Лінкі ўнівэрсальнага доступу

На першы-другі


Прызнавайся, сволач. Што ў цябе паміж ног, ступень зношанасьці, чыіх ты, на якой нярускай мове балакаеш, адкуль такі ўзяўся, ці даўно тут швэндаешся, з кім жывеш, каго напладзіць пасьпеў, ці ўмееш падпісваць пратаколы допытаў, якому рамяству навучаны... Так магла б сказаць дзяржава — але яна прыдумала слова «перапіс»: быццам кожны акт гэтай драмы ёсьць стварэньнем нейкіх новых істотаў, абнаўленьнем пагалоўя. Адных выкрасьлілі, другіх падкрэсьлілі, іншых перапісалі — так адбываецца пралетарская дыктоўка.

Усесаюзны перапіс насельніцтва — так называлася пошасьць, якая прыйшла ў БССР 17 сьнежня 1926 году. Папярэднія, не такія ўжо й даўнія пошасьці пачатку 20-х не лічыліся — з насельніцтва адноўленай бальшавікамі імпэрыі, якая ўсё яшчэ месцамі заставалася ў стане вайны, цяжка было выбіць праўдзівыя зьвесткі, а ў 1923-м апытвалі толькі гарадзкое насельніцтва. А вось узімку 1926-га народ нехаця прызнаўся, як і з кім жыве і каго любіць. Апрача згаданых вышэй пытаньняў, перапісчыкам быў дадзены загад цікавіцца і іншымі: дзяржаву хвалявалі, напрыклад, такія інтымныя рэчы, як псыхічнае здароўе рэспандэнтаў і іхныя калецтвы. Санітарам трэба было ведаць, колькі ў палаце «буйных» і каму варта падкараціць пратэзы.

Перапіс 1926-га быў, вядома, не такі займальны, як забаронены перапіс 1937-га — калі раптам высьветлілася, што народу ў імпэрыі стала неяк малавата і ў масе сваёй, сьвяткуючы Дзень нараджэньня Леніна і сёмага лістапада, ён дагэтуль верыць у бога — ангельскага шпіёна з падмандатнай Палестыны. Але менавіта параўнаньне з вынікамі 1926-га і паказала ў 1937-м, каго і да якой сьценкі вядуць і колькі яшчэ трэба куляў для канчатковага рашэньня праблемы.

Згодна зь перапісам 1926-га, у Беларусі жыло чатыры мільёны дзевяцьсот дваццаць пяць тысяч чалавек (ёсьць зьвесткі, што крыху меней, ёсьць, што крыху болей). Усяго ў імпэрыі налічвалася амаль 4739000 беларусаў. Толькі васемсот пяцьдзясят тысяч чалавек у БССР жыло ў гарадах. Насельніцтва Менску перавышала 130 тысяч чалавек. Наколькі вядома, у масе сваёй беларусы назвалі мовай зносінаў беларускую. Можа, ім так падказалі? Хто ведае. Але падказка была правільная.

Перапіс зафіксаваў у сельскай мясцовасьці БССР аднаго асманскага турка, аднаго якута, аднаго карэйца, а таксама пэрса і зь ім 55 кітайцаў. Апрача таго, на тэрыторыі БССР спакойна пражываў сабе адзін самаед — і да таго ж у горадзе. Застаецца спадзявацца, што ніхто яго там ня крыўдзіў. Бо колькасная перавага часам абуджае такіх дэманаў, якіх не ўлічыць ніводная статыстыка.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG