Піша эўрапейскі рэдактар Радыё Свабода Рыкард Юзьвяк.
Што Швэцыя прынясе ў NATO?
NATO давялося чакаць амаль 18 месяцаў, пакуль Турцыя і Вугоршчына нарэшце дазволілі Швэцыі далучыцца да вайсковага альянсу. Нягледзячы на доўгае чаканьне, у Брусэлі назіраецца вялікае хваляваньне з нагоды прыёму 32-га чальца. Адзін дыплямат NATO сказаў Свабодзе, што сяброўства Швэцыі было «адсутнаю часткаю мазаікі», яно завяршае архітэктуру бясьпекі альянсу ў Паўночным, Арктычным і Балтыйскім рэгіёнах.
Каб зразумець гэта, дастаткова проста зірнуць на мапу. Швэцыя пятая па велічыні краіна у Эўропе — большая, чым Нямеччына — і цягнецца на 1600 кілямэтраў з поўначы на поўдзень, і з удвая даўжэйшай берагавой лініяй.
З размоваў з рознымі афіцыйнымі асобамі NATO ясна, што роля Швэцыі ў альянсе будзе канцэнтравацца ў дзьвюх асноўных сфэрах. Па-першае, гэта будзе вузлавы цэнтар вайсковай дзейнасьці ў паўночнай частцы Эўропы, які злучае Швэцыю й іншыя скандынаўскія краіны — Данію, Фінляндыю, Ісьляндыю і Нарвэгію. Упершыню ў сучаснай гісторыі яны ўсе ў адным вайсковым альянсе.
Па-другое, Швэцыя ўзмоцніць абарону трох балтыйскіх краінаў — чальцоў NATO Эстоніі, Латвіі і Літвы — надаючы ім хуткую морскую і паветраную падтрымку і павялічваючы колькасьць войскаў, напрыклад, накіраваўшы 800 афіцэраў у брыгаду NATO ў Латвіі з 2025 году.
Раней у краінах Балтыі большы акцэнт рабіўся на так званыя «сілы стрыманьня» з стратэгіяй запаволеньня руху праціўніка, а затым контратакі і вяртаньня страчанай тэрыторыі. Але пры падтрымцы Швэцыі акцэнт будзе зроблены на тым, каб не адмовіцца ні ад сантымэтра тэрыторыі.
Мабыць, самая відавочная перавага ўступленьня Швэцыі ў NATO ў тым, што Балтыйскае мора стане чымсьці накшталт «возера NATO», калі краіны-чальцы NATO ў сутнасьці атачаюць расейскі экскляў Калінінград, а таксама кантралююць паўночны і паўднёвы берагі Фінскага заліву, які вядзе да другога ў Расеі гораду Санкт-Пецярбургу.
Готлянд, найбольшы востраў у Балтыйскім моры, нечакана будзе мець ключавое значэньне. Гэта частка Швэцыі, але ўсяго за 300 кілямэтраў ад Калінінграду. На востраве разьмесьцяцца новыя вайсковыя аб’екты. Галоўны вайсковы порт на востраве пашыраць, а мясцовыя вайсковыя адзінкі, расфармаваныя шмат гадоў таму, адновяць.
Швэцыя мадэрнізуе сваю чыгуначную сетку, каб яна магла перавозіць вялікія вайсковыя грузы па краіне. Другі па велічыні горад і порт Швэцыі Гётэборг на заходнім узьбярэжжы краіны таксама павялічыць свой вайсковы патэнцыял; імаверна, ён стане галоўным цэнтрам і пунктам уезду вайсковай тэхнікі і войскаў NATO.
Швэцыя добра знаёмая з NATO і ўдзельнічае ў праграме альянсу «Партнэрства дзеля міру» (ПРМ) з 1994 году, праз 20 гадоў стаўшы партнэрам у пашыраных магчымасьцях (EOP) вайсковага альянсу. Гэта азначала глыбейшую супрацу, рэгулярныя сумесныя вучэньні і большую сумяшчальнасьць з заходнім альянсам.
Швэцыя ўжо дасягнула жаданай мэты NATO: яна выдаткоўвае не менш за 2 працэнты валавога ўнутранага прадукту на абарону, гэта дасягненьне, якога яшчэ ня маюць многія чальцы Альянсу. Стакгольм падпісаў са Злучанымі Штатамі ў сьнежні 2023 году Пагадненьне аб супрацы ў галіне абароны (DCA), якое дазволіць разьмяшчаць вайсковую тэхніку і войскі ЗША на тэрыторыі Швэцыі. Але гэтаксама як і іншыя паўночныя чальцы NATO, Швэцыя не будзе разьмяшчаць ядзерную зброю або пастаянныя базы NATO.
Некаторыя відавочныя слабасьці
Колькасьць швэдзкіх войскаў адносна невялікая, іх 38 000 чалавек, і павелічэньне можа выявіцца надта дарагім. Краіне таксама не хапае буйных морскіх сродкаў, такіх як вялікія лінейныя караблі, яна больш абапіраецца на меншыя карвэты, слабейшыя ў супрацьпаветранай абароне.
Паўночны/Балтыйскі рэгіён будзе падзелены паміж двума асобнымі Абʼяднанымі камандаваньнямі сілаў. Швэцыя далучыцца да Даніі, Фінляндыі і балтыйскай тройкі пад камандаваньнем NATO з штаб-кватэрай у Брунсюме, Нідэрлянды, у той час як Нарвэгія знаходзіцца пад камандаваньнем у Норфалку, штат Вірджынія, ЗША, якое займаецца галоўным чынам пытаньнямі бясьпекі ў Атлянтыцы. З размовы з афіцыйнымі асобамі NATO, знаёмымі з пытаньнем, вынікае, што для Альянсу было сымбалічна важна не «разразаць» Балтыйскае мора на дзьве часткі, пакінуўшы Эстонію, Латвію і Літву з аднаго боку і Швэцыю з другога.
Нязручны нэўтралітэт Швэцыі
Для многіх уступленьне Швэцыі ў NATO — простая рэч. Моцная і надзейная дэмакратыя, якой пагражае ўсё больш ваяўнічая Расея, далучаецца да клюбу, у які ўваходзяць яе паўночныя сёстры — Данія, Ісьляндыя і Нарвэгія — з моманту заснаваньня Альянсу ў 1949 годзе. Фінляндыя далучылася ў 2023 годзе. Гэта ўсё праўда, але далучэньне Швэцыі таксама стала гістарычным момантам — магчыма, нават важнейшым, чым далучэньне Фінляндыі. З прычыны доўгай мяжы з Расеяй рукі Фінляндыі заўсёды былі зьвязаныя ў галіне замежнай палітыкі і абароны. Незалежна ад таго, знаходзіцца яна ў NATO ці ня ў NATO, мэта Фінляндыі відавочная: абараніць сябе ад Расеі. Таму краіна мае немалую армію і ўсеагульны мужчынскі прызыў. Для Фінляндыі ўступленьне ў NATO было бонусам. Як ананімна прызнаўся адзін фінскі дыплямат, Фінляндыя была «заўсёды гатовая сутыкнуцца з магчымай расейскай атакай адна». Затым дыплямат дадаў: «Але з NATO мы можам зьнянацку разьлічваць на іншых».
Варыянт сяброўства ў альянсе не заўсёды быў прымальны для Хэльсынкі, бо NATO традыцыйна разглядала нэўтралітэт краіны як жыцьцёва важны фактар, які спрыяе рэгіянальнай стабільнасьці. Усё зьмянілася ў лютым 2022 году, калі Расея пачала поўнамаштабную атаку на Ўкраіну і Крэмль папярэдзіў, што NATO ня можа прыняць новых чальцоў, асабліва тых, якіх Масква лічыла сваім заднім падворкам. Аднак Швэцыя, верагодна, заўсёды магла быць сябрам NATO.
Гістарычна афіцыйнай прычынай адмовы ад далучэньня было тое, што NATO не пакіне Фінляндыю самотным буфэрам паміж заходнім альянсам і Савецкім Саюзам. Таму, калі Фінляндыя пачала грукаць у дзьверы NATO вясной 2022 году, для Стакгольму рашэньне было прынятае. Быць адзінай дзяржавай — ня сябрам NATO вакол Балтыйскага мора (з выняткам Расеі, вядома) не было б прывабнай пэрспэктывай для Швэцыі.
