Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Памёр беларускі гісторык і літаратуразнаўца Аляксей Каўка, які напісаў падпольны «Ліст да расейскага сябра»


 Аляксей Каўка, 2012
Аляксей Каўка, 2012

Апошнім часам Аляксей Каўка жыў у Маскве, яму ішоў 87-ы год.

Пра сьмерць гісторыка і літаратуразнаўца Аляксея Каўкі паведаміў беларускі літаратуразнаўца Міхась Скобла.

Аляксей Каўка — беларускі гісторык і літаратуразнаўца, грамадзкі дзяяч. Доктар філялягічных навук (1991), кандыдат гістарычных навук (1971).

Аляксей Каўка нарадзіўся 20 верасьня 1937 году ў Ігуменскім раёне Менскай вобласьці, скончыў БДУ (1961), Акадэмію грамадзкіх навук пры ЦК КПСС (1971). 3 1954 году быў на культурна-асьветніцкай і камсамольскай працы.

У 1971-79 і 1983-87 гадах працаваў у Інстытуце эканомікі Акадэміі навук СССР, у 1979-82 гг. — прадстаўнік Саюзу савецкіх таварыстваў дружбы і культурных сувязяў з замежжам, дарадца амбасады СССР у Польшчы. 3 1987 году — галоўны рэдактар часопіса «Советское славяноведение», з 1989-га працаваў у Інстытуце сусьветнай літаратуры імя Максіма Горкага Расейскай Акадэміі навук.

Каўка дасьледаваў гісторыю Польшчы, польскага рабочага руху. 3 канца 1970-х гадоў распрацоўваў праблемы адраджэньня і станаўленьня нацыянальнай самасьвядомасьці, творчасьці Ф. Скарыны, Я. Купалы, К. Езавітава, І. Луцкевіча, В. Ластоўскага, М. Улашчыка і інш. Укладальнік літаратурна-навуковых штогоднікаў «Скарыніч» (вып. 1–3, 1991–97).

У 1976-77 гадох Каўка напісаў «Ліст да расейскага сябра», палемічны твор пра стан беларускай мовы й парушэньне моўных правоў у падсавецкай Беларусі. Гэты ліст распаўсюджаваўся самвыдатам, трапіў у Польшчу, затым — у Лёндан, дзе быў выдадзены паралельна на расейскай і ангельскай мовах у 1979 годзе.

Дзякуючы дыпляматычнаму пашпарту Аляксея Каўкі на Захад была перапраўленая паштоўка беларускага мастака Яўгена Куліка, прысьвечаная 1000-годзьдзю Беларусі (1980). Беларуская дыяспара ў ЗША надрукавала паштоўку і распаўсюдзіла яе па сьвеце. Факт выхаду такой паштоўкі стаў прадметам разбору КДБ.

Каўка таксама пераслаў на Захад рукапіс кнігі беларускага сацыёляга Алега Бембеля «Родная мова і сацыяльны прагрэс». Гэтая кніга сталася вынікам сацыялягічных дасьледаваньняў і экспэртных ацэнак статусу беларускае мовы ў БССР і сьведчыла пра палітыку КПСС у нацыянальнай сфэры. У 1985 годзе кнігу выдалі ў Лёндане на беларускай мове, яна атрымала распаўсюд сярод колаў беларускае апазыцыі. Супраць аўтара адразу распачаўся перасьлед, але пачатак перабудовы выратаваў яго.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG