Лінкі ўнівэрсальнага доступу

“Ва Ўкраіне ёсьць канцэнтрацыя палітычнай волі”


Віталь Цыганкоў, Менск Як можна ацаніць рашэньне прэзыдэнта Украіны Віктара Юшчанкі аб роспуску Вярхоўнай Рады? Наколькі апраўданыя паралелі паміж сёньняшнімі падзеямі ва Украіне і падзеямі 1996 году ў Беларусі? Наколькі вырашальны ўплыў на палітыку ва Ўкраіне і Беларусі аказвае падтрымка вуліцы? Гэтыя ды іншыя пытаньні у перадачы Экспэртыза Свабоды абмяркоўваюць Старшыня АГП Анатоль Лябедзька, які ў 2004 выступаў на кіеўскім Майдане і ўкраінскі палітычны аналітык Віталь Портнікаў.

“У Юшчанкі не было магчымасьцяў для манэўру”

Цыганкоў: “2 красавіка прэзыдэнт Украіны Віктар Юшчанка сваім указам распусьціў парлямэнт, Вярхоўную Раду і прызначыў дату новых выбараў. Ці было, на вашую думку, гэта слушным рашэньнем і адзіным выхадам для украінскага прэзыдэнта ці гэта малапрадуманы і імпульсіўны крок?”

Портнікаў: “Можна лічыць, што з пункту гледжаньня юрыдычнага, канстытуцыйнага гэты крок прэзыдэнта ня быў прадуманы і можа мець сур’ёзныя наступствы для яго самога. Але з пункту гледжаньня палітычнага у Юшчанка асаблівых магчымасьцяў для манэўру не было. Ён разумеў, што калі кіроўная кааліцыя ў Вярхоўнай радзе набудзе канстытуцыйную большасьць (больш 300 галасоў), то гэта фактычна пазбавіць яго магчымасьці ўплываць на сытуацыю. Так што гэты крок прэзыдэнта Украіны можна назваць рызыкоўным манэўрам”.

Цыганкоў: “Ці згодныя вы з тым меркаваньнем , што “антыкрызісная кааліцыя” фактычна не пакінула Юшчанку варыянтаў, пачала паводзіць сабе, можна сказаць, нахабна? Ці не разбурылі яны пэўную раўнавагу, занадта пачалі цягнуць коўдру ўлады на сябе?”

Портнікаў “Можна сказаць, што антыкрызісная кааліцыя на чале зь Януковічам вырашыла кансалідаваць усю ўладу ў сваіх руках. Але гэта зьвязана ня толькі з тым, што яна пачала паводзіць сабе нахабна, але і з тым, што Юшчанка замест таго, каб дамаўляцца з кааліцыяй, пачаў дамаўляцца з Юліяй Цімашэнкай. А зьвяз Юшчанкі і Цімашэнкі дазваляў бы Прэзыдэнту пазбавіць кааліцыю ўлады. Бо тады прэзыдэнт мог бы накладваць вета на законы, і парлямэнт ніколі б гэтае вета не пераадолеў. Так што кожны бок імкнуўся абмежаваць паўнамоцтвы апанэнтаў”.

Цыганкоў: “Анатоль, як вы ацэніце рашэньне прэзыдэнта Украіны Віктара Юшчанкі аб роспуску Вярхоўнай Рады?”

Лябедзька: “Калі з юрыдычнага боку ня ўсё выглядае бездакорна, то з палітычнага пункту гледжаньня ў Юшчанкі на было вялікага выбару. Ён нагадваў палітыка, які ў значнай ступені заставаўся калі не ў адзіноце, дык у вельмі абмежаванай палітычнай прасторы. Ён быў аточаны “чырвонымі сьцяжкамі”, і з кожным днём іх станавілася ўсё больш. Зацягваць час – значыць, упускаць палітычную ініцыятыву, а значыць і палітычную пэрспэктыву ня толькі для яго, але і для ўсёй Украіны”.

Цыганкоў: “Нагадаю нашым слухачам, што Анатоль Лябедзька быў у 2004 годзе на Кіеўскім Майдане, выступаў там перад шматтысячным натоўпам. Анатоль, ці думалася тады, пасьля перамогі аранжавых сілаў у 2004 годзе, што сытуацыя ва Ўкраіне будзе разьвівацца такім чынам?”

Лябедзька: “Калі казаць пра той час, трэба адзначыць, што самыя моцныя пачуцьці за свой палітычны век я адчуў менавіта там, на Майдане. Калі некалькі сотняў тысячаў чалавек крычалі “Беларусь!” – ведаеце, якія былі эмоцыі. Што да пэрспэктыў, то яны выглядалі выразна праэўрапейскімі і пазытыўнымі. Шанец, які мелі ўкраінскія палітыкі, быў вялізарным, і яны ім распарадзіліся ня лепшым чынам. Беларускім палітыкам трэба вывучаць ўрокі Украіны. У нас ёсьць намер правесьці круглы стол на гэтую тэм, але як толькі ды да яго падыходзім, там зноў адбываюцца нейкія падзеі”.

Эўрапейскі выбар і аўтарытарная сыстэма ўлады?

Цыганкоў: “Анатоль Лябедзька пачаў ужо гаварыць пра ўрокі Ўкраіны. Сапраўды, наколькі апраўданыя паралелі паміж сёньняшнімі падзеямі ва Украіне і падзеямі 1993 году ў Расеі, і 1996 году ў Беларусі, калі ішло супрацьстаяньне паміж прэзыдэнтамі і Вярхоўнымі Саветамі”.

Портнікаў: “І ў Расеі і ў Беларусі падчас процістаяньня паміж прэзыдэнтамі і парлямэнтамі размова ішла пра канфлікт паміж двума галінамі ўлады – выканаўчай і заканадаўчай. Зараз ва Ўкраіне такога не адбываецца, бо супраць прэзыдэнта Юшчанкі выступаюць і заканадаўчая і выканаўчая ўлада – гэта зусім іншая сытуацыя. Прэзыдэнт Украіны ня мае фінансавых магчымасьцяў забясьпечыць правядзеньне новых выбараў без згоды на тое парлямэнту і ўраду, магчымасьці кантраляваць выплаты грошай рэгіёнам у яго таксама няма. Калі праз пэўны час чыноўнікі і грамадзяне пераканаюцца, што Указ Прэзыдэнта Юшчанкі ня болей чым дэклярацыя, то сытуацыя ня будзе выглядаць так, як у Расеі ці Беларусі”.

Цыганкоў: “У 1993 году ў Расеі, і 1996 году ў Беларусі барацьба ішла ня толькі паміж галінамі ўлады, але і паміж ідэйнымі праціўнікамі, прыхільнікамі розных ідэялёгіёў і шляхоў разьвіцьця сваіх краінаў. Ці можна сказаць, што цяпер мы бачым гэта ва Ўкраіне?”

Портнікаў “З аднаго боку, гэта найперш барацьба паміж палітычнымі кланамі. З іншага, відавочна, што адзін з гэтых кланаў ідэялягічна гаворыць пра эўрапейскі выбар, іншы – пра неабходнасьць больш цесных сувязяў з Расеяй. Але тая група, якая гаворыць пра эўрапейскі выбар, абараняе такую сыстэму ўлады (з палітычнай перавагай прэзыдэнта), якая больш нагадвае Расею і Беларусь. А тая група, якая гаворыць пра неабходнасьць больш цесных сувязяў з Расеяй, абараняе сыстэму ўлады (парлямэнцкую дэмакратыю), якая набліжае Ўкраіна да Эўразьвязу.

У такой супярэчнасьці сёньня знаходзіцца Ўкраіна. Калі перамогуць прэзыдэнцкія сілы, будучая Украіна будзе падобна на Расею пасьля 1993 году. І такая Украіна можа гаварыць пра Эўропу, але туды не патрапіць. Але калі прайграюць прэзыдэнцкія сілы, украінская палітычная сыстэма будзе больш падобнай на эўрапейскую, але такая Украіна не патрапіць у Эўразьвяз, бо каштоўнасьці, якія вызнаюць гэтыя сілы, яны ня будуць эўрапейскімі”.

Беларуская прапаганда – “навошта змагацца, калі гэта не прыводзіць да стабільнасьці?”

Лябедзька: “У Беларусі ў 1996 годзе выразна стаяла пытаньне, ці мы вяртаемся ў Савецкі Саюз ці ідзем да эўрапейскіх каштоўнасьцяў. Тады прыхільнікі другога падыходу прайгралі. Мы бачым вялікую розьніцу ў канцэнтрацыі палітычнай волі. Ва Ўкраіне яна ёсьць, можа дзякуючы таму, што завяршыўся этап структурызацыі грамадзтва, існуюць выразныя палітычныя і эканамічныя інтарэсы. У Беларусі тады палітыкі не разглядалі вуліцу як вельмі важны чыньнік, хаця якраз вуліца магла спрацаваць на прыхільнікаў перамен”.

Цыганкоў: “Як цяперашнія падзеі ва Ўкраіне будуць уплываць на сытуацыю ў Беларусі? Як іх здолеюць выкарыстоўваць дэмакратычная апазыцыя і ўлада, афіцыйная прапаганда?”

Лябедзька: “Я амаль фізычна адчуваю, як на ветракі беларускага млыну абрушваецца вадаспад беларускай афіцыйнай прапаганды. Будзе новы віток, новы сэрыял, і галоўнае пасланьне будзе такім – “навошта змагацца, ісьці на вуліцу, калі гэта не прыводзіць да стабільнасьці і эканамічнага росту?”. Украінскімі падзеямі будуць палохаць беларускага абывацеля.

І другі ўрок у тым, што сёньня ў Беларусі перамоўны працэс проста немагчымы. Калі ва Ўкраіне ня здольныя дамовіцца Юшчанка, Януковіч і тыя, хто за імі стаіць, то трэба прызнаць, што Лукашэнка – гэта не Кучма, не Януковіч. Ён проста ніколі не сядзе за стол рэальнага перамоўнага працэсу, ён можа займацца толькі імітацыяй”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG