Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Выбары-2015 і апазыцыя: хто і чаму на арэне?


«На арэне клоўны» — гэтак публіцыст Сьвятлана Калінкіна ахарактарызавала перадвыбарчую сытуацыю ў апазыцыі. Наколькі дакладная такая характарыстыка? Ці дэмакратыя — адзіная ўмова, каб апазыцыя праявіла сябе? Ці патрэбны адзіны кандыдат ад апазыцыі і чаму апазыцыя сёлета ня можа дамовіцца аб ім?

Гэтыя пытаньні абмяркоўваюць шэф-рэдактар газэты «Наша ніва» Андрэй Дынько і палітычны аглядальнік парталу TUT.BY Арцём Шрайбман.

Палітычнага посьпеху можна дасягнуць толькі ў дэмакратычнай сыстэме?

Юры Дракахруст
Юры Дракахруст

Дракахруст: Днямі Сьвятлана Калінкіна апублікавала артыкул «На арэне клоўны», прысьвечаны перадвыбарчай сытуацыі ў апазыцыі. Паводле яе апазыцыйныя «цяжкавагавікі» — Уладзімер Някляеў, Аляксандар Мілінкевіч — ісьці на выбары не зьбіраюцца, і таму мяркуецца вылучаць палітыкаў другога-трэцяга шэрагу, якіх Сьвятлана і называе клоўнамі: Рыгор Кастусёў, Алена Анісім, Вольга Карач.

Паводле Калінкінай адзіны калі не пераможны, то годны варыянт — адзіны кандыдат. А так — адны клоўны. Ці згодны вы з аналізам Калінкінай?

Андрэй Дынько
Андрэй Дынько

Дынько: З аналізам Сьвятланы я згодны — што апазыцыі варта было б абраць адзінага кандыдата. Але я нязгодны са спосабам падачы. Між радкоў у Сьвятланы прачытваецца меркаваньне, што ўся апазыцыя — гэта клоўны. Я з гэтым нязгодны.

Дракахруст: А чаму? Апазыцыя колькі гадоў змагаецца, перамагчы ня можа. Рэйтынгі ў яе лідэраў невялікія. Так, гэтыя людзі шмат чым ахвяруюць за свае перакананьні, але ёсьць і прафэсійны аспэкт. Калі няма палітычнага посьпеху, то, мабыць, Сьвятлана і мае рацыю ў сваім вызначэньні?

Дынько: Палітычнага посьпеху можна дасягнуць у дэмакратычнай сыстэме, калі ёсьць магчымасьць зьвяртацца да людзей, калі ёсьць доступ да СМІ. А калі ў краіне дыктатура, то апазыцыя адстойвае элемэнтарныя свабоды і права на палітычны плюралізм. Дурасьць, калі мы пачынаем ім закідаць, чаму яны ня маюць рэйтынгу ў 40%.

Дракахруст: Арцём, ці згодны вы з высновамі Калінкінай? І ці згодны вы з крытыкай Андрэя наконт формы падачы ў тэксьце Сьвятланы?

Арцём Шрайбман
Арцём Шрайбман

Шрайбман: Я згодны і са Сьвятланай, і з Андрэем. Сьвятлана крытыкуе апазыцыю за няздольнасьць аб’яднацца і вылучыць адзінага кандыдата. Я б абіраў больш карэктныя фармулёўкі, але яна мае права на свае.

У чым я нязгодны з Андрэем, дык у тым, што, на мой погляд, былыя заслугі і пакуты, якія гэтыя людзі паклалі на алтар будучыні Беларусі, не зьяўляюцца апраўданьнем, калі яны ня могуць зрабіць тое, што ад іх залежыць.

«Наша апазыцыя дзейнічае ў інэрцыі 90-х»

Дракахруст: Андрэй сказаў, што палітычнага посьпеху можна дасягнуць толькі ў дэмакратычнай сыстэме. Але на перадапошніх выбарах у Вэнэсуэле, ў якіх удзельнічаў Уга Чавэс, ён набраў 60%, а ягоны канкурэнт ад апазыцыі — 40%. Але хіба Вэнэсуэла — гэта дэмакратыя?

Можна прыгадаць Польшчу, калі там зьявілася «Салідарнасьць». Тады ў ёй быў хіба ня кожны чацьверты паляк. Але хіба ПНР была дэмакратычнай краінай?

Шрайбман: У Вэнэсуэле кандыдат ад апазыцыі быў губэрнатарам буйной правінцыі. Ён меў магчымасьць легальна зьбіраць велізарныя мітынгі пратэсту ў сталіцы і іншых гарадах.

Сытуацыя ў Польшчы напачатку 80-х бліжэй да цяперашняй беларускай сытуацыі, але трэба ўлічваць стан грамадзтва. У польскім грамадзтве перамены сапраўды сасьпелі. У Беларусі гэтага няма — ані свабоды выбараў, ані адпаведных грамадзкіх настрояў.

Дынько: Фактычна наша апазыцыя дзейнічае ў інэрцыі 90-х, калі вялося змаганьне за ўладу, калі меркавалася, што сёньня ва ўладзе адны, а заўтра можа і БНФ яе атрымаць.

У той час зараз усе разумеюць, што пакуль у нашай частцы кантынэнту расклад сілаў такі, які ёсьць, зьмена ўлады немагчымая.

Лідэры выглядаюць клоўнамі, калі пачынаюць дзейнічаць у ролі «апазыцыя Яго Вялікасьці», апазыцыі, якая просіць нешта палепшыць ці дазволіць.

Калі браць паралелі, трэба параўноўваць з краінамі, зь якімі варта параўноўваць. А ў Казахстане мацней апазыцыя, яна лепш дзейнічае?

Выбары і «дактрына Пуціна»

Дракахруст: Калінкіна ў сваім артыкуле піша, што трэба вылучаць адзінага кандыдата. Але, калі пагадзіцца з Андрэем, то адзіны ёсьць, адзінага няма — вынік адзін і той жа — посьпех немагчымы. Ці вы згодны?

І другое пытаньне: чаму, на ваш погляд, ўсё ж не атрымліваецца дамовіцца наконт адзінага? Вось у 2001 годзе дамовіліся ж. І ў 2005 годзе — амаль. А зараз не. Як і ў 2010 годзе. Чаму?

Шрайбман: Я лічу, што кампанія з адзіным была б мацнейшай у вачах грамадзтва. Ёсьць запыт ад апазыцыйна настроеных грамадзянаў на адзінага кандыдата. Але гэта, зразумела, не прывяла б да перамогі пры цяперашнім стане грамадзтва і ступені кансалідацыі ўлады.

Што да другога пытаньня, то ў 2001 і ў 2005 гадах у апазыцыі захоўвалася хай ілюзорнае, але бачаньне магчымай перамогі.

У 2001 годзе гэта было на фоне перамогі сэрбскай рэвалюцыі. Тады людзі з амбіцыямі адмовіліся ад іх, бо бачылі хаця б тэарэтычна дасягальную мэту на небасхіле.

У 2006 годзе гэты напал яшчэ заставаўся, незадоўга да таго перамаглі рэвалюцыі ў Грузіі, Ўкраіне, Кіргізстане.

У 2010 годзе ілюзіяў ужо не было, людзі ішлі на выбары не перамагаць, а дэманстраваць свае структуры. Тое самае і сёньня. І якая ў іх можа быць матывацыя аб’ядноўвацца, калі ў іх няма ніякай дасягальнай мэты?

Дракахруст: Андрэй, калі Арцём мае рацыю, то які сэнс наагул удзельнічаць у выбарах?

Дынько: У 2001 і 2005 гадах адзіны кандыдат зьяўляўся, што ў грамадзтве была яшчэ вера ў тое, што перамены магчымыя.

Але справа ня ў тым, што грамадзтва негатовае. Справа ў тым, што ў сьвятле «дактрыны Пуціна» зьмена ўлады ў Беларусі робіцца немагчымай.

Вы спыталіся, для чаго ўдзел у выбарах? Важнае захаваньне традыцыі альтэрнатыўных выбараў, у гэтым — адрозьненьне нашай сыстэмы ад той, якая існавала ў БССР.

Так, нашы выбары выпустошаныя, гэта спэктакль, фарс. Але людзі прызвычаіліся да таго, што апазыцыя ў грамадзтве ёсьць, павінна быць. Гэта будзе істотна для больш упарадкаванага, менш хаатычнага пераходу да іншай сыстэмы пасьля таго, як Расея будзе больш няздольная рэалізоўваць «дактрыну Пуціна» адносна Беларусі.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG