Лінкі ўнівэрсальнага доступу

В.Тарас: “Як ставіць храм-помнік чалавеку, які сам быў акупантам?”


Гутарка Аляксея Знаткевіча з госьцем Начной Свабоды літаратарам Валянцінам Тарасам. Тарас: "Сувораў, безумоўна, вялікі палкаводзец, бліскучы вайсковы талент, але ён – кумір Расеі, кумір расейскай вайсковай гісторыі. Гэта не наш кумір! Я ніколі расейцу не стану казаць: “Ваш Сувораў такі-сякі”, ня буду брыдкае нешта гаварыць расейскаму чалавеку зь ягоным мэнталітэтам. Не. Гэта была б мая непавага да гэтага чалавека. Але хай і яны паважаюць нашу гісторыю і нашых нацыянальных герояў, нашых куміраў і нашых ваяроў. Я лічу, што гэта недапушчальная зьява".

Гутарка Аляксея Знаткевіча з госьцем Начной Свабоды літаратарам Валянцінам Тарасам.

Карэспандэнт: "Спадар Валянцін, добры вечар".

Тарас: "Добры вечар".

Карэспандэнт: "Вы пайшлі ў партызаны, калі вам яшчэ і 14 гадоў не было?"

Тарас: "Мне было 13. Але мы ня будзем гэта згадваць".

Карэспандэнт: "Я чаму хацеў спытацца. Ці ёсьць ў словах Вашай песьні "Праважала сына маці", якая толькі што гучала, нешта Вамі асабіста пачутае, ці Вы пісалі яе вобразна?"

Тарас: "Я пісаў вобраз у дадзеным выпадку".

Карэспандэнт: "А ў Вас было разьвітаньне з бацькамі?"

Тарас: "Не, мая маці памерла яшчэ да вайны, зусім маладзенькай. А бацьку забралі ў войска яшчэ да вайны. Так што такога асаблівага разьвітаньня з бацькамі ў мяне не было. Але было ў многіх маіх сяброў і знаёмых. Канечне, тут ёсьць і асабістае, але гэтая песьня задумвалася як зачын праграмы "Праз усю вайну".

Карэспандэнт: "А якая песьня на Вашы словы для Вас самая дарагая?"

Тарас: "Самая дарагая расейскамоўная "Вяртаньне" Гэтая песьня выконваецца амаль кожнае 9 траўня на Дзень перамогі. Яна мне падабаецца. Там добрая мэлёдыя. Цікавая песьня. А яшчэ ў гэтай праграме выдатнае песьня на словы паэта Сямёна Гудзенкі "Перад атакай". У гэтай Мулявінскай праграме шмат цікавага. Мне прыемна ўзгадваць працу з Уладзімерам Георгіевічам над гэтай праграмай. Дарэчы, зь вялікім боем прабівалася праграма на сцэну. Ад пачатку, калі яны паглядзелі, пачыталі, паслухалі, яны сказалі: "Гэта немагчыма! Што гэта за тэксты?" У Гудзенкі было: "Выкавырваю я нажом з-пад пазногцяў я кроў чужую". У мяне было: "Малюнак тушшу: горы трупаў. Яны не бязцелыя, яны сьмярдзяць!" Там шмат было такіх тэкстаў. Мы стараліся наблізіць праграму да сапраўднай вайны. Паводле пачуцьцяў, без ніякага параду. Таму быў жорсткі бой зь Міністэрствам культуры, зь нейкімі іншымі інстанцыямі. Тут варта аддаць належнае перш за ўсё Уладзімеру Мулявіну. Калі гэтыя патрабаваньні ўсё ўзьніклі, ён паставіў ультыматум: альбо праграма выходзіць, альбо здымайце яе. Яна выйшла".

Карэспандэнт: "Вы сказалі, што працавалі разам. Гэта як выглядала?"

Тарас: "З пачатку я падабраў вершы. Стварыў такую драматычную кампазыцыю, каб адно ў адно пераходзіла, каб пасьлядоўнасьць была, каб сапраўды атрымалася пра ўсю вайну. А тады Мулявін пачаў пісаць музыку. У працы нарадзілася яшчэ адна песьня -- "Баляда пра фотакартку". Дарэчы, з гэтай "Баляды пра фотакартку" нарадзілася назва праграмы. Мы доўга-доўга не маглі знайсьці назву. Усё бракавалі: тое, што прапаноўваў ён, тое, што прапаноўваў я. А пасьля, калі я на ягоную просьбу напісаў "Баляду пра фотакартку", ён прачытаў і сказаў "Вось жа назва!" А там быў такі радок: "Праз усю вайну". Вось так і нарадзілася назва праграмы".

Карэспандэнт: "А Вы мянялі нейкія тэксты ўжо пасьля таго, як была напісаная музыка ці пад час напісаньня музыкі?"

Тарас: "Не, нічога не мянялася. Вось так, як яно зараз існуе на кружэлцы "Праз усё вайну" (У мяне яна ёсьць, гэта 2 дыскі), так гэта і засталося. Больш нічога не мяняў, і я да гэтай праграмы не вяртаўся. На жаль, у нас далейшага супрацоўніцтва з Мулявіным не атрымалася. Не таму, што я не хацеў, ці ён не хацеў. Так бывае, што далей не склалася".

Карэспандэнт: "Спадар Валянцін, ад творчых рэчаў я хацеў бы перайсьці да таго, што адбываецца сёньня ў Беларусі, вакол яе. Вось у Кобрыне пачалі зьбіраць подпісы супраць будаўніцтва праваслаўнага храму ў гонар расейскага генэралісімуса Аляксандра Суворава. На Вашу думку, ці можна ў сёньняшніх умовах грамадзянскім ціскам спыніць будоўлю ці зьмяніць аб''ект ганараваньня?"

Тарас: "Я думаю, што гэты ціск трэба абавязкова праводзіць. Праводзіць шырокую грамадзкую акцыю. Сувораў, безумоўна, вялікі палкаводзец, бліскучы вайсковы талент, але ён – кумір Расеі, кумір расейскай вайсковай гісторыі. Гэта не наш кумір! Я ніколі расейцу не стану казаць: “Ваш Сувораў такі-сякі”, ня буду брыдкае нешта гаварыць расейскаму чалавеку зь ягоным мэнталітэтам. Не. Гэта была б мая непавага да гэтага чалавека. Але хай і яны паважаюць нашу гісторыю і нашых нацыянальных герояў, нашых куміраў і нашых ваяроў. Я лічу, што гэта недапушчальная зьява. І тут мне хочацца параўнаць два помнікі. Я не такі вялікі знаўца мэмарыяльных помнікаў. Я ня ведаю, ці шмат у нас у Беларусі помнікаў-храмаў. Я ведаю адзін помнік-храм у Траецкім прадмесьці. Над Сьвіслаччу стаіць у выглядзе капліцы. Гэта помнік-храм беларускіх хлопцам, якія загінулі ў 80-я гады мінулага стагодзьдзя на вайне ў Аўганістане. Вельмі характэрна, што ніякай савецкай сымболікі гэты помнік не нясе – гэта капліца, гэта крыж. Ён як бы пакаяньне ў тым граху, у які ўцягнулі гэтых хлопцаў, калі іх паслалі ў Аўганістан у якасьці акупантаў. Гэты храм-помнік я разумею. А як ставіць храм-помнік чалавеку, які сам быў акупантам? Яго нельга па-прасьцецкаму абвінавачваць. Ён быў чалавекам Расейскай імпэрыі. Ён быў адданы трону, цару, Айчыне ў іхным разуменьні. Ён верна служыў сваёй дзяржаве, выконваў яе загады і быў бліскучым палкаводцам. Але чым гэта абарочвалася для нас? Ён патапіў у крыві паўстаньне Тадэвуша Касьцюшкі. Я тут не разумею. Нядаўна на тэлебачаньню паказалі фільм, прысьвечаны Касьцюшку. Не зачыняюць музэй Касьцюшкі, нават адрэстаўравалі яго – я чытаў пра гэта. І тут жа помнік Сувораву. Гэта адлюстраваньне кашы, якая ў мазгах нашай дзяржаўнай ідэалёгіі".

Карэспандэнт: "Магчыма гэта – неадназначнае стаўленьне нашых уладаў у адносінах з Расеяй. Таму што з аднаго боку Расея застаецца галоўным саюзьнікам і галоўным сябрам і ў той жа час яна робіцца галоўным ворагам".

Тарас: "Гэта нейкая палітычная шызафрэнія. Гэта абсалютна несумяшчальныя рэчы. Тое, што захоўваецца памяць пра Касьцюшку і мы пакланяемся ягонай постаці, ягонаму імю. І тут жа храм-помнік Сувораву. Менавіта храм-помнік! Я не разумею ў дадзеным выпадку пазыцыю беларускай царквы".

Карэспандэнт: "Наколькі я разумею, гэта робіцца на замову патрыярха Алексія ІІ, то бок гэта замова з Масквы".

Тарас: "Канечне, пра тых людзей, якія так робяць, тут доўга гаварыць не даводзіцца, усё зразумела, усё ясна".

Карэспандэнт: "Спадар Валянцін, калі ўжо гаварыць пра ўшанаваньні, у суботу споўнілася 72 гады народнаму паэту Беларусі Рыгору Барадуліну. Наколькі я разумею, ніякай дзяржаўнай увагі да гэтай даты таксама не было".

Тарас: "Ня толькі дзяржаўнай увагі, але і ўвагі дзяржаўнай, напалову дзяржаўнай і блізка да дзяржаўнай няма. Па беларускім тэлебачаньні прайшла праграма ўчора, здаецца, ці пазаўчора па тэлеканалу "Лад". Там была такая праграма "Слова пісьменьніку". Яны ў гэтай праграме ўзгадвалі, у каго юбілеі: у літаратараў, у мастака Міхала Савіцкага. Ну, можа ў Барадуліна не круглая дата – 72 гады. Але гэта Народны паэт Беларусі. І наагул, Барадулін такая зьява, якую нельга не заўважаць. Тут зноў проста кашчунства нейкае. Барадулін належыць да тых велічыняў у літаратуры, наконт якіх няма нават звычайных вызначэньняў. Гэта як зьява прыроды. Самая яркая зорка на небе нашай паэзіі! Як яе можна не бачыць?! Робяць выгляд, што ня бачаць, альбо наўмысна не бачаць. Гэта помста за ягоную грамадзянскую пазыцыю. І зайздрасьць з боку многіх людзей. Яшчэ раз паўтару: гэта як зьява прыроды. Гэта настолькі вялікае стварэньне – чалавечае і носьбіт паэзіі самай высокай, усясьветнага клясу. Яны гэтага не бачаць. Гэта іхныя праблемы. Гэтым яны Барадуліна не закрэсьляць і тым больш ніколі не выкрэсьляць яго з паэзіі і з нашага жыцьця. Але прыкра, калі бачыш такія выхадкі".

Карэспандэнт: "Спадар Валянцін і цяпер такое палітычнае пытаньне, таксама зьвязанае з падзеямі гэтага дня: Дэлегацыя беларускай апазыцыі, лідэры палітычных партыяў цяпер у Вашынгтоне. Яны сустракаюцца з замежнымі палітыкамі, зь беларускай дыяспарай. Наконт замежным паездак нашай апазыцыі ёсьць розныя меркаваньні: нехта кажа "Хай бы яны лепей па Беларусі езьдзілі", а нехта кажа, што без заходняй дапамогі у Беларусі не дамагчыся дэмакратыі, таму тым болей такіх кантактаў, тым лепей. А Вы як грамадзянін, як думаеце?"

Тарас: "Хай палітыкі езьдзяць. Мала таго, што рэжым самаізаляваўся, дык яшчэ і апазыцыя самаізалюецца і ня будзе нікуды езьдзіць. Хай сабе езьдзяць. Але я ў дадзеным выпадку падтрымліваю пазыцыю Мілінкевіча. У мяне такое ўражаньне, што апошнім часам, ужо некалькі год запар, гэта рознагалосьсі паміж апазыцыяй, іхныя спрэчкі, што яны ніяк не могуць дамовіцца і прыйсьці да згоды, гэта стала нагадваць таўчэньне вады ў ступе, альбо вядомы з "12 крэслаў" Ільфа і Пятрова "Клюб пікейных камізэлек". Я думаю, што Мілінкевіч зрабіў нейкі новы крок, які шмат абяцае і можа пацягнуць за сабой патрэбныя нам наступствы і выйсьце з тупіку, з гэтага таўчэньня вады. Гэта ўжо болей немагчыма. Я як шараговы выбарца, які гатовы пайсьці прагаласаваць за тую ці іншую дэмакратычную плятформу, чакаю, калі гэтая плятформа зьявіцца. За рознагалосьсямі, за спрэчкамі гэтых палітыкаў стаіць нейкі інтарэс, у кожнага нейкія інтарэсы – гэта не само па сабе блуканьне розумаў. Ну ды знайдзіце нейкі агульны інтарэс! Тут дазволю сабе прывесьці побытавы прыклад. Недзе паўстагодзьдзя таму ў нас ў гасьцях былі родзічы жонкі -- дзядзька Юзя і цётка Тадора, а па тэлевізары паказвалі паездку Хрушчова і Булганіна па Індыі. І вось у тэлевізары лямант. Дзядзька Юзя кажа: "А чаго яны крычаць, гэтыя людзі?" А цётка Тадора кажа: "Есьці хочуць таму і крычаць”. Я хачу сказаць, што трэба знайсьці агульную, абсалютна неабходную ежу. І ў намаганьнях яе здабыць і пакласьці на агульны стол і аб''яднацца. Вядома, гэта разважаньні не палітыка. Я ніякі не палітык. Паўтараю, у дадзеным выпадку я звычайны грамадзянін, звычайны выбарца, які чакае нейкай ежы: і духоўнай і ўсялякай іншай. Каб ежа мяне пацягнула да іх. Я мяркую, што Мілінкевіч пачаў шукаць гэтую дарогу".

Карэспандэнт: "А вось Анатоль Лябедзька гаворыць, што нам ня трэба дэмакратычная вэртыкаль, у нас ужо ёсьць адна".

Тарас: "Тут я не хачу ўдавацца ў такія тонкасьці: вэртыкалі, не вэртыкалі, гарызанталі. Я не палітык і не палітоляг. Я проста выказаў сваё, можа занадта эмацыйнае стаўленьне да гэтага. Але ў дадзеным выпадку я лічу, што маю рацыю".

Карэспандэнт: "То бок павінен быць адзіны лідэр. А агульная плятформа?"

Тарас: І агульная плятформа. У нашых цяперашніх умовах гэта абсалютна неабходна".
XS
SM
MD
LG