Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Вяртанец з Ізраіля: Ня бачна канца гэтай вайне, гэтым тэрактам


Ігар Шнэйдэр
Ігар Шнэйдэр

Летняе супрацьстаяньне паміж ізраільскай арміяй і палестынскімі баевікамі сэктару Газа стала самым жорсткім за апошнія дзесяцігодзьдзі і нагоды да замірэньня пакуль не прадбачыцца. Для некаторых людзей менавіта пытаньне бясьпекі стала падставай да таго, каб пакінуць сьвятую зямлю, якая ўсё часьцей арашаецца крывёю. Такімі меркаваньнямі кіравалася і сям’я Ігара Шнэйдэра: калі арабскія ракеты пачалі далятаць да ваколіцаў іхняй Беэр-Шэвы, было прынятае рашэньне вярнуцца назад у Воршу.

«Армія зьнішчае падземныя хады баевікоў, а праз 2 гады ўсё аднаўляецца»

— Ігар, ізраільска-палестынскае супрацьстаяньне мае месца ўсе апошнія дзесяцігодзьдзі, але сёлета гвалт набыў куды большыя маштабы....

— Так заўсёды было і, я думаю, так заўсёды будзе. Гэта адбываецца з устойлівай цыклічнасьцю. Адзін з замежных карэспандэнтаў нават падлічыў, што за 10 гадоў, якія ён там знаходзіцца, гэта ўжо пятая апэрацыя ў Газе. То бок, з пэрыядычнасьцю раз на два гады ізраільская армія разбурае структуру «Хамасу» — руйнуе падземныя хады, зьнішчае ракетныя ўстаноўкі — выводзіць войскі, але мінае прыкладна два гады, баевікі за гэты час ствараюць новую інфраструктуру і зноў усё пачынаецца па-новаму.

— Такога масіраванага абстрэлу ізраільскай тэрыторыі, як цягам ліпеня-жніўня, дагэтуль не было?

— Гэта так. Як і ва ўсім сьвеце, у іх таксама ўдасканальваюцца тэхнічныя сродкі. На колькі магу меркаваць са СМІ — не ў выведцы ж працую — ім і Сырыя, і Іран пастаўляюць усё больш магутныя і дальнабойныя ўстаноўкі. Таму іх «посьпехі» усё больш і больш адчувальныя. Калі раней тыя ракеты былі кустарнай вытворчасьці і білі на 10-12 кілямэтраў, далятаючы да такіх гарадоў як Ашкелон, Ашдот, Халон, якія бліжэй да іх стартавых пляцовак, то цяпер ужо дабіваюць да Тэль-Авіву, а там ужо адлегласьць прынамсі ў сотні кілямэтраў. І далей, мне падаецца, будзе толькі горш, наступны віток гэта пацьвердзіць. Зноў жа, апэрацыя скончаная, інфраструктура разбураная, аднак мала хто сумняецца — праз тыя ж два гады яна зноў будзе адноўленая, але ўжо на больш высокім узроўні. Тады, магчыма, яны будуць ужо да Хайфы дабіваць, зусім ня выключана.

— Іншымі словамі, ніякага прымірэньня не прадбачыцца?

— Ну, а якое прымірэньне можа быць, калі кожны лічыць гэтую зямлю сваёй і кожны лічыць, што толькі ён мае на яе права? Як можна ў такіх умовах нешта «падзяліць»? Хоць, дзеля справядлівасьці, абодва гэтыя народы там жылі заўсёды. Хто мае большыя правы, хто ня мае — гэта ўсё адносна.

«Мэта адна: скінуць Ізраіль у мора, вычысьціць Палестыну ад габрэяў»

— І калі падзяліць спрэчную зямлю мірным спосабам немагчыма, можна яе толькі заваяваць?

— Гэта складанае пытаньне, як усё зрабіць мірна. Размовы пра гэта ідуць даўно, аднак ніхто ня хоча ісьці на кампраміс. Разумееце, каб мірна нешта падзяліць, трэба камусьці пайсьці на саступкі. У свой час, калі ў 1990-х прэм’ер-міністрам быў Іцхак Рабін, удвох з Шымонам Пэрэсам яны дамаўляліся з тагачасным палестынскім лідэрам Ясірам Арафатам, дык вось ён прапанаваў арабам такую схему: мір ў абмен на тэрыторыі. Справа ў тым, што калі проста заключыць мір, то Ізраілю трэба будзе вярнуцца ў межы 1947 году. А гэта атрымліваецца, што пры такім раскладзе давядзецца аддаць арабам, напэўна, траціну тэрыторыі. На гэта, зразумела, ніхто ня пойдзе. І тым больш ня факт, што яны пасля гэтага супакояцца. Ня хочацца падацца галаслоўным, але насамрэч гэта той выпадак, што дай палец, дык усю руку адцяпаюць. То бок, зараз аддасі гэтыя тэрыторыі, а праз год пачнецца новая песьня — давайце яшчэ. У іх жа канчатковая мэта зразумелая: скінуць усіх ізраільцаў у Міжземнае мора, вычысьціць Палестыну ад габрэяў. Вось і ўсё.

Ігар Шнэйдэр з жонкай Марынай і дачкой Шэлі ў Беэр-Шэве
Ігар Шнэйдэр з жонкай Марынай і дачкой Шэлі ў Беэр-Шэве

— У Ізраілі з жонкай Марынай і дачкой Шэлі вы пражылі шэсьць гадоў. Відаць, «адступленьне» неадназначна было прынятае нават сваякамі. З вышыні сёньняшняга дня, ці апраўданае такое рашэньне?

— У кожным выпадку гэта ўсё індывідуальна. З майго пункту гледжаньня — так, усё зроблена правільна. Хтосьці, магчыма, мяне не зразумее: камусьці падабаецца там, камусьці — тут. Усё гэта адносна. Адзінае, пра што я рэальна шкадую, — гэта страта тамтэйшага мэдычнага абслугоўваньня, у літаральным сэнсе зямля і неба паміж Ізраілем і Беларусьсю. Які там узровень мэдыцыны, дык ня ведаю, падаецца, і праз 300 гадоў такой ня будзе ў Беларусі — па якасьці, па адносінах да чалавека, па ўсім іншым.

— Перад гутаркай пачуў цікавы выраз: «Будучы там, я ня быў патрыётам Беларусі, але тут я патрыёт Ізраіля». Удзячнасьць той краіне застаецца?

— Так, найперш, я ёй удзячны. У мяне там дачка нарадзілася, таму нават ужо за гэта. Па-другое, у мяне выклікае пачуцьцё гонару тое, што такая маленькая краіна можа адна супрацьстаяць магутнаму арабскаму сьвету, нікога не баіцца і гэта, як кажуць, дарагога каштуе. Гэта ўсё роўна як, ня ведаю, Беларусь супрацьстаяла б Амэрыцы і плявала б на яе пагрозы. Зараз у Ізраілі жыве, мабыць, блізу 7 мільёнаў чалавек, зь іх 1 мільён — ізраільскія арабы, грамадзяне краіны. А колькі жыве народу ў краінах, якія атачаюць Ізраіль? У адным Эгіпце 70 мільёнаў, плюс Іран, Сырыя і г.д. Было ж такое, што Ізраіль вёў вайну адразу супраць чатырох краінаў — Лібану, Сырыі, Эгіпту, Ярданіі — і перамог у гэтай вайне, уяўляеце? Ну, дык як можна не ганарыцца такой дзяржавай? Вось у гэтым пляне — так, я заўсёды на баку Ізраіля, у мяне адназначна пачуцьцё гонару. Я хоць і не лічу, як многія, што Ізраіль — гэта другая радзіма, бо радзіма ўсё ж там, дзе нарадзіўся, дзе прайшла твая маладосьць — але адчуваньне асабістай датычнасьці, канечне ж, ёсьць.

«98% тэрактаў выведка папярэджвае яшчэ на стадыі падрыхтоўкі»

— Датычнасьць, што называецца глябальная, але на ўзроўні побытавым эмігранты маюць шанец стаць людзьмі «вышэйшага гатунку»?

— Не, чаму? Шмат залежыць ад саміх людзей. Калі было вялікае перасяленьне людзей у Амэрыку, таксама хтосьці ў людзі выбіўся, а хтосьці — не. То бок, можа я сам вінаваты, трэба было больш намаганьняў прыкласьці, каб у тое жыцьцё ўпісацца. А можа трэба мець нейкую больш запатрабаваную там прафэсію. Бясспрэчна, эмігранту ўсюды складана, у любую краіну паедзь — нідзе цябе не чакаюць з распасьцёртымі абдымкамі.

— Збольшага атрымліваецца, што ты камусьці пераходзіш дарогу, найперш, мабыць, у сэнсе працаўладкаваньня...

— Ня тое, каб да такой ступені... Хоць, канечне, у тыя часы, калі дзейнічалі агенцтвы па перасяленьні «Сахнут», абяцалася нашмат больш — цябе там сустрэнуць, расцалуюць, дапамогуць. А ў выніку аказалася не зусім усё так. Так, паўгода даюць «кошык абсорбцыі», нейкія грошы плацяць — дарэчы, не сказаць, што гэта вялізныя грошы. А праз паўгода — усё, заканчваецца той кошык і ты прадстаўлены сам сабе: ідзі на вольныя хлябы, шукай працу. Але на працу там у прынцыпе неабходная пэўная пратэкцыя. Каб патрапіць на больш-менш прыстойнае месца, трэба мець хоць якога знаёмага, які мог бы за цябе закінуць слоўца. Кшталту кумаўства ці блату, там гэта квітнее. Нават калі людзі на нейкай вытворчасьці сапраўды патрэбныя, а ты прыйшоў проста з вуліцы, хутчэй за ўсё, скажуць: «Не, нам ня трэба». А калі папросіш нават заштатнага клерка, які там працуе, і ён падыдзе да начальніка цэха, скажа, што ёсьць на прыкмеце хлопец, які шукае працу, то ў дзевяці зь дзесяці выпадкаў пачуеш: «Ну, няхай прыходзіць, я на яго пагляджу». Нават ня тое, што дзесьці ў кіраўніцтве патрэбны блат, проста звычайны работнік заручыцца словам. Тады пазл складзецца зусім інакш.

Ігар Шнэйдэр з дачкой Шэлі
Ігар Шнэйдэр з дачкой Шэлі

— Ад’езд з Ізраілю ў вашым выпадку — гэта ўсё ж клопат пра бясьпеку сям’і, маленькай дачкі? Ці тое, што трэба ўвесь час нешта даказваць у прынцыпова новых умовах?

— Так, у першую чаргу — бясьпека. Калі ты на працы, дзіцё ў садку і пачынаюць выць сырэны паветранай трывогі, сэрца, зразумела, не на месцы. Увогуле мы трапілі туды акурат у разгар папярэдняй інтыфады, калі тэрарысты падрывалі сябе проста ў аўтобусах, на прыпынках, на дыскатэках. То бок, пакуль моладзь зьбіраецца ля начнога клюбу, праходзіць фэйс-кантроль, падыходзіць пераапрануты шахід, становіцца ў чаргу і ўзрываецца разам з астатнімі. Гіне, да прыкладу, паўсотні чалавек, а яшчэ сотня параненая, бо бомбы, як правіла, з рознымі паражальнымі элемэнтамі. Ну, як ад гэтага можна застрахавацца? Ніяк. Хоць у пляне абароны Ізраіль робіць, канечне, вельмі шмат: наколькі я чуў, 98% тэрактаў папярэджваецца яшчэ на стадыі падрыхтоўкі, то бок, у іх вельмі эфэктыўна працуе выведка. Але нават гэтых 2% дастаткова. Магчыма, гэта не зусім патрыятычна было з майго боку зьяжджаць, многія ж жывуць якраз з такой патрыятычнай думкай — нікуды мы адсюль не зьедзем, гэта наша краіна, будзем стаяць да апошняга.

«Бедуіны таксама мусульмане, а служаць у арміі сьледапытамі»

— Ты згадваў пра мільён арабаў, грамадзянаў Ізраілю. Наколькі яны інтэграваныя ў грамадзтва — ня ўсе ж павальна тэрарысты? Шмат з адкрыта праізраільскімі настроямі?

— Канечне, ёсьць. Шмат хто працуе на дзяржаўных пасадах, у шпіталях. У мяне, прыкладам, анэстэзіёляг быў араб, вучыўся некалі ў Расеі, добра на расейскай мове размаўляе. Ёсьць, зразумела, бо гэта ж не азначае, што калі побач араб, то усім трэба быць пільнымі. Усё залежыць ад людзей, ад іх сьветапогляду. Узяць нават, скажам, бедуінаў, яны ж таксама арабы, у сэнсе мусульмане. Але яны служаць у ізраільскай арміі, вобразна кажучы, сьледапытамі, досыць ляяльныя да ўладаў. А ёсьць частка, канечне, зусім іншая. Гэта тыя, хто выходзіць на дэманстрацыі ў падтрымку Газы, закідваюць каменьнямі паліцыю. То бок, самі ізраільскія арабы, якія стала жывуць у Ізраілі, падтрымліваюць патэнцыйных тэрарыстаў. Так што хапае людзей розных.

Ігар Шнэйдэр, архіўнае фота
Ігар Шнэйдэр, архіўнае фота

— Ігар, шасьці гадоў хапіла, каб адчуць усю нязвыкласьць сытуацыі, калі параўноўваць зь беларускай?

— Найперш, я позна паехаў, бо калі зьяжджаць, то трэба гэта рабіць у маладым узросьце. Я паехаў, калі мне было ўжо 37 гадоў, а нават у Беларусі ўжо бяруць на працу да 35-ці, старэй ты нікому не патрэбны. Ну, а там — тым больш. Адпаведна, гэта ўсё праблематычна, складана, працу страціць — элемэнтарна. Там няма такога, як у нас, асабліва як было ў савецкай сыстэме: уладкаваўся ў 18 гадоў на заводзе — і можаш да пэнсіі адпрацаваць. Там усе гэтыя фірмы банкрутуюць, развальваюцца, мяняюць уласьнікаў, скарачаюць штаты. У сярэднім, напэўна, гады два-тры, і зноў шукай новую працу. А чым далей — тым складаней.

— У якой ступені сочыш за тым што адбываецца ў Ізраілі? Наколькі балюча, трывожна, альбо досыць раўнадушна глядзіш на карцінкі адтуль?

— Не, канечне, не раўнадушна, цікаўлюся. Само сабой, мяне хвалюе тое, што там адбываецца. Наадварот, я нават чакаю нейкіх навінаў, калі нарэшце ўсё супакоіцца, наладзіцца. Тым больш, у мяне там засталіся сябры, я за іх таксама перажываю. Так што цікавасьць ёсьць, безумоўна.

«Вайна пачалася на наступных дзень пасьля стварэньня Ізраіля»

— А наколькі ў тамтэйшай інфармацыйнай прасторы прысутнічае Беларусь? Ці дае хоць нейкую нагоду гаварыць пра сябе?

— Ды не, амаль нічога ня чутна. Хіба што ў якіх-небудзь расейскіх навінах нешта скажуць — там жа ідуць спадарожнікавыя расейскія тэлеканалы. То бок, толькі ў такім кантэксьце: маўляў, паехаў з візытам Пуцін у Беларусь ці, наадварот, чакаюць у Маскве Лукашэнку. Зрэшты, жывучы ў Беларусі, што чалавек ведае пра Ізраіль, ці шмат тут на гэтую тэму гаворыцца? Тое, што мы тут чуем пра Ізраіль, гэта, зноў жа, з расейскіх навінаў. А канкрэтна беларускія — дык яны таксама капіююць тое, што гавораць расейцы пра Ізраіль. Нейкага свайго інтарэсу няма.

— І ўсё ж эскаляцыя напружанасьці мае шанец на ўзаемапаразуменьне бакоў? Ці наканавана і далей: адны будуць бамбіць, а другія тыя ракеты зьбіваць?

— Пачнём з таго, што Ізраіль у непрыяцельскім атачэньні колькі ўжо — фактычна ад 1949 году. Іншымі словамі, як толькі было абвешчана аб стварэньні дзяржавы Ізраіль, на наступных ж дзень пачалася вайна. Гэта працягваецца ўжо больш за 60 гадоў і ніякага канца і краю супрацьстаяньню ня бачна. Я ня думаю, што гэты канфлікт увогуле калі-небудзь будзе вырашаны. Дарэчы, таксама адна з прычынаў, чаму я ад’ехаў — ня бачна канца гэтай вайне, гэтым тэрактам. Такі стан, натуральна, напружвае. Так, людзі прызвычайваюцца, жывуць, але, відаць, трэба быць нашмат большым патрыётам, каб у такіх умовах існаваць. Бо некаторыя ізраільцы ўспрымаюць рэаліі з выклікам: што хочаце са мной рабіце, але я не адступлю. Узяць хоць бы паселішчы, якія ўзводзяцца на заходнім беразе Ярдану. Там жа, лічы, увогуле жывеш сярод арабаў. Тыя ня згодныя: не, гэта наша зямля, мы тут былі і будзем заўсёды. Таму там і тэракты густа і часта, і дзеці гінуць, а пасяленцы катэгарычныя — адсюль не сыдзем. Да таго людзі патрыятычныя. Гэта ўжо ня кажучы пра тэрыторыю самой краіны. А ў пасяленьнях — так, людзі настроеныя адназначна: вы нас адсюль не выжывіце. Але яшчэ раз кажу: для гэтага трэба быць фанатычна-патрыятычным.

— Можа там трэба проста нарадзіцца?

— Магчыма, так. І гэта нават хутчэй за ўсё...

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG