Шмат людзей сказалі, у што яны вераць. А я веру ў каханьне. Нядаўна вычытаў у Зянона: “Жыцьцё набывае зьмест, калі нехта цябе пакахае.
Яно напаўняецца сэнсам, калі пакахаеш ты.”
Пра першую частку нічога не скажу, тут, мне здаецца, ёсьць варыянты. А другая – трапная. Пад ёй падпісаўся б. Можна нават сказаць, што жыцьцё тады і становіцца жыцьцём, калі пакахаеш ты. Бо тады перад табой і паўстае ці не галоўны выбар чалавека: каханьне ці свабода? Ёсьць шчасьліўцы, якім надараецца гэта спалучыць. Іх мала. Вельмі мала. Іншыя выбіраюць штосьці адно. Ці не выбіраюць нічога...
Вугорскі паэт Шандар Пецёфі так разьвязаў гэтую праблему: “Каханьне й свабода – усё, што мне трэба. Каханьне коштам сьмерці я набыць гатовы. За вольнасьць ахвярую і каханьнем.” Магчыма, ён ведаў, пра што казаў, прынамсі цану вольнасьці ён ведаў. Але й тут – кожнаму сваё...
Ужо больш за чатыры дзясяткі гадоў мінула з таго вечара 31 жніўня, калі я, скончыўшы васьмігодку, прыехаў працягваць навучаньне ў школу-інтэрнат і пачуў той дзявочы сьмех, падобны да цуркатаньня ручаінкі. Я яшчэ не разгледзеў яе ў вячэрнім паўзмроку, толькі пачуў гэты сьмех. І мне захацелася слухаць яго яшчэ і яшчэ. Да таго часу я ніколі ня быў цэнтрам ці хаця б зоркай нейкай кампаніі, дый пазьней ня мог пахваліцца гэтым. Але ў той вечар... нібыта нешта глыбінна затоенае вырвалася са сховішчаў маёй душы ці майго розуму ці чагосьці іншага. Дасьціпныя жарты, вобразныя параўнаньні, нават нейкія вясёлыя вершыкі... Ніводнага зь іх я назаўтра ня мог прыпомніць, як ні тужыўся. Але тады ўсе рагаталі. А я слухаў толькі адзін сьмех.
У клясе я сеў побач зь ёй. Не за адным сталом –праз праход. Так і сталі называць адзін аднаго: яна мяне – “сусед”, я яе – “суседка”. У гэтым суседзтве і праляцелі тры гады, якія мне хацелася расьцягнуць і надалей. Яна ня ведала пра мае пачуцьці (прынамсі, мне так здавалася і так хацелася). Я й не зьбіраўся ёй нічога такога казаць. У гэтай прыгожай і разумнай дзяўчыны павінна быць яркая будучыня – так думалася мне. А будучыня кульгавага акулярыка, які нядаўна даведаўся, што ён – сын ворага народа, яркай ніяк не вымалёўвалася.
Выпускны вечар быў ці не самым сумным вечарам тагачаснага майго жыцьця. Праз колькі дзён сустрэў аднаклясьніка. Пагаварылі, хто куды паступае. “А куды яна?” – “У пэд”. Ці трэба казаць, што я, той, які паджартоўваў над сваімі настаўнікамі і ніколі не зьбіраўся падзяляць іх лёс, падаў заяву ў пэдагагічны інстытут...
А яна ў апошні момант перадумала. Пайшла засвойваць інжынэрна-будаўнічыя прафэсіі.
Уступныя іспыты я здаваў з тлумнай галавой, ня ведаючы, ці трэба мне ўвогуле іх здаваць. Але дэфіцытных хлопцаў у пэд прымалі на ільготных умовах.
На дзень кастрычніцкай рэвалюцыі атрымаў яе віншавальную паштоўку. Яна зычыла мне “стаць сапраўдным настаўнікам” і падпісалася: “твая суседка”. Я павіншаваў яе з днём народзінаў. Яна мяне – з Новым годам. Я яе – з восьмым сакавіка. Яна мяне – зь першамаем. Я ёй... паштоўкі больш не паслаў...
Па заканчэньні інстытуту атрымаў накіраваньне ў родны раён. Маладому настаўніку прапанавалі на выбар тры школы – дзьве сярэднія і васьмігодку. Ён, на вялікае зьдзіўленьне інспэктара па кадрах, выбраў васьмігодку. Бо з гэтай вёскі была Яна і там жылі яе бацькі. Быў яшчэ год з рэдкімі сустрэчамі і размовамі “ні пра што”. Потым прапанавалі іншую школу – і... я пагадзіўся.
... Аднойчы сустрэўся з аднаклясьнікам. Зайшлі ў кавярню, крыху выпілі, пагаманілі. Потым ён правёў мяне да аўтобуса. Успомнілі пра яе. “Такая прыгожая дзяўчына і так позна выйшла замуж,” – вышкадаваў я. “Дурань, – усьміхнуўся ён, – яна ж цябе чакала.” Ачомаўся я ўжо ў аўтобусе, куды ён мяне неяк заштурхаў.
... Маё жыцьцё побытава неяк ня склалася. У перадпэнсійным веку я ня маю ні свайго жытла, ні сякога-такога багацьця, ня маю ні сям’і, ні дзяцей. Але калі я азіраюся на сваю мінуўшчыну, бачу там яе тоненькую постаць і чую той крынічны сьмех, мяне ахінае такая радасьць, такая заміранасьць душы, якіх я, мабыць, ня меў бы пры багатым, сытым і ўпарадкаваным жыцьці.
Я стаў настаўнікам і мне ня сорамна за сваё настаўніцкае жыцьцё. Неяк выявілася, што гэтая справа мне вельмі падабаецца. Гэтую долю выбрала мне яна. Яна, сама таго й ня ведаючы, дала крылы маёй душы, і калі ўзьлёт яе быў ня вельмі высокім, то ўжо не яе ў тым віна.
Я веру ў тое, што каханьне прадвызначае лёс чалавека. А калі каханьне ў чалавеку не прарасло, то яго лёс прадвызначае нешта іншае. І гэта горш.
Міхась Булавацкі – настаўнік матэматыкі, які ўсё жыцьцё лічыць гэта сваёй галоўнай справай, хаця воляй лёсу вымушаны быў займацца і іншымі справамі – журналістыкай, палітыкай, беларускімі грамадзкімі праектамі. Жыве і працуе ў Магілёве.
Пра першую частку нічога не скажу, тут, мне здаецца, ёсьць варыянты. А другая – трапная. Пад ёй падпісаўся б. Можна нават сказаць, што жыцьцё тады і становіцца жыцьцём, калі пакахаеш ты. Бо тады перад табой і паўстае ці не галоўны выбар чалавека: каханьне ці свабода? Ёсьць шчасьліўцы, якім надараецца гэта спалучыць. Іх мала. Вельмі мала. Іншыя выбіраюць штосьці адно. Ці не выбіраюць нічога...
Вугорскі паэт Шандар Пецёфі так разьвязаў гэтую праблему: “Каханьне й свабода – усё, што мне трэба. Каханьне коштам сьмерці я набыць гатовы. За вольнасьць ахвярую і каханьнем.” Магчыма, ён ведаў, пра што казаў, прынамсі цану вольнасьці ён ведаў. Але й тут – кожнаму сваё...
Ужо больш за чатыры дзясяткі гадоў мінула з таго вечара 31 жніўня, калі я, скончыўшы васьмігодку, прыехаў працягваць навучаньне ў школу-інтэрнат і пачуў той дзявочы сьмех, падобны да цуркатаньня ручаінкі. Я яшчэ не разгледзеў яе ў вячэрнім паўзмроку, толькі пачуў гэты сьмех. І мне захацелася слухаць яго яшчэ і яшчэ. Да таго часу я ніколі ня быў цэнтрам ці хаця б зоркай нейкай кампаніі, дый пазьней ня мог пахваліцца гэтым. Але ў той вечар... нібыта нешта глыбінна затоенае вырвалася са сховішчаў маёй душы ці майго розуму ці чагосьці іншага. Дасьціпныя жарты, вобразныя параўнаньні, нават нейкія вясёлыя вершыкі... Ніводнага зь іх я назаўтра ня мог прыпомніць, як ні тужыўся. Але тады ўсе рагаталі. А я слухаў толькі адзін сьмех.
У клясе я сеў побач зь ёй. Не за адным сталом –праз праход. Так і сталі называць адзін аднаго: яна мяне – “сусед”, я яе – “суседка”. У гэтым суседзтве і праляцелі тры гады, якія мне хацелася расьцягнуць і надалей. Яна ня ведала пра мае пачуцьці (прынамсі, мне так здавалася і так хацелася). Я й не зьбіраўся ёй нічога такога казаць. У гэтай прыгожай і разумнай дзяўчыны павінна быць яркая будучыня – так думалася мне. А будучыня кульгавага акулярыка, які нядаўна даведаўся, што ён – сын ворага народа, яркай ніяк не вымалёўвалася.
Выпускны вечар быў ці не самым сумным вечарам тагачаснага майго жыцьця. Праз колькі дзён сустрэў аднаклясьніка. Пагаварылі, хто куды паступае. “А куды яна?” – “У пэд”. Ці трэба казаць, што я, той, які паджартоўваў над сваімі настаўнікамі і ніколі не зьбіраўся падзяляць іх лёс, падаў заяву ў пэдагагічны інстытут...
А яна ў апошні момант перадумала. Пайшла засвойваць інжынэрна-будаўнічыя прафэсіі.
Уступныя іспыты я здаваў з тлумнай галавой, ня ведаючы, ці трэба мне ўвогуле іх здаваць. Але дэфіцытных хлопцаў у пэд прымалі на ільготных умовах.
На дзень кастрычніцкай рэвалюцыі атрымаў яе віншавальную паштоўку. Яна зычыла мне “стаць сапраўдным настаўнікам” і падпісалася: “твая суседка”. Я павіншаваў яе з днём народзінаў. Яна мяне – з Новым годам. Я яе – з восьмым сакавіка. Яна мяне – зь першамаем. Я ёй... паштоўкі больш не паслаў...
Па заканчэньні інстытуту атрымаў накіраваньне ў родны раён. Маладому настаўніку прапанавалі на выбар тры школы – дзьве сярэднія і васьмігодку. Ён, на вялікае зьдзіўленьне інспэктара па кадрах, выбраў васьмігодку. Бо з гэтай вёскі была Яна і там жылі яе бацькі. Быў яшчэ год з рэдкімі сустрэчамі і размовамі “ні пра што”. Потым прапанавалі іншую школу – і... я пагадзіўся.
... Аднойчы сустрэўся з аднаклясьнікам. Зайшлі ў кавярню, крыху выпілі, пагаманілі. Потым ён правёў мяне да аўтобуса. Успомнілі пра яе. “Такая прыгожая дзяўчына і так позна выйшла замуж,” – вышкадаваў я. “Дурань, – усьміхнуўся ён, – яна ж цябе чакала.” Ачомаўся я ўжо ў аўтобусе, куды ён мяне неяк заштурхаў.
... Маё жыцьцё побытава неяк ня склалася. У перадпэнсійным веку я ня маю ні свайго жытла, ні сякога-такога багацьця, ня маю ні сям’і, ні дзяцей. Але калі я азіраюся на сваю мінуўшчыну, бачу там яе тоненькую постаць і чую той крынічны сьмех, мяне ахінае такая радасьць, такая заміранасьць душы, якіх я, мабыць, ня меў бы пры багатым, сытым і ўпарадкаваным жыцьці.
Я стаў настаўнікам і мне ня сорамна за сваё настаўніцкае жыцьцё. Неяк выявілася, што гэтая справа мне вельмі падабаецца. Гэтую долю выбрала мне яна. Яна, сама таго й ня ведаючы, дала крылы маёй душы, і калі ўзьлёт яе быў ня вельмі высокім, то ўжо не яе ў тым віна.
Я веру ў тое, што каханьне прадвызначае лёс чалавека. А калі каханьне ў чалавеку не прарасло, то яго лёс прадвызначае нешта іншае. І гэта горш.
Міхась Булавацкі – настаўнік матэматыкі, які ўсё жыцьцё лічыць гэта сваёй галоўнай справай, хаця воляй лёсу вымушаны быў займацца і іншымі справамі – журналістыкай, палітыкай, беларускімі грамадзкімі праектамі. Жыве і працуе ў Магілёве.