У мінулым рэкі, азёры і балоцістыя багны Беларусі літаральна кішэлі рыбай. Як паказваюць археалягічныя знаходкі, тут спрадвеку вадзіліся асятры, сьцерлядзь, ліні, язі, вугры, ментузы, самы, шчупакі, акуні, ляшчы, судакі і шмат іншых...
Цяпер нават старажылы, якія жывуць на Нарачы і Браслаўскіх азёрах, Прыпяці і Дняпры, кажуць, што рыбы стала значна менш.
“Нармалёва ў нас з рыбай!”
Якія віды цяпер водзяцца ў Беларусі? Распавядае загадчык лябараторыі іхтыялёгіі Інстытута заалёгіі, кандыдат біялягічных навук Віктар Разеўскі:
“Усяго ў Беларусі 58 відаў рыб – гэта даволі шмат. У тым ліку, асятровыя (сьцерлядзь), ласасёвыя (сёмга, кумжа і стронга) і шмат іншых, то бок відавая разнастайнасьць прыстойная. У нас і зараз можна злавіць сьцерлядзь, але яна ў Чырвонай кнізе, таму трэба адпускаць. Сёмгу, кумжу таксама можна злавіць, але яны ў Чырвонай кнізе. А астатнія – лаві сабе на здароўе. Нармалёва ў нас з рыбай!”
Іншая справа, што запасы гэтых відаў рыб вельмі малыя, кажуць іхтыёлягі. І адзначаюць некалькі фактараў: удасканальваюцца рыбалоўныя снасьці, рыбу прыкормліваюць, таму шмат рыбы вылоўліваюць. Але, у той жа час, у вадаёмы запускаецца вялікая колькасьць малькоў. На колькасьць рыбы істотна ўплываюць і прыродныя катаклізмы. Да прыкладу, сёлета, з аднаго боку – з-за сьпёкі, з другога – з-за працяглых ліўняў рэзка зьнізіўся ўзровень кіслароду ў вадзе, шмат рыбы загінула ў Ясельдзе, Прыпяці.
“Калі ідзе забруджваньне, паступаюць біягены ў ваду... Чаму б там рыбе не вадзіцца?”
Але самая небясьпечная рэч – тэхнагенныя катастрофы і забруджваньне вадаёмаў чалавекам. Нядаўна з-за прарыву трубаправоду загінула амаль уся жыўнасьць ў рацэ Уле блізу Бешанковічаў. Як падлічылі ў Дзяржаўнай інспэкцыі па ахове жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце, страты з-за забруджваньня рэк і вадаёмаў прамысловымі і сельскагаспадарчымі прадпрыемствамі амаль у 3 разы большыя, чым нанесеныя ўсімі выяўленымі браканьерамі, кажа намесьнік начальніка упраўленьня Ўладзімер Грайла:
“То з фэрмы прарве, гной, жыжа ў ваду ідзе, усё гіне. То менская станцыя “Рацыя” ў Шабанах у нас пад падазрэньнем пастаянна, Сьвіслач атручвае. Складана, канечне, гэта даказаць, але паспрабуем”.
Іхтыёляг Віктар Разеўскі разьвянчаў міт, што рыба возіцца толькі ў чыстай, празрыстай вадзе. Менавіта ў сажалках, дзе вада зялёнага колеру, дзе шмат чарвякоў ды іншай жыўнасьці, шмат рыбы:
“Калі ідзе забруджваньне, паступаюць біягены ў ваду, на арганіцы разьвіваецца зааплянктон, фітаплянктон, то бок тое, што рыбы ядуць. Чаму б там рыбе не вадзіцца? Асабліва рыбе, якая непераборлівая да кіслароду – сазан, карп, лінь, карась. Канечне, стронга, сёмга, кумжа там вадзіцца ня будзе, гэтай рыбе патрэбная чыстая вада. А карасі ды карпы запраста могуць быць. Купацца ў тых вадаёмах нельга, але рыбу злавіць можна”.
“Гэтыя стронгі – насамрэч на вагу золата”
Яшчэ адна праблема – браканьерства, сеткі, электравуды. Дарэчы, беларускае заканадаўства ў галіне аховы прыроды і захаваньня жывёльнага і расьліннага сьвету вельмі дасканалае, адзначаюць экспэрты.
Сёлета ў сакавіку пачаў дзейнічаць новы Адміністрацыйны кодэкс, штраф ад 20 да 50 базавых велічыняў, новыя правілы паляваньня і рыбалоўства. Дзейнічаюць Указы прэзыдэнта №580 і 581 “Аб узмацненьні адказнасьці за парушэньне правіл рыбалоўства і паляваньня”. Так, за лоўлю рыбы сеткамі прадугледжаны штраф ад 20 да 50 базавых велічыняў. Намесьнік начальніка ўпраўленьня Дзяржінспэкцыі па ахове жывёльнага і расьліннага сьвету Уладзімер Грайла кажа, што ніжняя мяжа штрафу магла быць і ніжэйшай:
“Бываюць выпадкі, што хтосьці жыве на рацэ, корміцца зь яе. Ягоны дзед і прадзед лавілі адной сетачкай альбо брэднем, у яго тры рублі заробак, есьці няма чаго. Мы яго караем – ня менш за 20 базавых велічыняў. А ён ніколі ў рукох не трымаў такую суму. Можна было б з улікам асобы, абставінаў і даць яму менш, але закон не дазваляе”.
Таму кіраўніцтва Дзяржінспэкцыі арыентуе і прыродаахоўнікаў, і міліцыю, каб выяўлялі найбольш дзёрзкіх парушальнікаў, для якіх рыбалка – гэта промысел, працягвае Ўладзімер Грайла:
“На Менскім моры быў арганізаваны ледзь не прамысловы лоў падпольны. Потым перапрадавалі рыбу праз індывідуальнага прадпрымальніка на рынку ў Ждановічах. Затрымалі іх. Потым яшчэ супрацоўнікі міліцыі затрымалі на рэчцы Вязынка рыбакоў, якія вылавілі 113 стронгаў. Рыба занесеная ў Чырвоную кнігу, а яны электравудой лавілі. Заведзеная крымінальная справа, штраф яны атрымалі салідны, можна было добрую машыну купіць. Гэтыя стронгі аказаліся насамрэч на вагу золата. Але так ім і трэба, такіх не шкада”.
“Каб паўдня сядзець і глядзець на паплавок – гэта нейкае трызьненьне!”
І ўсё ж такі: чым вабіць людзей рыбалка? Іхтылёляг Віктар Разеўскі, які ўсё жыцьцё прафэсійна займаецца рыбамі, рыбалку цярпець ня можа:
“Я не магу сядзець з вудай на вадаёме. Я такі... псыхічны. Каб паўдня сядзець і глядзець на паплавок – гэта нейкае трызьненьне!”
Лідэр рок-гурту “Крама” Ігар Варашкевіч сьцьвярджае:
“Гэта адпачынак. І нейкая ў гэтым ёсьць філязофія – сядзець і глядзець на паплавок. Час, правезены на рыбалцы, не залічваецца Богам. Таму калі будзеш днямі сядзець на рыбалцы, будзеш вечна жыць. Такі жарт мы самі сабе прыдумалі”.
Цяпер нават старажылы, якія жывуць на Нарачы і Браслаўскіх азёрах, Прыпяці і Дняпры, кажуць, што рыбы стала значна менш.
“Нармалёва ў нас з рыбай!”
Якія віды цяпер водзяцца ў Беларусі? Распавядае загадчык лябараторыі іхтыялёгіі Інстытута заалёгіі, кандыдат біялягічных навук Віктар Разеўскі:
“Усяго ў Беларусі 58 відаў рыб – гэта даволі шмат. У тым ліку, асятровыя (сьцерлядзь), ласасёвыя (сёмга, кумжа і стронга) і шмат іншых, то бок відавая разнастайнасьць прыстойная. У нас і зараз можна злавіць сьцерлядзь, але яна ў Чырвонай кнізе, таму трэба адпускаць. Сёмгу, кумжу таксама можна злавіць, але яны ў Чырвонай кнізе. А астатнія – лаві сабе на здароўе. Нармалёва ў нас з рыбай!”
Іншая справа, што запасы гэтых відаў рыб вельмі малыя, кажуць іхтыёлягі. І адзначаюць некалькі фактараў: удасканальваюцца рыбалоўныя снасьці, рыбу прыкормліваюць, таму шмат рыбы вылоўліваюць. Але, у той жа час, у вадаёмы запускаецца вялікая колькасьць малькоў. На колькасьць рыбы істотна ўплываюць і прыродныя катаклізмы. Да прыкладу, сёлета, з аднаго боку – з-за сьпёкі, з другога – з-за працяглых ліўняў рэзка зьнізіўся ўзровень кіслароду ў вадзе, шмат рыбы загінула ў Ясельдзе, Прыпяці.
“Калі ідзе забруджваньне, паступаюць біягены ў ваду... Чаму б там рыбе не вадзіцца?”
Але самая небясьпечная рэч – тэхнагенныя катастрофы і забруджваньне вадаёмаў чалавекам. Нядаўна з-за прарыву трубаправоду загінула амаль уся жыўнасьць ў рацэ Уле блізу Бешанковічаў. Як падлічылі ў Дзяржаўнай інспэкцыі па ахове жывёльнага і расьліннага сьвету пры прэзыдэнце, страты з-за забруджваньня рэк і вадаёмаў прамысловымі і сельскагаспадарчымі прадпрыемствамі амаль у 3 разы большыя, чым нанесеныя ўсімі выяўленымі браканьерамі, кажа намесьнік начальніка упраўленьня Ўладзімер Грайла:
“То з фэрмы прарве, гной, жыжа ў ваду ідзе, усё гіне. То менская станцыя “Рацыя” ў Шабанах у нас пад падазрэньнем пастаянна, Сьвіслач атручвае. Складана, канечне, гэта даказаць, але паспрабуем”.
Іхтыёляг Віктар Разеўскі разьвянчаў міт, што рыба возіцца толькі ў чыстай, празрыстай вадзе. Менавіта ў сажалках, дзе вада зялёнага колеру, дзе шмат чарвякоў ды іншай жыўнасьці, шмат рыбы:
“Калі ідзе забруджваньне, паступаюць біягены ў ваду, на арганіцы разьвіваецца зааплянктон, фітаплянктон, то бок тое, што рыбы ядуць. Чаму б там рыбе не вадзіцца? Асабліва рыбе, якая непераборлівая да кіслароду – сазан, карп, лінь, карась. Канечне, стронга, сёмга, кумжа там вадзіцца ня будзе, гэтай рыбе патрэбная чыстая вада. А карасі ды карпы запраста могуць быць. Купацца ў тых вадаёмах нельга, але рыбу злавіць можна”.
“Гэтыя стронгі – насамрэч на вагу золата”
Яшчэ адна праблема – браканьерства, сеткі, электравуды. Дарэчы, беларускае заканадаўства ў галіне аховы прыроды і захаваньня жывёльнага і расьліннага сьвету вельмі дасканалае, адзначаюць экспэрты.
Сёлета ў сакавіку пачаў дзейнічаць новы Адміністрацыйны кодэкс, штраф ад 20 да 50 базавых велічыняў, новыя правілы паляваньня і рыбалоўства. Дзейнічаюць Указы прэзыдэнта №580 і 581 “Аб узмацненьні адказнасьці за парушэньне правіл рыбалоўства і паляваньня”. Так, за лоўлю рыбы сеткамі прадугледжаны штраф ад 20 да 50 базавых велічыняў. Намесьнік начальніка ўпраўленьня Дзяржінспэкцыі па ахове жывёльнага і расьліннага сьвету Уладзімер Грайла кажа, што ніжняя мяжа штрафу магла быць і ніжэйшай:
“Бываюць выпадкі, што хтосьці жыве на рацэ, корміцца зь яе. Ягоны дзед і прадзед лавілі адной сетачкай альбо брэднем, у яго тры рублі заробак, есьці няма чаго. Мы яго караем – ня менш за 20 базавых велічыняў. А ён ніколі ў рукох не трымаў такую суму. Можна было б з улікам асобы, абставінаў і даць яму менш, але закон не дазваляе”.
Таму кіраўніцтва Дзяржінспэкцыі арыентуе і прыродаахоўнікаў, і міліцыю, каб выяўлялі найбольш дзёрзкіх парушальнікаў, для якіх рыбалка – гэта промысел, працягвае Ўладзімер Грайла:
“На Менскім моры быў арганізаваны ледзь не прамысловы лоў падпольны. Потым перапрадавалі рыбу праз індывідуальнага прадпрымальніка на рынку ў Ждановічах. Затрымалі іх. Потым яшчэ супрацоўнікі міліцыі затрымалі на рэчцы Вязынка рыбакоў, якія вылавілі 113 стронгаў. Рыба занесеная ў Чырвоную кнігу, а яны электравудой лавілі. Заведзеная крымінальная справа, штраф яны атрымалі салідны, можна было добрую машыну купіць. Гэтыя стронгі аказаліся насамрэч на вагу золата. Але так ім і трэба, такіх не шкада”.
“Каб паўдня сядзець і глядзець на паплавок – гэта нейкае трызьненьне!”
І ўсё ж такі: чым вабіць людзей рыбалка? Іхтылёляг Віктар Разеўскі, які ўсё жыцьцё прафэсійна займаецца рыбамі, рыбалку цярпець ня можа:
“Я не магу сядзець з вудай на вадаёме. Я такі... псыхічны. Каб паўдня сядзець і глядзець на паплавок – гэта нейкае трызьненьне!”
Лідэр рок-гурту “Крама” Ігар Варашкевіч сьцьвярджае:
“Гэта адпачынак. І нейкая ў гэтым ёсьць філязофія – сядзець і глядзець на паплавок. Час, правезены на рыбалцы, не залічваецца Богам. Таму калі будзеш днямі сядзець на рыбалцы, будзеш вечна жыць. Такі жарт мы самі сабе прыдумалі”.
