Хавалі позна ўвечары, пры сьвятле аўтамабільных фараў, бо на мяжы доўга трымалі пахавальную працэсію. Пільныя беларускія памежнікі няйначай баяліся, што разам зь нябожчыкам украінскія паўстанцы завязуць у Беларусь рэвалюцыю...
Як ні старайся выглядаць памяркоўным, а кантраст усё роўна кідаецца ў вочы: залатаверхі Міхайлаўскі сабор у Кіеве, жалобны перазвон у сонечным небе, дзесяць тысячаў кіянаў, што прыйшлі разьвітацца з героем (у тым ліку і лідары Майдану) — і пяць дзясяткаў беларусаў на цёмных і здранцьвелых ад марозу могілках, пры поўнай адсутнасьці айчынных апазыцыйных правадыроў. Якія так любяць гаварыць пра салідарнасьць і ўзаемадапамогу, пішуць у сацыяльных сетках пра беларуска-украінскае братэрства і супольнае змаганьне супраць дзьвюх дыктатураў.
Дык вось, 28 студзеня на вясковых могілках пад Гомелем пяцьдзясят сапраўды салідарных з украінцамі беларусаў хавалі прызнанага героя Ўкраіны. Пратрываўшы цэлы дзень на дваццаціградусным марозе, па-партызанску грэючыся каля ляснога вогнішча, прарваўшыся праз кадэбэшна-міліцэйскі пост на ўезьдзе ў вёску. Дзе былі ў гэты час партыі, рухі і кампаніі тых, хто кляўся ў вернасьці ўкраінцам на задымленым Майдане і ў гарачым як франтавыя зводкі фэйсбуку? Здавалася б, элемэнтарны працяг тых клятваў — проста прыехаць на пахаваньне, каб аддаць апошні паклон чалавеку, для якога лёзунг «За нашу і вашу свабоду!» ня быў галаслоўным.
Не прыехалі. А партыйныя і каляпартыйныя палітолягі ў час, калі труна яшчэ была ў дарозе, пачалі глыбакадумна сумнявацца, кім ёсьць для Беларусі загінулы на барыкадах Міхась Жызьнеўскі. Герой-не герой. Як на рамонкавых пялёстках варажылі...
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Суайчыньнікі дарагія, што нам вочы засьляпіла? Украіна не Расея — як запамінальна выказаўся былы ўкраінскі прэзыдэнт Леанід Кучма. Лёс Украіны шмат у чым падобны да лёсу Беларусі. І таму героі ў нас — агульныя.
Хіба народжаны ў вёсцы Касута на Вялейшчыне аўтар першай украінскай канстытуцыі Піліп Орлік — таксама і ня наш герой? А нараджэнец украінскай зямлі Канстанцін Астроскі — герой Бітвы пад Воршай (роўна 500 гадоў таму) — хіба не герой і для Ўкраіны? А дзе Васілю Быкаву першы (яшчэ прыжыцьцёвы) музэй быў створаны? На Кіраваградчыне, у Вялікай Севярынцы. А хіба Кіеў не апярэдзіў беларускую сталіцу ў манумэнтальным ушанаваньні другога беларускага генія — Уладзімера Караткевіча? Які, дарэчы, калі размова заходзіла пра Кіеў, катэгарычна абвяшчаў: «Мой се градок!», і якога ледзь ня выгналі з Кіеўскага ўнівэрсытэту за... украінскі нацыяналізм.
Пералічваць імёны з далёкай і блізкай гісторыі, якія аднолькава дарагія беларусам і ўкраінцам, можна доўга. Але гісторыя часам дыхае нам у твар. І недаравальна ў такія моманты быць ніцавокімі. Недаравальна ня бачыць таго, што ўжо ўвідочнілася для твайго суседа ці брата.
Таму для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой. Як і для Львоўскай гарадзкой рады, якая зьбіраецца назваць яго імем вуліцу. Як і для тысячаў кіянаў, якія правялі яго ў апошні шлях на радзіму воклічам «Герою — слава!». Як і для тых пяцідзесяці беларусаў, якія кінулі па тры жмені мерзлай зямлі ў чорную прорву начной магілы.
Міхась Жызьнеўскі паехаў змагацца за свабоду ва Ўкраіну. Як у свой час паехаў змагацца ў ЗША Тадэвуш Касьцюшка. Як паехаў змагацца ў Францыю Валеры Ўрублеўскі. Так, Жызьнеўскі ня быў генэралам, але лаўровыя вянкі часам ускладаюцца і на галовы шарагоўцаў. У кожным народзе, і беларусы тут не вынятак, ёсьць невялікі адсотак тых, хто ня можа спаць разам з народам, асабліва калі народ засынае надоўга. Летаргічны сон — не для такіх.
Калісьці Тарас Шаўчэнка ў сваім славутым «Запавеце» заклікáў сваіх суайчыньнікаў «акрапіць волю злой варожай крывёю». На жаль, воля акрапляецца найперш сваёй, роднай, братняй крывёю. Крывёй герояў. Бабка-павітуха Гісторыя пра гэта добра ведае. Мусім ведаць і мы. Тым болей калі падзеі адбываюцца літаральна на нашых вачах. Калі сьнег акрапляецца крывёю, а нехта як дальтонік думае-варожыць: якога ён колеру...
Памяці ўкраінска-беларускага героя Міхася Жызьнеўскага я прысьвяціў верш. Сябры-украінцы паведамілі мне, што ён гучаў падчас разьвітаньня ў Кіеве...
Белы сьнег, як саван, над майданам.
Над майданам чорны дым з пакульля
І ледавіковая зіма.
Чорны дым сьмярдзіць кублом паганым,
Белы сьнег лавіць спрабуе кулі —
Не ўдаецца, ловы ўсе — дарма.
«Там сопротивления очаг» —
Снайпэр-беркут меціць па вачах.
Куля ў вока вершніку Багдану,
Куля ў вока пешаму Тарасу.
Што сьляпому? Кобза і хатуль.
Белы сьнег перабінтуе рану.
Чорны дым схавае ў дол да часу
Плашч-палатку асьляпляльных куль.
Украіна, сьцішся і замры.
«Пусть поют слепые кобзари...»
Сьпеў лунае за Дняпро далёка.
Майстра і на кобзе вытне скерца,
Бажавольны станчыць гапака.
Кулю, што ляцела брату ў вока,
Прыцягнула маладое сэрца.
Не дрыжала ў снайпэра рука.
І на Кіеў, на майданы стрэх
Бел-чырвона-белы выпаў сьнег.
Гэта Бог, схіліўшыся ў жалобе,
Плашчаніцу па-над ім раскінуў.
Чорны дым клубіўся каля ног.
«Ишь, лежит в сугробе, как во гробе»...
І, дабраславіўшы Украіну,
«Ён загінуў, — так шапнуў ёй Бог, —
Каб ты, нэнько, бачыла штоміг
І сяброў, і ворагаў сваіх».
Як ні старайся выглядаць памяркоўным, а кантраст усё роўна кідаецца ў вочы: залатаверхі Міхайлаўскі сабор у Кіеве, жалобны перазвон у сонечным небе, дзесяць тысячаў кіянаў, што прыйшлі разьвітацца з героем (у тым ліку і лідары Майдану) — і пяць дзясяткаў беларусаў на цёмных і здранцьвелых ад марозу могілках, пры поўнай адсутнасьці айчынных апазыцыйных правадыроў. Якія так любяць гаварыць пра салідарнасьць і ўзаемадапамогу, пішуць у сацыяльных сетках пра беларуска-украінскае братэрства і супольнае змаганьне супраць дзьвюх дыктатураў.
Дык вось, 28 студзеня на вясковых могілках пад Гомелем пяцьдзясят сапраўды салідарных з украінцамі беларусаў хавалі прызнанага героя Ўкраіны. Пратрываўшы цэлы дзень на дваццаціградусным марозе, па-партызанску грэючыся каля ляснога вогнішча, прарваўшыся праз кадэбэшна-міліцэйскі пост на ўезьдзе ў вёску. Дзе былі ў гэты час партыі, рухі і кампаніі тых, хто кляўся ў вернасьці ўкраінцам на задымленым Майдане і ў гарачым як франтавыя зводкі фэйсбуку? Здавалася б, элемэнтарны працяг тых клятваў — проста прыехаць на пахаваньне, каб аддаць апошні паклон чалавеку, для якога лёзунг «За нашу і вашу свабоду!» ня быў галаслоўным.
Не прыехалі. А партыйныя і каляпартыйныя палітолягі ў час, калі труна яшчэ была ў дарозе, пачалі глыбакадумна сумнявацца, кім ёсьць для Беларусі загінулы на барыкадах Міхась Жызьнеўскі. Герой-не герой. Як на рамонкавых пялёстках варажылі...
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Суайчыньнікі дарагія, што нам вочы засьляпіла? Украіна не Расея — як запамінальна выказаўся былы ўкраінскі прэзыдэнт Леанід Кучма. Лёс Украіны шмат у чым падобны да лёсу Беларусі. І таму героі ў нас — агульныя.
для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой
Пералічваць імёны з далёкай і блізкай гісторыі, якія аднолькава дарагія беларусам і ўкраінцам, можна доўга. Але гісторыя часам дыхае нам у твар. І недаравальна ў такія моманты быць ніцавокімі. Недаравальна ня бачыць таго, што ўжо ўвідочнілася для твайго суседа ці брата.
Таму для мяне гамяльчук Міхась Жызьнеўскі, які стаяў на кіеўскіх барыкадах пад бел-чырвона-белым сьцягам, — герой. Як і для Львоўскай гарадзкой рады, якая зьбіраецца назваць яго імем вуліцу. Як і для тысячаў кіянаў, якія правялі яго ў апошні шлях на радзіму воклічам «Герою — слава!». Як і для тых пяцідзесяці беларусаў, якія кінулі па тры жмені мерзлай зямлі ў чорную прорву начной магілы.
Разважаць падобным чынам — як плюнуць у твар Майдану. Кажуць, што мёртвыя сораму ня маюць. А ці маюць яго жывыя?
Калісьці Тарас Шаўчэнка ў сваім славутым «Запавеце» заклікáў сваіх суайчыньнікаў «акрапіць волю злой варожай крывёю». На жаль, воля акрапляецца найперш сваёй, роднай, братняй крывёю. Крывёй герояў. Бабка-павітуха Гісторыя пра гэта добра ведае. Мусім ведаць і мы. Тым болей калі падзеі адбываюцца літаральна на нашых вачах. Калі сьнег акрапляецца крывёю, а нехта як дальтонік думае-варожыць: якога ён колеру...
Памяці ўкраінска-беларускага героя Міхася Жызьнеўскага я прысьвяціў верш. Сябры-украінцы паведамілі мне, што ён гучаў падчас разьвітаньня ў Кіеве...
Белы сьнег, як саван, над майданам.
Над майданам чорны дым з пакульля
І ледавіковая зіма.
Чорны дым сьмярдзіць кублом паганым,
Белы сьнег лавіць спрабуе кулі —
Не ўдаецца, ловы ўсе — дарма.
«Там сопротивления очаг» —
Снайпэр-беркут меціць па вачах.
Куля ў вока вершніку Багдану,
Куля ў вока пешаму Тарасу.
Што сьляпому? Кобза і хатуль.
Белы сьнег перабінтуе рану.
Чорны дым схавае ў дол да часу
Плашч-палатку асьляпляльных куль.
Украіна, сьцішся і замры.
«Пусть поют слепые кобзари...»
Сьпеў лунае за Дняпро далёка.
Майстра і на кобзе вытне скерца,
Бажавольны станчыць гапака.
Кулю, што ляцела брату ў вока,
Прыцягнула маладое сэрца.
Не дрыжала ў снайпэра рука.
І на Кіеў, на майданы стрэх
Бел-чырвона-белы выпаў сьнег.
Гэта Бог, схіліўшыся ў жалобе,
Плашчаніцу па-над ім раскінуў.
Чорны дым клубіўся каля ног.
«Ишь, лежит в сугробе, как во гробе»...
І, дабраславіўшы Украіну,
«Ён загінуў, — так шапнуў ёй Бог, —
Каб ты, нэнько, бачыла штоміг
І сяброў, і ворагаў сваіх».
