За 9 год Надзея Кандрусевіч выдала каля 20 беларускіх перакладаў швэдзкіх дзіцячых кніг. Каб ня быць абмежаванай плянамі іншых выдавецтваў, сёлета яна заснавала ўласнае — «KOSKA». У пятніцу, 18 траўня, на выставе Швэдзкай дзіцячай акадэміі «Ўра дзіцячай кнізе!» яна прэзэнтуе адразу два новыя пераклады кніг з сэрыі пра Маму Му. Чаму менавіта швэдзкія дзіцячыя кнігі часьцей за ўсё перакладаюцца ў Беларусі і навошта жыхары Расеі замаўляюць беларускамоўныя пераклады — пра гэта Свабодзе распавяла Надзея Кандрусевіч.
Стэфан Эрыксан прапанаваў перакласьці першую кнігу
Неймаверны інтарэс да Швэцыі і швэдзкай культуры ў многіх беларусаў пачаўся са Стэфана Эрыксана — швэдзкага амбасадара ў Беларусі. Пасьля пераводу ў Менск у 2005 годзе ён хутка вывучыў мову і публічна выступаў толькі па-беларуску.
Надзея Кандрусевіч пачала вучыць швэдзкую яшчэ ў «даэрыксанаўскія» часы — гэта была яе трэцяя замежная мова ў Менскім дзяржаўным лінгвістычным унівэрсытэце. Ужо тады яна мела перакладчыцкія задумы.
«Гэта было хутчэй дзіцячае ўяўленьне пра пераклады. Мне была цікавая дзіцячая літаратура. Хацелася перакласьці „Карлсана“ і „Піпі доўгуюпанчоху“. Бо Швэцыя — гэта заўжды нешта прыгожае і незвычайнае», — кажа Надзея.
Потым яна трапіла на заняткі па перакладах пры Швэдзкім цэнтры ў Менску, дзе пераклала першы мастацкі твор — урывак са зборніка швэдзкіх пісьменьнікаў і паэтаў.
«Я адчула смак перакладу», — кажа Надзея.
Падумала, што было б клясна некалі перакласьці казкі Нурдквіста. Тады гэта былі толькі мары
На перакладчыцкіх майстэрнях яна пазнаёмілася са Стэфанам Эрыксанам. Праз два гады ён прапанаваў Надзеі ўзяцца за беларускі пераклад швэдзкай дзіцячай кніжкі «Малы і Мядзьведзік». У выдавецтве «Літаратура і мастацтва» праект курыравала Алена Масла. Да таго часу са швэдзкіх дзіцячых кніг па-беларуску было толькі тры: «Карлсан, які жыве на даху», «Піпі доўгаяпанчоха» і «Ўсе нашы дзеці з Булербю». З расейскай мовы была перакладзеная кніга «Браты Львінае Сэрца».
На прэзэнтацыю Надзеінага перакладу кнігі «Малы і Мядзьведзік» у 2011 годзе ў Беларусь прыехала аўтарка — швэдзкая пісьменьніца Юя Вісландэр.
«Тады я стала сур’ёзна цікавіцца швэдзкай літаратурай, — кажа Надзея. — Уразіў Свэн Нурдквіст і ягоныя казкі пра Пэтсана і Фіндуса. Падумала, што было б клясна некалі яго перакласьці. Тады гэта былі толькі мары».
Беларускія пераклады замаўлялі фанаты «Мамы Му» з Масквы
Ад таго часу ў Надзеі Кандрусевіч штогод выходзілі пераклады спачатку кніг Юі Вісландэр пра Маму Му, а потым і таго самага Свэна Нурдквіста. Надзея ведае таксама ангельскую і італьянскую мовы, але засяродзілася менавіта на перакладах швэдзкіх аўтараў.
«Сёньня швэдзкая дзіцячая літаратура — самая багатая ў сьвеце. Штогод у Швэцыі выходзіць больш за 2,5 тысячы дзіцячых кніг. І гэта без уліку перакладных на швэдзкую мову», — кажа перакладчыца.
Бум дзіцячай літаратуры ў Швэцыі, кажа яна, пачаўся ў сярэдзіне 20 стагодзьдзя. Ён быў зьвязаны з выхадам кніг Астрыд Ліндгрэн. Пісьменьніца перакуліла ўяўленьне грамадзтва пра тое, якой можа быць дзіцячая літаратура.
«У сваіх кнігах яна глядзіць на сьвет вачыма дзіцяці, — кажа Надзея. — Усе пісьменьнікі Швэцыі сталі пісаць у тым жа рэчышчы. І швэдзкая літаратура перакладаецца ня толькі на беларускую мову, але на 30 моваў сьвету».
Большасьць швэдзкіх дзіцячых кніг у беларускіх крамах — гэта пераклады на расейскую мову тых жа Вісландэр і Нурдквіста. Расейскія выдавецтвы выдаюць большыя наклады, а таму іхнія кнігі аказваюцца таньнейшымі за беларускія. Максымальны тыраж беларускіх перакладаў дагэтуль — 2,5 тысячы асобнікаў. У Расеі аналягічныя кнігі выходзяць у 10 тысячах асобнікаў. А таму іхні сабекошт атрымліваецца прынамсі ў два разы меншы.
«Канкурэнцыю мне складаюць ня нашыя выдавецтвы, якія друкуюць дзіцячыя кнігі, а расейскія. У той жа час мы плывем у адным чоўне і выдаём кнігі, якія любім. У мяне добрыя адносіны зь людзьмі, якія працуюць у расейскім выдавецтве Albus Corvus, напрыклад», — кажа Надзея.
Але ёсьць спосаб, як канкураваць зь імі і зацікавіць чытача беларускімі перакладамі. Трэба проста выдаваць пераклады новых кніг раней за расейцаў. У Беларусі шмат фанатаў Мамы Му, а таксама Пэтсана зь Фіндусам. І яны будуць набываць кнігі незалежна ад мовы. Таму першай кнігай пра Маму Му на беларускай мове была самая сьвежая на той час — «Мама Му чытае».
«Тады яшчэ не было перакладу на расейскую, і беларускую кнігу замаўлялі нават расейскамоўныя фанаты з Масквы», — кажа Надзея.
У Беларусі няма ніводнага незалежнага выдавецтва, якое б выпускала толькі дзіцячыя кнігі па-беларуску
Па словах Надзеі, апошнім часам на беларускую мову якраз са швэдзкай перакладаецца найбольш дзіцячых кніг. А з адкрыцьцём уласнага выдавецтва швэдзкіх кніг па-беларуску будзе выходзіць яшчэ больш. Прынамсі, так спадзяецца Надзея. Тым больш што перакладчыкаў са швэдзкай на беларускую ня так мала.
«Я ўжо складаю асобны сьпіс для іншых перакладчыкаў. У швэдзкай літаратуры проста мора кніг, якія мне было б цікава выдаць па-беларуску. Пачынаючы ад кніг-кардонак для самых маленькіх, канчаючы падлеткавай літаратурай», — кажа Надзея.
У сярэднім ад задумы перакласьці да выхаду павінна праходзіць ня больш за тры месяцы. Раней гэтыя тэрміны зацягваліся. Да таго ж дзіцячыя кнігі ніколі не былі ў прыярытэце ў выдаўцоў.
Складаю асобны сьпіс для іншых перакладчыкаў. У швэдзкай літаратуры мора кніг, якія было б цікава выдаць па-беларуску.
«Няма ў Беларусі ніводнага незалежнага выдавецтва, якое займалася б толькі выпускам дзіцячых кніг па-беларуску. Мне акурат цікава паспрабаваць сябе ў такой вузкай нішы».
Але ці будуць купляць у Беларусі так шмат дзіцячых кніг? Надзея кажа, што ўсясьветна вядомыя кнігі раскупляюць хутка. Некаторыя — за пару месяцаў. Ёсьць некалькі кніг, якіх ужо не знайсьці ў продажы ў ніводнай кнігарні. Таму ёсьць задума перавыдаваць некаторыя бэстсэлеры.
«Але спачатку ўсё ж новыя кнігі буду выдаваць. Калі сапраўды будзе цікавасьць і попыт на ранейшыя пераклады, буду і іх таксама выдаваць», — кажа Надзея.
Дзякуючы перакладным кнігам беларуская дзіцячая літаратура цяпер на ўздыме
Ужо сёньня гатовыя да друку зь дзясятак перакладаў з сэрыі «Мама Му», «Пэтсан і Фіндус» і кнігі Сары Лундбэрг. Першая кніга Лундбэрг «Віта Белая Крэска і Эйвінд» выходзіла ў 2014 годзе. Гэта найбольш сучасная швэдзкая пісьменьніца з тых, каго перакладала Надзея Кандрусевіч. І менавіта гэтая кніга прадавалася горш за ўсе.
«Кнігу неадназначна ўспрынялі. Бацькі казалі, што гэтыя малюнкі — трошкі страшнаватыя. Гэта паказвае, што мы дзесьці не дарасьлі да ўспрыманьня. Але разам з тым вельмі шмат дзяцей і бацькоў, якія чакаюць працягу і пішуць мне».
Пры гэтым Надзея падкрэсьлівае, што ейныя пераклады пакуль закрываюць толькі невялікую нішу ў дзіцячай літаратуры. Дагэтуль вельмі мала кніг для падлеткаў. І для самых малых дзяцей. З кніг-кардонак па-беларуску яна бачыла толькі азбуку і Біблію.
Бракуе кніг на сучаснай мове і на сучасныя тэмы. Падлеткавая літаратура — залатая жыла
«Бракуе кніг на сучаснай мове і на сучасныя тэмы. Мне падаецца, падлеткавая літаратура — залатая жыла. Я з задавальненьнем перакладала б такую літаратуру са швэдзкай».
Надзея дадае, што пераклады моцна абуджаюць цікавасьць чытачоў і да беларускіх аўтараў.
«Беларуская дзіцячая літаратура цяпер на ўздыме. Я думаю, цяперашняя цікавасьць да дзіцячай літаратуры па-беларуску — гэта не ў апошнюю чаргу дзякуючы перакладным кнігам, якія выходзяць па-беларуску», — лічыць Надзея.
