Карэспандэнтка: “Ёсьць такія тэрміны, якія ведаюць нават тыя, хто ніколі не сутыкаўся зь міліцыянтамі і не трапляў у пастарунак: “ластаўка”, “слонік”, “апэльсін”. “Ластаўка” -- рукі ў кайданках змыкаюцца за сьпінай, альбо чалавека падвешваюць; “слонік” – зьдзекі з выкарыстаньнем процівагазу і перакрыцьцём кляпану для паветра; «апэльсін» -- у ручнік завязваюць цытрусавы і б''юць па нырках: сінякоў на целе не застаецца, але наступствы вельмі сур''ёзныя.
Я прапаную паслухаць стужку. Адвакат пацярпелага зачытвае вытрымкі з судовай справы.
Адвакат: “Дзяжурны міліцыянт зайшоў у камэру, рукаяткай пісталету нанёс 3 удары па галаве, ня менш за 5 удараў кулаком у грудзі і жывот, затым ня менш за 6 удараў нагой па розных часьцях цела, у тым ліку й па твары. Выцягнуў з камэры, надзеў на рукі кайданкі, зьвязаў ногі вяроўкай, прывязаў іх да кайданкоў. Наступаў пацярпеламу нагой на шыю. Усяго нанёс ня менш за 36 удараў, у тым ліку 12 па твары і галаве”.
Карэспандэнтка: “Дарэчы, па гэтай справе міліцыянты былі рэальна асуджаныя, атрымалі па 3 гады зьняволеньня. У мяне пытаньне да вас, спадарыня Жана як да псыхоляга. Чым выкліканы такая жорсткасьць, такія паводзіны?
Міцкевіч: “Складнікаў шмат. Але многае залежыць ад асобы. Па-першае, калі чалавека бяруць на такую адказную працу, абавязкова мусяць праводзіцца тэсты на агрэсіўнасьць, на самарэгуляваньне, на праверку ягонай эмацыйнай сфэры: можа ён там працаваць ці не. Нездарма кажуць, што чалавек правяраецца ўладай. Тое, што прагучала з вуснаў адваката – канечне, гэта недапушчальна. І сама ўлада асудзіла іх.
Другім актам абавязкова павінна быць нагляд з боку начальства за паводзінамі ўсіх міліцыянтаў. Трэба паглядзець на тое, якім ты ёсьць чалавекам у адносінах да людзей, зь якімі сутыкаесься. Мы ведаем такі тэрмін, як “выгараньне спэцыяліста”. Для тых людзей, хто працуе з рознымі бандзюгамі, крымінальнымі элемэнтамі, важна, каб быў псыхоляг, які працуе зь імі, дае псыхалягічную разгрузку”.
Гулак: “Гэта тыповая сытуацыя. І праца нашых грамадзкіх прыёмных, нашы кантакты з адвакатамі даюць падставу сьцьвярджаць, што сыстэма працуе менавіта такім чынам. Сёньня па-ранейшаму, як і ў савецкі час, “каралевай доказу” застаецца прызнаньне чалавека, якога абвінавачваюць. Для таго, каб дамагчыся гэтага прызнаньня, выкарыстоўваюцца падобныя мэтады. Гэта ўваходзіць у сыстэму. Праваахоўныя органы дзейнічаюць такім чынам, каб найперш запалохаць людзей, прыціснуць іх волю да супраціву, да адстойваньня сваіх правоў. Бо калі чалавек прыціснуты, зь ім прасьцей рабіць усё, што хочаш, атрымаць прызнаньне
Канечне, вельмі важна, каб кожны міліцыянт праходзіў псыхалягічныя тэсты, бо ад іх патрабуецца ня толькі ня быць агрэсіўнымі, ад іх патрабуецца больш: нават у тых сытуацыях, калі звычайны чалавек у адказ і ўчыніў агрэсію, гэтыя людзі -- на службе, і абавязаны кантраляваць свае дзеяньні нават у выпадках, калі на іх кідаюцца з нажом, калі яны ідуць супраць разьюшанага натоўпу. Ім усё адно трэба заставацца адэкватнымі. Яны ня могуць сабе дазволіць тое, што можа дазволіць звычайны чалавек. А для гэтага мае весьціся псыхалягічная праца, мусяць выконвацца нормы заканадаўства, якія павінны быць замацаваны”.
Карэспандэнтка: “Міліцыянты заўсёды сутыкаюцца з крымінальнымі элемэнтамі, почасту ўступаюць у кантакт зь ня самымі прыстойнымі людзьмі. Можа, гэта асяродзьдзе, атачэньне ўплывае на іх паводзіны, робіць іх жорсткімі, агрэсіўнымі?”
Міцкевіч: “Я бачу тут два аспэкты: па-першае, у большасьці нашых міліцыянтаў вельмі нізкі ўзровень культуры. Уменьне размаўляць з чалавекам, паважаючы яго, – на жаль, такой культуры, такой сыстэмы нармальных зносін няма ў іх. Яны павінны быць вышэйшымі ў сваіх паводзінах, хоць яны і маюць гэту ўладу. Яны павінны паказваць прыгажосьць гэтай улады. А ў нас аказваецца па-іншаму.
Вось вы пытаеце: што ўплывае? Так, праца ўплывае, але гэта іншы ўжо аспэкт. Так, яны сутыкаюцца са злоснымі парушальнікамі, зь людзьмі, якія трымаюцца неадэкватна, яны ўвесь час знаходзяцца ў гэтым асяродзьдзі, і зразумела, іх сыстэма паводзін прыняла ўжо такі накірунак -- ня самы выхаваны, ня самы прыгожы. Але разам з тым, зноў жа я паўтаруся, патрэбны нагляд. Павінен быць закон, які асуджаў бы такія паводзіны і не даваў бы магчымасьці сказаць: гэтыя людзі, якія абараняюць закон, самі вядуць сябе незаконна”.
Карэспандэнтка: “Вельмі важная тэма: законнасьць. У Крымінальным кодэксе ёсьць два артыкулы, паводле якіх тэарэтычна можна асудзіць міліцыянта, спэцназаўца, чалавека, надзеленага ўладай: 424 «Злоўжываньне ўлады альбо службовых паўнамоцтваў» (пакараньне -- ад штрафу да двух гадоў зьняволеньня -- па першай частцы і ад 3 да 10 гадоў пазбаўленьня волі -- па трэцяй частцы). Ёсьць яшчэ артыкул 426 «Перавышэньне ўлады альбо службовых паўнамоцтваў». І ў частцы трэцяй 426-га артыкулу ёсьць фармулёўка: «дзеяньне, спалучанае з гвалтам, зьдзекамі і абразамі пацярпелага, з выкарыстаньнем зброі альбо адмысловых сродкаў» караецца.
Па артыкуле 394 “Прымус да дачы паказаньняў” ёсьць тэрміны “гвалт, зьдзекі, катаваньне”. За такія дзеяньні прадугледжана пакараньне ад пазбаўленьня права займаць адпаведныя пасады да абмежаваньня волі да 10 гадоў. Але на практыцы ён не ўжываецца.
Некалькі міліцыянтаў у 2003 годзе былі прыцягнуты да крымінальнай адказнасьці па 424 артыкуле. Спадар Гулак, на вашу, думку, ці дасканалае заканадаўства і ці выкарыстоўваюцца гэтыя законы?”
Гулак: “Так, заканадаўства прадугледжвае магчымасьць прыцягнуць да адказнасьці міліцыянтаў, якія “выбіваюць” паказаньні, якія ўжываюць гвалт. У прынцыпе, магчыма іх прыцягнуць да адказнасьці і пакараць. Але практыка вельмі вузкая на гэты конт. Гэта адзінкавыя выпадкі, калі міліцыянтаў прыцягваюць да адказнасьці. Артыкул, пра які вы казалі, -- 394 “Прымус да дачы паказаньняў” -- увогуле ні разу не выкарыстоўваўся.
Перадусім для дачы паказаньняў і чыніцца гвалт, псыхалягічны ціск, фізычны прымус. У нас звычайная практыка: чалавек прызнаецца на папярэднім сьледзтве, а потым, падчас суду высьвятляецца, што гэта ўсё было зроблена пад прымусам. Суд абгрунтоўвае абвінаваўчы прысуд на дадзеных папярэдняга сьледзтва і кажа, што чалавек потым папросту адмовіўся, каб пазьбегнуць пакараньня. Пры такой сыстэме, канечне, зьяўляецца попыт на паказаньні, выбітыя з ужываньнем катаваньняў і такога кшталту прымусу. І пакуль будзе такая сыстэма, пакуль такі попыт будзе стварацца, пакуль ён будзе існаваць, супрацоўнікі міліцыі будуць ужываць такія жорсткія захады”.
Карэспандэнтка: “Давайце паслухаем яшчэ адну стужку. Пацярпелы распавядае, як зь ім абыходзіліся. Гэта моладзевы актывіст Алесь Каліта”.
Каліта: “У чатыры кулакі і чатыры рукі на мяне пасыпаўся град удараў, нецэнзурная лаянка. Я пачаў крычаць:”Міліцыя, дапамажыце!” Мяне закінулі ў багажнік УАЗу. Потым мяне яшчэ ўдарылі разоў 15 гумавай дубінкай. Я страціў прытомнасьць, і ачуняў толькі каля Савецкага РАУСу, калі гэтыя спэцназаўцы давалі нюхаць мне нашатыр. Потым мне заламалі рукі, завялі ў падвальнае памяшканьне, адзін з супрацоўнікаў спэцназу кінуў мяне на падлогу, нанёс удар у вобласьць печані, у грудзі. Я потым зноў зьнепрытомнеў. Мяне прыкавалі кайданкамі да крэслаў, якія там стаялі, нанесьлі яшчэ некалькі ўдараў па нагах і па твары”.
Карэспандэнтка: “Калі такі гвалт чыніцца ў камэры, у пастарунку, гэта вельмі цяжка бывае даказаць. Але было вельмі шмат выпадкаў такіх відочных, калі гвалт публічна ажыцьцяўляўся. На вашу думку, людзі не баяцца таму, што маюць уладу? Чаму так паступаюць міліцыянты прылюдна?”
Міцкевіч: “Гэтымі людзьмі рухае тое, што яны лічаць, быццам так трэба. Па-другое, ідзе яшчэ псыхалягічнае застрашваньне астатніх людзей, якія гэта назіраюць. Такая агрэсіўнасьць чалавека, які выконвае абавязак, можа быць патлумачана толькі тым, што ён лічыць, быццам гэта прафэсійна правільна. Канечне, такія рэчы недапушчальныя”.
Гулак: “Відочна, што ня толькі яны самі так лічаць. Гэтак жа лічаць і іх кіраўніцтва, іх начальства. Мы памятаем справу Сьвятланы Завадзкай, калі АМАПавец прылюдна біў яе па твары. Гэта было паказана па тэлеканалах. А ў выніку што атрымалася? Атрымалася, што яна сама зьбіла двух АМАПаўцаў, а яны папросту бараніліся. Вось мы пачулі расповед спадара Каліты. Канечне, вельмі дрэнна, калі б’юць палітычных, апанэнтаў улады зьбіваюць. Тут увогуле беспакаранасьць супрацоўнікаў міліцыі, бо я не памятаю выпадкаў, калі б удалося прыцягнуць да адказнасьці за такія дзеяньні каго-небудзь зь міліцыянтаў. Але гэта толькі вяршыня айсбэргу. Насамрэч у такія сытуацыі трапляюць зазвычай простыя людзі. І чым ніжэйшы сацыяльны статус людзей, тым больш верагоднасьці, што яны сутыкнуцца са зьдзекамі і катаваньнем у пастарунках”.
Карэспандэнтка: “Усе бачылі па тэлебачаньні кадры пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у сакавіку: як жорстка дзейнічалі спэцназаўцы. Вось псыхалёгія натоўпу. Чаму так агрэсіўна, жорстка паводзяцца спэцназаўцы, міліцыянты, людзі пры ўладзе, калі іх шмат?”
Міцкевіч: “Калі мы кажам пра другі бок -- тых людзей, якія павінны стрымліваць натоўп, дык яны кіруюцца перш за ўсё сваім прафэсійным абавязкам. Ён лічыць, што павінен рабіць так. Вось тут ён ня можа праяўляць спакою, разважлівасьці, памяркоўнасьці ў дзеяньнях. Бо раз ён мае ўладу, -- ён выконвае свой прафэсійны абавязак, і праяўляецца такая агрэсіўнасьць. Яна (агрэсія), як сьнежная лавіна, уплывае на эмацыйны настрой чалавека. Ідзе заражэньне натоўпу. У выніку адбываюцца такія зьявы, якія вельмі непрыемна нават глядзець”.
Карэспандэнтка: “Міліцэйскі гвалт: якім чынам можна гэтую зьяву выкараніць? Ці магчыма штосьці зрабіць?”
Гулак: “Зрабіць ня толькі можна, але й трэба. Трэба глядзець, каго набіраюць. Трэба працаваць зь людзьмі, якіх набралі, трэба іх вучыць. Людзям, якія агрэсіяй адказваюць на агрэсію натоўпу, ня месца ў паліцыі ці міліцыі. І вельмі важным інструмэнтам, які будзе стрымліваць гвалт, катаваньні, ёсьць празрыстасьць іх дзеяньняў, празрыстасьць грамадзкага кантролю. Ня толькі кантролю пракуратуры і спэцыяльных органаў, але й магчымасьць грамадзкага кантролю. Ну, і такая праблема, як незалежны і справядлівы суд. Бо толькі калі мы зможам прыйсьці ў суд і там насамрэч абараніць свае правы, тады й супрацоўнікі міліцыі будуць думаць, што ня ўсё так проста і за ўсё трэба адказваць”.
Карэспандэнтка: “Спадарыня Жана, вы прапанавалі тэсты. А што яшчэ магчыма зрабіць, каб выкараніць гэтую зьяву?”
Міцкевіч: “Я згодна са спадаром Алегам у многім. У першую чаргу, псыхалягічная навука павінна быць ува ўсіх навучальных установах, у якіх рыхтуюць міліцыянтаў. І яна павінна быць на самым высокім узроўні. Гэта і адбор, пра які я ўжо казала, і разьвіцьцё і выхаваньне псыхалягічнай культуры сярод курсантаў, прафэсійнае разуменьне іншых людзей. І самае галоўнае, мне здаецца: ува ўсе вякі тыя, што знаходзіліся з боку аховы народу, -- гэта былі людзі, якія ідуць на дапамогу, і яны павінны зьяўляцца ўзорам паводзін. Я сказала б, “выкшталцоных”, высакародных паводзін. Абавязкова павінна быць супэрвізія, якая паказвае: ты выконваеш прафэсійныя абавязкі на высокім узроўні ці не. Таму павінна быць сыстэма, якая будзе справядлівай. І яшчэ: калі паглядзець, што нам паказваюць па тэлебачаньні -- розныя фільмы кшталту “Вуліцы разьбітых ліхтароў”, дык вельмі шмат жорсткасьці, агрэсіі й там. Папросту распаўсюджваецца гэта жорсткасьць. Мы павінны больш зважыць на выхаваньне псыхалягічнай культуры і ўвогуле культуры чалавека. Асабліва таго, які мае ўладу”.
Я прапаную паслухаць стужку. Адвакат пацярпелага зачытвае вытрымкі з судовай справы.
Адвакат: “Дзяжурны міліцыянт зайшоў у камэру, рукаяткай пісталету нанёс 3 удары па галаве, ня менш за 5 удараў кулаком у грудзі і жывот, затым ня менш за 6 удараў нагой па розных часьцях цела, у тым ліку й па твары. Выцягнуў з камэры, надзеў на рукі кайданкі, зьвязаў ногі вяроўкай, прывязаў іх да кайданкоў. Наступаў пацярпеламу нагой на шыю. Усяго нанёс ня менш за 36 удараў, у тым ліку 12 па твары і галаве”.
Карэспандэнтка: “Дарэчы, па гэтай справе міліцыянты былі рэальна асуджаныя, атрымалі па 3 гады зьняволеньня. У мяне пытаньне да вас, спадарыня Жана як да псыхоляга. Чым выкліканы такая жорсткасьць, такія паводзіны?
Міцкевіч: “Складнікаў шмат. Але многае залежыць ад асобы. Па-першае, калі чалавека бяруць на такую адказную працу, абавязкова мусяць праводзіцца тэсты на агрэсіўнасьць, на самарэгуляваньне, на праверку ягонай эмацыйнай сфэры: можа ён там працаваць ці не. Нездарма кажуць, што чалавек правяраецца ўладай. Тое, што прагучала з вуснаў адваката – канечне, гэта недапушчальна. І сама ўлада асудзіла іх.
Другім актам абавязкова павінна быць нагляд з боку начальства за паводзінамі ўсіх міліцыянтаў. Трэба паглядзець на тое, якім ты ёсьць чалавекам у адносінах да людзей, зь якімі сутыкаесься. Мы ведаем такі тэрмін, як “выгараньне спэцыяліста”. Для тых людзей, хто працуе з рознымі бандзюгамі, крымінальнымі элемэнтамі, важна, каб быў псыхоляг, які працуе зь імі, дае псыхалягічную разгрузку”.
Гулак: “Гэта тыповая сытуацыя. І праца нашых грамадзкіх прыёмных, нашы кантакты з адвакатамі даюць падставу сьцьвярджаць, што сыстэма працуе менавіта такім чынам. Сёньня па-ранейшаму, як і ў савецкі час, “каралевай доказу” застаецца прызнаньне чалавека, якога абвінавачваюць. Для таго, каб дамагчыся гэтага прызнаньня, выкарыстоўваюцца падобныя мэтады. Гэта ўваходзіць у сыстэму. Праваахоўныя органы дзейнічаюць такім чынам, каб найперш запалохаць людзей, прыціснуць іх волю да супраціву, да адстойваньня сваіх правоў. Бо калі чалавек прыціснуты, зь ім прасьцей рабіць усё, што хочаш, атрымаць прызнаньне
Канечне, вельмі важна, каб кожны міліцыянт праходзіў псыхалягічныя тэсты, бо ад іх патрабуецца ня толькі ня быць агрэсіўнымі, ад іх патрабуецца больш: нават у тых сытуацыях, калі звычайны чалавек у адказ і ўчыніў агрэсію, гэтыя людзі -- на службе, і абавязаны кантраляваць свае дзеяньні нават у выпадках, калі на іх кідаюцца з нажом, калі яны ідуць супраць разьюшанага натоўпу. Ім усё адно трэба заставацца адэкватнымі. Яны ня могуць сабе дазволіць тое, што можа дазволіць звычайны чалавек. А для гэтага мае весьціся псыхалягічная праца, мусяць выконвацца нормы заканадаўства, якія павінны быць замацаваны”.
Карэспандэнтка: “Міліцыянты заўсёды сутыкаюцца з крымінальнымі элемэнтамі, почасту ўступаюць у кантакт зь ня самымі прыстойнымі людзьмі. Можа, гэта асяродзьдзе, атачэньне ўплывае на іх паводзіны, робіць іх жорсткімі, агрэсіўнымі?”
Міцкевіч: “Я бачу тут два аспэкты: па-першае, у большасьці нашых міліцыянтаў вельмі нізкі ўзровень культуры. Уменьне размаўляць з чалавекам, паважаючы яго, – на жаль, такой культуры, такой сыстэмы нармальных зносін няма ў іх. Яны павінны быць вышэйшымі ў сваіх паводзінах, хоць яны і маюць гэту ўладу. Яны павінны паказваць прыгажосьць гэтай улады. А ў нас аказваецца па-іншаму.
Вось вы пытаеце: што ўплывае? Так, праца ўплывае, але гэта іншы ўжо аспэкт. Так, яны сутыкаюцца са злоснымі парушальнікамі, зь людзьмі, якія трымаюцца неадэкватна, яны ўвесь час знаходзяцца ў гэтым асяродзьдзі, і зразумела, іх сыстэма паводзін прыняла ўжо такі накірунак -- ня самы выхаваны, ня самы прыгожы. Але разам з тым, зноў жа я паўтаруся, патрэбны нагляд. Павінен быць закон, які асуджаў бы такія паводзіны і не даваў бы магчымасьці сказаць: гэтыя людзі, якія абараняюць закон, самі вядуць сябе незаконна”.
Карэспандэнтка: “Вельмі важная тэма: законнасьць. У Крымінальным кодэксе ёсьць два артыкулы, паводле якіх тэарэтычна можна асудзіць міліцыянта, спэцназаўца, чалавека, надзеленага ўладай: 424 «Злоўжываньне ўлады альбо службовых паўнамоцтваў» (пакараньне -- ад штрафу да двух гадоў зьняволеньня -- па першай частцы і ад 3 да 10 гадоў пазбаўленьня волі -- па трэцяй частцы). Ёсьць яшчэ артыкул 426 «Перавышэньне ўлады альбо службовых паўнамоцтваў». І ў частцы трэцяй 426-га артыкулу ёсьць фармулёўка: «дзеяньне, спалучанае з гвалтам, зьдзекамі і абразамі пацярпелага, з выкарыстаньнем зброі альбо адмысловых сродкаў» караецца.
Па артыкуле 394 “Прымус да дачы паказаньняў” ёсьць тэрміны “гвалт, зьдзекі, катаваньне”. За такія дзеяньні прадугледжана пакараньне ад пазбаўленьня права займаць адпаведныя пасады да абмежаваньня волі да 10 гадоў. Але на практыцы ён не ўжываецца.
Некалькі міліцыянтаў у 2003 годзе былі прыцягнуты да крымінальнай адказнасьці па 424 артыкуле. Спадар Гулак, на вашу, думку, ці дасканалае заканадаўства і ці выкарыстоўваюцца гэтыя законы?”
Гулак: “Так, заканадаўства прадугледжвае магчымасьць прыцягнуць да адказнасьці міліцыянтаў, якія “выбіваюць” паказаньні, якія ўжываюць гвалт. У прынцыпе, магчыма іх прыцягнуць да адказнасьці і пакараць. Але практыка вельмі вузкая на гэты конт. Гэта адзінкавыя выпадкі, калі міліцыянтаў прыцягваюць да адказнасьці. Артыкул, пра які вы казалі, -- 394 “Прымус да дачы паказаньняў” -- увогуле ні разу не выкарыстоўваўся.
Перадусім для дачы паказаньняў і чыніцца гвалт, псыхалягічны ціск, фізычны прымус. У нас звычайная практыка: чалавек прызнаецца на папярэднім сьледзтве, а потым, падчас суду высьвятляецца, што гэта ўсё было зроблена пад прымусам. Суд абгрунтоўвае абвінаваўчы прысуд на дадзеных папярэдняга сьледзтва і кажа, што чалавек потым папросту адмовіўся, каб пазьбегнуць пакараньня. Пры такой сыстэме, канечне, зьяўляецца попыт на паказаньні, выбітыя з ужываньнем катаваньняў і такога кшталту прымусу. І пакуль будзе такая сыстэма, пакуль такі попыт будзе стварацца, пакуль ён будзе існаваць, супрацоўнікі міліцыі будуць ужываць такія жорсткія захады”.
Карэспандэнтка: “Давайце паслухаем яшчэ адну стужку. Пацярпелы распавядае, як зь ім абыходзіліся. Гэта моладзевы актывіст Алесь Каліта”.
Каліта: “У чатыры кулакі і чатыры рукі на мяне пасыпаўся град удараў, нецэнзурная лаянка. Я пачаў крычаць:”Міліцыя, дапамажыце!” Мяне закінулі ў багажнік УАЗу. Потым мяне яшчэ ўдарылі разоў 15 гумавай дубінкай. Я страціў прытомнасьць, і ачуняў толькі каля Савецкага РАУСу, калі гэтыя спэцназаўцы давалі нюхаць мне нашатыр. Потым мне заламалі рукі, завялі ў падвальнае памяшканьне, адзін з супрацоўнікаў спэцназу кінуў мяне на падлогу, нанёс удар у вобласьць печані, у грудзі. Я потым зноў зьнепрытомнеў. Мяне прыкавалі кайданкамі да крэслаў, якія там стаялі, нанесьлі яшчэ некалькі ўдараў па нагах і па твары”.
Карэспандэнтка: “Калі такі гвалт чыніцца ў камэры, у пастарунку, гэта вельмі цяжка бывае даказаць. Але было вельмі шмат выпадкаў такіх відочных, калі гвалт публічна ажыцьцяўляўся. На вашу думку, людзі не баяцца таму, што маюць уладу? Чаму так паступаюць міліцыянты прылюдна?”
Міцкевіч: “Гэтымі людзьмі рухае тое, што яны лічаць, быццам так трэба. Па-другое, ідзе яшчэ псыхалягічнае застрашваньне астатніх людзей, якія гэта назіраюць. Такая агрэсіўнасьць чалавека, які выконвае абавязак, можа быць патлумачана толькі тым, што ён лічыць, быццам гэта прафэсійна правільна. Канечне, такія рэчы недапушчальныя”.
Гулак: “Відочна, што ня толькі яны самі так лічаць. Гэтак жа лічаць і іх кіраўніцтва, іх начальства. Мы памятаем справу Сьвятланы Завадзкай, калі АМАПавец прылюдна біў яе па твары. Гэта было паказана па тэлеканалах. А ў выніку што атрымалася? Атрымалася, што яна сама зьбіла двух АМАПаўцаў, а яны папросту бараніліся. Вось мы пачулі расповед спадара Каліты. Канечне, вельмі дрэнна, калі б’юць палітычных, апанэнтаў улады зьбіваюць. Тут увогуле беспакаранасьць супрацоўнікаў міліцыі, бо я не памятаю выпадкаў, калі б удалося прыцягнуць да адказнасьці за такія дзеяньні каго-небудзь зь міліцыянтаў. Але гэта толькі вяршыня айсбэргу. Насамрэч у такія сытуацыі трапляюць зазвычай простыя людзі. І чым ніжэйшы сацыяльны статус людзей, тым больш верагоднасьці, што яны сутыкнуцца са зьдзекамі і катаваньнем у пастарунках”.
Карэспандэнтка: “Усе бачылі па тэлебачаньні кадры пасьля прэзыдэнцкіх выбараў у сакавіку: як жорстка дзейнічалі спэцназаўцы. Вось псыхалёгія натоўпу. Чаму так агрэсіўна, жорстка паводзяцца спэцназаўцы, міліцыянты, людзі пры ўладзе, калі іх шмат?”
Міцкевіч: “Калі мы кажам пра другі бок -- тых людзей, якія павінны стрымліваць натоўп, дык яны кіруюцца перш за ўсё сваім прафэсійным абавязкам. Ён лічыць, што павінен рабіць так. Вось тут ён ня можа праяўляць спакою, разважлівасьці, памяркоўнасьці ў дзеяньнях. Бо раз ён мае ўладу, -- ён выконвае свой прафэсійны абавязак, і праяўляецца такая агрэсіўнасьць. Яна (агрэсія), як сьнежная лавіна, уплывае на эмацыйны настрой чалавека. Ідзе заражэньне натоўпу. У выніку адбываюцца такія зьявы, якія вельмі непрыемна нават глядзець”.
Карэспандэнтка: “Міліцэйскі гвалт: якім чынам можна гэтую зьяву выкараніць? Ці магчыма штосьці зрабіць?”
Гулак: “Зрабіць ня толькі можна, але й трэба. Трэба глядзець, каго набіраюць. Трэба працаваць зь людзьмі, якіх набралі, трэба іх вучыць. Людзям, якія агрэсіяй адказваюць на агрэсію натоўпу, ня месца ў паліцыі ці міліцыі. І вельмі важным інструмэнтам, які будзе стрымліваць гвалт, катаваньні, ёсьць празрыстасьць іх дзеяньняў, празрыстасьць грамадзкага кантролю. Ня толькі кантролю пракуратуры і спэцыяльных органаў, але й магчымасьць грамадзкага кантролю. Ну, і такая праблема, як незалежны і справядлівы суд. Бо толькі калі мы зможам прыйсьці ў суд і там насамрэч абараніць свае правы, тады й супрацоўнікі міліцыі будуць думаць, што ня ўсё так проста і за ўсё трэба адказваць”.
Карэспандэнтка: “Спадарыня Жана, вы прапанавалі тэсты. А што яшчэ магчыма зрабіць, каб выкараніць гэтую зьяву?”
Міцкевіч: “Я згодна са спадаром Алегам у многім. У першую чаргу, псыхалягічная навука павінна быць ува ўсіх навучальных установах, у якіх рыхтуюць міліцыянтаў. І яна павінна быць на самым высокім узроўні. Гэта і адбор, пра які я ўжо казала, і разьвіцьцё і выхаваньне псыхалягічнай культуры сярод курсантаў, прафэсійнае разуменьне іншых людзей. І самае галоўнае, мне здаецца: ува ўсе вякі тыя, што знаходзіліся з боку аховы народу, -- гэта былі людзі, якія ідуць на дапамогу, і яны павінны зьяўляцца ўзорам паводзін. Я сказала б, “выкшталцоных”, высакародных паводзін. Абавязкова павінна быць супэрвізія, якая паказвае: ты выконваеш прафэсійныя абавязкі на высокім узроўні ці не. Таму павінна быць сыстэма, якая будзе справядлівай. І яшчэ: калі паглядзець, што нам паказваюць па тэлебачаньні -- розныя фільмы кшталту “Вуліцы разьбітых ліхтароў”, дык вельмі шмат жорсткасьці, агрэсіі й там. Папросту распаўсюджваецца гэта жорсткасьць. Мы павінны больш зважыць на выхаваньне псыхалягічнай культуры і ўвогуле культуры чалавека. Асабліва таго, які мае ўладу”.
