У ‘96-м годзе, наведаўшы Савічы, Аляксандар Лукашэнка агучыў тут новы
падыход да пражываньня суграмадзян на заражаных радыяцыяй тэрыторыях: “Хочаце жыць – жывіце!”. І распарадзіўся даць на падмогу самасёлам трактар ды камбайн. Але мінула дзесяцігодзьдзе, і жыцьцё расставіла ў вёсцы свае акцэнты.
Вёска Савічы так і не адрадзілася. Зарастаюць быльнягом вуліцы, людзкія гароды. Вясковая крама, куды заходзіў кіраўнік дзяржавы, даўно зачынена. З колішніх ста васьмідзесяці самасёлаў у Савічах цяпер засталося толькі 59 чалавек.
Апавядае 77-гадовая бабуля Марыя:
“Ох, галубчык мой, салавейка мой, жывецца цяжка. Цяжка, што людзей няма. Ужо паўміралі людзі. Пасеялі за хлеўчуком бульбу, дык у тую ноч прыйшлі сьвіньні дзікія і палову бульбы зрылі. Раней усё наўкола людзі засявалі. А цяпер паўміралі, і ўсё яно пустое, хмызьняком парасло. Хоць бы траву які трактар скасіў, каб не было такой глушы. Ласкі просім, каб хоць узялі й пакасілі касілкамі – каб гэтыя дзікі так не хадзілі”.
Бабуля прыгадвае: як вярнуліся яны зь перасяленьня – з саўгасу “Камінтэрн” Буда-Кашалёўскага раёну, дзе радыяцыі ня менш, чым у Савічах, прыяжджаў да іх кіраўнік дзяржавы:
“Калі мы сюды вярнуліся, дык Лукашэнка да нас прыяжджаў. Быў у нас тутака. І даў новы трактар і камбайн новы. І тут іх адразу ў калгас забралі – і гатова”.
Цяпер вяскоўцы ходзяць шукаюць прыватнікаў з канём альбо тэхнікай, каб тыя дапамаглі ім апрацаваць гароды, пажаць збажыну. Бо да калгасу ў Хракавічах, куды вёску далучылі, ажно 25 кілямэтраў.
Радыяцыі ў Савічах ужо ніхто не баіцца:
“Няма ніякага чорта, ніякай радыяцыі. Вунь тыя, што паехалі ў чыстыя зоны, даўно ўжо ад радыяцыі адчэзьлі. А мы тут жывём – і чорт нас не бярэ. Мы ўжо адаптаваліся”.
Жывуць у Савічах побач з дарослымі й чацьвёра дзяцей. У Аляксандра ды Ірыны Анапрэенкаў іх двое: чатырохгадовая Ніна й двухгадовая Аксана. Почасту прыяжджае сюды зь вёскі Грушнае й сын Аляксандра ад першага шлюбу – 12-гадовы Дзіма.
Даглядае дзяцей найперш дзед Іван. Дзеці растуць, як кажуць, на ўлоньні прыроды, харчуюцца, як і дарослыя, найперш з гароду.
Дзед Іван скардзіцца, што меншая ўнучка ня любіць вельмі купацца – ні ў начоўках, ні ў дажджавых лужынах:
“У гразі купаюцца. Дождж пройдзе, дык у лужынах. Раней – у начоўках, у балеі: і няхай плаваюць”.
Дарослыя працаздольныя жыхары Савіч мараць пра якую-небудзь працу, бо, апрача ўчастку лясьніцтва, у вёсцы няма ніякай вытворчасьці.
“Тут жа адныя пэнсіянэры. Таму дапаможаш папалоць, таму ўзараць – і кожны капейку дасьць. Купіш хлеба (сьмяецца) альбо шмотку якую – так і перабіваемся”, – расказвае 47-гадовы спадар Рыгор, адзін з дванаццаці вясковых мужыкоў працаздольнага ўзросту.
Не абышла бокам самасёлаў Савіч і адна зь бедаў, што пачасьціліся апошнім часам у чарнобыльскіх вёсках. Сюды нярэдка завітваюць ваўкі, часам і шалёныя. Нападаюць на вяскоўцаў.
Узімку 2006 году шалёны воўк накінуўся на пэнсіянэрку Кацярыну Чэчку:
“Клянуся вам богам: я ня памятаю, як прыйшла дадому. Вунь і спадніца мая, і куртка пракусаныя. Калі б гэта было лета – так, як я цяпер стаю, ён бы мяне на месцы разарваў. І – усё. Ён мне на галаву – і па галаве лапамі. І мяне ён аблажыў. Я ў кювэт скацілася. Я зразумела, што гэта воўк. Бо ззаду я яго ня бачыла. І калі я ўжо ў кювэт звалілася і ён нада мною стаяў, дык я пуховай хусткай твар закрыла і крычала немым голасам. І ён, пэўна, спужаўся майго голасу”.
Вёска Савічы так і не адрадзілася. Зарастаюць быльнягом вуліцы, людзкія гароды. Вясковая крама, куды заходзіў кіраўнік дзяржавы, даўно зачынена. З колішніх ста васьмідзесяці самасёлаў у Савічах цяпер засталося толькі 59 чалавек.
Апавядае 77-гадовая бабуля Марыя:
“Ох, галубчык мой, салавейка мой, жывецца цяжка. Цяжка, што людзей няма. Ужо паўміралі людзі. Пасеялі за хлеўчуком бульбу, дык у тую ноч прыйшлі сьвіньні дзікія і палову бульбы зрылі. Раней усё наўкола людзі засявалі. А цяпер паўміралі, і ўсё яно пустое, хмызьняком парасло. Хоць бы траву які трактар скасіў, каб не было такой глушы. Ласкі просім, каб хоць узялі й пакасілі касілкамі – каб гэтыя дзікі так не хадзілі”.
Бабуля прыгадвае: як вярнуліся яны зь перасяленьня – з саўгасу “Камінтэрн” Буда-Кашалёўскага раёну, дзе радыяцыі ня менш, чым у Савічах, прыяжджаў да іх кіраўнік дзяржавы:
“Калі мы сюды вярнуліся, дык Лукашэнка да нас прыяжджаў. Быў у нас тутака. І даў новы трактар і камбайн новы. І тут іх адразу ў калгас забралі – і гатова”.
Цяпер вяскоўцы ходзяць шукаюць прыватнікаў з канём альбо тэхнікай, каб тыя дапамаглі ім апрацаваць гароды, пажаць збажыну. Бо да калгасу ў Хракавічах, куды вёску далучылі, ажно 25 кілямэтраў.
Радыяцыі ў Савічах ужо ніхто не баіцца:
“Няма ніякага чорта, ніякай радыяцыі. Вунь тыя, што паехалі ў чыстыя зоны, даўно ўжо ад радыяцыі адчэзьлі. А мы тут жывём – і чорт нас не бярэ. Мы ўжо адаптаваліся”.
Жывуць у Савічах побач з дарослымі й чацьвёра дзяцей. У Аляксандра ды Ірыны Анапрэенкаў іх двое: чатырохгадовая Ніна й двухгадовая Аксана. Почасту прыяжджае сюды зь вёскі Грушнае й сын Аляксандра ад першага шлюбу – 12-гадовы Дзіма.
Даглядае дзяцей найперш дзед Іван. Дзеці растуць, як кажуць, на ўлоньні прыроды, харчуюцца, як і дарослыя, найперш з гароду.
Дзед Іван скардзіцца, што меншая ўнучка ня любіць вельмі купацца – ні ў начоўках, ні ў дажджавых лужынах:
“У гразі купаюцца. Дождж пройдзе, дык у лужынах. Раней – у начоўках, у балеі: і няхай плаваюць”.
Дарослыя працаздольныя жыхары Савіч мараць пра якую-небудзь працу, бо, апрача ўчастку лясьніцтва, у вёсцы няма ніякай вытворчасьці.
“Тут жа адныя пэнсіянэры. Таму дапаможаш папалоць, таму ўзараць – і кожны капейку дасьць. Купіш хлеба (сьмяецца) альбо шмотку якую – так і перабіваемся”, – расказвае 47-гадовы спадар Рыгор, адзін з дванаццаці вясковых мужыкоў працаздольнага ўзросту.
Не абышла бокам самасёлаў Савіч і адна зь бедаў, што пачасьціліся апошнім часам у чарнобыльскіх вёсках. Сюды нярэдка завітваюць ваўкі, часам і шалёныя. Нападаюць на вяскоўцаў.
Узімку 2006 году шалёны воўк накінуўся на пэнсіянэрку Кацярыну Чэчку:
“Клянуся вам богам: я ня памятаю, як прыйшла дадому. Вунь і спадніца мая, і куртка пракусаныя. Калі б гэта было лета – так, як я цяпер стаю, ён бы мяне на месцы разарваў. І – усё. Ён мне на галаву – і па галаве лапамі. І мяне ён аблажыў. Я ў кювэт скацілася. Я зразумела, што гэта воўк. Бо ззаду я яго ня бачыла. І калі я ўжо ў кювэт звалілася і ён нада мною стаяў, дык я пуховай хусткай твар закрыла і крычала немым голасам. І ён, пэўна, спужаўся майго голасу”.
