“З узростам вясна ўплывае ўсё болей”
Караткевіч: “У сваёй кампазыцыі на Вашыя словы Зьміцер Вайцюшкевіч сьпяваў пра вясну – вясна ўплывае неяк на Ваш настрой?”
Някляеў: “Уплывае, канечне, як і на кожную біялягічную істоту. Трэба сказаць, з узростам – усё болей. Неяк раней не заўважалася, ці вясна, ці восень, ці зіма, а цяпер усё відно”.
Караткевіч: “А на здароўе ўплывае вясна?”
Някляеў: “Так, абвастрэньні...”
Караткевіч: “А якія ў Вас хваробы вясной як правіла абвастраюцца?”
Някляеў: “Узроставыя. Я ўжо зь юнацтва, калі аддаваў даўгі радзіме, зарабіў сабе радыкуліт, і ў мяне гэта праблема існуе ўжо даўно, як восень ці зіма, то гэта звычайна напаўзае. І праблема тут асноўная ў тым, што цяжка сядзець і пісаць, а лежачы я працаваць так, на жаль, і не навучыўся”.
Падарунак на 8 сакавіка – канцэрт Зьмітра Вайцюшкевіча
Караткевіч: “Скажыце, ці адзначае Вашая каханая жанчына дзень 8 сакавіка?”
Някляеў: “Я ўспомніў – быў такі стары жарт, дарэчы, я яго нядаўна вычытаў у інтэрнэце – ён неяк абнавіўся... Ну ўсё гэта зразумела, што новае – гэта добра забытае старое... І такі жарт: калі вам з раніцы 8 сакавіка ніхто не прыносіць падарункаў, кветак, кавы ў ложак, а сядзіць і глядзіць тэлебачаньне – значыць, вы тая адзіная, з кім яму насамрэч хораша. Так у мяне было прыкладна да вечара, таму што з раніцы была работа, але ўвечары схадзілі ў кавярню – ужо няёмка стала, і на канцэрт... Якраз на канцэрт Зьмітра Вайцюшкевіча, які быў у клюбе Дзяржынскага”.
Караткевіч: “Я ведаю, што Зьміцер павінен быў сьпяваць новыя песьні на словы Генадзя Бураўкіна – сьпяваў?”
Някляеў: “Сьпяваў”.
Караткевіч: “Спадабалася Вам?”
Някляеў: “Так. Ён рыхтуе новы дыск на вершы Бураўкіна, і тое, што я пачуў – вельмі хораша. У Бураўкіна наагул – гэта адзін з рэдкіх паэтаў, у якога можна знайсьці песенныя тэксты ў ягоных кніжках, што рэдка здараецца ўвогуле”.
“Я сумую па жанчынах 1960-х зь іх рамантызмам і бездапаможнасьцю”
Караткевіч: “Гавораць, што Вам падабаюцца жанчыны зь зялёнымі вачыма. Скажыце, гэта спачатку жанчыны падабаліся, а пасьля аказалася, што ў іх зялёныя вочы, ці Вы спачатку вочы шукалі зялёныя?”
Някляеў: “Якраз у мяне быў верш: “Зеленавокая мая, я не люблю зеленавокіх, ды асьляпіла гэта сіла, што скразьнякамі ў нас гудзе...” Насамрэч, я люблю наагул зялёны колер, стараўся ў маладосьці хадзіць у зялёных кашулях, ну і каханая мая, ва ўсякім выпадку зараз – зеленавокая”.
Караткевіч: “Сёньня ў нашых “Начных досьледах” – навуковыя крытэры прывабнасьці жанчын і мужчын. А вось што б Вы вызначылі, якія для Вас крытэры прывабнасьці жанчын і цікавасьці мужчын?”
Някляеў: “Калі раней мне было цяжкавата адказаць на гэтае пытаньне, то зараз... Наагул, на гэтае пытаньне адказваюць, абы нешта сказаць. Зразумела, што тая жанчына, якая прыгожая, тая і прывабная. Але нядаўна быў такі выпадак – ён такі сьмешны і ня вельмі... Мы з маім старым прыяцелем едзем па вуліцы, і тут якраз на нас вылётвае на джыпе “бізнэс-вумэн” – у яе ў адной руцэ мабільнік, у другой яна трымае цыгарку, а руль яна трымае лакцямі... І непасрэдна ўразаецца нам у правы бок... Выскоквае з джыпа і пачынае крычаць на майго прыяцеля: “Ты, стары лох, ты ня ведаеш правілаў...” Той пакуль знайшоў што адказаць, дык якія хвілін пяць і пачуваў сябе вінаватым...
Дык вось, на сёньняшні дзень – я не кажу, што гэта кепска – гэта час, гэта зьмены, – але гэтых ня толькі “бізнэс-вумэн” новых, але наагул жанчын з вачыма і характарам мужчынскім зьяўляецца ўсё болей, і я проста пачынаю сумаваць па гэтых жанчынах 1960-х, з гэтым іх рамантызмам, зь бездапаможнасьцю, калі яны сапраўды патрабавалі, гэта адчувалася, абароны тваёй. І гэта давала табе магчымасьць пачувацца – тады ўжо, хоць ты яшчэ юнак і сам яшчэ, можа, нічога ня мог, мужчынам... Гэта, зноў жа, з гадамі, з узростам, але гэтага мне сёньня відавочна не хапае ў новых пакаленьнях нашых прыгожых, але ўжо іншых жанчын”.
“За мяжой мне каштавала шмат намаганьняў адвучыцца па-джэнтльмэнску абыходзіцца з жанчынамі”
Караткевіч: “А вось як Вы думаеце, сп.Уладзімер, у чым тут прычына – што мужчыны неадэкватна моцныя, што няздольныя падтрымаць жанчыну, ці ўсё-ткі цывілізацыя прывяла да таго, што жанчыны замоцныя?”
Някляеў: “Я думаю, гэта занадта ўжо такая стала агульная тэма – вось, маўляў, мужчыны на Беларусі слабыя, там усё робіцца рукамі жанчын... Я Вам скажу, што гэта наагул усясьветны павеў, я жыў даволі доўгі час за мяжой, і мне ў Фінляндыі ці ў Швэцыі каштавала вельмі шмат намаганьняў адвучыцца па-кавалерску, па-джэнтльмэнску абыходзіцца з жанчынамі. Скажам, калі выходзіш з аўтобуса і падаеш ім руку, яны не бяруць, а калі, як я звык тут, падаеш ім апрануцца, а пасьля яшчэ руку нахіляесься пацалаваць, то ледзь да фізычнай расправы не дайшло... Ну вось, ідзе гэты працэс фэмінізацыі і інтэнсіўнага ўладкаваньня жанчын у сьвеце на пазыцыі мужчын, і можа быць з гэтым зьвязана тое, што мужчыны паступова страчваюць гэтыя вось свае пазыцыі валадароў сьвету”.
Караткевіч: “Скажыце, Уладзімер, ці Вы пішаце цяпер вершы пра каханьне?”
Някляеў: “Пішу – ну, зноў жа, ня гэтак часта, як раней... Наагул, паэзія – вельмі маладая штуковіна, і трэба намагацца, калі табе даў бог гэты талент, выпісацца як мага раней, у маладосьці, калі ёсьць энэргія, калі ты ўвесь у промнях, у зорках... Але калі трымаеш форму, можна і з гадамі...”
“Безагляднае каханьне – сьлед на ўсё жыцьцё пакідае менавіта яно”
Караткевіч: “Да Вашых паэмаў мы яшчэ вернемся – а зараз паслухаем апытаньне на тэму “Чым розьніцца мужчынскае каханьне ад жаночага?”
Хлопец: “Мне падаецца, што хлопцы кахаюць больш розумам, а дзяўчыны больш пачуцьцёва. Адпаведна, калі ўжо хлопец закахаецца, дык ужо стабільна. А вось дзяўчына можа вельмі хутка закахацца, але ў яе такое каханьне, як полымя...”
Дзяўчына: “Дзяўчыны кахаюць сэрцам, а мужчыны – вачыма”.
Хлопец: “Дзяўчыны больш рамантычныя, хлапцы больш празаічныя”.
Дзяўчына: “Нават у дзяўчат бывае рознае каханьне – у некаторых шчырае, у некаторых – адразу відаць, што па разьліку. Усё залежыць нават не ад полу, а менавіта ад чалавека”.
Спадар: “Жанчына адказвае за прыроду, яе каханьне ў большай ступені заснаванае на мэркантыльнай цікавасьці да мужчыны... Жанчыне больш чым мужчыне ўласьцівая здрада ў каханьні, таму што прырода прымушае яе належаць самцу, у якога больш перавагаў. Мужчынскае каханьне да жанчыны – гэта перадусім каханьне да яе жаночых уласьцівасьцяў”.
Дзяўчына: “Мужчынскае каханьне – больш рацыянальнае, жаночае – больш рамантычнае”.
Дзяўчына: “Дзяўчыны – больш пяшчотныя, ласкавыя істоты, а хлапцы гэтага проста ня ўмеюць”.
Спадарыня: “Мужчына больш любіць сябе любімага, а жанчыны – і дзяцей, і сям’ю, і ўсё астатняе... Жаночае каханьне – яно бязьмежнае”.
Хлопец: “Жанчынам патрэбна больш пяшчоты і ўвагі, а мужчынам – больш разьняволеньня і ўзаемапаразуменьня”.
Караткевіч: “І цяпер я адрасую пытаньне Ўладзімеру Някляеву: ці пагаджаецеся Вы з гэтымі выказваньнямі, ці зь нейкім зь іх?”
Някляеў: “Я думаю, што ў гэтых выказваньнях няма нічога дзіўнага, гэта... людзі нічога ня могуць прыдумаць у адказ на такія пытаньні. Я думаю, што гэта кожнага разу ў кожнага па-свойму. У мяне бывала таксама па-рознаму. Іншым разам улятаеш у гэтае каханьне як у пажар, сапраўды ўсё перагарае вельмі хутка, бо затрачваецца неймаверная энэргетыка, іншым разам уваходзіш асьцярожна, як у халодную ваду, кранаючы яе нагою, спачатку пальцамі, каб паглядзець, ці не астудзіць ужо, ці ня станеш ільдзінкаю. Сьмешна казаць пра практыку ў каханьні, але з гадамі нейкі досьвед усё-такі ёсьць: усё-такі гэтае безагляднае, якое нічога не разьлічвае і нічога ня хоча збудаваць, яно, канечне, як пачынаецца, так найхутчэй і згарае, але пакідае сьлед на ўсё жыцьцё менавіта яно. А тое, якое як ваду кранаеш, як ні дзіўна, забываецца, як толькі вада сьцякае”.
“Сёньня ў літаратуру ідуць толькі тыя, хто ня можа ў яе не ісьці па ўнутраных сваіх запатрабаваньнях”
Караткевіч: “Як бы Вы параўналі беларускі літаратурны працэс пачатку 1980-х, пачатку 1990-х і пачатку гэтага стагодзьдзя?”
Някляеў: “Ну, гэта істотна розныя рэчы, я Вам скажу... Вось якраз нядаўна беларускі ПЭН правёў сэмінар маладых літаратараў – мы, дарэчы, знайшлі сродкі, каб звазіць іх у Вільню – бо, я перакананы, што нельга нам страчваць Вільню ня ў сэнсе там тэрытарыяльным, тут ня можа быць ніякіх прэтэнзій, але як духоўную якасьць, помніць пра тое, што гэта была нашая культурная сталіца... І калі яны вярнуліся, я ўбачыў, што гэта дало плён, і яны крыху падыхалі тым паветрам, але вярнуўшыся ўсё-ткі даводзілі, што час прамінуў і сёньня ўсё, што ёсьць Беларусь, месьціцца ў Менску. Дык вось, сярод гэтых людзей практычна няма, у адрозьненьне ад тых часоў, калі пачынаў я, абсалютна няма людзей каньюнктурных, па той простай прычыне, што сёньня літаратура ня можа быць каньюнктурай, сёньня нельга здабыць нічога з таго, што зьяўляецца матэрыяльным.
Ну, як яно было раней, калі ты з гэтых сэмінараў патрапляў у маладзёвую сэкцыю Саюзу пісьменьнікаў, пасьля ў сам Саюз піьсменьнікаў, і станавіўся ў чаргу па кнігі, па кватэру, па лецішча, па машыну, і зь цягам часу ў гэтай чарзе ты няўмольна рухаўся наперад, і ўсё гэта табе абавязкова давалі. Сёньня нічога табе літаратура ня можа даць, апроч гэтага дзіва, гэтага цуда – стварэньня сьвету па законах мастацтва. І сёньня ў літаратуру ідуць толькі тыя, хто ня можа ў яе не ісьці па ўнутраных сваіх запатрабаваньнях, пішуць толькі тыя, хто ня можа не пісаць. Гэта якасныя зьмены, безумоўна, адбыліся ў нашай літаратуры і ў літаратарах як творцах.
І што самае дзіўнае, што мяне і цешыць, і веры нейкай дадае, гэта што насуперак усяму, што адбываецца, як гэтую нашую літаратуру разам з культурай ні пляжаць, дазваляюць ёй такія толькі паслуговыя рэчы – толькі на сцэне паскакаць у фальклёрных строях – як гэта ўсё ні пляжыцца, насуперак усяму ўсё гэта жыве, і па ўсім відно, будзе жыць, і ніхто нічога зь ім ня зробіць. І тое, што менавіта так адбываецца, а не інакш, дазваляе і табе неяк, вярнуўшыся назад, сказаць, што ўсё-ткі ня зроблена ў жыцьці нейкай істотнай памылкі, што пражыта яно больш-менш так, як яго варта было пражыць, і займаўся ты той справай, якой варта было займацца”.
“Нельга прад''яўляць да твора мастацкага такія ж самыя патрабаваньні, як да твора гістарычнага”
Караткевіч: У нашай "Начной чытанцы" гучаў урывак з паэмы "Палянэз" – Вы там пішаце пра Літву, Літва як дух і страчаны дух беларуса, што вельмі істотна для самаадчуваньня нацыі. З гэтай нагоды мы атрымалі званок ад нашага слухача зь Вільні Сяргея Вітушкі”.
Вітушка: "Праслухаў паэму спадара Ўладзімера – таленавітая паэма, драпае за душу, але ўзьнікае надта многа пытаньняў. Усё-ткі поўная назва дзяржавы была Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае. Ён там супрацьпастаўляе Літву і Жамойць, але дзе падзелася Русь? У статуце ВКЛ чорным па беламу было напісана, што “пісар земскі мае права рускім языком і літарамі пісаць”, а не якім іншым. Гэтая спадчына, рускасьць гэтая, яна не прапала, яна сёньня ёсьць у нашай назьве Беларусь – куды падзене сп.Уладзімер вось гэтую спадчыну? Каб не было потым так сорамна, як сёньня ён ужо выбачаецца за тыя паэмы пра Леніна, якія калісьці пісаў – каб сорамна не было за гэту паэму пра Літву і Міндоўга. Трэба ва ўсёй паўнаце ўспрымаць нашу гісторыю, бо Смаленшчына, Магілёўшчына, Полаччына, Гомельшчына – гэта ж ніякая не Літва. Я разумею, радзіма сп. Някляева, Крэва – гэта Літва, але мы ж такая вялікая краіна, што сплавілі ў адно цэлае многія землі..."
Караткевіч: “Прашу Вас адказаць на гэты званок”.
Някляеў: “Ну, па-першае я нідзе не прабачаўся за ніякія свае папярэднія паэмы. Я, ва ўсялякім выпадку, такога ня помню. Я казаў, што я такія паэмы пісаў, але пра Леніна няма, хаця там згадвалася ўся тая атрыбутыка тых гадоў, але гэта пакінем. Што тычыцца непасрэдна пытаньня, дык нельга ж прад''яўляць да твора мастацкага такія ж самыя патрабаваньні, як да твора гістарычнага. Я браў сюжэт, які тычыўся адносін двух людзей, і нельга было выйсьці – яна такая лякальная паэма – за межы гэтага сюжэту. Гэта такія найперш рамантычныя адносіны нейкага чалавека з Усходу, які атаясамляецца з Усходам – і перш за ўсё з Расеяй. Калі гэтая полька распазнае ў ім расейца, маскаля, тут і пачынаюцца праблемы істотныя, а дагэтуль у іх ідзе ўсё нібыта ў поўнай згодзе...
У мяне не асноўная была задача расказваць пра гісторыю ВКЛ, якія ў яго ўваходзілі землі, тлумачыць, што Ягайла сам са Жмудзі – гэта я думаю, з гісторыі ведаюць. У мяне гісторыя чыста літаратурная, літаратурная фантазія, вымысел, які прыйшоў мне ў галаву ў Варшаве ў першы год майго ад''езду зь Беларусі, калі трэба было неяк ратавацца перш за ўсё ўнутрана, трэба было нешта рабіць, і я вырашыў, што ўратаваць мяне можа толькі пісьмо, толькі праца, калі я ў яе ўпрагуся сур''ёзна, і вось такой працай аказалася гэтая паэма”.
Караткевіч: “Зьвярну ўвагу слухачоў, што гэтую паэму можна прачытаць у першым нумары часопіса "Дзеяслоў". Таксама Радыё Свабода рыхтуе кампакт-дыск з усімі "Начнымі чытанкамі", і ўрывак з гэтай паэмы таксама можна будзе паслухаць на гэтым дыску. Прэзэнтацыя плянуецца ў траўні, калі будзе гадавіна самога праекту "Начной Свабоды".
Някляеў: “Добра, што сказалі, я і ня ведаў...”
Караткевіч: “Апошняе пытаньне Вам у зьвязку з нашай перадачай "У што я веру" – у што верыце Вы?”
Някляеў: “Я чамусьці стаў верыць у тое, што дадзенае мне Богам мне ўдасца прыстойна давесьці да канца. А раней гэтай веры ўва мне не было, і я вельмі ўдзячны нябёсам, што яна ў мяне нарэшце зьявілася, а ўжо зь яе будзе вынікаць усё астатняе".
Караткевіч: “Вялікі дзякуй за ўдзел у нашай перадачы”.
Караткевіч: “У сваёй кампазыцыі на Вашыя словы Зьміцер Вайцюшкевіч сьпяваў пра вясну – вясна ўплывае неяк на Ваш настрой?”
Някляеў: “Уплывае, канечне, як і на кожную біялягічную істоту. Трэба сказаць, з узростам – усё болей. Неяк раней не заўважалася, ці вясна, ці восень, ці зіма, а цяпер усё відно”.
Караткевіч: “А на здароўе ўплывае вясна?”
Някляеў: “Так, абвастрэньні...”
Караткевіч: “А якія ў Вас хваробы вясной як правіла абвастраюцца?”
Някляеў: “Узроставыя. Я ўжо зь юнацтва, калі аддаваў даўгі радзіме, зарабіў сабе радыкуліт, і ў мяне гэта праблема існуе ўжо даўно, як восень ці зіма, то гэта звычайна напаўзае. І праблема тут асноўная ў тым, што цяжка сядзець і пісаць, а лежачы я працаваць так, на жаль, і не навучыўся”.
Падарунак на 8 сакавіка – канцэрт Зьмітра Вайцюшкевіча
Караткевіч: “Скажыце, ці адзначае Вашая каханая жанчына дзень 8 сакавіка?”
Някляеў: “Я ўспомніў – быў такі стары жарт, дарэчы, я яго нядаўна вычытаў у інтэрнэце – ён неяк абнавіўся... Ну ўсё гэта зразумела, што новае – гэта добра забытае старое... І такі жарт: калі вам з раніцы 8 сакавіка ніхто не прыносіць падарункаў, кветак, кавы ў ложак, а сядзіць і глядзіць тэлебачаньне – значыць, вы тая адзіная, з кім яму насамрэч хораша. Так у мяне было прыкладна да вечара, таму што з раніцы была работа, але ўвечары схадзілі ў кавярню – ужо няёмка стала, і на канцэрт... Якраз на канцэрт Зьмітра Вайцюшкевіча, які быў у клюбе Дзяржынскага”.
Караткевіч: “Я ведаю, што Зьміцер павінен быў сьпяваць новыя песьні на словы Генадзя Бураўкіна – сьпяваў?”
Някляеў: “Сьпяваў”.
Караткевіч: “Спадабалася Вам?”
Някляеў: “Так. Ён рыхтуе новы дыск на вершы Бураўкіна, і тое, што я пачуў – вельмі хораша. У Бураўкіна наагул – гэта адзін з рэдкіх паэтаў, у якога можна знайсьці песенныя тэксты ў ягоных кніжках, што рэдка здараецца ўвогуле”.
“Я сумую па жанчынах 1960-х зь іх рамантызмам і бездапаможнасьцю”
Караткевіч: “Гавораць, што Вам падабаюцца жанчыны зь зялёнымі вачыма. Скажыце, гэта спачатку жанчыны падабаліся, а пасьля аказалася, што ў іх зялёныя вочы, ці Вы спачатку вочы шукалі зялёныя?”
Някляеў: “Якраз у мяне быў верш: “Зеленавокая мая, я не люблю зеленавокіх, ды асьляпіла гэта сіла, што скразьнякамі ў нас гудзе...” Насамрэч, я люблю наагул зялёны колер, стараўся ў маладосьці хадзіць у зялёных кашулях, ну і каханая мая, ва ўсякім выпадку зараз – зеленавокая”.
Караткевіч: “Сёньня ў нашых “Начных досьледах” – навуковыя крытэры прывабнасьці жанчын і мужчын. А вось што б Вы вызначылі, якія для Вас крытэры прывабнасьці жанчын і цікавасьці мужчын?”
Някляеў: “Калі раней мне было цяжкавата адказаць на гэтае пытаньне, то зараз... Наагул, на гэтае пытаньне адказваюць, абы нешта сказаць. Зразумела, што тая жанчына, якая прыгожая, тая і прывабная. Але нядаўна быў такі выпадак – ён такі сьмешны і ня вельмі... Мы з маім старым прыяцелем едзем па вуліцы, і тут якраз на нас вылётвае на джыпе “бізнэс-вумэн” – у яе ў адной руцэ мабільнік, у другой яна трымае цыгарку, а руль яна трымае лакцямі... І непасрэдна ўразаецца нам у правы бок... Выскоквае з джыпа і пачынае крычаць на майго прыяцеля: “Ты, стары лох, ты ня ведаеш правілаў...” Той пакуль знайшоў што адказаць, дык якія хвілін пяць і пачуваў сябе вінаватым...
Дык вось, на сёньняшні дзень – я не кажу, што гэта кепска – гэта час, гэта зьмены, – але гэтых ня толькі “бізнэс-вумэн” новых, але наагул жанчын з вачыма і характарам мужчынскім зьяўляецца ўсё болей, і я проста пачынаю сумаваць па гэтых жанчынах 1960-х, з гэтым іх рамантызмам, зь бездапаможнасьцю, калі яны сапраўды патрабавалі, гэта адчувалася, абароны тваёй. І гэта давала табе магчымасьць пачувацца – тады ўжо, хоць ты яшчэ юнак і сам яшчэ, можа, нічога ня мог, мужчынам... Гэта, зноў жа, з гадамі, з узростам, але гэтага мне сёньня відавочна не хапае ў новых пакаленьнях нашых прыгожых, але ўжо іншых жанчын”.
“За мяжой мне каштавала шмат намаганьняў адвучыцца па-джэнтльмэнску абыходзіцца з жанчынамі”
Караткевіч: “А вось як Вы думаеце, сп.Уладзімер, у чым тут прычына – што мужчыны неадэкватна моцныя, што няздольныя падтрымаць жанчыну, ці ўсё-ткі цывілізацыя прывяла да таго, што жанчыны замоцныя?”
Някляеў: “Я думаю, гэта занадта ўжо такая стала агульная тэма – вось, маўляў, мужчыны на Беларусі слабыя, там усё робіцца рукамі жанчын... Я Вам скажу, што гэта наагул усясьветны павеў, я жыў даволі доўгі час за мяжой, і мне ў Фінляндыі ці ў Швэцыі каштавала вельмі шмат намаганьняў адвучыцца па-кавалерску, па-джэнтльмэнску абыходзіцца з жанчынамі. Скажам, калі выходзіш з аўтобуса і падаеш ім руку, яны не бяруць, а калі, як я звык тут, падаеш ім апрануцца, а пасьля яшчэ руку нахіляесься пацалаваць, то ледзь да фізычнай расправы не дайшло... Ну вось, ідзе гэты працэс фэмінізацыі і інтэнсіўнага ўладкаваньня жанчын у сьвеце на пазыцыі мужчын, і можа быць з гэтым зьвязана тое, што мужчыны паступова страчваюць гэтыя вось свае пазыцыі валадароў сьвету”.
Караткевіч: “Скажыце, Уладзімер, ці Вы пішаце цяпер вершы пра каханьне?”
Някляеў: “Пішу – ну, зноў жа, ня гэтак часта, як раней... Наагул, паэзія – вельмі маладая штуковіна, і трэба намагацца, калі табе даў бог гэты талент, выпісацца як мага раней, у маладосьці, калі ёсьць энэргія, калі ты ўвесь у промнях, у зорках... Але калі трымаеш форму, можна і з гадамі...”
“Безагляднае каханьне – сьлед на ўсё жыцьцё пакідае менавіта яно”
Караткевіч: “Да Вашых паэмаў мы яшчэ вернемся – а зараз паслухаем апытаньне на тэму “Чым розьніцца мужчынскае каханьне ад жаночага?”
Хлопец: “Мне падаецца, што хлопцы кахаюць больш розумам, а дзяўчыны больш пачуцьцёва. Адпаведна, калі ўжо хлопец закахаецца, дык ужо стабільна. А вось дзяўчына можа вельмі хутка закахацца, але ў яе такое каханьне, як полымя...”
Дзяўчына: “Дзяўчыны кахаюць сэрцам, а мужчыны – вачыма”.
Хлопец: “Дзяўчыны больш рамантычныя, хлапцы больш празаічныя”.
Дзяўчына: “Нават у дзяўчат бывае рознае каханьне – у некаторых шчырае, у некаторых – адразу відаць, што па разьліку. Усё залежыць нават не ад полу, а менавіта ад чалавека”.
Спадар: “Жанчына адказвае за прыроду, яе каханьне ў большай ступені заснаванае на мэркантыльнай цікавасьці да мужчыны... Жанчыне больш чым мужчыне ўласьцівая здрада ў каханьні, таму што прырода прымушае яе належаць самцу, у якога больш перавагаў. Мужчынскае каханьне да жанчыны – гэта перадусім каханьне да яе жаночых уласьцівасьцяў”.
Дзяўчына: “Мужчынскае каханьне – больш рацыянальнае, жаночае – больш рамантычнае”.
Дзяўчына: “Дзяўчыны – больш пяшчотныя, ласкавыя істоты, а хлапцы гэтага проста ня ўмеюць”.
Спадарыня: “Мужчына больш любіць сябе любімага, а жанчыны – і дзяцей, і сям’ю, і ўсё астатняе... Жаночае каханьне – яно бязьмежнае”.
Хлопец: “Жанчынам патрэбна больш пяшчоты і ўвагі, а мужчынам – больш разьняволеньня і ўзаемапаразуменьня”.
Караткевіч: “І цяпер я адрасую пытаньне Ўладзімеру Някляеву: ці пагаджаецеся Вы з гэтымі выказваньнямі, ці зь нейкім зь іх?”
Някляеў: “Я думаю, што ў гэтых выказваньнях няма нічога дзіўнага, гэта... людзі нічога ня могуць прыдумаць у адказ на такія пытаньні. Я думаю, што гэта кожнага разу ў кожнага па-свойму. У мяне бывала таксама па-рознаму. Іншым разам улятаеш у гэтае каханьне як у пажар, сапраўды ўсё перагарае вельмі хутка, бо затрачваецца неймаверная энэргетыка, іншым разам уваходзіш асьцярожна, як у халодную ваду, кранаючы яе нагою, спачатку пальцамі, каб паглядзець, ці не астудзіць ужо, ці ня станеш ільдзінкаю. Сьмешна казаць пра практыку ў каханьні, але з гадамі нейкі досьвед усё-такі ёсьць: усё-такі гэтае безагляднае, якое нічога не разьлічвае і нічога ня хоча збудаваць, яно, канечне, як пачынаецца, так найхутчэй і згарае, але пакідае сьлед на ўсё жыцьцё менавіта яно. А тое, якое як ваду кранаеш, як ні дзіўна, забываецца, як толькі вада сьцякае”.
“Сёньня ў літаратуру ідуць толькі тыя, хто ня можа ў яе не ісьці па ўнутраных сваіх запатрабаваньнях”
Караткевіч: “Як бы Вы параўналі беларускі літаратурны працэс пачатку 1980-х, пачатку 1990-х і пачатку гэтага стагодзьдзя?”
Някляеў: “Ну, гэта істотна розныя рэчы, я Вам скажу... Вось якраз нядаўна беларускі ПЭН правёў сэмінар маладых літаратараў – мы, дарэчы, знайшлі сродкі, каб звазіць іх у Вільню – бо, я перакананы, што нельга нам страчваць Вільню ня ў сэнсе там тэрытарыяльным, тут ня можа быць ніякіх прэтэнзій, але як духоўную якасьць, помніць пра тое, што гэта была нашая культурная сталіца... І калі яны вярнуліся, я ўбачыў, што гэта дало плён, і яны крыху падыхалі тым паветрам, але вярнуўшыся ўсё-ткі даводзілі, што час прамінуў і сёньня ўсё, што ёсьць Беларусь, месьціцца ў Менску. Дык вось, сярод гэтых людзей практычна няма, у адрозьненьне ад тых часоў, калі пачынаў я, абсалютна няма людзей каньюнктурных, па той простай прычыне, што сёньня літаратура ня можа быць каньюнктурай, сёньня нельга здабыць нічога з таго, што зьяўляецца матэрыяльным.
Ну, як яно было раней, калі ты з гэтых сэмінараў патрапляў у маладзёвую сэкцыю Саюзу пісьменьнікаў, пасьля ў сам Саюз піьсменьнікаў, і станавіўся ў чаргу па кнігі, па кватэру, па лецішча, па машыну, і зь цягам часу ў гэтай чарзе ты няўмольна рухаўся наперад, і ўсё гэта табе абавязкова давалі. Сёньня нічога табе літаратура ня можа даць, апроч гэтага дзіва, гэтага цуда – стварэньня сьвету па законах мастацтва. І сёньня ў літаратуру ідуць толькі тыя, хто ня можа ў яе не ісьці па ўнутраных сваіх запатрабаваньнях, пішуць толькі тыя, хто ня можа не пісаць. Гэта якасныя зьмены, безумоўна, адбыліся ў нашай літаратуры і ў літаратарах як творцах.
І што самае дзіўнае, што мяне і цешыць, і веры нейкай дадае, гэта што насуперак усяму, што адбываецца, як гэтую нашую літаратуру разам з культурай ні пляжаць, дазваляюць ёй такія толькі паслуговыя рэчы – толькі на сцэне паскакаць у фальклёрных строях – як гэта ўсё ні пляжыцца, насуперак усяму ўсё гэта жыве, і па ўсім відно, будзе жыць, і ніхто нічога зь ім ня зробіць. І тое, што менавіта так адбываецца, а не інакш, дазваляе і табе неяк, вярнуўшыся назад, сказаць, што ўсё-ткі ня зроблена ў жыцьці нейкай істотнай памылкі, што пражыта яно больш-менш так, як яго варта было пражыць, і займаўся ты той справай, якой варта было займацца”.
“Нельга прад''яўляць да твора мастацкага такія ж самыя патрабаваньні, як да твора гістарычнага”
Караткевіч: У нашай "Начной чытанцы" гучаў урывак з паэмы "Палянэз" – Вы там пішаце пра Літву, Літва як дух і страчаны дух беларуса, што вельмі істотна для самаадчуваньня нацыі. З гэтай нагоды мы атрымалі званок ад нашага слухача зь Вільні Сяргея Вітушкі”.
Вітушка: "Праслухаў паэму спадара Ўладзімера – таленавітая паэма, драпае за душу, але ўзьнікае надта многа пытаньняў. Усё-ткі поўная назва дзяржавы была Вялікае княства Літоўскае, Рускае і Жамойцкае. Ён там супрацьпастаўляе Літву і Жамойць, але дзе падзелася Русь? У статуце ВКЛ чорным па беламу было напісана, што “пісар земскі мае права рускім языком і літарамі пісаць”, а не якім іншым. Гэтая спадчына, рускасьць гэтая, яна не прапала, яна сёньня ёсьць у нашай назьве Беларусь – куды падзене сп.Уладзімер вось гэтую спадчыну? Каб не было потым так сорамна, як сёньня ён ужо выбачаецца за тыя паэмы пра Леніна, якія калісьці пісаў – каб сорамна не было за гэту паэму пра Літву і Міндоўга. Трэба ва ўсёй паўнаце ўспрымаць нашу гісторыю, бо Смаленшчына, Магілёўшчына, Полаччына, Гомельшчына – гэта ж ніякая не Літва. Я разумею, радзіма сп. Някляева, Крэва – гэта Літва, але мы ж такая вялікая краіна, што сплавілі ў адно цэлае многія землі..."
Караткевіч: “Прашу Вас адказаць на гэты званок”.
Някляеў: “Ну, па-першае я нідзе не прабачаўся за ніякія свае папярэднія паэмы. Я, ва ўсялякім выпадку, такога ня помню. Я казаў, што я такія паэмы пісаў, але пра Леніна няма, хаця там згадвалася ўся тая атрыбутыка тых гадоў, але гэта пакінем. Што тычыцца непасрэдна пытаньня, дык нельга ж прад''яўляць да твора мастацкага такія ж самыя патрабаваньні, як да твора гістарычнага. Я браў сюжэт, які тычыўся адносін двух людзей, і нельга было выйсьці – яна такая лякальная паэма – за межы гэтага сюжэту. Гэта такія найперш рамантычныя адносіны нейкага чалавека з Усходу, які атаясамляецца з Усходам – і перш за ўсё з Расеяй. Калі гэтая полька распазнае ў ім расейца, маскаля, тут і пачынаюцца праблемы істотныя, а дагэтуль у іх ідзе ўсё нібыта ў поўнай згодзе...
У мяне не асноўная была задача расказваць пра гісторыю ВКЛ, якія ў яго ўваходзілі землі, тлумачыць, што Ягайла сам са Жмудзі – гэта я думаю, з гісторыі ведаюць. У мяне гісторыя чыста літаратурная, літаратурная фантазія, вымысел, які прыйшоў мне ў галаву ў Варшаве ў першы год майго ад''езду зь Беларусі, калі трэба было неяк ратавацца перш за ўсё ўнутрана, трэба было нешта рабіць, і я вырашыў, што ўратаваць мяне можа толькі пісьмо, толькі праца, калі я ў яе ўпрагуся сур''ёзна, і вось такой працай аказалася гэтая паэма”.
Караткевіч: “Зьвярну ўвагу слухачоў, што гэтую паэму можна прачытаць у першым нумары часопіса "Дзеяслоў". Таксама Радыё Свабода рыхтуе кампакт-дыск з усімі "Начнымі чытанкамі", і ўрывак з гэтай паэмы таксама можна будзе паслухаць на гэтым дыску. Прэзэнтацыя плянуецца ў траўні, калі будзе гадавіна самога праекту "Начной Свабоды".
Някляеў: “Добра, што сказалі, я і ня ведаў...”
Караткевіч: “Апошняе пытаньне Вам у зьвязку з нашай перадачай "У што я веру" – у што верыце Вы?”
Някляеў: “Я чамусьці стаў верыць у тое, што дадзенае мне Богам мне ўдасца прыстойна давесьці да канца. А раней гэтай веры ўва мне не было, і я вельмі ўдзячны нябёсам, што яна ў мяне нарэшце зьявілася, а ўжо зь яе будзе вынікаць усё астатняе".
Караткевіч: “Вялікі дзякуй за ўдзел у нашай перадачы”.