піар-кампаніі выкарыстаць Джорджа Клуні, мы ж адказалі, што нам дастаткова Івана Кірчука. Вынік паказу такі: фільм убачылі людзі за акіянам, і я думаю, што ягоная аўдыторыя больш за 10 мільёнаў. Нам прапанавалі прадаць правы на паказ гэтага фільму па амэрыканскіх тэлеканалах. Прыйшло асабістае запрашэньне ад Робэрта Дэніра прыехаць у красавіку ў Нью-Ёрк, каб паўдзельнічаць у фэстывалі, які ён патрануе і ўзначальвае”.
(Падбярэзкі: ) “Тое, што фільм атрымаў менавіта такую назву, — “Сонцам асьвячуся” — Іван Кірчук растлумачыў гэтак”.
(Кірчук: ) “Назва нарадзілася неяк сама па сабе, таму што гэта фрагмэнт адной са старадаўніх замоваў: сонцам асьвячуся, зоркамі абсыплюся… Мне здаецца, што калі кожную раніцу сабе такое казаць, так яно і будзе. Ці будуць яшчэ такія вандроўкі? Гэта больш пытаньне да тэлебачаньня, таму што гэта фінансы. На жаль, тых бабуль, якіх я запісваў дваццаць гадоў таму, ужо няма, але яшчэ ёсьць самародкі, якіх можна было б запісаць. Гэта ня толькі песьні; гэта і казкі, і нейкія старадаўнія тэксты. Калі будзе магчымасьць такога супрацоўніцтва зь Першым нацыянальным тэлеканалам, мы паедзем. На сёньняшні дзень “Тройца” мае вялікі ўласны архіў. Песень шмат, і калі атрымліваецца толькі дзесяць песьняў на новым кампакт-дыску, то яшчэ раз скажу: і дзецям, і ўнукам хопіць таго матэрыялу, які ёсьць толькі ў нас”.
(Падбярэзкі: ) “Зразумела, прысутных журналістаў цікавіла тая “кухня”, на якой гатуецца новы альбом калектыву. Гітарыст Юры Дзьмітрыеў распавёў пра некаторыя “рэцэпты”.
(Дзьмітрыеў: ) “Ён ня будзе ў такой ступені канцэптуальны, якім быў папярэдні альбом “Сем”. Незвычайны ён будзе ў першую чаргу сваім гучаньнем. Гэта для нас экспэрымэнт, мы ня ведаем, як да яго паставяцца прыхільнікі клясычнай “Тройцы”. Суаўтарам альбому выступіў гукарэжысэр Андрэй Жукаў, значная частка гукавога аздабленьня — гэта ягоная праца. Там шмат электронных гукаў, сучасных інструмэнтаў. Але, зразумела, застаецца музыка “Тройцы”, песьня, вакал Івана Кірчука. Гэта, мусіць, адзінае, што засталося там ад вядомай “Тройцы”.
(Кірчук: ) “Так здарылася, што калі “Тройца” да гэтага пісала альбомы, яны неяк запісваліся вельмі хутка: за тыдзень, за два тыдні, і ўжо праз паўгода гэтыя песьні мы маглі паказваць на фэстывалях. На сёньняшні дзень, калі я не памыляюся, ужо паўтара года, як мы запісваем гэты альбом і, мне здаецца, яшчэ паўгода трэба чакаць, калі мы хочам такі вельмі важны прадукт зрабіць. Былі такія моманты, калі чатыры гадзіны шукалі тэмбр вакалу, напрыклад, ці восем гадзін шукалі тэмбар гітары. Пакуль у нас ёсьць такая магчымасьць, мы робім гэты экспэрымэнт да канца”.
(Падбярэзкі: ) ““Этна-трыо “Тройца”, як падлічыў барабаншчык Юры Паўлоўскі, выступіла ўжо амаль на 70 міжнародных фэстывалях ад Малайзіі да Партугаліі. Але толькі сёлета гэты калектыў змаглі пачуць на фэстывалі “Басовішча”. Юры Дзьмітрыеў дзеліцца ўражаньнямі”.
(Дзьмітрыеў: ) “У гэтым годзе мы ўпершыню патрапілі на гэты фэстываль. Нам было цікава, бо гэты фэстываль — ужо легенда. Таму, зразумела, нам было цікава пабачыць, як ён адбываецца. Па самім выступленьні скажу, што ўсё было добра, прыемна, але і нейкія складанасьці існавалі, бо ўсё ж такі выступалі мы ў аздабленьні рок-гуртоў з больш жорсткім гукам. Так ці інакш публіка ўспрымала ўсё вельмі добра, была прыемная атмасфэра, адразу было відаць, што людзі падрыхтаваныя, каб успрымаць менавіта беларускую музыку, беларускую мову, што таксама вельмі важна, бо ў гэтых песьнях, якія мы выконваем, тэкст адыгрывае вельмі важную ролю. Тое, што фэстываль пашырае свой кругагляд, гэта, на самой справе, вельмі прыемна. Мы наведалі ўжо шмат фэстываляў, і вельмі цікава бывае на тых фэстывалях, дзе ты можаш пачуць самую розную музыку. І мне здаецца, тое, што гэты фэстываль пашыраецца, гэта дадасьць яму новых сілаў”.
(Падбярэзкі: ) “Не сакрэт, што сярод своеасаблівых артадоксаў ад фальклярыстыкі ў адрас “Тройцы”, як, дарэчы, у свой час і ў адрас “Песьняроў”, не-не ды й гучаць абвінавачваньні ледзь ня ў гвалце народнай спадчыны. Таму я й пацікавіўся ў Івана Кірчука, як жа розныя людзі ўспрымаюць тое, што робіць калектыў?”
(Кірчук: ) “Скажу, што я далёка не заўсёды лезу ў вочы з пытаньнем: “Як вам падабаецца “Тройца”?” Пасьля канцэртаў розныя людзі падыходзяць і расказваюць, што, напрыклад, маленькія дзеці любяць перад сном слухаць “Тройцу”. Ёсьць мае сябры, якія не беларусы, а армяне, дык вось яны ня могуць заснуць, пакуль ня ўключаць “Тройцу”. Ведаеце, гэта музыка, а таму слухай сэрцам. Я заўсёды кажу: ёсьць прыгожая музыка, а ёсьць ніякая. Мне здаецца, што беларуская — прыгожая. Нават артадоксы таксама любяць “Тройцу”.
(Падбярэзкі: ) “Новыя песьні з рэпэртуару “Этна-трыо “Тройца” прагучаць на сольным канцэрце калектыву 29 кастрычніка. Як засьведчылі музыканты, студыйныя гукавыя экспэрымэнты ўвасобіць на сцэне практычна немагчыма, а таму гледачы сустрэнуцца ўсё ж са знаёмым гучаньнем, своеасаблівай музычнай варажбой, якая выдатна атрымліваецца ў гэтых музыкаў”.
АЎТАР І ТВОР
АЛЕСЬ АРКУШ: “ВАЗЬМІ СВАБОДУ ЗА СТАТУТ”
Адной зь беларускіх гістарычных сталіцаў нароўні зь Навагародкам і Вільняй справядліва лічыцца Полацак, вакол якога ў старажытнасьці адбывалася яднаньне беларускіх земляў. І сёньня Полацак, які па волі лёсу стаў раённым горадам, не здае сваіх пазыцый. У горадзе выходзяць два літаратурныя часопісы, ладзяцца міжнародныя пісьменьніцкія канфэрэнцыі, дзейнічае Таварыства вольных літаратараў, уручаюцца свае літаратурныя прэміі… На чале многіх культурніцкіх ініцыятываў у Полацку стаіць пісьменьнік Алесь Аркуш, зь якім гутарыць Міхась Скобла.
(Міхась Скобла: ) “Алесь, у беларускай літаратурнай прасторы ўтварылася пэўная неразьбярыха: існуюць два пісьменьніцкія саюзы, якія людзі блытаюць паміж сабой. А як жывецца Таварыству вольных літаратараў, якое ты ўзначальваеш?”
(Алесь Аркуш: ) “Ужо само слова “таварыства” можа выклікаць пэўнае непаразуменьне, бо ёсьць таварыствы з абмежаванай адказнасьцю, без абмежаванай адказнасьці… Наша Таварыства вольных літаратараў — гэта хутчэй сябрына творцаў, якія аб’яднаныя агульнымі поглядамі на сёньняшняе жыцьцё, на літаратуру. Мы трымаемся разам дзеля выкананьня нейкіх канкрэтных праектаў: выдаем часопіс “Калосьсе”, праводзім канфэрэнцыі, уручаем літаратурную прэмію “Гліняны Вялес”. Пакуль ёсьць у нас агульныя справы, пакуль мы не надакучылі адзін аднаму, да той пары мы існуем. Можа быць, наша існаваньне і зацягнулася, можа, яно некага й раздражняе. Але тут толькі нам вырашаць”.
(Скобла: ) “Наклад “Калосься”, якое ты рэдагуеш, — 299 асобнікаў, што нават для нашай культурнай сытуацыі няшмат. І гэта пры добрым якасным зьмесьце “Калосься”. Чаму нашы суайчыньнікі ня вельмі прагнуць “чытаць сваё”?”
(Аркуш: ) “Таму што няма паўнавартаснай беларускай дзяржавы. На самой справе, дзяржава павінна была б клапаціцца пра тых людзей, якія здольныя выдаваць часопісы, якія маюць жаданьне пашыраць культуру, несьці гэтую культуру ў масы. А тут атрымліваецца наадварот — мы ўсёй сваёй дзейнасьцю пераадольваем розныя перашкоды. І найперш у пляне арганізацыйным. Мы нават не спрабуем сёньня рэгістраваць “Калосьсе” ў Міністэрстве інфармацыі. Хоць нам раяць, маўляў, рэгіструйцеся, і вам будзе прасьцей, у вас зьявіцца падпіска. Але гэта абсалютна нерэальна ў нашай сытуацыі. Бо часам праца, якая робіцца, — яна практычна бескарысная, дзеля літаратуры, дзеля высокіх мэтаў. А калі заснаваць паўнавартасны часопіс — з рэдакцыяй, зь вялікім накладам, са штатнымі адзінкамі, з падпіскай у каталёгу, усё гэта будзе вымагаць у дзясяткі разоў большых грошай, чым мы здольныя адшукаць”.
(Скобла: ) “Крытык Ганна Кісьліцына тлумачыць невялікую запатрабаванасьць беларускай літаратуры яе “бязадраснасьцю”, бо пішацца яна адначасова для ўсіх і не для каго. А трэба, маўляў, пісаць, як ва ўсім сьвеце: раманы для хатніх гаспадыняў, аповесьці для футбольных заўзятараў, апавяданьні для гандляроў на рынку. Ці ёсьць тут рацыя?”
(Аркуш: ) “Ня думаю. Гэта, хутчэй, самападман. Вось часам гавораць, што існуе некалькі Беларусяў, сярод якіх ёсьць і беларуская Беларусь. Можа быць, гэта ня самы вялікі сэгмэнт нашай Беларусі, але менавіта да гэтага сэгмэнту мы й зьвяртаемся са сваімі творамі. Калі пісаць для футбольных заўзятараў ці для хатніх гаспадыняў, то трэба ўлічваць, на якой мове яны штодзённа размаўляюць, на якой мове чытаюць. Гэта абсалютны падман, што калі мы напішам аповесьць для хатніх гаспадыняў, то ўсе гаспадыні адразу кінуцца яе чытаць”.
(Скобла: ) “Мне прыгадваецца адзін твой верш: “Парадак усталюе тут / бадай што толькі мужнасьць духу. / Змагайся зь д’яблам, космас слухай, / вазьмі свабоду за статут”. Але свабода — гэта адзін з самых шматзначных паняткаў, для кожнага чалавека ёсьць сваё значэньне. Як жа свабоду можна мець у якасьці статуту?”
(Аркуш: ) “Свабода — гэта калі твая творчасьць не прадаецца, калі твае дзеяньні ня робяцца кан’юнктурнымі, калі ты кіруесься толькі сваім сумленьнем. І Таварыства вольных літаратараў практычна на гэтых падвалінах і паўстала. Мы не схацелі ні перад кім запабягаць, не жадалі ні да каго падлашчвацца. Мы вырашылі самастойна выдаваць часопіс, кнігі, і ў гэтым была і ёсьць наша свабода, наша творчая свабода”.
(Скобла: ) “На мінулым тыдні быў абвешчаны ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне літаратуры. Ім стаў турэцкі пісьменьнік Архан Памук. У сьпісе на прэмію былі і два намінанты ад Беларусі — Рыгор Барадулін і Сьвятлана Алексіевіч. Як ты лічыш, якія перашкоды стаяць на іхнім шляху да прэміі?”
(Аркуш: ) “Проста Беларусь, беларускую культуру вельмі кепска ведаюць на Захадзе. Сёньняшнім сьветам кіруюць мас-мэдыі. І калі беларускія літаратары не прысутнічаюць на першых-другіх старонках сур’ёзных заходніх выданьняў, у іх не бяруць інтэрвію, то зразумела, чаму журы Нобэлеўскага камітэту абыякава назірае, што ў іхнім сьпісе сярод дзясяткаў іншых апынуліся прадстаўнікі Беларусі. Пакуль беларускія пісьменьнікі не патрапяць у літаратурныя эўрапейскія рэйтынгі, датуль шанцы ў нас будуць мінімальныя. Але нават тое, што сёлета мы патрапілі ў нобэлеўскі сьпіс двума кандыдатамі, — гэта, я лічу, вялікі посьпех. Першую прыступку мы ўсё ж пераадолелі…”
(Скобла: ) “Ты ў Полацку штогод уручаеш сваю прэмію — “Глінянага Вялеса”. Пры вызначэньні ляўрэата ў вас больш справядлівасьці, чым у Стакгольме?”
(Аркуш: ) “Па вялікім рахунку, нідзе няма справядлівасьці. Як аб’ектыўна ацаніць мастацкі твор? Калі спартсмэн уздымае штангу, ці хутчэй за ўсіх прабяжыць дыстанцыю, ці вышэй за ўсіх скочыць — яго дасягненьне навідавоку. А мастацкі твор ня мае вымярэньня. І тут спрацоўваюць суб’ектыўныя крытэры. Што да “Глінянага Вялеса”, то нам таксама нялёгка вызначыцца. У нас сёньня няма чалавека, які дакладна адсочваў бы літаратурны працэс па ўсёй Беларусі. Шмат розных кніжак выходзіць у рэгіёнах, у замежжы. Таму мы пры вызначэньні ляўрэата зьвяртаемся да розных людзей, экспэртаў з Горадні, з Гомеля, зь Менску, зь Берасьця, цікавімся іхнімі думкамі наконт тае ці іншае кнігі”.
АЛЕСЬ АРКУШ. З БУДУЧАЙ КНІГІ “ВЕРШЫ ЧАТЫРОХ ГАРАДОЎ”
* * * калі першыя маразы пачынаюць па начах шкліць чорныя калюгі заўважаеш — вада ў Дзьвіне без удзелу эколягаў і станцыяў водаачысткі робіцца ўсё больш празрыстая
і сьцішаная
вялікая рака рыхтуецца да адпачынку
нібыта пад гіпнозам паўнатварага месяца
які не міргаючы глядзіць у рачныя хвалі
яшчэ некалькі дзясяткаў сэансаў і рака здасца — з галавой схаваецца пад коўдраю лёду і засьне
НА ЛІТАРАЦКАЙ ГОРЦЫ
на Літарацкай горцы на могілках Роса Аляхновіч абдумвае новую п’есу
пра што п’еса?
пра вечнасьць якая кіруе зорамі на небе
пра сум які незварушна пільнуе магілу
пра час які бязьлітасна нахіляе да зямлі помнік.
* * * у Жодзіне на мосьце пад якім шуміць вадаспад гляджу на гульню пырскаў усплываюць відзежы дзяцінства трансьляцыя праз дзесяцігодзьдзі Пліса ашчадна (даражыць кожнай кропелькай) коціць свае воды ў Бярэзіну вадаспад як мытня кожная кропелька праходзіць агляд недзе там унізе пад замшэлым каменем схаваўся мянтуз з маім залатым кручком у роце
* * * над крыжамі беластоцкага фарнага касьцёлу завісла воблака што ляцела з Полацку на захад
усьлед за сонцам усьлед усьлед каб ніколі не засынаць
ляцець і ляцець ляцець і ляцець
але так стаміў воблака шлях над Беларусяй што яно адолеўшы мяжу вырашыла адпачыць
а лепшага месца для адпачынку чымся нябесная затока беластоцкага фарнага касьцёлу сапраўды цяжка і знайсьці
