Чаму сталася так, што Злучаныя Штаты Амэрыкі – наймагутнейшая краіна ў сьвеце – ня здолелі абараніцца ад нападаў 11 верасьня? Ці вінаватыя ў гэтым амэрыканскія спэцслужбы? Пра гэта мы пагаворым ў сёньняшняй перадачы, а напачатку – карэспандэнцыя зь Нью-Ёрку. Сяргей Навумчык распавядае пра некаторыя легенды і міты, што ўзьніклі вакол нападаў:
(Навумчык: ) “Падзеі 11 верасьня, як гэта і здараецца з падзеямі, якія істотна ўплываюць на жыцьцё мільёнаў людзей, адразу былў аздобленыя міфамі. Шмат хто шукаў у трагедыі не рэальныя прычыны, а містычныя. Кампутарныя “гуру” нават знайшлі, што калі ў сыстэме Microsoft перавесьці літары NYC (абрэвіятура New York City, звыклага назову Вялікага Нью-Ёрку) пэўную кадзіроўку, дык узьнікаюць злавесныя эмблемы. Маўляў, гораду была наканаваная сьмерць. Абвінавачваньняў самога Біла Гэйтса, праўда, асабіста мне чуць не даводзілася…
А вось вэрсія пра тое, што тэракты былі арганізаваныя ўладальнікамі фінансавых карпарацыяў, была вельмі распаўсюджаная. Прадракаючы ў выніку нежаданьне людзей лётаць самалётамі і, як сьледзтва, крызыс авіякампаніяў, яны нібыта справакавалі за дзень да тэрактаў, а менавіта 10 верасьня, падзеньне біржавых індэксаў, якія адлюстроўваюць стан найбуйнейшых сусьветных кампаніяў.
Самае слабое месца гэтай вэрсіі – тое, што якраз буйныя фінансавыя карпарацыі ў выніку падзеньня эканамічнай актыўнасьці, справакаванай падзеямі 11 верасьня, страцілі найбольш. Што да падзеньня акцыяў напярэдадні, дык гэта сьведчаньне тэндэнцыі, якая назіралася з пачатку 2001 году і якая адлюстроўвала запаволеньне тэмпаў росту амэрыканскай эканомікі. Такое з гэтай эканомікай здаралася. Як, дарэчы, і імклівы рост.
Яшчэ адзін міф – што ў тэрактах 11 верасьня нібыта вінаватыя габрэі. Маўляў, у выніку гэтага стаўленьне ЗША і ўсясьветнага супольніцтва ў арабска-ізраільскім канфлікце да палестынцаў зрабілася як ніколі адмоўным, а гэта вельмі выгодна габрэям. Дарэчы, гэтая вэрсія час ад часу гучыць і сёньня. Так, некалькі дзён таму падчас наведваньня Нью-Ёрку і Ўладзімер Жырыноўскі ў сваім інтэрвію мясцовым газэтам хаця і прызнаў, што ягоны бацька быў габрэем, але абвінавачваў ўва ўсім ўсясьветны сіянізм . Жырыноўскі звявіў, што нібыта 11 верасьня габрэі ня выйшлі на працу ў свае офісы ў Сусьветным Гандлёвым Цэнтры. Значыць – былі загадзя папярэджаныя.
У ЗША не прынята пытацца пра этнічную прыналежнасьць, а ў пашпартах ды іншых дакумэнтах графа “нацыянальнасьць” адсутнічае. У сьпісе тых, хто загінуў 11 верасьня, я бачыў шмат прозьвішчаў, якія можна аднесьці да габрэйскіх. Але найлепшым абвяржэньнем гэтага шавіністычнага міфу, на мой погляд, зьяўляецца падзея, якая адбылася ў мінулую нядзелю ў Брукліне. Ля сынагогі F.R.E.E. адбылася жалобная цырымонія ў памяць габрэяў з былога Савецкага Саюзу, якія загінулі ў будынку Сусьветнага Гандлёвага Цэнтру. Пад сьпеў малітвы “Эль моле рахаім” адчыненая мэмарыяльная шыльда зь імёнамі 16-ці ахвяраў. Адзначу, што габрэі з былога СССР складаюць, паводле некаторых ацэнак, толькі два адсоткі насельніцтва вялікага Нью-Ёрку”.
***
А зараз пра тое, чаму так сталася, што Злучаныя Штаты Амэрыкі здолелі абараніцца ад нападаў 11 верасьня.
Падзеі 11 верасьня выявілі няздольнасьць чатырох абаронных муроў амэрыканскай бясьпекі – замежнай выведкі Цэнтральнай Разьведнай Управы разам зь візавай інспэкцыяй Дзяржаўнага Дэпартамэнту; Фэдэральнага Бюро Расьсьледаваньняў, Службы Іміграцыі і Натуралізацыі і службы бясьпекі Фэдэральнай Ўправы Авіяцыі.
Галоўная прычына няўдачы спэцслужбаў – слабая каардынацыя дзеяньняў паміж пасобнымі агенцтвамі і залішняя бюракратыя мэханізму прыняцьця рашэньняў.
На адмысловых слуханьнях у Кангрэсе сёлета ў чэрвені прэзыдэнт Буш падсумаваў гэтую праблему так: “Што да таго, ці ФБР і ЦРУ супрацоўнічалі між сабою належным чынам, дык ясна, што не, і цяпер мы гэтым займаемся”.
Былі і іншыя прычыны. Найперш, гэтыя фэдэральныя агенцтвы не былі забясьпечаныя ў дастатковай меры сучаснымі тэхналёгіямі, каб эфэктыўна рэагаваць на новыя выклікі сучаснасьці.
Спэцслужбы ня мелі дастаткова пэрсаналу, каб апрацаваць усю інфармацыю. Яны ня мелі дастаткова аналітыкаў. Ня мелі дастаткова лінгвістаў, якія б ведалі культуру і звычаі, напрыклад, Судану або Афганістану. Красамоўны факт – ужо ў першыя тыдні ўдалося назьбіраць велізарную колькасьць матэрыялаў на арабскай мове, на мовах пушту і дары. І тут выявіліся, што спэцслужбы Злучаных Штатаў маюць усяго каля двух дзясяткаў перакладчыкаў з правам доступу да сакрэтнай інфармацыі.
Да таго ж была істотна абмежаваная вэрбовачная дзейнасьць – спэцслужбы, прыкладам, ня мелі права карыстацца інфармацыйнымі паслугамі асобаў зь цёмным мінулым.
І ўсё ж, нягледзячы на ўсе відавочныя няўдачы і правалы ў працы спэцслужбаў, тое, што здарылася 11 верасьня, наўрад ці можна было прадбачыць і прадухіліць.
І ня дзіва, што на пытаньне – хто з Бушавай адміністрацыі вінаваты ў тым, што сталася тое, што сталася, прэсавы сакратар Белага Дому Ары Флайшэр сказаў: “Віна ляжыць на Ўсаму Бін Лядэне і на тэрарыстах, якія гэта ўчынілі. Вось хто тут вінаваты”.
Толькі празь некалькі месяцаў пасьля трагічных падзяў выявілася, што ФБР мела інфармацыю пра магчымы захоп самалётаў тэрарыстамі. Аднак максымальнай пагрозай, на якую тады ў спэцслужбаў хапіла ўяўленьня, было ўзяцьце закладнікаў і патрабаваньне вызваліць некага з паплечнікаў тэрарыстаў.
Рэальнае жыцьцё пераўзышло сюжэты любых раманаў або кінафільмаў. У выніку нейкай цывілізацыйнай мутацыі зьявіўся прынцыпова новы від тэрарызму, які паказаў свой твар такім страшным чынам.
Урэшце, атрымаўшы 11 верасьня ўдар, Амэрыка заплаціла цану свабоды. Злучаныя Штаты – краіна адкрытага грамадзтва. Кожны дзень яе межы перасякае мноства людзей, мноства людзей атрымваюць візы, канчаюць унівэрсытэты, працуюць. І ўрад ня сочыць пільна за ўсімі гэтымі людзьмі. Дый ня мог бы, калі б і хацеў. А што да службаў бясьпекі, дык іх справа ў свабоднай краіне – бараніць свабоду, а не абмяжоўваць яе. І часам гэта бывае да немагчымага цяжка...
