І дурню ясна: калі нацыяналісты прыйдуць да ўлады, яны адразу, нават рукі не памыўшы, кінуцца ўсё пераймяноўваць.
Таму нармальнаму чалавеку, якому і пры цяперашнім парадку няблага, а раней было яшчэ лепш, варта пасьпяшацца. Наглядзецца свайго роднага тэлебачаньня (якое будзе называцца Белсат-2), пажыць у Пінску (які абавязкова зробіцца Пенскам), ды на вуліцы Леніна (якой, чаго добрага, дадуць імя Булак-Балаховіча)...
І, вядома, удосталь наесьціся шакалядам фабрыкі «Камунарка» — якую нацыяналісты абавязкова пераробяць у «Камінарку», бо так больш па-беларуску, палітычна правільна і наогул хораша гучыць.
Так і бачыш перад сабой маленькае беларускае камунарскае дзіва — шакалядку «Любимая Аленка». І пекны тварык на абгортцы, перапэцканы чорнай сажаю бязьлітасна перайменаваных і прыватызаваных комінаў. Але Аленку гэтым не запалохаць. Яна — у дзясятцы самых уплывовых беларускіх жанчын, побач з Эўфрасіньняй Полацкай, за сьпінай у яе Алеся-так-птіцы-крычат-в-поднебесье, а леваруч Александрына. А вось Веранікі на гэтым групавым здымку няма. Толькі надпіс, на ліпе ўрэзаны ў кары. Вераніка ў кожнага свая. А любімая Аленка ў сваёй сьціплай мухаморавай хусьцінцы — адна на ўсіх.
Гэта сапраўды смачны шакаляд. Верны традыцыям. Ці, хутчэй, настальгіі.
А вы ўсё са сваім Альпэнгольдам. Альпэнгольд, альпэнгольд... Дзядуля ваш быў Альпэнгольд? Жыдамасонскі нейкі шакаляд. А Аленка — яна наша. Чыстакроўная славянка, якая не зьбіраецца з намі разьвітвацца.
Беларускія цуды наогул — асаблівыя. Незалежна ад вагі, кошту і ўтрыманьня соевага лецытыну яны здольныя сказаць пра нас столькі, колькі ня скажа ніводная кніга. Нават у дваццаціграмавым выглядзе любімая Аленка, ад якой у беларускіх грамадзян усіх палоў і ўзростаў цякуць сьлінкі ажно з 1965 году — люстэрка беларускай сьвядомасьці. Калі выцерці з гэтага люстэрка сьліну, шмат можна даведацца і зразумець. Ну, таму яна і любімая, бо кажа праўду ў вочы — у тыя вочы, у якія яна глядзіць ужо амаль паўстагодзьдзя і ніяк ня можа наглядзецца.
Пра што ж кажа беларусам іхная любімая Аленка?
Ну, найперш пра тое, што яны крыху саромеюцца таго, што яны — беларусы. А можа, і не крыху. Хаця хто ведае: можа, гэта такая нашая шакалядная нацыянальная какетлівасьць? Так ці інакш, на першы погляд нішто на абгортцы не паказвае, што гэта шакалядка беларуская і зробленая для беларусаў. «Любимая Аленка. Шоколад молочный». Чыста расейская шакалядка. Чыста расейская Алёнка.
Елена Прекрасная.
Алёнушка.
Але нашто?
Зразумела: Алёнка — стары, правераны савецкі брэнд. Псэўданім «Любімая» зьявіўся, бо расейцы забралі назву «Алёнка» сабе. Але ва Ўкраіне, напрыклад, гэтая шакалядка звалася і завецца «Оленка», яшчэ з савецкіх часоў. Бо гэта была савецкая шакалядка для савецкіх украінцаў і гасьцей УССР. Савецкія беларусы такога права — быць беларусамі — ня мелі. І цяпер ня маюць, дарма што даўно ўжо не савецкія.
Адзіным нашым правам заўжды было любіць, кажа Аленка. Любіць тое, што даюць.
Зразумела, што калі б на абгортцы стаяў надпіс па-беларуску: «Любімая Аленка», ніхто б тую шакалядку не купляў. Беларусы блыталі б яе з зубной пастай і шкарпэткамі. О, гэтае «і» шмат каго ўвяло б у зман!.. А асабліва гасьцей краіны, якія, трапіўшы ў сталіцу незалежнай Беларусі, ніяк ня могуць разабрацца, што значаць загадкавыя слова «Аптэка», «Вакзал», «Вуліца»...
Нацыянальнае паходжаньне нашай шакаляднай дзяўчынкі можна вызначыць, толькі калі прачытаць тое, што напісана малюпасенькімі літарамі на цёмным баку абгорткі. Прачытаць тое, што нічога ня значыць, нічога не вырашае і ніхто не чытае. Туды, на цёмны бок, на які ніхто не зьвяртае ўвагі, беларусы звычайна засоўваюць свае нацыянальныя прыкметы, каб прадэманстраваць цуды дзьвюхмоўя. Там месца гэтай мовы. Араматызатара, ідэнтычнага натуральнаму — на думку саміх жыхароў краіны.
У кожнай дзяўчыны мусяць быць свае сакрэты.
Калі напісаць сьпераду «Любімая Аленка», па-беларуску, праз «і» — гэта будзе значыць, што мы зноў камусьці навязваем сваю нахабную мову. І нам зноў будзе сорамна... І румянец на твары Аленкі зробіцца яшчэ чырванейшым.
Жуючы «Аленку», міжволі думаеш па тое, што быць непрыхавана беларускім у Беларусі не саромеецца толькі гарадзкі грамадзкі транспарт. Вось Менскі мэтрапалітэн — ужо даўно ня проста беларускамоўны, ён цешыць вока амаль ідэальнай беларускай лацінкай. А тут — «Lyubimaya Alyonka» («Favorite Alyonka»). І хоць кол на галаве чашы.
А яшчэ абгортка маленькай «Аленкі» раскажа беларусам пра тое, што яна зробленая на той самай яшчэ не перайменаванай фабрыцы «Камунарка». Што значыць гэтае слова, кожнаму новаму пакаленьню патлумачыць усё цяжэй. Не за гарамі час, калі ў яго застанецца толькі адно значэньне — «беларуская шакалядная фабрыка». Але горы яшчэ высокія, і значэньні можна выбіраць, як шакалядкі ў краме. Напрыклад, Камунаркаю называлася знакамітае месца пад Масквой, дзе ў трыццатыя гады мінулага стагодзьдзя адбываліся масавыя расстрэлы людзей. Здаецца, менавіта там забілі і Вільгельма Кнорына — чалавека, які паклаў жыцьцё на тое, каб ніякая беларуская мова не замінала беларусам спакойна жыць і есьці савецкі шакаляд. Самы гуманны і прагрэсіўны шакаляд у сьвеце.
Хаця «Камунарка» — гэта, вядома, больш мілагучна за «Красный пішчэвік». Што ж, і на тым дзякуй сябрам і паплечнікам таварыша Кнорына.
Уважлівым беларусам, якія любяць закусваць бязроднай касмапаліткай Аленкай малдоўскія каньякі, нашая шакалядка горда паведамляе, што ў яе ёсьць амэрыканскі дыстрыб’ютар. Беларусам важна ня быць унікальнымі, ім важная кампанія — каб адчуваць, што мы не адны такія ў сьвеце. І аналёгіі для Аленкі знаходзяцца лёгка.
Напрыклад, ва Ўсходняй Нямеччыне. Некалі, у гэдээраўскія часы, там быў вельмі папулярны шакаляд «Ротштэрн». Чырвоная зорка! Па ім настальгуюць цэлыя пакаленьні, ён і цяпер прадаецца, але смак ужо ня той. У рамане Катрын Шміт «Ты не памрэш» галоўная гераіня купляе яго і...
«...у спадзяваньні, што атрымае тую самую асалоду, якую мела ў дзяцінстве, дома яна расклала пліткі на кухонным стале... Калі трохі пазьней Гелена апынулася ў адзіноце, яна ўзяла плітку і, заплюшчыўшы вочы, паклала кавалачак на кончык языка, прыціснула паднябеньнем і маруднымі кругавымі рухамі языка зрабіла так, каб плітка растала. Не, гэты шакаляд меў ня тую кансыстэнцыю, якую яна чакала — гэткую зьлёгку пясочную...»
У дзяцінстве ўсё смачнейшае. І ўсё мае свой тэрмін прыдатнасьці. Каханьне жыве тры гады, Беларусь жыве вечна, а шакалядка з Аленкай — дванаццаць месяцаў. Бывай, Аленка! І заставайся з намі. Вечная маладая пяцідзесяцігадовая бляндынка, усьмешлівая ахвяра камунізму — ты не памрэш.
Урэшце, тут хапае іншых усьмешлівых твараў — якія надакучылі нам значна больш і значна хутчэй, чым можна сабе ўявіць.
