Лінкі ўнівэрсальнага доступу

ПАЛІТЫЧНАЯ ГЕАГРАФІЯ. СПЭЦВЫПУСК – ХАРЧАВАНЬНЕ.


Валер Каліноўскі, Менск

Адным з галоўных прыярытэтаў сёньняшняя ўлада лічыць харчаваньне. Прадуктам нададзеная нават стратэгічная значнасьць у выглядзе фармулёўкі “харчовая бясьпека краіны”. Яна ж уключаная ў вядомую трыяду “экспарт, жыльлё і харчаваньне”. Незалежныя экспэрты мяркуюць, што калі і далей трымацца за калгасную сыстэму ў сельскай гаспадарцы ды адміністрацыйныя рычагі кіраваньня ў перапрацоўцы, дык яшчэ доўга давядзецца змагацца за гэтую самую харчовую бясьпеку.

За апошнія гады Беларусь зноў даказала сьвету эканамічную аксыёму: калі дзяржава кантралюе цэны і вытворцаў, усталёўвае, напрыклад, 2-адсоткавы максымум месячнага росту цэнаў, дык амаль аўтаматычна пагаршаецца якасьць прадукцыі. А ўрэшце і цэны становяцца недаступнымі для насельніцтва. Цяпер прадукты ў беларускіх крамах ёсьць, але яны не задавальняюць пакупнікоў – ані па якасці, ані па цане. Гаворыць адзін з жыхароў Менску:

“У 1996 годзе, калі я ўпершыню прыехаў у Беларусь, беларускае піва, малочныя і мясныя прадукты былі вельмі высокай якасьці і ў многім пераўзыходзілі расейскія. За апошнія гады прыкметна зьнізілася якасьць і скараціўся асартымэнт прадуктаў харчаваньня беларускай вытворчасьці – малочных, мясных, хлеба-булачных. Я ўжо не кажу пра тое, што гэтыя прадукты значна падаражэлі. Усё часцей на паліцах беларускіх крамаў ляжаць прадукты расейскай вытворчасьці, яны пакуль даражэйшыя за беларускія, але і больш якасныя. Хаця гады тры-чатыры таму ўсё было зусім іначай,” – лічыць жыхар Менску, які пераехаў у беларускую сталіцу з Расеі.

У правінцыйных гарадах кошты на харчаваньне прыкладна на 8-10 адсоткаў вышэйшыя, чым у Менску, і купіць там кавалак каўбасы не заўсёды бясьпечна для здароўя, бо невядома, колькі яна ляжала ў чаканьні плацежаздольнага пакупніка. Пра нізкую якасьць беларускіх прадуктаў сьведчыць і той факт, што ў апошнія гады многія дыпляматы, акрэдытаваныя ў Менску, па прадукты езьдзяць у Вільню.

Гаворыць акадэмік Іван Нікітчанка:

(Нікітчанка: ) “Гэта вынік той палітыкі, якую праводзілі апошнія сем гадоў кіраўнікі Беларусі. Замест таго, каб займацца аграранымі рэформамі, наш лідэр заявіў, што будзе падтрымліваць калгасы і саўгасы, бо гэта апора ўлады на вёсцы”.

Беларускія ўлады замест пераўтварэньняў уводзілі законы аб абароне спажывецкага рынку, кіравалі цэнамі, прызначалі кіраўніцтва прадпрыемстываў і калгасаў. Урэшце была створаная грувасткая неэфэктыўная сыстэма, якая прывяла да таго, што прадукты сталі дарагімі і няякаснымі. Чаму дарагімі? Іван Нікітчанка тлумачыць на простым прыкладзе:

(Нікітчанка: ) “З калгасу забірае малако машына з раённага малзавода. Калгасу плоцяць мізэрную закупачную цану, якая не пакрывае яго затраты. Малако гэтае на малзаводзе толькі пастэрызуецца, ізноў заліваецца ў той жа малакавоз і вязецца ў абласны цэнтар ці ў Менск. Але гэта ўжо ня тое малако, а малако з сямю падаткамі да той цаны, якую заплацілі калгасу. Цэтральны малзавод разводзіць да паўтара адсоткаў па тлустасьці і вязе ў краму. У краме дабаўляюць ад 15 да 30 адсоткаў. Вось і цана, якая болей ў сем разоў за тое, што заплацілі калгасу”.

У выніку атрымліваецца, што, напрыклад, у Польшчы прадукты харчаваньня нашмат таньней, чым у нас. Шлёнская біржа прадае вэнджаную сьвініну па 74 цэнты за кіляграм, а ў нас гэта – каля чатырох даляраў. Ды і біржаў такіх няма. Беларуская прадукцыя дарагая, але і няякасная. Іван Нікітчанка працягвае:

(Нікітчанка: ) “Якасьць той прадукцыі, якая ляжыць у нашых крамах, залежыць ад нашага дабрабыту. Вы ж паглядзіце на каўбасы, цана “кракаўскай” – пяць, сыравэнджанай – шэсьць і болей тысяч. Чаму так атрымліваецца? Таму што мяса, якое прывозяць у крамы, людзі ня змогуць купіць, бо яны жабракі. Яны толькі паглядзяць. Мяса праляжала, сіняе стала, яго выкінуць нельга, вязуць у Дражню на каўбасны завод, з гэтага мяса сіняга робяць каўбасы сінія”.

Зазначыў Іван Нікітчанка.

Летась у Беларусі ў цэлым адзначаны рост вытворчасьці прадукцыі харачаваньня – 101,6 адсотка ў параўнаньні з 99 годам, але дасягнута гэта ў асноўным за кошт бульбы ды гародніны. Вытворчасьць мяса і малака істотна скарацілася. Па выніках 2000 года рэалізацыя ў Беларусі жывёлы і птушкі ўпала да 89 адсоткаў ў параўнаньні з пазамінулым годам, затое назіраўся рост вытворчасьці каўбасных вырабаў – 100, 8 адсотка. Прычым, па паўвэнджаных каўбасах назіралася амаль двухразовае падзеньне – 59,1 адсотка, затое па вараных каўбасах прыкметны рост – 121,4 адсотка.


(Цалкам тэкст перадачы зьмешчаны ў адпаведным разьдзеле сайту)

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG