Лінкі ўнівэрсальнага доступу

ЦІ ЧАКАЮЦЬ БЕЛАРУСЬ Ў 2003-М ГОДЗЕ ЗЬМЕНЫ?


Віталь Тарас, Прага

(Тарас: ) “Днямі быў зацьверджаны склад ініцыятыўных групаў у вылучэньні кандыдатаў на выбарах у мясцовыя саветы. Пры гэтым зацьверджаныя практычна ўсе такія групы – у тым ліку, скажам, вядомага апазыцыянэра Валерыя Шчукіна. У яго, нагадаю, спачатку былі праблемы зь мясцовай уладай у справе рэгістрацыяй ягонай групы ў Полацку. Ці азначае гэта, што ўлады выбралі больш-менш мяккі варыянт выбарчай кампаніі, да якой у пэўнай ступені будзе дапушчаная апазыцыя? І ці можа, са свайго боку, апазыцыя разьлічваць на нейкія посьпехі?

Мы ведаем з паведамленьняў карэспандэнтаў Радыё Свабода, што многія рэгіянальныя партыйныя арганізацыі дагэтуль канчаткова ня вызначыліся – а ці трэба ўдзельнічаць у агітацыйнай кампаніі? Дык якія ж мэты ставяць перад сабой улады, а якія стаяць перад апазыцыяй падчас сёлетніх выбараў? Вось такі перш блёк пытаньняў. Калі ласка, першае слова вам, сп. Сіліцкі”.

(Сіліцкі: ) “Што тычыцца тактыкі дзеяньняў уладаў, то я думаю, што яна даволі прадказальная. Але на мой погляд, вельмі цяжка казаць зараз, ці дапусьцяць яны да мясцовых саветаў апазыцыю, бо тут ёсьць дзьве акалічнасьці. Першая акалічнасьць: ці захочуць яны гэта рабіць? Другое пытаньне, ці здолее гэта апазыцыя зрабіць сама? Што тычыцца рэгістрацыі ініцыятыўных групаў, я думаю, гэта яшчэ ні аб чым не гаворыць, бо яшчэ ёсьць этап рэгістрацыі кандыдатаў, а потым галасаваньне, падлік вынікаў – ведаеце, гэта вельмі доўгі шлях. Але ж мне здаецца, што ў апазыцыі, безумоўна, застаюцца рэсурсы ўдзелу ў гэтых выбарах. Гэта ў першую чаргу вылучэньне кандыдытаў ад палітычных партыяў. Але ж тое, што мясцовыя арганізацыі палітычных партыяў у многіх выпадках яшчэ ня вырашылі, ўдзельнічаць, ці не – ведаеце, калі ня вызначаліся перад выбарчай кампаніяй, дык можна лічыць, што кампанія ўжо прайграная, ня гледзячы на любыя адміністрацыйныя рэсурсы. Гэта значыць, што апазыцыя не падыйшла да выбараў з адмысловай стратэгіяй”.

(Тарас: ) “Сп. Класкаоўскі, на Ваш погляд, ці ёсьць адрозьненьні цяперашняй выбарчай кампаніі ў параўнаньні зь іншымі – я маю на ўвазе ня толькі выбары ў мясцовыя саветы, але, скажам, прэзыдэнцкія? Наколькі жорстка маюць намер дзейнічаць улады? І наколькі гнутка зможа дзейнічаць апазыцыя?”

(Класкоўскі: ) “Я думаю, што вялікіх адрозьненьняў, калі параўноўваць з папярэднімі кампаніямі, ня будзе. У прыватнасьці, улада паказала ўжо сваю мэтоду “праполваньня” на ўзроўні фармаваньня выбарчых камісіяў. Мы ведаем, што вельмі дазавана туды дапусьцілі апазыцыю, і найперш – такую апазыцыю, якая больш-менш ляяльная да ўлады. Зь іншага боку, і апазыцыя ўжо на гэтым этапе паказала свае звычайныя слабасьці. Па-першае, мы ведаем, што ніякага адзінства няма. Нагадаю, напрыклад, што Кансэрватыўна-хрысьціянская партыя БНФ ужо цяпер заклікае да байкоту. Вось такі разлад у стане апазыцыі, пры тым, што ўлада выкарыстоўвае свой адміністрацыйны рэсурс, пэўныя маніпуляцыі, што ўжо ёсьць у яе адпаведнае“сіта”, выпрабаванае падчас папярэдніх кампаніяў. Разам з тым, нават на этапе фармаваньня гэтых самых выбарчых камісіяў апазыцыя паказала сваю непадрыхтаванасьць, таму што ня ведалі, як складаць адпаведныя паперы і фармальна зусім правільна выканкамы адсякалі тых ці іншых кандыдатаў апазыцыйных партыяў.

Таму, калі абагульняць й прагназаваць, спадзявацца, што ў сакавіку апазыцыя захопіць уладу ў мясцовых саветах было б наіўна. Я думаю, што найбольш пасьлядоўныя і адданыя байцы аппазыцыі – мо, той самы Шчукін, напрыклад, могуць вырваць мандаты. Але гэта будзе такі невялікі працэнт, які ніяк не паўплывае на агульную палітычную сытуацыю”.

(Тарас: ) “Напярэдадні Новага году ў беларускіх СМІ зьявілася даволі шмат спэкуляцыяў наконт магчымасьці сумяшчэньня выбараў у мясцовыя саветы з чарговым прэзыдэнцкім рэфэрэндумам. Толькі раней больш гаварылася аб рэфэрэндуме адносна саюзнай дзяржавы Беларусі з Расеяй, а цяпер – проста наконт працягу прэзыдэнцкіх паўнамоцтваў. Спадар Сіліцкі, у сваім артыкуле ў электроннай газэце naviny.by вы пішаце, што Лукашэнка, хутчэй за ўсё, будзе балятавацца на трэці тэрмін, але пры гэтым называеце 2006-ы год. Я ведаю, ёсьць такое меркаваньне (яго выказваў лідэр ЛДП Сяргей Гайдукевіч), што Лукашэнка, маўляў, можа абвесьціць датэрміновыя выбары і потым пачаць адлік “ад нуля”. Але ў кожным выпадку патрэбныя, хоць бы фармальна, зьмены ў канстытуцыі. На ваш погляд, ці патрэбны Лукашэнку рэфэрэндум, і ці можна чакаць яго сёлета – скажам, яшчэ да мясцовых выбараў, або разам зь імі?”

(Сіліцкі: ) “Ну, па-першае, рэфэрэндум яму безумоўна патрэбны. Ведаеце, я не магу сабе ўявіць, што спадар Лукашэнка захоча адмовіцца ад улады добраахвотна. Я проста спрабаваў спрагназаваць, як бы мог павесьці сябе ў такой сытуацыі спадар Лукашэнка. І мне здаецца, што правядзеньне рэфэрэндуму дзесьці ў канцы гэтага году для яго можа быць найбольш адпаведным захадам, калі ён хоча гэта зрабіць. Калі ён яшчэ не абвешчаны, дык раней яго зрабіць цяжка, а пазьней будзе, магчыма, ужо позна, бо могуць вельмі дрэнна легчы карты і з электаратам, і з вонкавымі фактарамі. Гэта быў бы аптымальны тэрмін. Што тычыцца датэрміновых выбараў, дык я ня ўпэўнены, што гэта будзе, але такую магчымасьць я б не выключаў, бо чакаць зь пераабраньнем да 2006-га году для Лукашэнку будзе таксама рызыкоўна.

Маё меркаваньне, што рэфэрэндум проста на самой ідэі працягу тэрміну ня скончыцца. Магчыма, будуць яшчэ нейкія іншыя зьмены ў канстытуцыі. Магчыма, ён захоча паніманіпуляваць, скажам, з паўнамоцтвамі нейкіх галінаў улады, парлямэнту, каб крыху зрабіць больш прывабным імідж свайго палітычнага рэжыму. Я не выключаю і такога разьвіцьця падзеяў, але гэта будуць больш-менш касмэтычныя новаўвядзеньні”.

(Тарас: ) “Варта прывесьці літаральна некалькі лічбаў з апошняга сацыялягічнага апытаньня Незалежнага інстытуту сацыяльна-эканамічных і палітычных дасьледаваньняў. У сьнежні яны праводзілі чарговае апытаньне. Дык вось, у параўнаньні з апошнім, рэйтынг Лукашэнкі вырас – праўда, зусім нязначна. Ён быў на ўзроўні 27%, цяпер – каля 30. У той самы час, выявілася даволі вялікая актыўнасьць апытаных што да мясцовых выбараў. 70% ужо зараз зьбіраюцца ўзяць ў іх удзел, хаця пры гэтым большасьць лічыць, што наўрад ці афіцыйныя вынікі будуць адпавядаць рэальнаму волевыяўленьню. Сп. Класкоўскі, а як вы лічыце – ці выгадна А. Лукашэнку сумясьціць выбары ў мясцовыя саветы, на якіх чакаецца высокая актыўнасьць выбарцаў, з рэфэрэндумам, які б умацаваў ягоныя ўладныя пазыцыі?”

(Класкоўскі: ) “Тое, што ў сакавіку ня будзе такога рэфэрэндуму – гэта можна сьцвярджаць катэгарычна. Мне здаецца, што тут нават заканадаўча, тэхнічна немагчыма за такія кароткія тэрміны, з захаваньнем усіх фармальнасьцяў арганізаваць гэтую кампанію. Так што, я думаю, гэты варыянт адпадае.

Але са спадаром Сіліцкім я зусім згодны ў галоўнай ягонай выснове: ведаючы мэнталітэт цяперашняга кіраўніка Беларусі, ня варта сумнявацца, што ён ужо жыве ідэяй падаўжэньня сваіх паўнамоцтваў, і тут варта дыскутаваць толькі пра мэханізм такога падаўжэньня; ці гэта будзе, сапраўды, рэфэрэндум, ці гэта будзе той варыянт, пра які кажа лідэр ЛДП спадар Гайдукевіч.

Калі ўзважваць, напрыклад, гэтыя два варыянты, то я ўсё ж схільны лічыць, што спадар Лукашэнка, хутчэй, пойдзе на рэфэрэндум, бо ён заўжды, зь першых сваіх крокаў пазыцыянаваў сябе, так бы мовіць, як народны прэзыдэнт. Ведаеце, нейкім келейным чынам, праз парлямэнт працягваць магчымасьць трэцяга тэрміну – гэта будзе ня тое. Гэта выбівае ў яго з рук вельмі важны козыр: маўляў, я “ўсенародна абраны” і г.д. Мы добра гэтую рыторыку ведаем. Таму, я думаю, будуць рабіцца захады дзеля правядзеньня такога менавіта плебісцыту.

Якім чынам? Летась, калі памятаеце – гэта было, здаецца, на зьезьдзе прафсаюзаў, – ён сказаў пра тры галоўныя апоры ўлады. Гэта павінны быць мясцовыя саветы… Вось, дарэчы, наконт пытаньня, ці будзе трымаць улада пад кантролем гэтую кампанію? Натуральна, бо гэтая такая найвышэйшая ўстаноўка. Другая апора – гэта моцная моладзевая арганізацыя. І трэцяя – гэта “абноўленыя” прафсаюзы. Таму і выбары будуць “схопленыя”, як кажуць. Што тычыцца моладзевай арганізацыі, дык я думаю, ужо зараз будуць рабіцца захады як мага болей моладзі ахапіць вось гэтым “камсамолам” – БРСМ. Ну, і што тычыцца фэдэрацыі прафсаюзаў – мы ведаем пра прыход спадара Козіка непасрэдна з адміністрацыі прэзыдэнта, ведаем ягоныя першыя крокі ў ліквідацыі ўсялякага іншадумства. І ёсьць яшчэ моманты, якія не заўважныя для шараговага грамадзяніна, але адмыслоўцы адзначаюць, што ў бюджэце на 2003 год для ФПБ прадугледжаныя нечуваныя прэфэрэнцыі, якія, натуральна, папярэдніку Козіка спадару Ганчарыку й ня сьніліся. Я думаю, што гэта невыпадкова. Будзе й надалей ісьці працэс фармаваньня “жоўтых”, сэрвільных прафсаюзаў, і ня выключана, што менавіта яны – бо гэта, як вядома, самая масавая арганізацыя – чатыры з паловай мільёны – выступяць як бы зьнізу зь ініцыятывай рэфэрэндуму наконт падаўжэньня прэзыдэнцкіх паўнамоцтваў”.

(Тарас: ) “Спадар Сіліцкі, я хацеў бы зьвярнуцца да вашага артыкулу ў інтэрнэт-газэце “Навіны”. Вы нават вынесьлі ў назву яго тэзыс пра магчымасьць югаслаўскага варыянту на прэзыдэнцкіх выбарах – гэта значыць, больш менш мяккага пераходу ўлады ў рукі апазыцыі і трансфармацыі рэжыму. Але ж ці здольная беларуская апазыцыя кансалідаваць свае сілы – асабліва з улікам паразы на выбарах 2001 году?”

(Сіліцкі: ) “Югаслаўскі варыянт складаецца зь некалькіх чыньнікаў, калі браць менавіта мяккі пераход ад аднаго рэжыму да іншага праз выбары. Гэта аб’ектыўная слабасьць самога рэжыму і гэта моц апазыцыі, яе сыстэмны статус. Бо такі мяккі пераход магчымы пасьля таго, як апазыцыя перацягне на свой бок некаторую частку адміністрацыйнага рэсурсу. І чацьвёртае – гэта пэўная зьнешняя падтрымка. Можаце самі паглядзець, што з гэтых чыньнікаў у нас пакуль што карты асабліва не кладуцца. Магчыма, яны лягуць празь некалькі год. А зараз, відавочна, не.

Вельмі важна, што, каб такі сцэнар ажыцьцявіць, патрэбныя мясцовыя і парлямэнцкія выбары – гэта як бы прыступкі. Толькі ступіўшы на адну прыступку, можна крочыць на іншую. Таму я гляджу даволі пэсымістычна на ажыцьцяўленьне такога сцэнару ў Беларусі, але могуць пайсьці цікавыя палітычныя працэсы пасьля мясцовых выбараў у сувязі з тым, што ў мясцовых саветах зьявіцца калі не апазыцыя, дык фронда. Зьявяцца людзі ад улады і з улады, але маючыя свае ўласныя інтарэсы, якія будуць сачыць за сытуацыяй і, магчыма, неяк кучкавацца, ствараць свае нейкія палітычныя структуры і г.д.

Гэта будзе вельмі марудны працэс. Ён адразу да нейкіх вынікаў не прывядзе, але калі сытуацыя будзе паступова мяняцца ў грамадзтве і звонку, то магчыма, з гэтага можа атрымацца нейкая даволі цікавая палітычная сіла.

Але зноў-ткі, усе гэтыя працэсы, на мой погляд, будуць замарожаныя да таго часу, пакуль мы дакладна ня будзем ведаць, што будзе з трэцім тэрмінам і як вырашыцца канфлікт Лукашэнкі з Расеяй, які разьвіваўся на працягу ўсяго 2002 году ды замарудзіўся прыканцы году”.

(Тарас: ) “Спадар Класкоўскі, а як Вы лічыце – ці магчымы ў прынцыпе югаслаўскі варыянт падзеяў у Беларусі? Ці не мінуў ужо канчаткова час, калі такі варыянт быў больш верагодны – скажам, на прэзыдэнцкіх выбарах 2001 году? Ці гэты сцэнар усё яшчэ застаецца актуальным?”

(Класкоўскі: ) “Вы згадалі публікацыю спадара Сіліцкага, дзе гэтае пытаньне вынесенае ў назву. Я лічу, што ў сёньняшняй сытуацыі гэтае пытаньне застаецца, хутчэй, рытарычным. Ва ўсялякім выпадку, у агляднай пэрспэктыве ў рэжыму будзе, я думаю, дастаткова рэсурсаў, каб трымаць палітычную сытуацыю пад кантролем. Зь іншага боку, і апазыцыя выглядае яшчэ слабейшай, бадай, чым гэта было летась. І я думаю, што пасьля мясцовых выбараў гэты крызыс у лягеры апазыцыі толькі ўзмоцніцца. Таму што посьпеху ня будзе, а разам з тым пэўную частку мандатаў усё ж найбольш настойлівыя апазыцыянэры, мусіць, атрымаюць. І пачнуцца ўзаемныя папрокі. Адны будуць казаць, што, вось, каб дружна атакавалі гэты бастыён, дык былі б лепшыя посьпехі, а іншыя будуць казаць, што вы такім чынам толькі дыскрэдытуеце апазыцыю, нічога ня здолееце там зрабіць усё адно… Карацей, будзе звыклая для нас, на жаль, такая вось, мякка кажучы, палеміка, якая не спрыяе згуртаваньню апазыцыі.

І больш за тое, я скажу, што ў цяперашняй беларускай палітычнай сыстэме – і гэта трагедыя апазыцыі – яна ня можа быць моцнай па вызначэньні. Усё гэта вытоптваецца, усе гэтыя парасткі дэмакратыі, усё адсякаецца – тым болей, што намэнклятура таксама ня здатная на самастойную гульню. І разам з тым, у такой, здаецца, зусім беспэрспэктыўнай сытуацыі нельга сядзець склаўшы рукі. Таму што лёзунг радыкалаў, якія хочуць рабіць рэвалюцыю ў белых пальчатках – “Усё, або нічога!” – у нашых умовах значыць менавіта “нічога”. І вельмі маральна цяжка ведаць, што цябе спляжаць у чарговы раз, уваляць у бруд, калі будуць весьці баі бяз правілаў. Але йначай нельга загартаваць палітычныя мускулы, каб рана ці позна скарыстаць нейкі ўдалы зьбег абставінаў.

Спадзявацца на іншыя нейкія сцэнары, хоць яны і дыскутуюцца ў прэсе, кшталту “палацавага перавароту”, кшталту “змовы Крамля” і г.д., можна толькі гіпатэтычна”.

(Тарас: ) “Як вядома, у Расеі парлямэнцкія выбары адбудуцца сёлета пры канцы году, а прэзыдэнцкія праз год зь лішнім. Ужо зараз большасьць расейскіх аналітыкаў сыходзяцца на тым, што і на выбарах у Думу, і на прэзыдэнцкіх выбарах, найперш, перамога будзе за Пуціным і ягонымі прыхільнікамі. Ці ёсьць сэнс Лукашэнку чакаць выбараў у Расеі, дзе на ягоную карысьць палітычны расклад наўрад ці зьменіцца? Можа, акурат зараз, перад выбарамі ён мог бы зрабіць нешта экстраардынарнае – ну, напрыклад, пайсьці на той самы рэфэрэндум пад сьцягам незалежнасьці. Успомніце навагодні зварот Лукашэнкі, дзе ён казаў пра незалежнасць як непахісны прынцып беларускай дзяржавы”.

(Сіліцкі: ) “Самае галоўнае для Лукашэнкі – гэта вырашыць пытаньне з працягам сваёй улады да таго, як усе выбарчыя кампаніі ў Расеі завершацца. Мне прыйшла ў галаву такая думка: я ня ведаю, так гэта, ці не, але магчыма, для Лукашэнкі найлепшым варыянтам магло б быць, калі б ён арганізаваў калі не рэфэрэндум, дык у выпадку, калі ён сур’ёзна захоча пайсьці на датэрміновыя выбары, калі яны прыйдуцца на час перадвыбарчай кампаніі ў Расеі, то на яго вельмі мала хто будзе зьвяртаць увагу. Я сказаў бы, што выбарчая кампанія ў Расеі – гэта больш станоўчы фактар для Лукашэнкі, бо на яго мала хто будзе зьвяртаць увагу, пакуль яна йдзе.

Па-другое, мне здаецца, што 2003 год ёсьць апошнім, калі Лукашэнка мусіць выканаць свае забавязаньні перад Расеяй, якія ён усклаў на сябе падчас пераабраньня ў 2001 годзе, у тым, што тычыцца прыватызацыі. І дарэчы, па тым, як пойдуць сёлета, скажам, эканамічныя пераўтварэньні ў Беларусі, можна будзе меркаваць і аб тым, як будуць разьвівацца адносіны з Расеяй, бо без наладжваньня адносінаў з Пуціным Лукашэнка ня мусіць вельмі доўга пратрымацца на сваёй пасадзе”.

(Тарас: ) “Сп. Класкоўскі, на Вашую думку, што будзе найперш вызначаць адносіны Беларусі й Расеі сёлета – нейкія палітычныя матывы ці ўсё ж эканамічны фактар?”

(Класкоўскі: ) “Я думаю, што, найперш, эканамічны фактар, хоць адно з другім вельмі пераплецена, натуральна. Калі казаць увогуле, дык я думаю, што сёньня Аляксандар Лукашэнка адчувае, што хоць Крэмль і ня надта яго любіць, але і ня бачыць іншай фігуры, і таму беларускі лідэр можа дазволіць сабе пэўныя крокі ў напрамку падаўжэньня сваіх паўнамоцтваў. Зь іншага боку, Крамлю няма патрэбы рабіць нейкія рэзкія крокі. І хоць у прэсу – напрыклад, у “Независимую газету”, закідаюцца розныя сцэнары змоваў, пераваротаў, я думаю, што гэта робіцца, найхутчэй, дзеля псыхалягічнага ціску. А насамрэч Масква сёньня робіць тое, што я называю “інтэграцыйнай дактрынай Пуціна”, чым Пуцін замяніў ранейшую тэорыю “славянскага яднаньня”.

Сёньня рэалізуецца ціхая эканамічная экспансія Расеі. Навошта той аншлюс, які выкліча, натуральна, адмоўны рэзананс ва ўсім сьвеце, калі можна проста захапіць усе камандныя вышыні ў беларускай эканоміцы? Я думаю, што цягам гэтага году будзе йсьці менавіта такі паўзучы працэс. У прыватнасьці, у трэцяй дэкадзе студзеня ў Менску плянуецца чарговае пасяджэньне найвышэйшага дзяржаўнага савету, і я думаю, што там дамінаваць будуць менавіта эканамічныя пытаньні. Паколькі Пуцін будзе, так бы мовіць, выступаць на чужым полі, то гаворка зьнешне будзе выглядаць даволі лагодна, але за кулісамі будзе працягвацца даволі жорсткі дыялёг, даволі жорсткі гандаль. Гэта будзе тычыцца пытаньняў прыватызацыі “Белтрансгазу”, прадпрыемстваў нафтахімічнага комплексу Беларусі – я думаю, што Масква тут будзе даціскаць на працягу году.

Так што ніякіх гучных інтэграцыйных лёзунгаў гучаць ня будзе. Ніякага рэфэрэндуму па канстытуцыйным акце, колькі б там не казалі пра яго спадары Селязьнёў і Барадзін, таксама сёлета ня будзе. Будзе працягвацца вось гэты ціхі працэс прасоўваньня эканамічных інтарэсаў Масквы на беларускім пляцдарме”.

(Тарас: ) “Нядаўняе рашэньне афіцыйнага Менску дазволіць місіі АБСЭ працягваць сваю дзейнасьць у Беларусі, хай пад іншай назвай – гэта проста трук у разьліку на тое, што Захад, Эўразьвяз хаця б ненадоўга адчэпяцца ад праблемаў правоў чалавека, дэмакратыі? Ці Лукашэнку патрэбны гэты офіс, каб канчаткова не спаліць масты паміж Менскам і цывілізаваным сьветам? І ці будзе Захад надалей трымаць у полі зроку сытуацыю з правамі чалавека ў Беларусі, спрабаваць узьдзейнічаць на гэтую сытуацыю, альбо Беларусь застанецца на пэўны час усё-ткі другарадным пытаньнем для Захаду?”

(Сіліцкі: ) “Тое, што найбліжэйшы час для Захаду пытаньне Беларусі будзе заставацца другарадным – гэта для мяне несумненна. Бо ў Эўразьвязу ёсьць праблема пашырэньня, а ў ЗША ёсьць праблема Іраку.

Але што тычыцца місіі АБСЭ, дык мне здаецца, што так, сапраўды, з аднаго боку Лукашэнку, відавочна, ня хочацца ўсе масты з Захадам паліць, і можа нават, яго да гэтага Пуцін і падштурхнуў, скажам, у свой час, у лістападзе. А па-другое, што тычыцца Захаду, дык ён сутыкнуўся з тым, што ў яго надзвычай мала каналаў уплыву на Беларусь. І тут такая вось дыялектыка, так бы мовіць: каб гэтыя каналы мець, трэба спачатку сюды ўвайсьці, ці вярнуцца, ці нават, калі хочаце, улезьці, а пад якім мандатам – гэта ўжо справа іншая.

Я б не надаваў нейкага гістэрычнага адценьня гэтай ўсёй справе з АБСЭ, калі пачалі, зноў жа, крычаць, што вярнулася АБСЭ, каб легітымізаваць рэжым Лукашэнкі, бо памятаеце, калі пачынала сваю працу яшчэ місія пад кіраўніцтвам спадара Віка, некаторыя нашыя апазыцыянэры крычалі, што ён нямецкі шпіён, які працуе на тое, каб Беларусь далучыць да Расеі. Было такое. Так што я раіў бы не зьвяртаць увагі на такія заявы”.

(Тарас: ) “Спадар Класкоўскі, ці лічыце Вы, што фактар магчымай ваеннай апэрацыі ў Іраку абавязкова азначае, што Злучаныя Штаты перастануць зьвяртаць увагу на Беларусь? Тым больш, што адміністрацыя ЗША ўжо ня раз крытыкавала пазыцыю Менску за кантакты з багдадзкім рэжымам”.

(Класкоўскі: ) “Сапраўды, крытыка з вуснаў чыноўнікаў дзяржаўнага дэпартамэнту не аднойчы гучала, але заўважце, што пры гэтым нейкіх рэзкіх крокаў Захад усё ж не рабіў. Самае рэзкае – гэта дэмаршы пасла, забарона на ўезд найвышэйшых чыноўнікаў. Ну, гэтым цяжка напалохаць афіцыйны Менск. А нейкіх падставаў для сілавога ўмяшаньня, дзеля рэалізацыі жорсткіх сцэнараў кшталту косаўскага ў Захаду ўсё ж-ткі няма. Трэба з гэтым пагадзіцца.

І я згодны са спадаром Сіліцкім, што, сапраўды, ня варта пераацэньваць у прынцыпе дзейнасьць місіі АБСЭ, напрыклад, у Беларусі. Тут гулялі нават вэрсіі, што на кампраміс Захад пайшоў менавіта дзеля таго, каб пасьпець да мясцовых выбараў разгарнуць тут працу і адсачыць падзеі. Я думаю, што ня варта лічыць слушнай такую вэрсію, таму што, па-першае, АБСЭ не арыентуецца на маніторынгі мясцовых выбараў наагул. Па-другое, як сказаў у адным з інтэрвію спадар Вік, там былі проста празаічныя бюджэтныя меркаваньні.

І ўвогуле, калі параўноўваць з часамі Віка, дык гэты офіс АБСЭ, натуральна, будзе болей памяркоўны, бо Захад не захоча зноў наступаць на тыя самыя граблі. Я думаю, што там цішком прызналі, што моцных рычагоў уплыву на беларускую сытуацыю сапраўды няма, і трэба неяк захоўваць твар, трэба неяк рабіць бачнасьць нейкага працэсу – нібыта дыялёгу і спробаў зрабіць больш цывілізаваным гэты рэжым, гэты лад. Ну, а афіцыйны Менск са свайго боку, я думаю, будзе будаваць стасункі з Захадам паводле “прынцыпу зебры” – чаргаваньня чорных і белых палосаў. Бо столькі гадоў гэта ўдаецца, дык чаму б не працягваць? Трохі пасварыцца дзеля ўздыму рэйтынгу ў вачах кансэрватыўнага электарату, потым троху памірыцца, зрабіць нейкі рэвэранс. Паколькі сапраўды ў Захаду Беларусь не на першым пляне, дык такая тактыка будзе даваць пэўны плён – цягам бліжэйшага году, ва ўсялякім выпадку”.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG