Габрэі ня пройдуць!

Журналіст «Эхо Москвы» і палітычны публіцыст Мацьвей Ганапольскі —пра сытуацыю вакол прызначэньня прэм’ер-міністра Ўкраіны.


Я тут павінен камэнтар на адну тэму напісаць.

Але я ня ведаю, як пра гэта пісаць.

Разумееце, камэнтар павінен быць пра самае важнае — такое ў мяне заданьне. А як пісаць пра гэта самае важнае, калі ня ведаеш, як пра гэта напісаць?

Але давайце я паспрабую, а вы зразумееце, чаму з гэтым праблема.

Справа ў тым, што напісаць я павінен пра нацыянальнае пытаньне.

Дакладней, пра габрэяў.

Толькі не сьпяшайцеся падскокваць, я нічога распальваць не зьбіраюся. І абараняць габрэяў не зьбіраюся. Яшчэ задоўга да зьяўленьня Цукерберга зь яго «Фэйсбукам» і анэкдота, што сказаць «дзякуй» трэба ня толькі яму, але і любому Цукербергу, габрэйскі пытаньне, як мне здаецца, у Расеі ўжо было даўно зьнятае.

Але мне так толькі здалося.

Ведаеце, я выдатна памятаю антысэмітызм савецкага часу. Памятаю квоты ў ВНУ для габрэяў, памятаю першыя спробы габрэяў зьяжджаць у Ізраіль і жудасную вэрхал, падняты брэжнеўскім рэжымам вакол гэтага.

Памятаю, як ладзіліся публічныя суды над тымі, хто пажадаў зьехаць. Да прыкладу, бацькі маёй сяброўкі тады, у 1970-х, напісалі заяву на эміграцыю. Так у школе, дзе яна вучылася, зладзілі «сход ганьбы», дзе дзяўчыне-васьміклясьніцы зрабілі прачуханку і абвінавацілі яе ў здрадзе. Выступілі яе сяброўкі і сказалі, што больш зь ёй не сябруюць. Асабліва крычала дырэктарка. Яна запатрабавала адлічыць дзяўчынку са школы. Фінал быў такі: яе ў школе пакінулі, сяброўкі пасьля сходу пайшлі зь ёй шпацыраваць, а дырэктарка, як потым стала вядома, крычала так гучна, таму што яе сын ужо падаў заяву на выезд, а ёй пагражалі звальненьнем.

Ужо потым, калі Саюз разваліўся, у адным з інтэрвію нейкага старога былога члена Палітбюро я прачытаў, што дзяржава адмыслова абмяжоўвала паступленьне габрэяў у ВНУ і іх прасоўваньне па службе. Пры гэтым называлася дзіўная прычына: габрэяў ратавалі ад народнага гневу. Гэты стары ў інтэрвію тлумачыў, што ў Палітбюро былі ўпэўненыя, што народ расейскі — суцэльны антысэміт. Яны там праводзілі нейкія таемныя апытаньні, і яны паказвалі, што калі габрэяў будзе занадта відаць і чуваць, дык пачнуцца пагромы.

Аднак СССР абрынуўся і раптам высьветлілася, што ў новай Расеі ніякага антысэмітызму няма. Гэта значыць ён ёсьць, але я б яго назваў рэліктавы — з такой жа стараннасьцю ня любяць каўказцаў і розных чужынцаў наогул. Такі рэліктавы антысэмітызм я назіраў у кожнай краіне на Захадзе. Гэта значыць, калі дзяржава не падтрымлівае антысэмітызм, то ён згасае.

Але гэта калі не падтрымлівае. Аднак высьветлілася, што падтрымлівае, прычым антысэмітызм публічны. І выкарыстоўваецца ён у патрыятычных мэтах — для барацьбы з Украінай.

Упершыню гэта здарылася падчас прэзыдэнцкіх выбараў ва Ўкраіне. Распавядаючы ў папулярнай расейскай аналітычнай праграме пра Парашэнку, вядомы вядучы, тлумачачы, што ён, Парашэнка, фашыст, пацікавіўся, як ён можа падтрымліваць гэты фашызм, калі сам габрэй па гэткім прозьвішчы. Мэта пасажу была цалкам зразумелая — узбудзіць у суседняй дзяржаве антысэміцкую хвалю супраць Парашэнкі.

Не атрымалася — ён стаў прэзыдэнтам.

Потым было яшчэ некалькі падобных выпадкаў, заўсёды з адной прыметай: той, хто падымаўся ў кіеўскай герархіі і прэтэндаваў на ўладу, той — як бы выпадкова — на расейскім тэлебачаньні называўся габрэем.

Але ўкраінскае грамадзтва на гэта не вялося. Зараз у ім ўзровень ксэнафобіі мінімальны, а старшыня парлямэнту наогул па прозьвішчы Гройсман.

І вось, як мы ведаем, гэты Гройсман павінен стаць прэм’ер-міністрам. І канал «Расея 24» вырашае адукаваць расейскую, а таксама ўкраінскую аўдыторыю, дзе зрэдку гэты канал бачна, інфармацыяй пра кандыдата. І прывабная вядучая абвяшчае: «Прэм’ер-міністрам Украіны можа стаць Уладзімір Гройсман. Што пра яго вядома? Габрэй. 38 гадоў. Фігура несамастойная».

Што хацелі сказаць у першую чаргу, тое сказалі. А хацелі сказаць: «Гэй, украінцы, вы чаго там, нечага аб’еліся?! У вас жа прэм’ерам можа стаць габрэй!» Але і сваіх расейцаў не забыліся: «Уяўляеце, расейцы, у гэтых фашыстаў габрэй можа стаць прэм’ерам! Дзякуй богу, што ў нас такога быць ня можа!»

Мая добрая сяброўка, журналіст «Свабоды» Алена Рыкаўцава дасьціпна з гэтай нагоды напісала: у адпаведнасьці з падобнымі прыярытэтамі, наступная навіна будзе гучаць так — «Прэм’ер-міністрам Украіны стаў габрэй Гройсман».

Вось я і распавёў вам гэтую ганебную гісторыю.

Цяпер, як належыць, павінна быць нейкая выснова, нейкая мараль.

Я ня ведаю, якая тут мараль.

Мы з вамі ведаем Дзесяць запаведзяў, Канстытуцыю, Маральны кодэкс будаўніка камунізму і іншыя нормы паводзінаў. Але ў іх нідзе вы ня знойдзеце фразу «не распальваць міжнацыянальную варожасьць». Гэтай фразы няма не таму, што забыліся, а таму што гэта базавыя паводзіны чалавека. Гэта як паесьці або паспаць. Там жа не напісана «Еш тры разы на дзень і не забудзься пачысьціць зубы перад сном». Нейкія рэчы павінны выконвацца па змоўчваньні, ці ня так? Асабліва ў краіне, дзе, як пішуць у энцыкляпэдыях, пражываюць сто дваццаць чатыры нацыянальнасьці, а насельніцтва і так няроўна дыхае да некаторых горскіх народаў.

Але я не чытаю мараль гэтым тэлевізійным нягоднікам. Мараль можна чытаць таму, хто памыліўся; таму, хто на сэкунду пакаламуціўся розумам; таму, у каго эмоцыі толькі аднойчы перайшлі мяжу.

Тут выпадак іншы: прапагандысты згодныя ашчадна выкарыстоўваць любы сродак, каб перамагчы ворага, якога ім зьверху прызначылі. Нават нізкі і подлы антысэмітызм, які асуджаны міжнароднымі судамі.

Ну, а што датычыцца габрэя Гройсмана, дык ён сапраўды можа стаць прэм’ерам. Можа ён, а можа нейкі іншай Цукерберг або Рабіновіч. Ва Украіне цяпер людзей хвалюе не прозьвішча, а якасьці чалавека.

А што тычыцца Расеі, дык крамлёўскія прапагандысты маюць рацыю: тут габрэі ня пройдуць!