Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Слухачы пішуць пра жыцьцё ў суседніх зь Беларусьсю краінах, пра палітзаняткі ў школах ды іншае


Валянцін Жданко, Менск

Звычайна калі нашыя слухачы параўноўваюць жыцьцё ў Беларусі з жыцьцём у суседніх Польшчы, Літве ці Латвіі, супастаўленьне не на карысьць Беларусі. Але ёсьць і іншыя пункты гледжаньня. У тым ліку й сярод тых, хто стала слухае беларускую Свабоду. Вось які ліст даслаў нам Вячаслаў Савіцкі зь Вільні, зь Літвы. Ён піша:

"Вельмі часта слухаю вашы перадачы і вельмі мяне трывожыць, што ёсьць яшчэ ў Беларусі такія, як вы. Куды вы клічаце людзей — у бездань? Вы ўсё цягнеце Беларусь на Захад, пераконваеце, што на Захадзе рай.

Дык вось, сам я зь Беларусі, але жыву ў Вільні. Спачатку і я думаў гэтак, як вы. Але аказалася, усё зусім ня так. Мы (гэта значыць — Літва) ўжо схадзілі на Захад, а цяпер ня ведаем, як адтуль выйсьці.

Вы павінны памятаць: у складзе Савецкага Саюзу Літва была перадавой рэспублікай. А што цяпер? Усё раскралі, разрабавалі — усе заводы, калгасы. Усе людзі сталі жабракамі й бамжамі.

У вашых перадачах часта кажуць, што ў Літве людзі жывуць добра. Так, некаторыя жывуць. Але хто? Буржуйскія сынкі ды ўнукі. А просты народ гібее бяз працы і без жыльля.

Яшчэ вы распавядаеце, што ў Літве добрыя заробкі. Але вы бераце сярэднія заробкі па краіне, а ня кажаце, што апошнім часам усе, хто працуе, атрымліваюць толькі мінімальны заробак — 430 літаў. А за кватэру трэба заплаціць у сярэднім 360-380 літаў. Вось і жыві на рэшту. А калі ў сям'і працуе толькі нехта адзін?"

Спыню на гэтым цытаваньне ліста Вячаслава Савіцкага зь Вільні. Жыцьцё ў Літве ды ў іншых постсавецкіх краінах, спадар Савіцкі, мы не ідэалізуем. Так, там ёсьць і бедныя, і беспрацоўныя. Але адначасова ёсьць і намнога больш спрыяльныя ўмовы дзеля таго, каб чалавек уласнымі сіламі дамогся дабрабыту.

На пачатку 90-х гадоў у Літвы і Беларусі былі прыблізна аднолькавыя эканамічныя ўмовы. Цяпер жыцьцёвы ўзровень у Літве непараўнальна больш высокі. Вы гэты факт аспрэчваеце, але вось вам просты доказ: ніхто зь Літвы, дзе, як вы пішаце, усе сталі "бамжамі і жабракамі", не імкнецца перасяліцца ў Беларусь, парадкі ў якой вам так падабаюцца. У тым ліку, падобна, не зьбіраецеся сюды і вы.

А на выбарах у Літве ўсе тыя палітычныя сілы, якія выступаюць пад антызаходнімі ды антыНАТОўскімі лёзунгамі, пастаянна церпяць паразу — большасьць людзей іх не падтрымлівае.

Яшчэ адна цытата зь ліста Вячаслава Савіцкага зь Вільні:

"Вы ўмееце толькі Лукашэнку лаяць. Хоць некалі сам былы літоўскі прэзыдэнт Бразаўскас хваліў Лукашэнку за тое, што захаваў калгасы. Ясна: вы ня любіце яго таму, што ён разбурыў буржуйскае гняздо, зрабіў ня так як у нас, дзе ўсё рвуць з простага люду. А ў вас хоць і пакрысе, але пэнсіі дабаўляюць. І кватэры ў вас як атрымлівалі, так і атрымліваюць. А ў нас толькі за грошы.

Калі вы такія разумныя, дык далучыцеся да Лукашэнкі, дапамажыце, навучыце, як вывесьці краіну з крызысу, а ня лайце сумленнага чалавека", — заклікае Вячаслаў Савіцкі зь Літвы, зь Вільні.

Відавочна, спадар Савіцкі, вы даўно не былі ў беларускіх калгасах, інакш ведалі б, што калгасная сыстэма тут ужо ў напаўразбураным стане і большасьць калгасаў ня здольныя гаспадарыць самастойна, безь дзяржаўнага фінансаваньня. Што да бясплатнага жыльля — то гэта міт. Яго ў Беларусі даўно няма — хіба што высокія дзяржаўныя чыноўнікі яго атрымліваюць.

А пра падвышэньні пэнсіяў найлепш пагаварыце зь беларускімі пэнсіянэрамі. Пэнсіі ў Беларусі ў тры-чатыры разы ніжэйшыя чым у Літве, і гэта пры аднолькавых, а то й вышэйшых коштах на харчаваньне і адзеньне.

Піша наш даўні слухач і аўтар школьнік Зьміцер Панкавец зь вёскі Кастрыца Барысаўскага раёну:

"Чуў па Свабодзе, што ў школах аднаўляюць палітзаняткі. У нас такія заняткі ніколі й не зьнікалі. На іх нам распавядаюць пра заслугі Лукашэнкі, тлумачаць, чаму патрэбен саюз з Расеяй — маўляў, свае нафта і газ будуць. Распавядаюць, якія ў Беларусі дэмакратычныя парадкі.

А пра ўдзельнікаў апазыцыйных акцыяў кажуць так: "Пьяные отморозки собрались, им десять долларов дали, вот они и чёртом свищут".

Школа ў нас беларускамоўная, аднак пэўныя ўрокі — прыкладам, ангельская мова, чалавек і грамадзтва, аўтасправа — выкладаюцца па-расейску. Дык мы нядаўна клясай пастанавілі дамагацца, каб усе ўрокі выкладаліся па-беларуску. Напісалі дырэктару заяву. Пасьля гэтага беларуская мова гучыць часьцей.

А яшчэ пасьля гэтага выпадку мяне абмяркоўвалі на пэдсавеце. Прыйшлі да высновы, што я першы пайду зь відэльцам на Расею. А яшчэ мяне пачалі вінаваціць у фашызьме, бо мой прадзед Барыс Саснавец служыў у Беларускай Краёвай Абароне. Я гэтага факту ніколі й не хаваў — усім распавядаў, што прадзед ваяваў за беларускую Беларусь. Настаўнікі пачалі казаць, што я ўвесь у прадзеда — калі б мог, зараз жа прадаў бы Беларусь немцам. А яшчэ яны вельмі шкадуюць, што я жыву ня ў Менску.

Неяк яны ўбачылі ў мяне кнігу Франца Кушаля, і пасьля гэтага пачалі лічыць мяне фашыстам. А я фашыстам ніколі ня быў, а аднаго разу нават пабіўся з РНЕшнікам, які прыяжджае ў вёску. Пабіліся мы за тое, што я назваў Гітлера і Сталіна псыхапатамі.

Вось так і жывём. Дзень за днём мне прыдумваюць у школе новыя мянушкі: то я ім польскі шляхціц, то нямецкі фашыст, то амэрыканскі шпіён. Ніяк ня могуць яны ўсьвядоміць, што я проста люблю Беларусь — і болей нічога.

Штодня а шостай гадзіне я цягнуся да свайго прыймача, настройваюся на 612 кілягерцаў — і наступныя паўтары гадзіны мяне цяжка адарваць ад гэтага занятку. Слухаю ўсё, асабліва люблю "Вострую Браму" Сяргея Дубаўца…

Ня ведаю, як бы я зараз жыў, каб у мяне адабралі Свабоду. Калі слухаю вас, то мне здаецца, што мы — самая вялікая краіна сьвету, а беларусы — самы лепшы народ. Толькі гэты міт доўжыцца паўтары гадзіны.

А потым я выходжу на вуліцу вёскі і бачу п'яных аднавяскоўцаў, адзінай праблемай для якіх стала — дзе заўтра знайсьці чарку. І адчуваньне велічы ў мяне зьнікае. Але потым я зноў раскладваю свае думкі й прыходжу да высновы, што пакуль ёсьць у краіне такія людзі, як вы, ня згіне наш народ. І згадваюцца словы Янкі Філістовіча: "Усё пераменіцца, будзе вольнай Беларусь!" — напісаў школьнік Зьміцер Панкавец зь вёскі Кастрыца Барысаўскага раёну.

Ліст гэты, на маю думку, вельмі адметны тым, што паказвае, якім чынам улады праз школу выхоўваюць у дзецях ідэалягічна выгадны для сябе сьветапогляд. І наколькі гэты сьветапогляд абмежаваны і скажоны, калі пры першых жа непрыемных, але лягічных пытаньнях дапытлівага падлетка настаўнікі пераходзяць замест аргумэнтаў на мянушкі ды зьнявагі.

На заканчэньне — ліст ад Сяргея Пруса з Харкава, з Украіны:

"Сам я родам з Рэчыцы Гомельскай вобласьці. Да перабудовы на савецкіх прадпрыемствах больш як 200 рублёў зарабіць было немагчыма. Каб займець прыстойныя грошы, трэба было працаваць па 12 гадзін "шабашнікам".

І вось у 1986 годзе, адгуляўшы дома майскія сьвяты, мы брыгадай паехалі ў Сыктыўкар. Толькі там я даведаўся пра Чарнобыль. Па мясцовым тэлебачаньні аб’явілі, каб тыя, хто прыбыў з пацярпелых раёнаў, праверыліся на радыяцыю. Мы пайшлі з надзеяй, што не пацярпелі: прабылі ж у Беларусі пасьля аварыі ўсяго тыдзень.

Але дазімэтры падчас нашага абсьледаваньня аж зашкальвала, зьявіліся зьмены ў крыві. Нам прапанавалі правярацца кожныя тры месяцы. А што ж стане з тымі людзьмі, якія жывуць там пастаянна?

Паўтара года таму я зьехаў зь Беларусі ў Харкаў, бо стаў моцна хварэць. Дактары ў Беларусі не прызнаюць, што гэтыя хваробы ад радыяцыі. Я стаў губляць зрок — пачалося адслаеньне сятчаткі, сталі крывавіць дзёсны, моцна выпадаць валасы...

Чаму Расея ня плаціць за тую шкоду, што прынесла навакольнаму асяродзьдзю і здароўю людзей? Бо ЧАЭС жа пабудаваная паводле распараджэньняў Масквы, яна абслугоўвала імпэрскія інтарэсы. І гэта Масква ўтойвала наступствы катастрофы.

Расея патрабуе зь Нямеччыны кампэнсацыі былым вязьням нацысцкіх лягераў. І Нямеччына плаціць. А што ж сама Расея, якая навязала бальшавіцкі лад дзясяткам народаў, якая рукамі сталінскіх катаў зьнішчыла мільёны ні ў чым не вінаватых людзей — чаму яна робіць выгляд, што нічога не адбылося?

Мо яны скажуць, што ў іх няма грошай? Але вы паглядзіце, колькі там багатых, што маюць мільёны даляраў. Адкуль яны ў іх? Гэта нашыя грошы — грошы ўкраінцаў і беларусаў. І ў савецкі час, і цяпер сотні тысяч украінцаў і беларусаў працуюць на Расею. А іх абкрадвалі раней, і працягваюць абкрадваць цяпер, ставячы ў такія ўмовы, што, апроч Расеі, яны больш нікуды выехаць на працу ня могуць.

У маім згубленым здароўі вінаватая камуністычная Расея. Я ня ўпэўнены, што вы прачытаеце мой ліст. Калі нешта датычыць КПСС ці расейцаў, пра гэта звычайна імкнуцца маўчаць", — напісаў Сяргей Прус з Харкава, з Украіны.

На маю думку, спадар Сяргей, рана ці позна гэтыя зусім правамерныя, абгрунтаваныя пытаньні будуць паўставаць — як бы да гэтага ні ставіліся цяперашнія ўлады ў Маскве і Менску.

Хоць, відавочна, нельга атаясамліваць віну камуністычнага рэжыму і цяперашнюю палітыку маскоўскага Крамля з роляй расейскага народу. І ад бальшавікоў, і ад сталінскіх злачынстваў, і ад Чарнобылю расейскі народ цярпеў гэтак жа, як і іншыя ў савецкай імпэрыі.

На мінулым тыдні мы таксама атрымалі лісты ад Мікалая Саскевіча з Калінкавічаў Гомельскай вобласьці і Юзэфа Русакевіча зь Віленскага раёну Літвы.

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. Пішыце. Чакаем новых допісаў.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG