Лінкі ўнівэрсальнага доступу

САКРЭТЫ БЕЛАРУСКАЙ УЛАДЫ ВАЧЫМА БЫЛОГА АФІЦЭРА КГБ ГЕНАДЗЯ УГЛЯНІЦЫ І АКТЫВІСТА АРГАНІЗАЦЫІ КРАЙ АНДРЭЯ ЖАРНАСЕКА


Сяргей Навумчык, Нарвэгія

(Навумчык: ) “У Нарвэгію з Прагі ляцець гадзіны тры. Замест сьнега краіна сустрэла мяне моцным дажджом, які не пераставаў ісьці некалькі дзён, і ўсе нашыя гутаркі зь Генадзем Угляніцам і Андрэем Жарнасекам праходзілі ў гатэлі. Хто зьбіваў дэпутаў апазыціі, разганяў страйк мэтрапалітэнаўцаў, як забіваюць крымінальных аўтарытэтаў, чаму зьнік генэрал Захаранка, дзе джып Анатоля Красоўскага і Віктара Ганчара, як і чаму зьнік ЗьміцерЗавадзкі, ці ёсьць агенты спэцслужбаў у шэрагах апазыцыі, якім ахоўнікам давярае Аляксандар Лукашэнка, якія стасункі паміж спэцслужбамі ў Беларусі, як мае суразмоўцы могуць пацьвердзіць свае словы і даказаць, што яны не двайныя агенты – гэта толькі некаторыя пытаньні, якія мы абмяркоўвалі перад уключаным дыктафонам. Першае пытаньне: як ўзьнікла гэтая група Паўлючэнкі? Ці ўдалося прасачыць калі і якія былі іхныя першыя апэрацыі?”.

(Жарнасек: ) “Я пачаў цікавіцца гэтай праблематыкай у 1999 годзе пасьля зьнікненьня вядомых палітыкаў. У першую чаргу Юр’я Захаранкі, зь якім мы былі знаёмыя. Не магу казаць, што я быў ягоным сябрам, але я меў зь ім пэўныя адносіны. А потым было зьнікненьне Віктара Ганчара з Красоўскім. Я размаўляў з многімі дэпутатамі Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня наконт тых падзеяў, што адбываліся ў красавіку, маю на увазе тое вядомае зьбіцьцё дэпутатаў апазыцыі БНФ. Гэтую інфармацыю могуць пацьвердзіць тыя дэпутаты, зь якімі я размаўляў. Размовы адбываліся ўлетку мінулага году.

Справа ў тым, што мы валодалі рознымі кавалкамі інфармацыі. І я, і Генадзь. Тое, што ня ведаў я – ведаў ён, і наадварот, менавіта ў гэтай справе. Так атрымалася, што калі мы зь ім сышліся разам, паразмаўлялі, і шмат што высьветлілася, шмат што стала вядома. Напрыклад, калі я цікавіўся гэтай праблемай зьбіцьця дэпутатаў 12-га скліканьня, я ўжо тады акрэсьліў накірункі ў якіх трэба весьці пошук. А калі мы заняліся справай Ганчара і Красоўскага, то гэтае пытаньне вырашылася аўтаматычна, само па сабе. Гэты былі тыя самыя людзі, якія гэтым займаліся. Мы зрабілі выснову, што гэта была, так бы мовіць, першае выпрабаваньне сілы вось гэнага “кішэннага” войска Лукашэнкі пад кіраўніцтвам Шэймана і Паўлічэнкі.

Менавіта вайсковая частка 3214, людзі першай роты вось яны і зьбівалі тых 19 дэпутатаў апазыцыі БНФ. Генадзь гэта можа пацьвердзіць, дый шмат хто іншы іх бачыў. Асабліва падчас страйку працоўных мэтрапалітэну ў 1995 годзе. Там яны пратэстантаў адціскалі ў бок, там яны ўсе былі з адкрытымі тварамі. Хаця падчас зьбіцьця дэпутатаў яны ўсе былі з закрытымі тварамі. І, сапраўды, Захаранка ня мог ведаць, хто яны такія таму, што яны Захаранку наагул не падпарадкоўваліся. Яны тады падпарадкоўваліся Саўбезу”.

(Навумчык: ) “Называліся шматлікія падраздзяленьні, якія быццам бы зьбівалі дэпутатаў 12-га скліканьня. Называліся падраздзяленьні КГБ і МУС, і іншыя. Чаму вы лічаце, чаму вы перакананыя, што гэта быў менавіта атрад Паўлічэнкі?”

(Угляніца: ) “У той час, калі адбывалася зьбіцьцё дэпутатаў у залі Вярхоўнага Савету, спэцгрупа КГБ “Альфа” не магла выканаць загад Лукашэнкі, бо яна падпарадкоўвалася ў той час самому Вярхоўнаму Савету, і трэба было атрымаць дазвол старшыні Вярхоўнага Савету на нейкія дзеяньні. Гэта былі людзі, пра якіх гаварылі ўвесь час, але якіх ніхто ня ведаў, нават Захаранка, які камандаваў менавіта міліцыяй.

Служба аховы, якая несла варту непасрэдна ў залі паседжаньняў Вярхоўнага Савету, займалася аховай усіх дзяржаўных дзеячоў. Гэтым займалася 9-ае ўпраўленьне КГБ. У той час прымусіць іх выкідаць дэпутатаў з залі ня мог ізноў-ткі ніхто апрача старшыні КГБ, а ён такога загаду не даваў. Адзіным, што заставалася тады Лукашэнку, гэта знайсьці людзей “з боку”, і ў гэтым яму дапамог спадар Шэйман, які праз свайго сябра і памочніка, намесьніка ў той час старшыні Савету Бясьпекі Сівакова знайшоў гэткіх людзей у частцы ўнутраных войскаў 3214. Гэта было іхнае першае “баявое хрышчэньне”, спачатку спэцназу, а потым СОБРу.

У той час я працаваў у КГБ і да нас прыходзілі многія новыя супрацоўнікі, якія раней працавалі ў 9-м упраўленьні КГБ, гэта служба аховы. Яны казалі, што пачалося расфармаваньне іхнай службы ў тым ліку і з-за таго, што яны не ўзялі ўдзел у разгоне дэпутатаў Вярхоўнага Савету 12-га скліканьня. Таму большасьць зь іх была звольненая з працы і пераведзеная ў распараджэньне старшыні Камітэту Дзяржбясьпекі”.

(Навумчык: ) “І які далейшы лёс гэтых людзей? Дзе яны працавалі ці працуюць?”

(Угляніца: ) “Лёсы вельмі розныя. Хтосьці сышоў на грамадзянскую працу, хтосьці застаўся на працу ў органах і займаецца апэратыўнай работай ці працуе на нейкіх іншых пасадах”.

(Навумчык: ) “Гадоў 7-8 таму, калі я быў дэпутатам, вельмі часта даводзілася назіраць за дзейнасьцю аховы Шушкевіча. Мне прыходзілася іх бачыць даволі шмат, і на сэсыях, і ў апартамэнтах тагачаснага старшыні Вярхоўнага Савету Станіслава Шушкевіча. Іх было прыблізна 5-6 чалавек, і ў мяне засталіся вельмі добрыя ўражаньні пра гэтых афіцэраў. Што сёньня ўяўляе сабой сыстэма аховы ў параўнаньні з тым, што было 7-8 гадоў таму?”

(Угляніца: ) “Вы ведаеце, гэта ўжо ня тое, што было 7-8 гадоў таму. Я знаёмы зь некаторымі з тых, хто ахоўваў Шушкевіча. Гэта сапраўды вельмі добрыя, сумленныя людзі, якія зараз служаць свайму народу, а не тым сілам, якія ўвасабляе ў сабе прэзыдэнт краіны Аляксандар Лукашэнка. А цяпер уся ягоная служба аховы складаецца з тых людзей, якія набіраліся па прынцыпах адданасьці прэзыдэнту, якія яму асабіста былі верныя, і яму прысягалі, людзі, што зробяць дзеля яго ўсё, чаго бы ён запатрабаваў. Людзей, якія мелі ўласную асабістую пазыцыю, ён звольніў. Незадарма людзі, якія цяпер служаць Лукшэнку, маюць дрэнную славу: раз пораз іхныя імёны згадваюцца ў скандальных гісторыях, у тым ліку і ў сувязі зь зьнікненьнямі людзей, зьбіцьцём дэпутатаў, і многіх іншых выпадках”.

(Навумчык: ) “А пасьля зьбіцьця дэпутатаў што было далей? Які наступны эпізод усплывае?”

(Жарнасек: ) “Наступным эпізодам быў вядомы страйк мэтрапалітэнаўцаў – там менавіта дзейнічаў СОБР, менавіта гэтае падраздзяленьне, але пра гэта будзе больш падрабязна распавядаць спадар Генадзь, бо ён быў там непасрэдна на месцы падзеяў”.

(Навумчык: ) “У той момант кім вы былі?”.

(Угляніца: ) “У той момант я быў малодшым опэрупаўнаважаным, працаваў у аддзеле па абароне канстытуцыйнага строю і барацьбе з тэрарызмам, і ў той час, калі адбыўся страйк працоўных мэтрапалітэну і супрацоўнікаў тралейбуснага дэпо, я непасрэдна назіраў за ўсім тым, што адбывалася на вуліцы. У той час, калі людзі, працоўныя мэтрапалітэну, сабраліся на плошчы Свабоды, каля палацу незалежных прафсаюзаў і іх адціснулі ад праежджай часткі людзі, апранутыя ў ваенную форму.

Сярод іх быў, на той час камандуючы ўнутранымі войскамі, генэрал-майор Агалец, які быў апрануты ў камуфляжную форму й непасрэдна камандваў гэтымі спэцназаўцамі (ці як яны тады называліся, можа проста ўнунтраныя войскі). Зьміцер Паўлючэнка, які тады стаяў з рацыяй, аддаваў загады, што і як рабіць”.

(Навумчык: ) “Ці вы ўпэўнены, што гэта быў Паўлючэнка?”

(Угляніца: ) “Так, я добра памятаю гэтага чалавека. Высокага росту, шырокія плечы, з шырокім адкрытым тварам. Капітанскія пагоны ў яго ў той час былі. І калі я яго пазьней убачыў на фотаздымках і асабіста сам бачыў яго на вуліцы, я адразу пазнаў, што гэта той чалавек, які ў 1995 годзе займаўся “справай” мэтрапалітэнаўцаў, што гэта Паўлючэнка”.

(Навумчык: ) “Такім чынам вы лічаце, што падраздзяленьне, якім кіраваў Паўлючэнка ў вайсковай частцы 3214, удзельнічала і ў зьбіцьці дэпутатаў апазыцыі БНФ у Вярхоўным Савеце 12-га скліканьня, і ў падаўленьні страйку менскага мэтро ў 1995 годзе. Ну а што было далей, і увогуле зь якой мэтай было створанае гэтае сваеасаблівае падраздзяленьне?”

(Жарнасек: ) “Трэба задумацца: чаму наагул узьнікла патрэба ў дадзеным падраздзяленьні? Трэба ўспомніць гісторыю. Лукашэнка сапраўды прыйшоў да ўлады голы і босы. І ён, і ягонае атачэньне. Але яны вельмі прагнулі грошай, адсюль гэтае “Торгэкспо”, фонды ўсялякія, якія везьлі безпошлінную гарэлку й цыгарэты ў Расею. Калі яны прыйшлі да ўлады, у 95-96 гадох было ўжо ўсё падзеленае на тэрыторыі Беларусі. Ужо існаваў бізнэс, ужо быў крымінал, які гэты бізнэс кантраляваў. Ня так проста было ўклініцца ва ўсё гэта, так бы мовіць, адарваць свой куш, паставіць усё гэта пад кантроль адпаведных структураў прэзыдэнта, каб яны лілі грошы ў, так бы мовіць, прэзыдэнцкі “абшчак”.

Таму і спатрэбілася арганізацыя менавіта гэтага падразьдзяленьня, якое б узяло на сябе функцыі ўрэгуляваньня канфліктнага становішча паміж крыміналам, паміж бізнэсам, паміж пэўнымі сябрамі прэзыдэнта, якія карыстаючыся менавіта тым, што зьяўляюцца сябрамі прэзыдэнта, не дакладалі яму ў “абшчак” грошай.

Паказальным зьяўляецца пачатак дзейнасьці гэтак званага падразьдзяленьня. Зьбіцьцё дэпутатаў – гэта было проста так, праверка на працаздольнасьць. Тое самае, як праверкай Сівакова было ўзначаленьне ім камісіі па паветранаму шару, калі пасьпяхова была даказаная віна саміх амэрыканцаў, якія заляцелі на тэрыторыю Беларусі і ўжо памерлі да таго часу, калі іх зьбілі. Спускавым кручком усяе гэтае справы паслужыла гісторыя Мікалуцкага. Мікалуцкі быў забіты 7 кастрычніка 1997 году”.

(Навумчык: ) “Нагадаю, што Мікалуцкі тады быў начальнікам кантрольнага ўпраўленьня па Магілеўскай вобласьці. Ва ўсялякім разе, ён выконваў кантрольныя функцыі ад імя прэзыдэнта па Магілёўшчыне”.

(Жарнасек: ) “Пасьля забойства Мікалуцкага, дарэчы, гэтая гісторыя вельмі цьмяная, таму што так, як гэта ўсё было зробленае, нагадвае тэатральную пастаноўку – бралі нейкі невядомы снарад, падрывалі зарад у сьмецьцеправодзе... Усё гэта, ведаеце, было шытае белымі ніткамі. Гэта і адыграла ролю спускавога кручка... Адразу пасьля забойства былі арыштаваныя ўсе крымінальныя аўтарытэты, якія былі на Магілёўшчыне. Зь іх былі выбітыя паказаньні на ўсіх астатніх аўтарытэтаў па Менску і астатніх абласьцях Беларусі.

І крывававыя карузэлі пачалі, так бы мовіць, сваю працу. Адразу пасьля забойства Мікалуцкага, літаральна праз паўтары тыдні, быў расстраляны першы аўтарытэт у Гомелі. Потым – гэтак званы Кабан, потым – Салдат, потым у Берасьці забіты Стас. Гэта ўсё ідзе літаральна праз тыдзень – паўтары. Зноў берасьцейскі аўтарытэт. Потым падарваны Прохар у Менску. У сьнежні таямніча, невядома куды, зьнік “вор в законе” Шчаўлік. І, дарэчы, Лукашэнка сам прызнаўся ж у сваім інтэрвію, што мае дачыненьне да ўсіх гэтых зьнікненьняў. Дзе гэтыя ўсе, крымінальныя аўтарытэты? Іх зараз няма. Ён не выпадкова гэта сказаў. Ён сказаў гэта на самой справе”.

(Навумчык: ) “Гэта які прыблізна быў пэрыяд?”

(Жарнасек: ) “Гэта быў 1997-98 гады”.

(Навумчык: ) “Такім чынам, вы сьцьвярджаеце, што гэтыя забойствы не былі ўнутранымі разборкамі паміж крымінальнымі групоўкамі, а сталіся вынікам дзейнасьці адмысловага падразьдзяленьня?”

(Жарнасек: ) “Так, менавіта таму, што крымінал кантраляваў бізнэс. А якім чынам упраўленьне справамі прэзыдэнта, у прыватнасьці былы заўгас Іван Ціцянкоў, мог пераключыць на сябе фінансавыя патокі з крымінальных структураў і ўсяго астатняга? Пасьля гэтага пайшла пагалоска, што лепш са спадаром Ціцянковым не сварыцца. Пра гэта ведае дакладна спадар Ціцянкоў, таму што менавіта праз рахункі ягонага ўпраўленьня праходзілі гэтыя грошы ў таямнічы буджэт спадара Лукашэнкі, які зараз ці ня большы за буджэт усёй краіны”.

(Навумчык: ) “Гэта быў Андрэй Жарнасек. Калі ласка, Генадзь Угляніца, ці маеце што дадаць у гэтай справе?”

(Угляніца: ) “Калі зьвярнуцца да таго часу, то ў пацьверджаньне словаў Андрэя, можна дадаць наступнае. Тады, калі пачалася вайна з гэтак званай арганізаванай злачыннасьцю, былі складзеныя сьпісы і альбомы ўсіх людзей, якія так ці інакш мелі дачыненьне да злачынных груповак. У гэтых альбомах было сканцэнтравана ад 500 да 1000 асобаў, пачынаючы ад гэтак званых “воров в законе”, крымінальных аўтарытэтаў, брыгадзіраў і ім падобных да шэраговых злачынцаў”.

(Навумчык: ) “Кім, спадар Генадзь, і дзе складаліся гэтыя альбомы?”

(Угляніца: ) “Гэтыя альбомы складаліся, на маю думку, ва ўпраўленьні МУС, якое займалася ў той час арганізаванай злачыннасьцю і потым гэтыя альбомы былі адпраўленыя ў адпаведныя структуры наверх – у Савет бясьпекі, у Генэральную пракуратуру. Такія альбомы былі і ў КГБ”.

(Навумчык: ) “І ўсё ж на якой падставе вы лічыце, што забойствы аўтарытэтаў, якія ўспрымаліся і цяпер успрымаюцца як разборкі паміж сабой крымінальнікаў, зьдзяйсьняла менавіта падразьдзяленьне Паўлючэнкі?”

(Угляніца: ) “Крымінальнікі не пачынаюць разборкі паміж сабой адразу з выкарыстаньня зброі. Яны паспрабуюць спачатку дамовіцца. Сярод гэтых людзей гэта звычайны прынцып – дамаўляцца папярэдне. А калі яны страляюць адзін у другога са снайпэрскіх стрэльбаў, ці з АКМ расстрэльваюць цэлыя сем’і, ці сякуць сякерай... Гэта, ведаеце, ня той почырк. І, дарэчы, прафэсіяналы-кілеры так ніколі ня дзейнічаюць. Акрамя таго, я думаю, што гэтыя забойствы былі расьсьледаваныя неадпаведным чынам. Злачынствы не былі раскрытыя, таму што за гэтымі злачынствамі стаяла, я так думаю, улада”.

(Навумчык: ) “Усе гэтыя забойствы крымінальных аўтарытэтаў, якія пералічваў Андрэй Жарнасек, не былі раскрытыя, як я зразумеў...”

(Угляніца: ) “Зараз я не магу сказаць, на якой ступені знаходзіцца сьледзтва, але я ня чуў, каб справы кагосьці з крымінальных аўтарытэтаў былі расьследаваныя да канца і паводле іх былі пакараныя вінаватыя”.

(Навумчык: ) “Дзякуй. Гэта быў Генадзь Угляніца. А зараз – Андрэй Жарнасек”.

(Жарнасек: ) “Справа ў тым, што гэтых аўтарытэтаў забівалі з вайсковай зброі. Кілеры так ня робяць. Паглядзіце на тую ж самую Расею. Там забіваюць звычайна зь пісталетаў дзесьці ў пад’езьдзе... А тут – трое былі расстраляныя з аўтаматаў. Прычым, адзін зь іх быў расстраляны пасярэдзіне гораду разам са сваёй сям’ёй. Гэта ня почырк крымінальнікаў. Яшчэ двох застрэлілі са снайпэрскіх вінтовак. Прычым, вінтоўкі былі пакінутыя на дахах. Гэта почырк менавіта вайскоўцаў, людзей, зьвязаных са зброяй. Яны выбіраюць найбольш аптымальную зброю. Успомніце, як грымелі выбухі на тэрыторыі Беларусі, у Менску, калі ўзрывалі гэтых крымінальнікаў. Узрывалі такім чынам, што не пацярпеў ніводзін аўтамабіль навокал. Гэта рабілі спэцыялісты сваёй справы, не крымінальныя спэцыялісты”.

(Навумчык: ) “Тое, што пакідаюць стрэльбы на даху, дык, здаецца, і снайпэры пакідаюць іх. Хіба не?”

(Жарнасек: ) “Крымінальнікі так ня дзейнічаюць. Уявіце сабе, што на тэрыторыі Беларусі праз кожны тыдзень ці паўтары забіваўся б адзін аўтарытэт. У Гомелі адстралялі б, потым перамясьціліся ў Берасьце, потым у іншую вобласьць... Успомнім, у Віцебску быў такі аўтарытэт Навум, які таксама раптам, не вядома чаму, вырашыў памерці ў турме...”

(Навумчык: ) “Яшчэ адно пытаньне. У свой час Лукашэнка заявіў, што нібыта да яго калісьці прыходзіў Захаранка, будучы міністрам, і прапаноўваў стварыць апэратыўныя групы для зьнішчэньня крымінальных аўтарытэтаў. Ці пацьвярджаецца гэтая інфармацыя вашым расьсьледаваньнем?”

(Жарнасек: ) “Не. Захаранка ня мог гэта зрабіць нават фізычна, таму што ў 95-м годзе ён ужо быў зьняты з пасады міністра ўнутраных справаў. А гэтая група пачала актыўна дзейнічаць зь 97-га году. Менавіта актыўна, пасьля забойства Мікалуцкага. Тады Лукашэнка аддаў загад аб зьнішчэньні ўсіх крымінальных аўтарытэтаў. Гэта яскрава бачна з гэтага сьпісу, каго забівалі”.

(Угляніца: ) “Варта нагадаць словы самога Лукашэнкі, калі ён сказаў, што ў нас у адрозьненьне ад іншых краінаў сьвету няма ніякага крыміналу, мы зь ім разабраліся. Як ён з крыміналам разабраўся? Сказаў, каб адзін другога перастралялі? Ці сам перастраляў іх? Я ня ведаю. Трэба запытацца ў Лукашэнкі, як ён разабраўся са сваім крыміналам. Можа, ён правёў сярод іх прапагандысцкую работу, і яны падумалі: ну, што ж, Беларусь павінна быць чыстай, не крымінальнай краінай, і ўсе зьехалі ў Расею... Але ж гэта неверагодна”.

Працяг будзе.

Ад рэдакцыі: Радыё Свабода плянуе зьвярнуцца па інтэрвію і камэнтар да КГБ Беларусі, каб пазнаёміць слухачоў з афіцыйным пунктам гледжаньня.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG