Адзін са стваральнікаў расейскай тэлекампаніі НТВ, былы супрацоўнік Інстытуту ЗША і Канады, палітычны кансультант прэзыдэнта Расеі Барыса Ельцына на выбарах 1996 году Ігар Малашэнка ў інтэрвію карэспандэнту Радыё Свабода Раману Суперу распавядае, сярод іншага, пра тое, чаму Ельцын танчыў на сцэне і калі ў Расеі наступяць зьмены.
РС: Вы — паліттэхноляг...
Ігар Малашэнка: Я не паліттэхноляг. Больш за тое, я лічу, што такой спэцыяльнасьці не існуе. Гэта чыста расейскае вынаходзтва. У тых жа ЗША існуе назва «паліткансультант».
РС: Ну гэта тое самае.
Ігар Малашэнка: Гэта тое самае, але ёсьць адно важнае адрозьненьне. Паліттэхноляг у Расеі — гэта, як правіла, чалавек, які прыдумляе нейкія гадасьці, калі называць рэчы сваімі імёнамі. Рэпутацыя паліттэхноляга ў Расеі пакідае жадаць шмат лепшага. І ў гэтым сэнсе паліттэхнолягам я ніколі ня быў.
РС: Але ж вы кансультавалі Ельцына на выбарах 1996 году.
Ігар Малашэнка: Сапраўды, я выступаў палітычным кансультантам на выбарах 1996 году. Але да таго, што ў Расеі называецца «паліттэхнолягам», я ніколі ня меў дачыненьня.
РС: Гэта вы папрасілі прэзыдэнта Ельцына ў Растове-на-Доне станцаваць на сцэне, каб прадэманстраваць яго фізычныя магчымасьці?
Ігар Малашэнка: Не, я ня быў з Барысам Мікалаевічам у той паездцы. Я гэтага яму ніколі не прапаноўваў. Я схіляюся да думкі, што гэта быў экспромт з боку Ельцына. Мы, відаць, тады недапрацавалі. Ельцын апынуўся на гэтай сцэне безь якой-небудзь ўстаноўкі. Ён ня ведаў, што яму рабіць.
РС: І ён зрабіў тое, што прыйшло яму ў галаву.
Хутчэй за ўсё, гэта быў яго экспромт.
Ігар Малашэнка: Так, ён адчуў ненатуральнасьць сытуацыі і зрабіў тое, што зрабіў. Я не магу гэтага даказаць, але, хутчэй за ўсё, гэта быў яго экспромт.
РС: Вы на 85-годзьдзе Барыса Мікалаевіча вадзілі экскурсію ў Ельцын-цэнтры. На правах былога дарадцы Ельцына сфармулюйце, калі ласка, якая галоўная заслуга і галоўная памылка Барыса Мікалаевіча?
Ігар Малашэнка: Аднойчы Абама падчас выбарчай кампаніі сказаў: «It is above my paygrade». Даслоўна — гэта вышэй за узровень маёй зарплаты. Вось і я вам так адкажу: ня мне судзіць. У Расеі поўна мысьляроў, якія бяруцца судзіць пра Ельцына.
РС: Усё ж такі вы былі яго правай рукой некаторы час. Маеце поўнае маральнае права даць ацэнку.
Галоўная заслуга Ельцына ў тым, што ён цаніў разнастайнасьць і ўмеў дзейнічаць ва ўмовах разнастайнасьці: калі гучыць мноства галасоў, калі ў палітыцы ёсьць канкурэнты.
Ігар Малашэнка: Галоўная заслуга Ельцына ў тым, што ён цаніў разнастайнасьць і ўмеў дзейнічаць ва ўмовах разнастайнасьці: калі гучыць мноства галасоў, калі ў палітыцы ёсьць канкурэнты. І гэта вельмі важна для таго, каб грамадзтва разьвівалася. Разнастайнасьць для гэтага проста неабходная, як бы розныя праявы гэтай разнастайнасьці вас ні раздражнялі. Памылка Ельцына заключаецца ў тым, што ён павінен быў забясьпечыць пераемнасьць свайго курсу, але не забясьпечыў. Разьвіцьцё пайшло ў іншы бок. Цяпер мы маем справу з аднастайнасьцю, з выпаленай пустыняй. І гэта вельмі дрэнна, сумна. Я не разумею, як у гэтай сытуацыі магчымае разьвіцьцё. Яно немагчымае.
РС: У адным з вашых нешматлікіх інтэрвію вы неяк сказалі: «Я глыбока перакананы, што ў Расеі перабольшваецца ўплыў СМІ на грамадзкасьць. Гэта наіўнае меркаваньне, што тэлебачаньне вырашае вынік выбараў. Яно няправільнае». Вы цяпер паспрачаліся б з гэтым сьцьвярджэньнем? Бо ўплыў СМІ і прапаганды на людзей цяпер у Расеі калясальны.
Чым вальнейшыя СМІ ад зьнешняга кантролю, тым менш уплывовымі яны зьяўляюцца.
Ігар Малашэнка: Гэта было сказана мною 17 гадоў таму, калі былі розныя каналы і па-рознаму асьвятляліся падзеі. Прынцып тут вельмі просты: чым вальнейшыя СМІ ад зьнешняга кантролю, тым менш уплывовымі яны зьяўляюцца. Гэты парадокс трэба разумець. Гэтая думка не мая, яна належыць дасьледніку раньняй амэрыканскай дэмакратыі Алексісу дэ Таквілю — пранікліваму французу. Вось у тых жа ЗША існуе мноства рознанакіраваных галасоў. Ёсьць канал Fox прарэспубліканскі. І ёсьць газэта New York Times — выданьне дэмакратаў. Існуе мноства іншых СМІ з рознымі вэктарамі. Калі падумаць хаця б хвіліну, то становіцца зразумела, што яны ня могуць быць уплывовымі. Гэта ж гісторыя пра лебедзя, рака і шчупака. Але вось у савецкай сытуацыі СМІ становяцца ўплывовымі: калі ёсьць адна газэта «Правда», кожная публікацыя якой ўспрымаецца ўсімі як інструкцыя, абавязковая да выкананьня. Дык вось: 17 гадоў таму СМІ ў Расеі былі менш уплывовымі. А цяпер усе СМІ трансьлююць толькі адно пасланьне і, вядома, становяцца вельмі ўплывовымі. Альтэрнатывы ж няма.
РС: Тады вы сказалі, што выбаршчык заўсёды галасуе кішэняй і добра ведае, што ў яго ў кішэні знаходзіцца. А ўсё, што выбаршчыку сьпяваюць па тэлевізары — другараднае па адносінах да кішэні. Тут таксама ўсё зьмянілася? Бо, зыходзячы з гэтай лёгікі, наступныя прэзыдэнцкія выбары прэзыдэнт Пуцін павінен прайграць з трэскам каму заўгодна, таму што ў кішэні ў насельніцтва — дзірка. Але, ведаеце, нешта не падобна, што ён прайграе.
Ігар Малашэнка: Як паказвалі падзеі 1980-х гадоў, для людзей у шырокім сэнсе заўсёды важнейшая кішэня, чым тое, што ім распавядаюць па тэлевізары. Хоць ёсьць і кампэнсатары. У вас могуць быць праблемы са зьмесьцівам кішэняў, але калі вы лічыце, што краіна ў коле ворагаў, то гэта кампэнсатар. Але ў канчатковым выніку важней за ўсё эканамічная сытуацыя. Калі сытуацыя гэтая будзе пагаршацца, калі ўзровень даходаў будзе рэзка падаць, то гэта створыць вялізную праблему для ўладаў.
РС: Ігар Яўгенавіч, вы верыце ў палітычныя зьмены ў Расеі? І калі так, то якім чынам яны будуць рэалізаваны?
Палітыкай рухае зьмена пакаленьняў.
Ігар Малашэнка: Зьмены адбываюцца пастаянна. І гісторыя ніколі не паўтараецца. Гегель лічыў, што гісторыя паўтараецца. Маркс іранізаваў з гэтай нагоды і казаў, што гісторыя паўтараецца толькі двойчы: адзін раз як трагедыя, другі — як фарс. Не паўтараецца гісторыя. Я нарадзіўся ў 1954 годзе. Годам раней памёр Сталін. Чалавеку, якому цяпер 25 гадоў, магчыма, пэрыяд ад 1954 да 1991 году здаецца фарбаваным адной фарбай. Але людзі майго пакаленьня ведаюць, што гэта ня так. Пераменаў адбылося шмат усялякіх. І адказ на ваша пытаньне вельмі просты: палітыкай рухае зьмена пакаленьняў.
РС: Мне 30 гадоў. 20 зь іх я чую пра зьмену пакаленьняў. І я ня бачу яе ва ўпор.
Ігар Малашэнка: Таму што час вашага пакаленьня не прыйшоў. А бываюць і такія пакаленьні, якія проста правальваюцца. Але зьмены, зьвязаныя са зьменай пакаленьняў, непазьбежныя. Гэта фізіялягічны працэс. Я вам не абяцаю, што раптам наступіць выдатнае заўтра. Але я гарантую вам зьмены, якія адбудуцца разам са зьменай пакаленьняў. Гэта абавязкова адбудзецца.
Цалкам інтэрвію чытаць тут.
