Лінкі ўнівэрсальнага доступу

“Апазыцыянэры павінны езьдзіць не ў Бэрлін, а ў Клецак”


Валянцін Жданко, Менск

Апошнія апазыцыйныя мітынгі і шэсьці ў Менску, якія былі ня надта масавымі і шматлюднымі, схілілі асобных нашых слухачоў да новых развагаў наконт апазыцыі — яе тактыкі, яе памылак і няўдачаў, мэтаў, якія яна перад сабой ставіць. Вось які ліст на гэтую тэму даслала Алена Лупсякова зь Менску:

“Слухаю я часам па Свабодзе апазыцыянэраў і думаю – як жа далёка яны ад жыцьця простых людзей. Езьдзяць то ў Нямеччыну, то ў Швэцыю, то ў Бэльгію — а пра тое, што турбуе якую-небудзь бабулю ў Клецкім раёне — і думаць ня хочуць. Я так бачу: у Беларусі апазыцыя сама па сабе, а людзі — самі па сабе. Праўда, улада таксама ня дужа дбае пра народ, але Лукашэнка хоць бы ведае, чаго хоча і пра што думае просты беларус.

Часам у мяне ўражаньне, што апазыцыянэрам нават выгаднае такое становішча. Яны ведаюць, што ня маюць шанцаў на ўладу, але ім прыемны такі занятак — езьдзіць па багатых краінах, распавядаць пра рэжым і такім чынам бязьбедна існаваць.

Крыўдна, што няма таленавітай яркай асобы, якая б ведала, як вылезьці з гэтай багны, якая б павяла за сабой людзей. Беларусы даўно стаміліся жыць у гэтай шэрай беспрасьветнай будзённасьці. Ім патрэбныя ідэалы і моцная таленавітая асоба, якая б вакол гэтых ідэалаў згуртавала і павяла за сабой. Але, падобна, у дзесяцімільённым нашым народзе такой асобы няма”.

Відавочна, у чымсьці вы, Алена, маеце рацыю. Падобныя абвінавачаньні на адрас апазыцыйных палітыкаў гучаць часта, у тым ліку і ў асяродзьдзі самой апазыцыі. І нельга выключаць, што ёсьць у шэрагах актывістаў апазыцыйных партыяў людзі ня толькі з сумленнымі памкненьнямі і мэтамі.

Ня думаю, аднак, што было б справядліва адрасаваць гэтыя абвінавачаньні ўсім апазыцыйным лідэрам — у тым ліку і тым, што езьдзяць, як вы пішаце, “то ў Нямеччыну, то ў Бэльгію”. Многія зь іх езьдзяць і па райцэнтрах, і па вёсках; многія пасьля масавых акцыяў пратэсту не адзін тыдзень правялі ў зьняволеньні; многіх зьбівалі і катавалі міліцыянты. Яны даўно мелі і маюць магчымасьць падацца ў эміграцыю, але не зрабілі гэтага. І гэта таксама трэба мець на ўвазе, кажучы пра іхную дзейнасьць.

На пытаньне — “Чаму многія людзі перасталі прыходзіць на апазыцыйныя акцыі?” — вельмі шчыра адказаў у сваім лісьце наш слухач зь Менску Сяргей Шаўчэнка:

“Я часта са сьлязамі на вачах згадваю, як дзесяць гадоў таму стаяў на плошчы Незалежнасьці ў Менску зь бел-чырвона-белым сьцягам. Якія адухоўленыя былі твары ў тых людзей, якія стаялі побач са мной, як мы верылі ў хуткую перамогу, у незалежную і шчасьлівую краіну. І якімі наіўнымі былі тыя спадзяваньні.

З часам жаданьне выходзіць на плошчу зьнікла — пасьля таго, як стала зразумела, што поруч з табой гатовы стаць не мільёны і нават ня тысячы — а ўсяго некалькі сотняў людзей. Астатнія ж у лепшым выпадку раўнадушна глядзяць на цябе, а ў горшым – шлюць праклёны і на цябе, і на гэты сьцяг. І аднойчы я сказаў сабе: калі гэтым людзям падабаецца іхнае жыцьцё, то навошта ты спрабуеш яго зьмяніць. Няхай жывуць так, як хочуць”.

Тую кароткую вясну нацыянальнага адраджэньня ў канцы 80-х — пачатку 90-х гадоў гэтак жа, як і вы, Сяргей, зь цеплынёй і сумам згадваюць сотні тысяч людзей. І тое, што іх няма цяпер сярод пікетоўшчыкаў ці ўдзельнікаў мітынгаў, зусім не азначае, што яны абыякавыя да таго, што адбываецца ў краіне, ці што іх задавальняе цяперашняе жыцьцё і яны не хацелі б яго зьмяніць.

Увогуле, ад грамадзтва немагчыма патрабаваць ці чакаць пастаяннай высокай актыўнасьці, гатовасьці штотыдзень ці штомесяц выходзіць на плошчу. Асабліва пад старымі заклікамі і лёзунгамі. Відавочна, гэта павінны ўлічваць і палітыкі, якія таксама любяць паразважаць пра апатыю грамадзтва.

Незадаволены пачутым на Радыё Свабода, даслаў нам свае заўвагі і прэтэнзіі Алесь Башко з Горадні:

“Вельмі слабыя вашы перадачы, як быццам (і гэта хутчэй за ўсё) ня наскія. Гэтым, мабыць, і тлумачыцца, што не чуваць на вашых хвалях галасоў Алеся Пушкіна ці Славаміра Адамовіча. Апошняга, праўда, пусьцілі нядаўна ў эфір прачытаць пра сваё перажытае. Але на шырокі камэнтар падзей і пра нараблёнае — а ні-ні, не пускаеце. А гэта ж асобы зь ясным сьветапоглядам і ўнутранай свабодай. І яны незапатрабаваныя.

Колькі ўжо разоў вам казалі, у тым ліку і з высокіх трыбунаў, пра вашыя недахопы. Нешта не адчуваецца, што гэта НАШАЕ радыё. Ну вось, скажам, апошняя перадача пра падманутых укладчыкаў. Размова зь недасьведчанымі Леанідам Злотнікавым і Валерам Дашкевічам. Поўная прафанацыя. Людзі ня ведаюць нават элемэнтарнага, адкуль ногі растуць, а лезуць разважаць пра глябальнае і спэцыфічнае. Вы б яшчэ Фядуту паклікалі. Ён апошнім часам у вас таксама гучыць.

Увогуле, выснова мая такая: паўлазілі ў рэдакцыю розныя падазроныя асобы — і плятуць абы што не на карысьць беларушчыны. А вынікі — кажуць самыя за сябе”.

Цяжка лічыць вашыя абвінавачаньні, спадар Башко, слушнымі і абгрунтаванымі. Мастак Алесь Пушкін і паэт Славамір Адамовіч даволі часта гучаць у нашым эфіры. Зьвяртаемся мы да іх і па камэнтары — але найперш, зразумела, датычна да падзеяў мастацкага, культурнага жыцьця.

Што да перадачы “Экспертыза Свабоды” з удзелам Леаніда Злотнікава і Валерыя Дашкевіча, то абодва гэтыя адмыслоўцы — вядомыя эканамічныя аналітыкі, прафэсіяналы ў сваёй галіне.

Увогуле, спадар Башко, мы лічым, што на радыё павінны гучаць розныя меркаваньні і давацца ўсебаковая ацэнка падзеяў, зьяваў і фактаў. Тое, што, да прыкладу, мы не падзяляем поглядаў Аляксандра Фядуты ці Паўла Якубовіча, зусім не азначае, што ім павінны быць закрыты доступ да эфіру і што іхныя аргумэнты пры абмеркаваньні тых ці іншых праблемаў не цікавыя шырокай аўдыторыі.

Ліст ад Івана Хахла зь нямецкага горада Зігэна:

“Нядаўна пачуў па Свабодзе цікавую гутарку з паважаным Міхасём Чарняўскім. Прыгадваю, як у 1973 годзе наш тагачасны выкладчык педінстытуту ў Горадні Іван Крэнь (ён жа — парторг інстытуту), паціраючы ад задавальненьня далоні, казаў: “…А нацыяналіст Чарняўскі зараз працуе дзесьці на вакзале – грузчыкам!”

Гэты ваш ліст, спадар Хахол, я днямі паказаў Міхасю Чарняўскаму. І ён згадаў тыя падзеі. Сапраўды, кажа, пасьля пільнай увагі з боку КГБ на пачатку 1970-х гадоў страціў працу ў Інстытуце гісторыі ды працаваў грузчыкам — праўда, не на вакзале.

Цікава, што згаданы ў лісьце Іван Крэнь сёньня зь Міхасём Чарняўскім ветліва вітаецца. І спадар Міхась не крыўдуе на яго — час быў такі, кажа, — партактыву ў інстытуты дасылалі абавязковыя дырэктывы: каго і як ганьбіць за нацыяналізм. Ці варта дужа жорстка асуджаць за гэта залежных ад улады людзей?

І такое стаўленьне да тых далёкіх падзеяў, на маю думку, уласьцівае па-сапраўднаму моцным і мудрым людзям.

На заканчэньне — ліст ад Веры Касновіч з паселішча Навагарадзейскі Нясьвіскага раёну:

“Я — вельмі даўняя слухачка вашага (і майго) радыё. Нават калі нядаўна была ў гасьцях у сына ў Рызе — і там прачыналася раніцай з навінамі Свабоды і са Свабодай жа апоўначы засынала.

Вельмі хацела б (і ня толькі я, а і ўсё наша сяброўскае кола), каб у перадачы “Мэлёдыя дня” прагучалі творы слыннага сына нашай Радзімы — паэта і кампазытара Пётры Нядзьвецкага. На 3-ім зьезьдзе беларусаў сьвету даведалася, што ён, на жаль, ужо адышоў з жыцьця. Пры жыцьці ён марыў, каб ягоныя песьні гучалі на Радзіме. Я маю нават прэзэнтаваныя ім касэты з запісамі ягоных словаў і музыкі.

Мы жывём надзеяй, што марш ягоны “Ідуць жаўнеры-беларусы” адродзіцца, і нашае войска мірным крокам будзе ісьці ў вольнае, сьветлае жыцьцё”.

Вялікі дзякуй вам, спадарыня Вера, за цёплыя словы і за ўвагу да нашай працы. Што да вашай прапановы, мы абавязкова пастараемся яе ўлічыць.

На мінулым тыдні нам таксама даслалі лісты Сяргей Шышлакоў з украінскага сяла Навасёлаўка Вальнянскага раёну Запароскай вобласьці, Васіль Пракопаў з Асіповічаў, Мікалай Саскевіч з Калінкавічаў, Алесь Шустоўскі з Барысава, Эдуард Тобін са Смалявічаў, Леанід Кулеш зь вёскі Сіняўка Клецкага раёну і Мікалай Невядомскі зь Менску.

Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. Лістуйце. Чакаем новых допісаў.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG