Пра тое, што ў Беларусі шпарка фармуюцца паралельныя валютныя курсы, істотна адрозныя ад афіцыйнага, сьведчыць сытуацыя ў інтэрнэт-крамах. Пра непазьбежнасьць пераліку цэнаў гавораць і прадпрымальнікі на рынках.
Неразьбярыху на фінансавым рынку намагаюцца скарыстаць ня толькі валютныя спэкулянты, але і, прыкладам, гандляры бытавой ды аргтэхнікай. Палітру розначытаньняў у падыходах да фармаваньня цэнаў найбольш наглядна дэманструюць інтэрнэт-крамы.
Да прыкладу, лічбавы фотаапарат Sony. У стандартнай камплектацыі ён выстаўляецца за 255 даляраў. У рублёвым пераліку роскід цэнаў — ад 803 000 да 880 000 рублёў. У апошнім выпадку курс — 3450 рублёў за даляр, хоць афіцыйны складае 3045. Пры няўважлівым выбары можна страціць блізу 25 даляраў.
Яшчэ большыя разьбежкі — у кампутарных крамах. Адна і тая ж мадэль ноўтбука Hewlett Packard стартуе ад 1 400 000 рублёў і заканчваецца сумай у 1 575 000. Розьніца — больш як 55 даляраў паводле адзінага яшчэ нядаўна курсу. Аналягічная сытуацыя з тэлефонамі, кухоннай тэхнікай, тэлевізарамі і г.д.
А якая сытуацыя на рынках? Расказвае адзін зь лідэраў прадпрымальніцкага руху Анатоль Шумчанка:
"На тавары штодзённага попыту — перадусім адзеньне і абутак, гэта ня надта дарагая прадукцыя — пакуль цэны не падвышаныя, і курс пералічваюць, як у банку — недзе 3100 рублёў за даляр. Але гэта часовая зьява. Бліжэйшымі днямі будзе падвышана цана на кажухі, футры ды іншую дарагую прадукцыю. На будаўнічым рынку — пра гэта ведаю дакладна — ужо пералічваюць па 3500—3700. І то валюту не набыць. Аднак сумы такія ўжо закладаюцца. Прадпрымальнікам у такой сытуацыі вельмі складана выбіраць паміж падвышэньнем цэнаў і магчымасьцю продажу. Бо ў любым выпадку гэта адаб'ецца адно на адным. І сёньня ня вельмі добра гандаль ідзе, а павялічыць цану — дык хто ўвогуле гэта будзе купляць?".
Попыт на валюту па-ранейшаму перавышае магчымасьці банкаў яго забясьпечыць. Абменныя пункты прадаюць толькі тое, што атрымалі ад рэдкіх ахвотных памяняць валюту на рублі. Валютныя рэзэрвы ў абарот ня кідаюць — усе чакаюць магчымай дэвальвацыі. Не запраўляюцца далярамі і банкаматы, таму, як лічаць экспэрты, рана ці позна попыт на даляры ці эўра прымусіць людзей шукаць іх па завышаных цэнах. А гэта значыць, рэанімацыя валютчыкаў — справа часу. Эканаміст Уладзімер Карагін перакананы, што ўлады атрымалі лягічны вынік сваёй палітыкі:
"Чаму такая сытуацыя? Скажам шчыра: апошняе паўгодзьдзе 2010-га, перад выбарамі, урад стымуляваў выплату заробкаў, не заробленых насельніцтвам. Вось чаму зарплата вырасла на 17%, а ВУП дзяржавы — толькі на 7%. А куды людзі пачалі траціць грошы, якія яны атрымалі? У першую чаргу — а гэта больш за 30% купляў — якраз на тавары, завезеныя па імпарце. Стала сапраўднай праблемай, што ад пачатку студзеня назіраўся ўсплёск куплі імпартных тавараў насельніцтвам. Адсюль выскачыла іншае — павялічыўся дэфіцыт плацёжнага і гандлёвага балянсу нашай краіны, адсюль падвышаная патрэба ў валюце і, адпаведна, яе недахоп. То бок — некалькі такіх фактараў. Бачачы такое напружаньне, у апошнія месяцы і МВФ сказаў сваё слова: ён запатрабаваў ад Нацыянальнага банку назапашваць сродкі і да канца году мець 10 мільярдаў даляраў валютнага рэзэрву".
Апроч таго, экспэрты Міжнароднага валютнага фонду настойваюць на неадкладнай дэвальвацыі беларускага рубля, што, прынамсі ў кароткачасовай пэрспэктыве, вырашыць найбольш складаныя пытаньні. Аднак кіраўніцтва Нацыянальнага банку магчымасьць абясцэньваньня рубля адтэрміноўвае. Фінансавы аналітык Зьміцер Крук таксама лічыць, што дзеля стабілізацыі рынку толькі такіх захадаў будзе недастаткова:
"Дэвальвацыя — не вырашэньне ўсіх праблемаў. Бо ў дадзеным выпадку дэвальвацыя абавязкова павінна суправаджацца шэрагам рэформаў і зьмяненьнем іншых відаў палітыкі — то бок, перадусім, фіскальнай палітыкі і зьмяненьнем манэтарнай палітыкі. Таму дэвальвацыя сама па сабе праблемаў не вырашае. І калі казаць пра дэвальвацыю, тут павінна быць шырэйшая гаворка пра больш грунтоўнае рэфармаваньне. З адной дэвальвацыяй гэта будзе адкладаньне праблемы на наступны год, або — праз год.".
Аляксандар Лукашэнка пакуль што ніяк не камэнтуе сытуацыю на валютным рынку, старанна абмінае гарачую тэму і афіцыйная прапаганда. Мараторый на размовы з журналістамі наклала кіраўніцтва Нацбанку — усе запыты туды павінны накіроўвацца ў пісьмовым выглядзе. Адказ на пытаньне, якое ўсіх хвалюе сёньня, спэцыялісты абяцаюць падрыхтаваць цягам 10 дзён.
Неразьбярыху на фінансавым рынку намагаюцца скарыстаць ня толькі валютныя спэкулянты, але і, прыкладам, гандляры бытавой ды аргтэхнікай. Палітру розначытаньняў у падыходах да фармаваньня цэнаў найбольш наглядна дэманструюць інтэрнэт-крамы.
Да прыкладу, лічбавы фотаапарат Sony. У стандартнай камплектацыі ён выстаўляецца за 255 даляраў. У рублёвым пераліку роскід цэнаў — ад 803 000 да 880 000 рублёў. У апошнім выпадку курс — 3450 рублёў за даляр, хоць афіцыйны складае 3045. Пры няўважлівым выбары можна страціць блізу 25 даляраў.
Яшчэ большыя разьбежкі — у кампутарных крамах. Адна і тая ж мадэль ноўтбука Hewlett Packard стартуе ад 1 400 000 рублёў і заканчваецца сумай у 1 575 000. Розьніца — больш як 55 даляраў паводле адзінага яшчэ нядаўна курсу. Аналягічная сытуацыя з тэлефонамі, кухоннай тэхнікай, тэлевізарамі і г.д.
А якая сытуацыя на рынках? Расказвае адзін зь лідэраў прадпрымальніцкага руху Анатоль Шумчанка:
"На тавары штодзённага попыту — перадусім адзеньне і абутак, гэта ня надта дарагая прадукцыя — пакуль цэны не падвышаныя, і курс пералічваюць, як у банку — недзе 3100 рублёў за даляр. Але гэта часовая зьява. Бліжэйшымі днямі будзе падвышана цана на кажухі, футры ды іншую дарагую прадукцыю. На будаўнічым рынку — пра гэта ведаю дакладна — ужо пералічваюць па 3500—3700. І то валюту не набыць. Аднак сумы такія ўжо закладаюцца. Прадпрымальнікам у такой сытуацыі вельмі складана выбіраць паміж падвышэньнем цэнаў і магчымасьцю продажу. Бо ў любым выпадку гэта адаб'ецца адно на адным. І сёньня ня вельмі добра гандаль ідзе, а павялічыць цану — дык хто ўвогуле гэта будзе купляць?".
Попыт на валюту па-ранейшаму перавышае магчымасьці банкаў яго забясьпечыць. Абменныя пункты прадаюць толькі тое, што атрымалі ад рэдкіх ахвотных памяняць валюту на рублі. Валютныя рэзэрвы ў абарот ня кідаюць — усе чакаюць магчымай дэвальвацыі. Не запраўляюцца далярамі і банкаматы, таму, як лічаць экспэрты, рана ці позна попыт на даляры ці эўра прымусіць людзей шукаць іх па завышаных цэнах. А гэта значыць, рэанімацыя валютчыкаў — справа часу. Эканаміст Уладзімер Карагін перакананы, што ўлады атрымалі лягічны вынік сваёй палітыкі:
"Чаму такая сытуацыя? Скажам шчыра: апошняе паўгодзьдзе 2010-га, перад выбарамі, урад стымуляваў выплату заробкаў, не заробленых насельніцтвам. Вось чаму зарплата вырасла на 17%, а ВУП дзяржавы — толькі на 7%. А куды людзі пачалі траціць грошы, якія яны атрымалі? У першую чаргу — а гэта больш за 30% купляў — якраз на тавары, завезеныя па імпарце. Стала сапраўднай праблемай, што ад пачатку студзеня назіраўся ўсплёск куплі імпартных тавараў насельніцтвам. Адсюль выскачыла іншае — павялічыўся дэфіцыт плацёжнага і гандлёвага балянсу нашай краіны, адсюль падвышаная патрэба ў валюце і, адпаведна, яе недахоп. То бок — некалькі такіх фактараў. Бачачы такое напружаньне, у апошнія месяцы і МВФ сказаў сваё слова: ён запатрабаваў ад Нацыянальнага банку назапашваць сродкі і да канца году мець 10 мільярдаў даляраў валютнага рэзэрву".
Апроч таго, экспэрты Міжнароднага валютнага фонду настойваюць на неадкладнай дэвальвацыі беларускага рубля, што, прынамсі ў кароткачасовай пэрспэктыве, вырашыць найбольш складаныя пытаньні. Аднак кіраўніцтва Нацыянальнага банку магчымасьць абясцэньваньня рубля адтэрміноўвае. Фінансавы аналітык Зьміцер Крук таксама лічыць, што дзеля стабілізацыі рынку толькі такіх захадаў будзе недастаткова:
"Дэвальвацыя — не вырашэньне ўсіх праблемаў. Бо ў дадзеным выпадку дэвальвацыя абавязкова павінна суправаджацца шэрагам рэформаў і зьмяненьнем іншых відаў палітыкі — то бок, перадусім, фіскальнай палітыкі і зьмяненьнем манэтарнай палітыкі. Таму дэвальвацыя сама па сабе праблемаў не вырашае. І калі казаць пра дэвальвацыю, тут павінна быць шырэйшая гаворка пра больш грунтоўнае рэфармаваньне. З адной дэвальвацыяй гэта будзе адкладаньне праблемы на наступны год, або — праз год.".
Аляксандар Лукашэнка пакуль што ніяк не камэнтуе сытуацыю на валютным рынку, старанна абмінае гарачую тэму і афіцыйная прапаганда. Мараторый на размовы з журналістамі наклала кіраўніцтва Нацбанку — усе запыты туды павінны накіроўвацца ў пісьмовым выглядзе. Адказ на пытаньне, якое ўсіх хвалюе сёньня, спэцыялісты абяцаюць падрыхтаваць цягам 10 дзён.