Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Першы выступ Беларускага свабоднага тэатру ў Кіеве прайшоў з аншлягам


Сёньня акторы «Беларускага свабоднага тэатру» зноў выйдуць на сцэну Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатру імя Івана Франка ў Кіеве.

Напярэдадні ўкраінская аўдыторыя доўга не адпускала актораў, дзякуючы трывалымі воплескамі за спэктакль «Burning Doors» («Палаючыя дзьверы»). Нягледзячы на даволі сьціплую рэклямную кампанію гастроляў Беларускага свабоднага тэатру ў Кіеве і дастаткова дарагія квіткі, тэатральная заля была запоўнена ўшчыльную.

«Брава» ад украінскіх гледачоў Беларускаму тэатру
«Брава» ад украінскіх гледачоў Беларускаму тэатру

У спэктаклі апавядаюцца гісторыі трох дзеячаў культуры, якія апынуліся ў турме — актывісткі фэмінісцкага панк-гурту Pussy Riot Марыі Алёхінай, расейскага мастака Пятра Паўленскага і ўкраінскага кінарэжысэра Алега Сянцова.

Беларусы не для Беларусі

За два гады ад моманту стварэньня пастаноўку пабачылі на чатырох кантынэнтах у 40 краінах. І паўсюль яна выклікала пазытыўныя водгукі. Газэта The New York Times прызнала яе трэцяй найбольшай тэатральнай падзеяй 2017 году ў Амэрыцы.

Мастацкая кіраўніца тэатру Натальля Каляда і музыка гурту «Бумбокс» Андрэй Хлыўнюк у Вярхоўнай Радзе Ўкраіны распавядаюць аб спэктаклі
Мастацкая кіраўніца тэатру Натальля Каляда і музыка гурту «Бумбокс» Андрэй Хлыўнюк у Вярхоўнай Радзе Ўкраіны распавядаюць аб спэктаклі

У Беларусі гэты спэктакль наўрад ці можна будзе пабачыць. «Улада Беларусі не гатовая да гэтага — нам па-ранейшаму ніхто не дазваляе ня тое, каб адыграць гэты спэктакль, нам не дазваляюць арандаваць памяшканьне, прадаваць квіткі. Усё пад забаронай. У Беларусі нічога не мяняецца. Мне здаецца, што пэўную лібэралізацыю бачаць толькі эўрапейцы, для нас яе няма. Мы па-за гэтым працэсам», — кажа заснавальнік тэатру і рэжысэр-пастаноўнік спэктаклю Мікалай Халезін.

На мяжы магчымасьцяў

Спэктакль пабудаваны на рэальных гісторыях і выказваньнях герояў, прадстаўленых незвычайнымі тэатральнымі сродкамі. Мастацкая кіраўніца тэатру Натальля Каляда называе іх інавацыйнымі: «Беларускі свабодны тэатар працуе на пэўнай тэатральнай мове, і вядомы ў сьвеце сваёй тэатральнай эстэтыкай. Мы ўнікальныя тым, што адначасова са спэктаклямі ажыцьцяўляем сацыяльныя кампаніі на тыя тэмы, пра якія апавядаем у нашых спэктаклях. Гэта наша роля ствараць мастацтва, паралельна застаючыся людзьмі, якіх турбуе сытуацыя з правамі чалавека».

Паказ спэктаклю ва Ўкраіне адбываецца ў межах міжнароднай кампаніі «Вызваліць Сянцова».

Акторы кожную хвіліну у сваіх ролях дэманструюць мяжу фізычных магчымасьцяў — калі яны знаходзяцца на допытах у сьледчых, у камэрах ці пад катаваньнямі. І такія ж адчуваньні «мяжы» выклікаюць у гледача. Разам з інавацыямі аўтары спэктаклю выкарыстоўваюць і натуралістычныя вобразы: акторы на сцэне агаляюцца і карыстаюцца нецэнзурнай лексыкай. Так выглядаюць сапраўдныя умовы, у якіх знаходзяцца зьняволеныя. «Спэктакль цяжкі, але выклікае захапленьне», — кажуць гледачы пасьля заканчэньня паказу.

Адна са сцэн спэктаклю пра гісторыю Марыі Алёхінай
Адна са сцэн спэктаклю пра гісторыю Марыі Алёхінай

Міністру інфраструктуры Ўкраіны Ўладзімеру Амеляну спэктакль парэкамэндавалі сябры, якія бачылі яго на сцэне ў Нью-Ёрку. «Мы не пашкадавалі ніводнай сэкунды, што прыйшлі на спэктакль», — кажа ён, прадстаўляючы сваю жонку Сьвятлану.

І дадае, жартуючы: «Гэтая тэматыка цяпер блізкая і мне, улічваючы расьсьледаваньне, якое праводзіцца ў дачыненьні да мяне». Антыкарупцыйныя органы Ўкраіны абвінавачваюць Уладзімера Амеляна у незаконным узбагачэньні. Расьсьледаваньне ўжо завершана і неўзабаве справу перададуць у суд.

«То трэба быць гатовым да ўсяго. Трэба не баяцца і ісьці наперад. Вельмі важна, што менавіта гэтая думка праводзіцца праз увесь спэктакль. Калі ты ўпэўнены ў сваёй праваце — ня спыняйся і цябе нічога ня спыніць, ты пераможаш. Гэта страшны лёс кожнага чалавека, які праходзіць і праз цябе — пакуты ня толькі маральныя, а й фізычныя. Яны ня ведаюць, што будзе заўтра. Але яны не пабаяліся, пайшлі ў гэтую невядомасьць дзеля сваёй ідэі і перамаглі», — кажа ўкраінскі міністар.

У ролі Алёхінай — сама Алёхіна

Ролю Марыі Алёхінай, якая амаль два гады адседзела ў турме за панк-малебен у маскоўскім храме Хрыста Збавіцеля, выконвае сама Марыя Алёхіна. Ёй, дарэчы, гледачы ў межах спэктаклю маглі паставіць пытаньні: аўтары пастаноўкі задзейнічалі інтэрактыўную складавую і ўвялі ў ягоную канву невялікі «глядацкі» брыфінг. Што дазволіла не зламацца і як выратаваць Алега Сянцова — галоўнае, што цікавіла гледачоў.

Расейскі мастак Пётар Паўленскі трапіў пад перасьлед ў выніку некалькіх акцыяў — каб патрымаць удзельніц панк-гурта Pussy Riot, ён зашываў сабе рот, а пазьней — за падпал дзьвярэй у будынку Фэдэральнай службы бясьпекі Расеі (паводле гэтай акцыі і абрана назва спэктаклю). Пад час трыманьня пад вартай яго неаднойчы накіроўвалі ў псыхлякарню на экспэртызу.

І Марыю Алёхіну, і Пятра Паўленскага вызвалілі паводле амністыі.

З адкрытым фіналам застаецца гісторыя ўкраінскага рэжысэра Алега Сянцова, які адбывае ў Расеі 20-гадовы турэмны тэрмін паводле абвінавачваньня ў тэрарызьме. На знак пратэсту ён 145 дзён трымаў галадоўку, якая стала адным з найбольш трывалых «галодных» пратэстаў у сусьветнай гісторыі палітычнай барацьбы.
«Тое, што зараз адбываецца з Алегам перайшло для нас ужо ў сацыяльную місію, з агульнай — у асабістую. Гэта наш асабісты выклік. Нам трэба яго вызваліць. Алег — гэта той кручок, які можа выцягнуць ўсіх. Калі вызвалім Алега — вызвалім ўсіх», — перакананы рэжысэр Мікалай Халезін.

Плянавалі іншы спэктакль

Беларускі свабодны тэатар ёсьць выключна тэатральнаю зьяваю, пераконваюць ягоныя заснавальнікі, але глебай для спэктакляў яны абіраюць рэальныя сытуацыі ў галіне правоў чалавека.

«Першапачаткова мы хацелі рабіць спэктакль, які называўся б "Менскі працэс" — пра менскія пагадненьні і ўвесь бруд, што ў іх прысутнічае. Але мы вырашылі, што нам цікавей абраць іншую місію. Мы не жадаем гаварыць пра бруд у палітыцы, хаця мы аб гэтым ведаем — у нас велізарная колькасьць інсайдэрскай інфармацыі. І гэтыя дыялёгі, вы не паверыце, колькі ў іх сапраўднага. Усё гэта апавядалі людзі, якія знаходзяцца ў сярэдзіне працэсу», — кажа Мікалай Халезін.

Паводле яго, цяпер Беларускі свабодны тэатар плянуе нарошчваць супольныя з Украінай творчыя праекты. Налета адбудзецца прэм’ера дакумэнтальнага фільма Return Ticket — ён ствараецца пры дапамозе Міжнароднай асацыяцыі журналістаў, каб прыцягнуць увагу ўсясьветнай супольнасьці да палітычных вязьняў Крамля. У ліпені ўкраінскі гурт «Бумбокс» і Беларускі Свабодны тэатар зладзілі акцыю на мяжы з Крымам «Канцэрт для скрадзенай зямлі». Дарэчы, прыбытак ад продажу квіткоў на кіеўскі спэктакль «Палаючыя дзьверы» будуць перададзеныя сваякам украінцаў, якія знаходзяцца ў расейскіх турмах.

«Калі нас ня хоча бачыць беларускі ўрад, мы гатовыя працаваць з Украінай і прыкласьці ўсе намаганьні, каб дапамагчы краіне ў тэатральным сэнсе інтэгравацца ў Эўрапейскі Зьвяз. Калі Ўкраіна ў нас зацікаўленая, мы гатовыя працаваць тут. А беларусы будуць, як і раней, на канцэрты Ляпіса Трубяцкога езьдзіць ва Ўкраіну. Але мы ж ставім і ў Менску па 3-4 спэктаклі на тыдзень. Ну і што, што падпольна? Затое гараж, у якім мы граем — гэта самая вядомая ў сьвеце тэатральная прастора Беларусі», — тлумачыць Мікалай Халезін.

Рэжысэр мяркуе, што адказнасьць перад украінскімі глядачамі іншая: «У Нью-Ёрку, Лёндане, Мэльбурне ці Гамбургу — адно ўспрыманьне. Там людзі ўспрымаюць гісторыю, слухаюць яе і ўнікаюць. Яны сьмяюцца, засмучаюцца, але яны глядзяць, як назіральнікі. Ва Ўкраіне адказнасьць у тысячу разоў вышэй, таму што гэтым людзям немагчыма схлусіць — гэта іхная гісторыя. Калі б зманілі — ніхто б ня пляскаў стоячы. Гэта іншая размова і іншая гісторыя. Сёньня на спэктаклі не было сьмеху. Я бачыў, як людзі пырскалі ў кулак і зноў вярталіся ў свае эмоцыі. Яны пакуль ня могуць дазволіць сабе сьмяяцца з гэтага. Яны сканцэнтраваныя, удзячныя за спэктакль, але яны будуць глядзець яго па іншаму, таму што гэты спэктакль пра іх. У гэты спэктакль мы не ўпісалі ніводнага свайго слова. Гэта ўсё чыстая праўда».

Зьменшыць пагрозы праз тэатар

Адначасова тэатар распрацоўвае і беларускую тэматыку.
«Цяпер мы праводзім кампанію за роўныя правы ЛГБТ-супольнасьці ў Беларусі, апошні раз нашых студэнтаў арыштоўвалі ў чэрвені за правядзеньне мастацкай акцыі. І працягваем увесь час распрацоўваць тыя тэмы, якія ёсьць закрытымі ня толькі для беларускага грамадзтва, але і для іншых», — дадае Натальля Каляда.

Андрэй Хлыўнюк, Натальля Каляда і дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны — Мустафа Наем ды Сяргей Лешчанка
Андрэй Хлыўнюк, Натальля Каляда і дэпутаты Вярхоўнай рады Ўкраіны — Мустафа Наем ды Сяргей Лешчанка

«Нам нецікава быць закрытай сыстэмай. Калі мы будзем апавядаць толькі аб адной краіне, то ня зможам вырашыць праблемы, што сёньня існуюць у сьвеце. Бо ўсё ўзаемазьвязана! Цяпер неабходна гаварыць аб геапалітычным вузьле — Расея, Украіна, Беларусь, бо тое, што цяпер робіць Расея на чале з Пуціным — гэта пагроза ня толькі для Ўкраіны ці для Беларусі. Гэта пагроза для ўсяго сьвету», — падкрэсьліла мастацкая кіраўніца Беларускага свабоднага тэатру.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG