11 лістапада 2015 году ў Лятучым ўнівэрсытэце паэт, перакладчык і мысьляр, «вялікі алхімік сэнсу» Алесь Разанаў правёў адкрытую лекцыю «Невядомая велічыня: чытаем верш».
Для «разбору» Алесь Разанаў абраў верш паэта Алеся Пісьмянкова «Мой сад у сьнезе па калена».
А саму лекцыю Разанава мэтадоляг Уладзімер Мацкевіч назваў «вершам у прозе, ініцыяваным іншым вершам». Праўда, лекцыяй тое, што адбывалася цягам дзьвюх гадзінаў у залі, назваць цяжка. Хутчэй, гэта была дыскусія, у якую ўключыліся беларускія інтэлектуалы Ігар Бабкоў, Ірына Дубянецкая, ужо ўзгаданы Ўладзімер Мацкевіч, аматары паэзіі Разанава, якія пасьля сустрэчы выстройваліся ў доўгую чаргу па аўтографы аўтара.
Філёзаф Ігар Бабкоў назваў паэзію Алеся Разанава «алхіміяй сэнсу», а самога Разанава — шаманам.
10 разваг і выказваньняў Алеся Разанава пра паэзію
«Філязофія вяла гаворку з сутнасьцямі, паэзія вяла размову з музамі, з багінямі і багамі. Калі мы ўзгадаем клясыку, антыку, як пачынаецца Гамэрава „Іліяда“? „Гнеў, о Багіня, усхвалі Ахілеса, Пелеева сына...“ Таксама ў і наступнікаў: у Вяргілія — зварот да музы. Такім чынам, мы робім выснову, што творчасьць — гэта СУ-ТВОРЧАСЬЦЬ. У апошнія гады забыліся на гэта правіла, цяпер іншыя арыенціры.
Яшчэ Кант калісьці ўзгадваў: „Паэзія сярод усіх мастацтваў самая ўзьнёслая зьява“. З самай ўзьнёслай зьявы яна стала самай узьніжанай, з самай узвышанай — самай незапатрабаванай. У чым справа? З аднаго боку, сама рэчаіснасьць стала не гатовай успрымаць тое, што гаварыла паэзія, рэчаіснасьць не гатовая да размовы з тымі велічынямі, з тымі боскімі існасьцямі, зь якімі мела справу паэзія.
З другога боку, сама паэзія стала як бы глядзець на тое, што адбываецца, на навакольную рэчаіснасьць, браць рэакцыю аўдыторыі за нейкія арыенціры...
Але паэзія ўсё роўна, якой бы яна ні была, у сваіх праўдзівых выявах, творах, вершах захоўвае тое першапачатковае. Яно, магчыма, застаецца невымоўным, але застаецца».
«У вершы заўсёды ёсьць тое, што вымавілася, і тое, што ня вымавілася, тое, што выявілася, і тое, што ня выявілася».
«Вершы — гэта зьява неасэнсаваная, яны не асэнсоўваюцца, як асэнсоўваюцца філязофскія катэгорыі, у іх няма гэтых філязофскіх катэгорый. У іх ёсьць нешта іншае — ёсьць думка, што ўсё прамінае, як ня вартае ўвагі. А яно застаецца».
«Перш чым пісаць верш, трэба стаць нямым, і ў немаце нешта забыць нанова».
«Верш заўсёды не да канца вымаўлены».
«Мова — зьява, якая таксама не да канца вымаўленая, і тое, што яна азначае, гэта зусім не азначае тое, што яна мусіць азначаць вось гэта. Яна таксама ў сабе мае глыбіні, памяць пра іншую рэчаіснасьць».
«Я ўвёў у беларускую літаратуру, у паэзію нейкія іншыя формы: версэты, квантэмы, пункціры, зномы, вершаказы, паэмы. Тое, пра што там гаварылася — яно сказалася, яно не мае патрэбы ў паўтарэньні. Далейшае і глыбейшае знаходзіла ўвасабленьне ў іншых выявах, іншых формах. Пункціры ці квантэмы — гэта паэмы ў скароце. Калі паэма — колас, то пункцір — зерне, яны ўзаемапрысутнічаюць, яны перацякаюць, радкі не адасобленыя ад ўсяго верша, ад усяго тэксту. Верш моцна спалучаны з кожным словам, з кожным словазлучэньнем...»
«Верш заўсёды істотны невядомай велічынёй, зь ёй ён суадносіцца. Прачытваючы верш, мы заўсёды выходзім па-за межы верша, адкрываем магчымасьць той невядомай велічыні... Таму верш чытаецца, таму не становіцца проста пройдзеным».
«Паэзія і філязофія, вымаўленьне і тлумачэньне — яны даўно хочуць сысьціся, яны ідуць разам — то сьлед у сьлед, то нехта наперадзе, нехта — ззаду, але яны выходзяць, яны выходзяць у сустрэчу Яны выходзяць у тую сустрэчу, якая ўнутры іх, памятаецца, адчуваецца, каб перастаць быць сабой. Яны зараз абмежаваныя сабою»
«Вершы не выдумваюцца, іх выдумаць нельга. Вершы здабываюцца»
Дзьве гісторыі пра Разанава — перакладчыка, якія ўзгадаў Ігар Бабкоў
У 1980 годзе малады рэжысэр Валеры Масьлюк у Беларускім акадэмічным тэатары імя Якуба Коласа ў Віцебску паставіў камэдыю літоўскага драматурга Казіса Саі «Клеменс». П’есу пераклаў Алесь Разанаў. На спэктакль адмыслова прыяжджалі літоўцы і не пазнавалі яго, бо ў Літве «Клеменс» Казіса Саі — гэта такі просты сялянскі твор, а ў Віцебскім драмтэатры ішоў мэтафізычны крамольны спэктакль з антысавецкімі «сонгамі», музыку для якіх напісаў Уладзімер Кандрусевіч:
«І гэты час, І гэты лад — Не назаўсёды».
Калі паўставала пытаньне, адкуль ўзяўся такі пераклад, Разанаў адказваў: «Я проста дадумаў да канца тыя інтэнцыі, якія былі закладзеныя ў тэксьце Казіса Саі».
Другая гісторыя зьвязаная з перакладам «Баляд Кукуціса» літоўскага паэта Марцэліюса Марцінаўціса. У перакладзе Разанава чамусьці балядаў аказалася на 7 больш, чым іх было ў Марцінаўціса. Калі аўтар запытаўся, адкуль яны ўзяліся, Разанаў адказаў, што яны напісаліся ў працэсе перакладу, маўляў, «яны вынікаюць з нашай беларускай рэчаіснасьці, якая прапаноўвала свае сюжэты». І калі кніжка рыхтавалася да друку, ніхто з выдавецтва ня ведаў, што 7 перакладаў не належаць літоўцу. Толькі калі ўжо зьявілася карэктура, Разанаў прапанаваў частку баляд пазначыць «зорачкай» — «баляды, пазначаныя зорачкай, належаць пяру перакладчыка». Калі б яны ішлі б асобна, цэнзура іх бы не прапусьціла. Марцінаўціс пажартаваў потым, што гэтыя баляды Разанава цяпер трэба перакласьці на літоўскую мову.
