Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Алексіевіч: Лукашэнку ўжо дакладна ня вырвацца


Сьвятлана Алексіевіч адказала на пытаньні карэспандэнта Свабоды пра Расею пасьля анэксіі Крыму, пра сытуацыю ва Ўкраіне і пра яе ўплыў на Беларусь.

Карэспандэнт: «У нядаўнім артыкуле ў нямецкай «Frankfurter Allgemeine» пра Расею пасьля Крыму, Вы пішаце пра вяртаньне да сталінізму ў Расеі на хвалі патрыятызму. Да сталінізму толькі праваслаўнага. Чаму такое стала магчымым у Расеі?

Алексіевіч: «Прычына адна. Вось гэты маленькі „чырвоны чалавек“ затаіўся, ён застаўся жыць з пачуцьцём паражэньня. Бо і не ён рабіў тое, што называецца „перабудовай“. Гэта рабіў Гарбачоў і кучка інтэлігенцыі. А маленькі „чырвоны чалавек“ прачнуўся нечакана ў зусім незнаёмай яму краіне. І ён нічога не хацеў апроч таго, каб добра жыць. І ніхто не займаўся вывучэньнем мінулага, не чытаў Салжаніцына, Шаламава. Гэта ўжо нікому не было цікава пасьля перабудовы, хаця ўсё гэта ляжала на кніжных развалах. А чаканьні не ажыцьцявіліся, бо атрымаўся дзікі капіталізм і гэта нікога не задавальняе, бо людзей абрабавалі, краіну раскралі. І канечне, адчуваньне рэваншу. Гэта жаданьне маленькай пераможнай вайны вельмі глыбока сядзела. І гэта імпэрскае пачуцьцё, „вялікая Расея“, каб нас зноў баяліся. На жаль, тлумачэньні самыя банальныя. Але гэта не адзін Пуцін. Гэта насамрэч Пуцін у кожным з расейцаў. Я, напрыклад, згубіла вельмі шмат расейскіх сяброў, бо не магла падзяліць іх патрыятызм, іх узрушанасьць ад слова „аншлюс“, „анэксія“. Я чалавек маленькай нацыі і мы зусім пазбаўлены гэтых пачуцьцяў. Як інтэлектуал я зусім іначай гляджу на гэтыя праблемы».

Карэспандэнт: «То бок мы назіраем вяртаньне гэтага „чырвонага чалавечка“?»

Алексіевіч: «Ён затаіўся. І гэты маленькі „чырвоны чалавек“ не абавязкова нейкі рабацяга. Гэта і людзі ўлады, хаця ў іх грошы з кішэні сыплюцца. Усё роўна сьвядомасьць абсалютна чырвоная. Вось у іх грошы з кішэні сыплюцца, а для эўрапейскай эліты яны ўсё роўна шпана. Тут усё інакш уладкавана. Тут над мэханізмам свабоднай грамадзянкай дзяржавы вельмі многа працавалі. Гэта ўжо адладжаны мэханізм. Таму 20 гадоў — гэта вельмі маленькі тэрмін. Была такая вялікая спрэчка ў расейскай літаратуры паміж Шаламавым і Салжаніцыным. Салжаніцын казаў, што лягер ачышчае чалавека, падымае, зь лягера ён выходзіць вялікім. А Шаламаў казаў, што лягерны вопыт нічому добраму не вучыць, ён бэсьціць чалавека, і ён патрэбны толькі ў лягеры. І вось гэты маленькі „чырвоны чалавек“ выйшаў зь лягера. І што ён зрабіў праз 20 гадоў? Зноў пабудаваў лягер. Адсюль і назва маёй кнігі „Час second-hand“. Дадалося толькі праваслаўе ў самым цемрашальскім варыянце».

Карэспандэнт: «А ў Крыме таксама гэты «чырвоны чалавек»?

Алексіевіч: «Яны былі далёка ад Расеі. Я думаю, тут віна і Ўкраіны ёсьць. Украіна, відаць, і ня мела тых рэсурсаў, і людзі там, кажуць, цяжка жылі. Як і па ўсёй Украіне. У мяне шмат сваякоў ва Ўкраіне і людзі вельмі цяжка
Пуцін пахаваў мару, што Расея будзе эўрапейскай
жывуць. А цяпер я ня ведаю, што будзе. І здалёк пачынаецца ідэалізацыя гэтай вялізнай краіны. Мы ж усе з грамадзтва гвалту, у нас няма іншага досьведу жыцьця. І таму ўсялякая праява сілы здаецца веліччу. І такой, відаць, здалёк ім гэта краіна і здавалася. Я думаю, што і насамрэч Крым прагаласаваў за ўваходжаньне ў Расею. Мне самой Сэвастопаль здаецца расейскім горадам. Але ўсё, што адбылося і як гэта адбылося,— гэта не цывілізавана. Бо з такой цяжкасьцю пасьля другой усясьветнай вайны выбудавалі сьвет, пэўныя правілы і раптам аказваецца, што ўсё гэта можна ўзарваць за некалькі тыдняў. Я жыву абсалютна з пачуцьцём паражэньня, якое ёсьць у многіх людзей майго пакаленьня. Бо Пуцін зусім пахаваў мару пра тое, што Расея будзе эўрапейскай. І тое, што ў Беларусі ёсьць эўрапейскія шляхі. Мы таксама ад іх вельмі залежым, на жаль, мы вельмі зьвязаныя. Цяпер ужо прадэманстраваная такая сіла, што Лукашэнка апынуўся на кароткім ланцужку, яму ўжо дакладна не вырвацца».

Карэспандэнт: «А як на ваш погляд будзе ўплываць гэта сытуацыя на Беларусь?»

Алексіевіч: «Я думаю, што да пары да часу мы захаваем такі вось сувэрэнітэт. Але калі нічога не памяняецца, малаверагодна, што нешта можа памяняцца. Бо былі часы макартызму ў Амэрыцы — гэта працягвалася не адзін год. Такія цёмныя энэргіі, калі вырываюцца з народу, маюць вельмі доўгую цэнтрабежную сілу. Яны доўга будуць працягвацца. Магчыма, некалькі пакаленьняў будуць заражаны гэтым. У нас будзе слабая незалежнасьць і таму ўлада маўчыць, бо гэта зразумела».

Карэспандэнт: «Лукашэнка казаў, што ў нас уся краіна расейскамоўная, то гэта, маўляў, глупства нейкіх расейскамоўных тут абараняць? Ці была ўсё ж памылковай гэта русыфікацыя Беларусі апошнімі гадамі?»

Алексіевіч: «У нас расейскамоўнасьць не з-за страху, не з-за нейкай мэтанакіраванай палітыкі. Для сёньняшняй расейскай эліты сур’ёзна не існавала
«На сёньняшні момант мова — гэта форма супраціву»
ні ўкраінскай дзяржавы, ні беларускай дзяржавы. А тое, што мы гаворым на расейскай мове — гэта нашы глыбокія гістарычныя праблемы. Невялікі народ быў заўсёды прыгнечаны, ніколі ня жыў сваім жыцьцём. Таму расейскамоўнасьць не палітычная задума, гэта нашы ўнутраныя гістарычныя праблемы, нашы ўласныя комплексы. Мяне вельмі радуе цяперашняя цікавасьць да беларускай мовы, столькі людзей запісваецца на курсы. На сёньняшні момант — гэта форма супраціву. Не браць жа вінтоўку і ісьці ў лес. Гэта сёньня малаверагодна. Гэта да якой ступені адчаю трэба давесьці народ, як ва Ўкраіне, каб гэта здарылася. І не дай Бог, каб гэта адбылося. Я прыхільніца паўзучай эвалюцыі. Гэта лепш, чым любая рэвалюцыя. Ніводная рэвалюцыя не прыносіла прыгожых пладоў. Я прыхільніца руху жыцьця».


Карэспандэнт: «Як вы думаеце, што далей будзе з Украінай?»

Алексіевіч: «Я не палітык, я творца. Я думаю, што справа можа нават дайсьці да партызанскай вайны ў некаторых абласьцях Украіны. Але мне верыцца, што ўсё ж гэта моцны народ. Мне падабаўся і першы Майдан, і другі Майдан. То бок мне падабаліся людзі, якія гэта рабілі. Хаця што тычыцца другога Майдану, то там ёсьць праблемы з „Правым сэктарам“, з радыкаламі. Мне падабаліся самі людзі, але палітыкі, якія потым разьменьвалі гэты Майдан ці ператваралі яго
«Я расчаравалася ў некаторых сваіх расейскіх сябрах»
ў нешта іншае, гэта ўжо іншы бок справы. Мне здаецца, што Ўкраіна вельмі слабая цяпер. І кал насамрэч ЗША і Эўропа не дапамогуць Украіне эканамічна і палітычна, то гэта будзе вельмі трагічна. Гэта можа быць Югаславія побач. Бо беднага чалавека прымусіць некага ненавідзець вельмі лёгка. Калі знойдзецца лідэр не такі гарачы як Цімашэнка, калі знойдзецца моцная, разумная асоба, няхай гэта будзе не Рузвэльт, але разумны, цьвярозы чалавек, якога прыме Захад і зь якім будзе лічыцца Расея, тады захаваецца ўкраінская дзяржава. На гэты раз Захад даволі згуртаваны. Расея адчула сілу Захаду, бо ўсе зразумелі, як гэта небясьпечна. Я думаю, што Эўропа прыкладзе намаганьні, каб украінская дзяржава захавалася, не зьнікла як Самалі. Але небясьпека вялікая, што яе разарвуць на нейкія кавалкі. Я шмат людзей ведаю ва Ўкраіне, і яны вераць у сваю будучыню. Напэўна, трэба жыць там, каб гэта адчуць. І наколькі я расчаравалася ў некаторых сваіх расейскіх сябрах, настолькі мяне захапілі ўкраінскія. Я думаю, у гэтай краіны ёсьць будучыня, хаця цяпер цяжкі час. А што да Пуціна, я думаю, яму не дазволяць гэтыя ваенныя паходы, і я падазраю, што ён і сам гэтага не хоча. Але ён узяў на сябе нейкую місію і цяпер вымушаны ёй адпавядаць. А маленькаму чалавек цяжка ўвесь час быць вялікім, у нейкай мэсіянскай позе. Яго занадта містыфікуюць. Расея не такая моцная, каб рабіць выклік сьвету».

Карэспандэнт: «Пуцін кажа пра бандэраўцаў, што не прызнае новую ўладу...»

Алексіевіч: «Гэта сыходзіць з аднаго, што яны сур’ёзна ня ставяцца да Ўкраіны як да асобнай дзяржавы. Ім здаецца, што той, хто сышоў з гэтага расейскага шляху, то гэта нейкія здраднікі. Яны нават са сваёй элітай наладзілі разборкі: калі ты не з намі, то ты ўжо нацыянал-здраднік. На гэтым фоне ўжо Лукашэнка выглядае меншым дыктатарам, чым Пуцін. Ва ўсякім разе ў нас няма гэтых дзікіх законаў пра сэксуальныя меншасьці, аб абароне праваслаўя. Я нават зьдзівілася, што мы не паўтарылі гэтыя глупствы».

Карэспандэнт: «Лукашэнка кажа, што ён супраць фэдэралізацыі Ўкраіны, прызнае легітымнасьць уладаў. Вы верыце гэтым заявам?»

Алексіевіч: «Я наогул не веру вялікім палітыкам. Я думаю, што яны самі не ведаюць у што яны вераць. Яны будуць верыць у тое, што на гэты момант служыць іх нейкім мэтам. Я ня веру ні Пуціну, ні Лукашэнку. У нашых краях
«Лукашэнка выглядае меншым дыктатарам, чым Пуцін»
палітыкам нельга верыць. А тым больш такім таталітарным. Мы бачым, што ёсьць пераапранутыя расейскія вайскоўцы ва Ўкраіне. А Пуцін глядзіць у твар сьвету і кажа, што там іх няма. Ён казаў, што іх не было і ў Крыме. Эўрапейцам таксама цяжка нас зразумець. Мне здаецца, што Абама і Эўропа вядуць сябе вельмі разумна. Вось Лукашэнка кажа, што гэта слабыя палітыкі. А гэта насамрэч сучасныя палітыкі. Гэта палітыкі, якія прадстаўляюць грамадзтва, якое зусім ня хоча абуць дурныя боты, узяць аўтамат і некуды ісьці. Людзі любяць жыцьцё і ўмеюць жыць. У іх зусім іншыя каштоўнасьці. Ніякі вайсковец там ня скажа, як нядаўна казаў Грачоў, што нашы хлопцы паміралі у Чачні з усьмешкай. Такое мог сказаць чалавек, які вылез зь нейкай барыкады, на якой правёў усё жыцьцё».
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG