Праваслаўны мянчук перайшоў у іслам у 30 гадоў, ажаніўся з мусульманкай зь Відзаў, двойчы пабываў у хаджы, збудаваў мячэт на сваім участку ў Калядзічах і стаў імамам. «Свабода» паглядзела, як жывуць «новыя» беларускія мусульмане.
«Не заўважыў, як стаў мусульманінам»
Барада і коратка падстрыжаныя вусы, традыцыйны даўгі швэдар – нічога не выдае ў 42-гадовым імаму Сулейману Раку ягонай беларускасьці. Аднак яшчэ 12 гадоў таму ён вёў зусім нішы лад жыцьця, не падобны да сёньняшняга. Ён таксама быў вернікам, але праваслаўным.
«Я зь дзяцінства задаваўся пытаньнямі: для чаго існуе чалавек? Якая мэта жыцьця? У часы атэізму школьнікамі мы зьбіраліся з аднаклясьнікамі і абмяркоўвалі гэтыя тэмы, бо ў школе ніхто нам не даваў такіх адказаў».
З 20 гадоў ён пачаў цікавіцца хрысьціянствам. У 1990-я гады ў Беларусь прыехала шмат прапаведнікаў розных пратэстанцкіх цэркваў з Эўропы. Сулейман бываў у шмат якіх, але, як ён кажа, ня мог знайсьці сваёй рэлігіі. Ён прыпыніўся на праваслаўі, вывучыў Біблію, доўгі час хадзіў да царквы, прычашчаўся.
У 2003 годзе разам зь іншымі пілігрымамі выбраўся ў Жыровічы на Вадохрышча, акунаўся там у палонку. І літаральна праз пару месяцаў сустрэў на вуліцы ў Менску маладых мусульманаў, зь якімі завёў размову. Сам напрасіўся на пятнічны намаз, які тады праводзіўся ў Доме прафсаюзаў.
«Мяне тады ўсё цікавіла, і я вырашыў схадзіць. Служба мяне так уразіла, што на выхадзе зь мячэту я зразумеў: гэта ж я і быў мусульманін, толькі гэтага ня ведаў».
Сулейман стаў вывучаць Каран, а таксама арабскую мову. І ўжо праз год пасьля пераходу ў іслам выбраўся ў свой першы хадж – паломніцтва ў Мэку. А як вярнуўся, знайшоў сабе жонку-мусульманку з Браслаўшчыны. Цяпер у іхняй сям'і ўжо пяцёра дзяцей, самаму малому яшчэ няма трох гадоў.
Бацька загадаў пабудаваць мячэт
Тым часам бацькі Сулеймана з паразуменьнем паставіліся да зьмены сынам рэлігіі і нават самі перайшлі ў іслам. Прычым бацька – у мінулым партыйны працаўнік – незадоўга да сьмерці.
«А гэта значыць, што ён памёр мусульманінам, – кажа Сулейман. – Я пахаваў яго на мусульманскіх могілках пад Сьмілавічамі згодна з шарыяцкімі правіламі ў безыменнай магіле».
Больш за тое, перад сьмерцю бацька загадаў Сулейману пабудаваць мячэт. Справа ў тым, што ў Менску ён дагэтуль не дабудаваны. На пятнічны намаз у даўгабудзе зьбіраюцца сотні людзей, але ўсім не хапае месца. Таму Сулейман вырашыў пабудаваць мячэт на ўчастку ў Калядзічах, які дастаўся яму ў спадчыну ад бацькі.
«У нас гэта называецца «садака джарыя» – дабрачыннасьць на карысьць грамадзтва».
Па словах Сулеймана, у мусульманскай супольнасьці гэтай навіне ўсе былі рады. Але ні паставіць мячэт на свой балянс, ні зарэгістраваць афіцыйна дагэтуль не ўдалося: паводле беларускіх законаў на прыватным участку мячэт знаходзіцца ня можа. Таму ў дакумэнтах ён праходзіць як летняя кухня.
Без апазнавальных знакаў, бяз шыльды і нават безь мінарэта мячэт стаіць каля дома, у якім жыве маці Сулеймана. Ён не ідзе роўна зь лініяй мяжы ўчастка, бо накіраваны ў бок Мэкі.
«Вось такімі простымі былі першыя мячэты, – кажа Сулейман. – Мінарэты прыдумалі пазьней, а ў часы прарока Мухамада мячэты былі вось такія прастакутныя, а азан (заклік да малітвы. – РС) праводзілі з бліжэйшага да мячэту высокага будынку».
Сулейман робіць азан проста з ганку мячэту, пры гэтым на вячэрні намаз заклікае ня вельмі гучна, каб не турбаваць суседзяў.
«Усё адзеньне робім самі»
Іншым днём Сулейман запрашае паглядзець ягоны дом. Дарогу ён доўга тлумачыць праз тэлефон, таму што навігатар не пракладае маршрут да ягонай вёскі паміж Менскам і Сьмілавічамі. У шапцы-вушанцы і ў ботах Сулейман выглядае ўжо як тыповы вясковец. Каля ягонага трохпавярховага дома прыпаркаваныя два пазадарожнікі.
«Адзін мой, а вось гэтая новая «міцубісі» – для мамы, – пачынае экскурсію па сваіх уладаньнях Сулейман. – Мама зьбірала грошы, каб абнавіць машыну, і я вырашыў дадаць і прыгнаць з Расеі новую. Ведаеце, у мяне вось ніколі не было новай, а ў мамы цяпер ёсьць. Усявышні Алах кажа ў Каране: пакланяйцеся Алаху і рабіце дабро бацькам. А ў мяне самая лепшая мама ў сьвеце, бо яна гадавала мяне зь дзяцінства. І цяпер я хачу быць для яе добрым сынам».
У дом уваходзім празь вялікі пакой амаль бяз мэблі – тут сям'я зьбіраецца на малітву, прымае гасьцей. А дзеці тут займаюцца з рэпэтытарам ангельскай і арабскай моваў.
Трохпавярховы дом выглядае вельмі дагледжаным. Сулейман кажа, што ўсё гэта дзякуючы ягонай добрай жонцы. Яна нарадзілася ў сям'і ўзбэка і літоўскай татаркі ў Таджыкістане. Калі ў 1990-я гады там пачалася грамадзянская вайна, сям'я вырашыла перабрацца да сваякоў у Літву. Але празь беларуска-літоўскую мяжу іх не прапусьцілі, бо яны ня мелі літоўскай візы. На шчасьце, у іх былі сваякі ў Відзах на Браслаўшчыне, дзе мясцовы сельсавет выдзеліў сям'і зь пяцьцю дзецьмі хату. Адтуль Сулейман і прывёз жонку ў 2004 годзе.
«Усявышні Алах – вельмі мудры. Ён такі даўгі шлях прадбачыў для маёй жонкі».
Рано – хатняя гаспадыня. Яна ня толькі прыбірае і гатуе, але яшчэ й адзявае ўсю сям'ю. Усё, акрамя куртак, шкарпэтак і абутку, яна шые сама. Сулейман і хлопчыкі, напрыклад, ходзяць у даўгіх швэдрах, каб падчас малітвы не агалялася сьпіна. Але на пытаньне, ці гэта традыцыйны ўсходні строй, Сулейман пярэчыць.
«Гэтаксама хадзілі і беларусы яшчэ ня так даўно. Паглядзіце старыя фота, ува што апранутыя мужчыны? Даўгая кашуля, шырокія споднікі. Тая самая вопратка і на мне, толькі што няма паса».
«Жонку берагу ад чужых позіркаў»
Сулейман паказвае разьвешаныя па сьценах жончыны карціны – у вольны час Рано займаецца жывапісам. Сулеймана цікавіць і творчасьць беларускіх мастакоў Асноўная частка ягонай калекцыі – падарункі саміх мастакоў ці іх сваякоў.
Сулейман зьвяртае ўвагу на пасьляваенныя карціны Анатоля Наліваева, якія яшчэ пару гадоў таму выстаўляліся ў галерэях. На некаторых карцінах намаляваны менскі мячэт, які саветы пасьля вайны прыстасавалі пад марскі клюб ДТСААФ. Потым на месцы мячэту пабудавалі рэстаран гатэля «Юбілейны».
Пры любой нагодзе Сулейман згадвае сваю жонку і расхвальвае яе: як яна добра шые, як добра кіруе аўтамабілем, як яны разам трымаюць гаспадарку, як моляцца. Але за ўвесь час мы яе так і не пабачылі. Толькі чулі, што нехта ходзіць на верхніх паверхах. Сулейман тлумачыць: ён раўнівы муж і беражэ жонку ад чужых позіркаў.
«Прарок Мухамад казаў, што лепшыя з вас тыя, хто лепш за іншых ставіцца да сваіх жонак».
Кухня без стала і безь сьвініны
Нічога незвычайнага на мусульманскай кухні няма. Толькі што каўбаса, якая сушыцца на сьцяне, зроблена не са сьвініны, а з каніны. Яе перадаюць сваякі ці прывозяць з Расеі.
Побач з кухняй – сталовы пакой. Ножкі століка абрэзалі да 20 см, і ён ператварыўся ў традыцыйны ўсходні. Сулейман запэўнівае: калі сядзець на падлозе, то за сталом зьмяшчаецца больш людзей, чым калі на крэслах.
Па панядзелках і чацьвяргах Сулейман звычайна посьціць, таму ў гэтыя дні толькі сьнедае да ўсходу сонца, а вячэрае ўжо пасьля заходу.
Ісьлям робіць беларусаў лепшымі
Абышоўшы дом, вяртаемся ў малітоўны пакой. Пытаемся, што знайшоў Сулейман у ісьляме.
«Іслам – ён шчыры. Разумееце, я калі зайшоў першы раз у мячэт, я пабачыў, што людзі туды прыходзяць з сур'ёзнымі намерамі. І служба такая прыгожая і простая. Імам прачытаў казаньне, потым – кароткая малітва, і ўсё. Мяне ж ніхто не прымушаў, іслам проста выбраў мяне, вось і ўсё».
Адразу пасьля прыняцьця ісламу Сулейман, як ён лічыць, пачаў новае жыцьцё.
«У мяне былі доўгія пошукі рэлігіі, быў я і ў складаным матэрыяльным становішчы. А ўсявышні Алах даў мне Каран – інструкцыю да жыцьця. І калі ты прытрымліваесься інструкцыі, у цябе ўсё атрымліваецца».
Пяць намазаў на дзень, пасты, абмежаваньні ў ежы – пытаемся, ці не складана быць мусульманінам у Беларусі, калі большасьць людзей навокал вядуць іншы лад жыцьця?
«Я ж раблю гэта ад сэрца, мяне ніхто не прымушаў прымаць іслам, – кажа Сулейман. – Алах захацеў, каб я прыйшоў да яго, так і адбылося».
З ісламам, кажа ён, нават прасьцей жыць. Адмовіўшыся ад забароненых рэчаў і выконваючы ўсе прадпісаньні Карана, Сулейман знайшоў і спакой у жыцьці, і пабачыў ягоны сэнс.
«Працуеш, молісься, займаесься сям'ёй, сустракаесься са сваякамі і сябрамі – у нас звычайнае насычанае жыцьцё».
А праз тое, што мусульмане не ўжываюць алькаголь, у іх больш часу на карысныя рэчы, лічыць Сулейман.
«Вось толькі праз забарону на алькаголь іслам робіць беларусаў лепшымі. Хіба ж гэта дрэнна?»
Просім бога за кіраўніка Беларусі
Выходзячы з дому, Сулейман вядзе на задні двор. Тут стаяць хлявы і цяпліцы, а за ім яшчэ поле на 40 сотак. Хоць Сулейман і вырас у Менску, яму падабаецца вясковае жыцьцё. Разам з жонкай яны трымаюць невялікую гаспадарку: на вясну саджаюць гароды і цяпліцу, трымаюць бройлерных індыкоў.
«Мне так падабаюцца гэтыя птушкі. Да 25 кг можа адна вырасьці. Пару індыкоў – і гэта ўжо цэлы баран будзе. Мне мяса хапае і сабе паесьці, і яшчэ прадаць».
Некалі ён і марыць ня мог пра ўласны дом і вялікую гаспадарку. Жыў у Сеньніцы пад Менскам. Потым паводле дэкрэту аб дапамозе шматдзетным сем'ям атрымаў ад дзяржавы трохпакаёвую кватэру ў Менску. Яе і невялікі загарадны дом сям'я Ракаў пусьціла на набыцьцё гэтай нерухомасьці.
«Алах дараваў нам прасторнае жытло, – кажа Сулейман. – Як вядома, мусульмане маюць вялікія сем'і, і сярод маіх братоў па веры многім далі ці кватэры, ці ўчасткі ў Менску, а таксама даюць фінансавую дапамогу».
Як таго патрабуе іслам, мусульмане заўжды просяць Бога і за ўладу.
«У нашай краіне людзей ня дзеляць па нацыянальнасьці і рэлігіі. І іслам вучыць нас міру, за дабро адказваць дабром. І мы, беларускія мусульмане, просім Усявышняга Госпада Бога, каб ён надарыў дабротамі кіраўніка Беларусі за яго добрыя справы, працягнуў яго жыцьцёвы тэрмін, аказаў яму сваю міласьць і падтрымаў яго сваёй моцай. І я традыцыйна для ўсіх мусульманаў сьведчу, што няма боства годнага пакланеньня, акрамя Бога адзінага, і я сьведчу, што Мухамад – яго раб і пасланьнік».
