Не, зразумела, ня наш. І мы — не ягоныя. Але... Часопіс Форбс нядаўна апублікаваў цікавы артыкул, у якім прыводзяцца дадзеныя па краінах Цэнтральнай Азіі наконт тамтэйшай аўдыторыі расейскага тэлебачаньня і папулярнасьці ў гэтых краінах расейскага лідэра.
Якога «росту» Пуцін у Кіргізстане?
Часопіс спасылаецца на дасьледаваньні канадыйскай кансалтынгавай фірмы M-Vector, якая працуе ў рэгіёне. Паводле M-Vector, расейскія СМІ складаюць прыкладна 90% ад сродкаў масавай інфармацыі, спажываных у Цэнтральнай Азіі кожны дзень. Нядаўнія апытаньні, праведзеныя пад эгідай кансалтынгавай кампаніі ў некалькіх краінах Цэнтральнай Азіі, выявілі, што прэзыдэнт ЗША Барак Абама мае рэйтынг ухвалы каля 26%, лідэр Кітаю Сі Цзіньпін — 31-35%, але зусім завоблачны рэйтынг мае расейскі прэзыдэнт Уладзімер Пуцін. У Кіргізстане ягоны рэйтынг складаў 90% (!), больш, чым рэйтынг расейскага прэзыдэнта ў самой Расеі (у ліпені 2014 году паводле Лявада-цэнтру — 85%). Пры гэтым рэйтынг кіргіскага прэзыдэнта Алмазбека Атамбаева летась быў крыху менш за 60%. У Таджыкістане летась рэйтынг Пуціна супадаў з расейскім — 85%.
Існуе меркаваньне, што апытаньні ў аўтарытарных краінах не даюць рэальнай карціны з прычыны фактару страху. Але Кіргізстан — не аўтарытарная краіна, а самая свабодная ў цэнтральнай Азіі і адна з самых свабодных сярод краінаў СНД: палітычны плюралізм, свабодныя СМІ і ўсё, што паложана. А папулярнасьць Пуціна — вышэй за рэпрэсіўны Таджыкістан і аўтарытарную Расею. Пры гэтым, калі казаць пра страх адхіліцца ад «генэральнай лініі», то ў аўтарытарных краінах залішнія сымпатыі да якога б то ні было замежнага лідэра, мякка кажучы, не культывуюцца. І калі яны праяўляюцца ў такім масавым маштабе, то справе не ў скажонай карціне, якую даюць апытаньні.
Якога «росту» Пуцін у Беларусі?
А як з гэтым у Беларусі? Сьвежых дадзеных з адказамі на пытаньне, аналягічнае таму, якое задавалася ў апытаньнях у Кіргізстане і Таджыкістане, я ня ведаю. Але ёсьць дадзеныя НІСЭПД http://iiseps.org/analitica/589 наконт галасаваньня за кандыдатаў на гіпатэтычную пасаду прэзыдэнта Беларусі і Расеі.
Дынаміка адказаў на пытаньне: «Калі б была заснаваная пасада прэзыдэнта Беларусі і Расеі, за каго б Вы прагаласавалі на выбарах на гэтую пасаду,%
Варыянт адказу |
11'99 |
08'01 |
09'02 |
09'03 |
11'04 |
12'05 |
03'06 |
06'08 |
06'10 |
06'14 |
Лукашэнка |
31.6 |
19.5 |
15.0 |
21.1 |
29.8 |
38.8 |
44.4 |
27.7 |
28.6 |
33.6 |
Пуцін |
13.2 |
41.4 |
53.9 |
45.2 |
24.3 |
19.8 |
22.0 |
21.6 |
16.2 |
25.3 |
Мядзьведзеў | ----- | ----- | ----- | ----- | ----- | ----- | ----- |
10.9 |
9.8 | ----- |
Іншы палітык |
17.9 |
8.8 |
5.1 |
6.9 |
2.0 |
3.5 |
5.1 |
4.5 |
4.2 |
2.0 |
Няма адказу |
37.3 |
30.3 |
26.0 |
26.8 |
43.9 |
37.9 |
28.5 |
35.3 |
41.2 |
39.1 |
Мэта пытаньня — ня высьветліць, як людзі прагаласавалі б у адпаведнай сытуацыі, а вызначыць параўнальную папулярнасьць палітыкаў. У гэтым сэнсе рэйтынг Пуціна, хаця і вырас летась у параўнаньні з папярэднімі дасьледаваньнямі, але саступаў рэйтынгу кіраўніка Беларусі і быў значна ніжэйшы, чым ягоны рэйтынг у Расеі, Кіргізстане ці Таджыкістане. Хаця, яшчэ раз паўтаруся — пытаньні ў Беларусі і ў названых трох краінах былі неаднолькавыя.
За што любяць Пуціна?
У чым жа прычына такой высокай папулярнасьці расейскага лідэра ў Цэнтральнай Азіі і адносна высокай — у Беларусі? Нягледзячы на тое, што, як адзначае той жа Форбс, у Цэнтральнай Азіі эканамічна Кітай усё больш бярэ верх над Расеяй, вялікая колькасьць гастарбайтараў з гэтых краінаў працуюць менавіта ў Расеі. Вядома, што нямала і беларусаў працуюць у РФ (прынамсі, працавалі да апошняга часу), але маштабы непараўнальныя. Паводле ацэнак расейскіх экспэртаў, менавіта ў Кіргізстане і Таджыкістане грашовыя пераводы мігрантаў, якія працуюць у Расеі, перавышаюць 30% ВУП. У той час як у Беларусі гэтая доля складае прыкладна 6% ад ВУП. І гэта пры тым, што ўмовы знаходжаньня і працы для беларусаў у Расеі значна больш спрыяльныя, чым для любых іншых замежнікаў. У краінах Цэнтральнай Азіі для значна большай часткі насельніцтва, чым у Беларусі, Расея — сродак фізычнага выжываньня. Да таго ж самі працоўныя мігранты і іх родныя да пэўнай ступені заангажаваныя ў расейскія грамадзкія, у тым ліку і палітычныя, працэсы. Ну, а настроі расейскага грамадзтва адносна, у прыватнасьці, Пуціна добра ілюструюцца лічбамі таго ж Лявада-цэнтру.
Другі важны момант — прысутнасьць Расеі ў інфармацыйнай прасторы постсавецкіх краінаў. У краінах Цэнтральнай Азіі пэўным бар’ерам яе пранікненьне зьяўляецца мова, у Беларусі расейскай мовай валодаюць усе пагалоўна. Аднак у Беларусі даволі разьвіты інтэрнэт, які ў краінах Цэнтральнай Азіі знаходзіцца ў зародкавым стане. Праўда, беларускае насельніцтва ў значнай сваёй частцы і ў інтэрнэце аддае перавагу расейскім крыніцам, але Байнэт усё ж дае пэўную альтэрнатыву, якая значна слабейшая ў Цэнтральнай Азіі. Таму сумарна ўплыў расейскіх мэдыяў аказваецца там большым, чым у Беларусі.
Расея ці Эўропа альбо Расея ці Кітай?
Да таго ж існуюць цывілізацыйныя адрозьненьні. У Беларусі грамадзкая думка расколатая ў пытаньні геапалітычнага выбару паміж Расеяй і Эўразьвязам. У краінах Цэнтральнай Азіі другая опцыя геапалітычнага выбару адсутнічае як такая. Гандаль (і вельмі інтэнсіўны) з Эўропай існуе і цяпер, пэрспэктывы інстытуцыйнага збліжэньня няма ў прынцыпе. Прычыны — геаграфічнае становішча і рэлігія. Значна больш разьвітая эканамічна і свабодная палітычна Турэччына стаіць у прылазьніку ЭЗ ужо 50 гадоў і падумвае, а ці варта стаяць наагул. Дык а куды ж Кіргізстану, Таджыкістану, і нават Казахстану і Азэрбайджану?
У Беларусі нават пэрспэктыва зьяўленьня кітайскага індустрыяльнага парку спарадзіла пэўныя страхі і перасьцярогі. У Цэнтральнай Азіі гарачае дыханьне кітайскага капіталізму значна больш адчувальнае. Ну, а ў сытуацыі дылемы: Расея ці Кітай — многія жыхары гэтых краінаў аддаюць перавагу Расеі. Хаця гістарычна стасункі Расеі зь цяперашнімі краінамі СНД былі зусім не бясхмарнымі, але культурна Расея бліжэй жыхарам краінаў Цэнтральнай Азіі, чым Кітай. У пэўным сэнсе для многіх зь іх менавіта Расея — рэтрансьлятар заходніх ведаў, узораў і каштоўнасьцяў, Расея — гэта як бы іх Эўропа.
Самая ўплывовая альтэрнатыва Лукашэнку — Пуцін
Дарэчы, падобны фэномэн, гледзячы па ўсім, назіраўся і ў Беларусі напачатку кіраваньня Пуціна. Як можа бачыць з прыведзенай вышэй табліцы, напачатку нулявых рэйтынг Пуціна ў Беларусі быў максымальным: адным беларусам ён быў сымпатычны, як суровы рускі цар, схільны «мачыць у сарціры» ворагаў, іншым — як рэфарматар і прыхільнік збліжэньня Расеі з Захадам. Гэтая другая іпастась вобразу расейскага лідэра для беларусаў даўно зьнікла, для жыхароў краінаў Цэнтральнай Азіі, у тым ліку і дэмакратычнага Кіргізстану, напэўна, засталася.
Што вынікае з гэтай высокай папулярнасьці расейскага лідэра? Наўпрост можа і нічога, гэта не азначае, што заўтра ён на белым кані прыедзе далучаць да Масквы былыя рэспублікі СССР пад воплескі сваіх шматлікіх мясцовых заўзятараў. Але безумоўна, папулярнасьць гаспадара Крамля — фактар унутранай палітыкі як краінаў Цэнтральнай Азіі, гэтак і Беларусі. Самым уплывовым калі не апанэнтам, то альтэрнатывай прэзыдэнтам гэтых краінаў зьяўляецца не айчынная апазыцыя, а менавіта Пуцін.