Дзесяць гадоў таму, 19 сьнежня 2010 году, адбыліся ня проста шэсьце, мітынг і разгон дэманстрантаў. У той вечар улада ажыцьцявіла карную акцыю застрашэньня, ужываючы нематываваную жорсткасьць да мірных пратэстоўцаў і асэнсавана хапаючы выпадковых мінакоў далёка ад месца пратэсту. Празь дзесяць гадоў рэжым зноў выкарыстаў такую ж тактыку, але ўжо без ранейшага плёну.
Сьцісла
- 19 сьнежня 2010 году ўлада зладзіла першую карную апэрацыю, скіраваную ня столькі на разгон пратэсту, колькі на застрашваньне грамадзянаў.
- Плошча 2010 году сталася апошняй буйной акцыяй «старой апазыцыі».
- Улада разьлічвала, што «зачысьціла» грамадзкую прастору ад актывістаў. Але раптам нечакана выйшла новая генэрацыя — з маўклівымі акцыямі пратэсту.
- Падобна, у 2020 годзе Лукашэнка разьлічваў паўтарыць Плошчу-2010 і за два дні зьнішчыць пратэст, каб пасьля дадушыць актывістаў. Але новая генэрацыя грамадзянаў сталася нечакана масавай і ўпартай.
Нават вэтэраны пратэставага руху Беларусі вылучаюць падзеі канца 2010-га — пачатку 2011-га ў асобную зьяву. Было такое адчуваньне, што ўлада намагалася «канчаткова вырашыць апазыцыйнае пытаньне». Раз і назаўсёды зьнішчыць любыя спробы публічна апаніраваць Лукашэнку.
Увечары 19 сьнежня 2010 году, пасьля заканчэньня чарговых «выбараў Лукашэнкі», на плошчы Незалежнасьці АМАП і ўнутраныя войскі ажыцьцявілі сапраўдную карную апэрацыю застрашэньня: нематывавана жорстка білі мірных пратэстоўцаў, якія ўжо разыходзіліся. Мэтанакіравана рабілі аблавы на людзей за кілямэтар — два ад месца мітынгу. Падобная жорсткасьць паўтарылася на наступны дзень, калі людзі спрабавалі сабрацца ў цэнтры.
Пасьля на працягу яшчэ больш як двух месяцаў рабілася «зачыстка» грамадзка-палітычных актывістаў. Большасьць кандыдатаў на прэзыдэнта і сябры іх камандаў апынуліся за кратамі. Па ўсёй Беларусі затрымалі каля 900 чалавек, зь іх каля 600-700 у Менску. Беларусь была адкінутая ад нармальных стасункаў з Захадам на гады назад. І яшчэ больш загразла ў «саюзьніцтве» з Расеяй.
На плошчы Незалежнасьці я ў той вечар апынуўся ў самым цэнтры натоўпу. Пра «штурм» Дому ўраду зь біцьцём шкляных дзьвярэй і вокнаў я дазнаўся толькі на наступны дзень з навінаў БТ. Такі гэта быў нячутны і нябачны «захоп улады». Менавіта «спробай захопу ўлады» тлумачылі сваю жорсткасьць «сілавікі». Хоць правакацыя была відавочная. У самім Доме ўраду ўжо сядзела засада, а гучнага працэсу над «нападнікамі» пазьней не было. У паветры дагэтуль вісіць пытаньне без адказу: хто заказаў і хто арганізаваў правакацыі і наступны жорсткі сцэнар?
Але быў і пазытыўны вынік, які разьвіваўся ўсе наступныя дзесяць гадоў — масавая самаарганізацыя ў справе дапамогі затрыманым. Пасьля ня раз беларусы арганізоўваліся праз інтэрнэт для вырашэньня агульных праблемаў. Карані ўзьнікненьня грамадзянскай супольнасьці праз дваравыя тэлеграм-каналы 2020 году я бачу там — у 2010-м.
Пакуль гартавалася будучая грамадзянская супольнасьць, а ўлады палявалі на актывістаў «старой апазыцыі», краіну ахапіў эканамічны крызіс, які абваліў курс беларускага рубля амаль у тры разы. Вясной 2011-га праз сацыяльныя сеткі арганізаваліся тысячы маладых людзей, якія выйшлі на маўклівыя акцыі пратэсту. Высьветлілася, што трапіць на «суткі» можна толькі за плясканьне ў далоні. Мяркую, з тых юнакоў вырасла ядро пратэстоўцаў 2020 году.
Летам 2020 году Лукашэнка прыгразіў «разабрацца» з усімі пасьля выбараў. Усе разумелі, што людзі выйдуць на пратэст. Я ўпэўнены, што невераемна непрапарцыйнае ўжываньне сілы супраць людзей было матрыцай 2010 году. За дзень-два прыдушыць пратэст — і далей працягваць паляваньне на актывістаў, пачатае яшчэ да «выбараў».
Так, як у 2010-м, не атрымалася. Людзі самі зьдзівіліся, як шмат іх выйшла ў першую нядзелю пасьля «выбараў» і вар’яцкай карнай апэрацыі 9–12 жніўня. А пасьля яшчэ больш, пасьля яшчэ — да паўмільёна чалавек па ўсёй краіне. Памнажайце на дзесяць — вось і прыблізная колькасьць «апазыцыйна настроеных грамадзянаў».
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
