Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Праваабаронца: Лукашэнка пачаў «мяккую беларусізацыю» ад страху перад Расеяй


Праваабаронца Леанід Мархотка. Фота govorim.by
Праваабаронца Леанід Мархотка. Фота govorim.by

Праваабаронца зь Беларускага Гэльсынскага камітэту Леанід Мархотка мяркуе, што ўлады пачалі «мяккую беларусізацыю» і робяць «маленькія крокі» па разьвіцьці беларускай мовы і павышэньні нацыянальнай сьвядомасьці беларусаў. Ці можа гэты працэс стаць незваротным?

Леанід Мархотка адказаў на пытаньні карэспандэнта belsat.eu.

— Вы бачыце зьмены ў стаўленьні ўладаў да беларускай мовы?

— На самым пачатку свайго кіраваньня Лукашэнка казаў, што на беларускай мове нельга выкладаць, што выказаць якую-небудзь думку ёміста на ёй таксама немагчыма. А цяпер так, і ад самога кіраўніка краіны, і ад іншых асоб вышэйшага кіраўніцтва ўвесь час зыходзіць думка, што бяз мовы няма ідэнтычнасьці і няма дзяржавы. І падзеі ва Ўкраіне, і рыторыка расейцаў пра тое, што «яны на танках будуць абараняць усіх, хто гаворыць па-расейску» таму віной. Лукашэнка разумее, што бяз мовы ні пра якую сувэрэннасьць ня можа ісьці і гаворкі.

— На думку расейскіх мэдыяў, цяпер у Беларусі праводзіцца «мяккая беларусізацыя». Вы згодныя з гэтым?

— Так. Дайшло да кіраўніка Беларусі: калі ён хоча застацца прэзыдэнтам менавіта асобнай дзяржавы, то беларускую мову трэба падтрымліваць, каб людзі разумелі, што тут, усё ж такі, не Расея. У Менску, вядома, беларусізацыя адчуваецца значна больш. У рэгіёнах жа гэта пакуль толькі на словах, а не дзеяньнях. Напрыклад, у Салігорскім гарвыканкаме няма ніводнай дзьвярной шыльды на беларускай мове, што зьяўляецца абразай беларускамоўных людзей, якія прыходзяць у гэту ўстанову. Дарэчы, з гэтай нагоды мы нават рабілі запыт у Міністэрства юстыцыі, дзе праблему пацьвердзілі: так, маўляў, і ў судах, і ва ўстановах мясцовых уладаў мусяць быць назвы на беларускай мове. Што яшчэ горш, у Салігорску няма ніводнай беларускамоўнай школы або садка — гэта абуральны выпадак, і так па ўсіх рэгіёнах краіны.

— Вы падрыхтавалі даклад пра дыскрымінацыю беларускамоўных жыхароў і адправілі ў Адміністрацыю прэзыдэнта, дзе яго не разгледзелі. Якім Вы бачыце лёс дакладу?

— Так, мы дакладвалі пра тое, што дзяржаўныя ўстановы наўпрост парушаюць правы беларускамоўнага насельніцтва. Мы здымалі на відэа ўсе гэтыя расейскамоўныя рэклямныя шчыты, аб’явы, таблічкі. У Адміністрацыі даклад не прынялі па фармальных прычынах, якія мы зьліквідавалі, і цяпер спадзяемся на нейкае садзейнічаньне з боку дзяржавы. Дарэчы, напрыклад, мы казалі пра тое, што прыйшоў нядаўна ў краіну літоўскі брэнд «Mart Inn», які цэньнікі робіць або на беларускай мове, або на дзьвюх — чаму замежнікі больш паважаюць нашу ўласную мову?

— Якія канкрэтныя рашэньні для паляпшэння дадзенай сытуацыі Вы бачыце?

— Мы хочам, каб усе дзяржаўныя служачыя абавязкова, а не па жаданьні, як цяпер, здавалі іспыты па беларускай мове.

Вядома, калі цяпер правесьці дасьледаваньне, то 80% зь іх прыйшлося б звольніць. Але можна арганізаваць для іх хоць нейкія курсы перакваліфікацыі. Зрабіць гэта будзе лёгка і нескладана.

Пагроза страты дзяржаўнасьці і сувэрэнітэту — рэальная пагроза, якую ўлады ўжо ўсьвядомілі.​

— Чаму беларусы ня толькі размаўляюць, але нават «думаюць» па-расейску?

— Сытуацыя складаная. 70% беларусаў, дзякуючы прапагандзе расейскіх тэлеканалаў, упэўненыя, што «Крым наш». Па краіне вялікая колькасьць людзей езьдзяць з георгіеўскімі стужкамі на машынах. Гэтыя людзі, атручаныя ідэалёгіяй, як у Данбасе, у выпадку нейкай напружанай сытуацыі па камандзе Крамля могуць штурмам узяць гарвыканкамы і павесіць расейскія сьцягі. Ды і самі чыноўнікі, думаю, шчыра вераць у тое, што паказваюць па тэлевізары. На шчасьце, ёсьць і станоўчыя моманты — дамагліся ж і аб’яваў на беларускай мове ў грамадзкім транспарце Менску. Дамагліся і пастановы ўраду пра тое, каб абавязаць чыноўнікаў адказваць на той мове, на якой быў зроблены запыт. Пагроза страты дзяржаўнасьці і сувэрэнітэту — рэальная пагроза, якую ўлады ўжо ўсьвядомілі. Прагрэс ідзе, хай і маленькімі крокамі. Але кардынальных паляпшэньняў можна чакаць толькі пасьля зьмены палітычнай сыстэмы, калі мы самі будзем выбіраць уладу, а ня жыць па прынцыпах і паняцьцях аднаго чалавека.

Жыхар Салігорску Леанід Мархотка — вядомы праваабаронца і адзін з арганізатараў незалежнага прафсаюзнага руху ў Беларусі. Сябра БХК з 1998 году, шмат гадоў змагаецца за правы чалавека, удзельнічае ў барацьбе за вызваленьне беларускіх палітвязьняў, змагаецца за вырашэньне праблемы фактычнай дыскрымінацыі беларускай мовы.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG