1968 год асабліва яскрава адбіўся ў памяці. Магчыма таму, што гэта быў год “Праскай вясны”. Там, у Празе, пасьля доўгай зімы, людзі расчынілі вокны і дыхнулі халаднаватага, працятага пахам талай зямлі і маладой травы паветра. Яны дыхнулі паветра свабоды. Дыхалі, праўда, нядоўга: на сыходзе лета ў іхныя вокны зірнулі жаролы савецкіх танкаў.
Дагэтуль гучыць ўвушшу патасны голас дыктара з сымптаматычным прозьвішчам Хмара. Гэта той самы Хмара, які ў сакавіку 53-га камэнтаваў па радыё паховіны Сталіна, а праз 15 гадоў камэнтаваў на тым жа радыё паховіны чэшскай дэмакратыі. “Для спасения социалистических завоеваний пять союзных государств были вынуждены временно ввести в Чехословакию свои войска”. Потым, калі савецкія жаўнеры вярнуліся на Радзіму, яны ў голас казалі, што тае начы на паўгадзіны апярэдзілі амэрыканцаў, якія, нібыта, зьбіраліся акупаваць братнюю Чэхаславаччыну. Такую інфармацыю ім давялі нампаліты.
Без залішняй сьціпласьці скажу, што і ў нашай затурканай, палітычна прыдушанай Беларусі былі людзі, якія спачувалі памкненьню чэхаў да свабоды і дэмакратыі. Тымі жнівеньскімі днямі мне карцела апынуцца на Вацлаўскім намесьці і стаць поруч з праскімі студэнтамі, а па начах я слухаў “варожыя галасы” і нават спрабаваў занатаваць знакаміты зварот “Дзьве тысячы словаў”, які перадавала Радыё Канада.
І ўсё ж савецкая прапаганда далася ў знакі, і чэхаў узьненавідзела нават мая родная маці. Аднойчы, калі па тэлевізіі паказалі Прагу і ахоплены полымем савецкі танк, бацька сувора выдыхнуў: “Што робяць, сволачы! І ўсё твае валасацікі!” Я ў даўгу не застаўся. “Нас у Прагу ніхто не запрашаў”, -- прамовіў, не адрываючы вачэй ад экрану. Бацька на той час ужо звыкся з маёй антысаветчынай, таму толькі асуджана ўздыхнуў. А вось маці, якая ў душы не любіла камуністаў і якая палітыкай ніколі не цікавілася, гэтым разам абурылася, прычым ледзь не да сьлёз. “Ты ведаеш, колькі там у вайну нашых людзей загінула?!”
І без таго бедныя крамы ўлетку 68-га канчаткова спустошылі. Чэргі паўсталі пасьля таго, як у войска пачалі забіраць кіроўцаў. Людзі хапалі мыла, запалкі, папяросы. Аднойчы закацілася пад канапу асадка. Палез яе даставаць і натыкнуўся на груд гаспадарчага мыла. На мае зьедлівыя камэнтары маці сказала, як адрэзала: “Ты яшчэ вайны ня бачыў”. Бацька ў сваю чаргу кінуўся ствараць стратэгічныя запасы папяросаў, але спазьніўся: іх ужо разабралі. Давялося браць махорку. Напхаў ёю дзьве антрэсолі. Бацька паліў махорку цэлы год – дзеля гэтага выходзіў на лесьвічную пляцоўку. А потым ёю труцілі тлю на лецішчы. І сёньня, калі раптам нос кранае напаўзабыты пах махорачнага дыму, мне згадваецца “Праская вясна” 1968 году.
Дагэтуль гучыць ўвушшу патасны голас дыктара з сымптаматычным прозьвішчам Хмара. Гэта той самы Хмара, які ў сакавіку 53-га камэнтаваў па радыё паховіны Сталіна, а праз 15 гадоў камэнтаваў на тым жа радыё паховіны чэшскай дэмакратыі. “Для спасения социалистических завоеваний пять союзных государств были вынуждены временно ввести в Чехословакию свои войска”. Потым, калі савецкія жаўнеры вярнуліся на Радзіму, яны ў голас казалі, што тае начы на паўгадзіны апярэдзілі амэрыканцаў, якія, нібыта, зьбіраліся акупаваць братнюю Чэхаславаччыну. Такую інфармацыю ім давялі нампаліты.
Без залішняй сьціпласьці скажу, што і ў нашай затурканай, палітычна прыдушанай Беларусі былі людзі, якія спачувалі памкненьню чэхаў да свабоды і дэмакратыі. Тымі жнівеньскімі днямі мне карцела апынуцца на Вацлаўскім намесьці і стаць поруч з праскімі студэнтамі, а па начах я слухаў “варожыя галасы” і нават спрабаваў занатаваць знакаміты зварот “Дзьве тысячы словаў”, які перадавала Радыё Канада.
І ўсё ж савецкая прапаганда далася ў знакі, і чэхаў узьненавідзела нават мая родная маці. Аднойчы, калі па тэлевізіі паказалі Прагу і ахоплены полымем савецкі танк, бацька сувора выдыхнуў: “Што робяць, сволачы! І ўсё твае валасацікі!” Я ў даўгу не застаўся. “Нас у Прагу ніхто не запрашаў”, -- прамовіў, не адрываючы вачэй ад экрану. Бацька на той час ужо звыкся з маёй антысаветчынай, таму толькі асуджана ўздыхнуў. А вось маці, якая ў душы не любіла камуністаў і якая палітыкай ніколі не цікавілася, гэтым разам абурылася, прычым ледзь не да сьлёз. “Ты ведаеш, колькі там у вайну нашых людзей загінула?!”
І без таго бедныя крамы ўлетку 68-га канчаткова спустошылі. Чэргі паўсталі пасьля таго, як у войска пачалі забіраць кіроўцаў. Людзі хапалі мыла, запалкі, папяросы. Аднойчы закацілася пад канапу асадка. Палез яе даставаць і натыкнуўся на груд гаспадарчага мыла. На мае зьедлівыя камэнтары маці сказала, як адрэзала: “Ты яшчэ вайны ня бачыў”. Бацька ў сваю чаргу кінуўся ствараць стратэгічныя запасы папяросаў, але спазьніўся: іх ужо разабралі. Давялося браць махорку. Напхаў ёю дзьве антрэсолі. Бацька паліў махорку цэлы год – дзеля гэтага выходзіў на лесьвічную пляцоўку. А потым ёю труцілі тлю на лецішчы. І сёньня, калі раптам нос кранае напаўзабыты пах махорачнага дыму, мне згадваецца “Праская вясна” 1968 году.