(Ракіцкі: ) "Здрада… Кароткае й жахлівае слова. І недаравальным выглядае злачынства, што хаваецца за ім. За здраду Хрысту Дантэ Аліг'еры ў "Боскай камедыі" кінуў Юду на самае дно пекла, у ледзяное возера. Паміж тым, беларуская гісторыя, калі ўчытацца ў яе, можа выглядаць анталёгіяй здрадніцтва.
Стасункі Рагвалода й Рагнеды, Уладзімера ды Ізяслава — даўжэзны ланцуг забойстваў, здрадаў, дзе жаніх забівае бацьку й братоў сваёй нявесты, жонка ідзе зь мячом на мужа, сын падымае руку на бацьку.
А барацьба за вялікакняскі пасад паміж Ягайлам, каралём беларускае здрады, і Вітаўтам? А шматлікія уніі ды саюзы, падчас якіх нашыя ўладары адшчыквалі крохі нашае незалежнасьці дзеля сваёй выгады?
Апанас Філіповіч, які "здае" свайго вучня Яна Лубу, чарговага Ілжэдзьмітрыя, маскоўскаму пасольству. Сімяон Полацкі, што пайшоў служыць варожаму манарху, цару Аляксею Міхайлавічу. Падчас кампаніі Напалеона Банапарта мяшчане сустракаюць імпэратара хлебам-сольлю. Шляхта запісваецца ў харугвы, каб разам ваяваць Маскву. А сялянства памалу цісьне францускіх жаўнераў з тылу.
Кастусь Каліноўскі. Ён спрабаваў вызваліць "дзецюкоў, братоў сваіх, мужыкоў родных" ад царскага прыгнёту. А браты адлоўлівалі ды здавалі каліноўцаў царскім жандарам.
Няўжо мы напраўду паўстаём перад сьветам нацыяй здраднікаў ды калябарацыяністаў?"
(Васючэнка: ) "Задумацца над аналягічным пытаньнем мяне прымусіла калісьці размова з маёй нетутэйшай знаёмай, якая спыталася: "Пятро, а чаму сярод беларусаў гэтулькі здраднікаў, калябарантых? Прыкладам, за часамі апошняе вайны".
І я пачаў глядзець ня толькі на нашую гісторыю, але і на літаратурныя творы пад кутом здрады. І прыгадаў Мікіту Зносака, які з задавальненьнем "здаў" калісьці польскае паліцыі чырвонаармейца, а ў фінале твору той самы таварыш, чырвонаармеец, "здаў" яго.
У гэтым творы і Сьпічыні, як калісьці Апанас Філіповіч Яна Лубу, здаў свайго вучня. Згадаў я і апавяданьне Максіма Гарэцкага "Рускі", дзе беларус цэліць у сьпіну свайму нядаўняму сябру, зь якім братаўся, які цяпер жаўнер суседняга войска".
(Ракіцкі: ) "Спадар Васючэнка, магчыма, варта пачынаць нашую размову з пошуку адказу на пытаньне: "Чым жа ёсьць здрада?" Высьветліць, так бы мовіць, анатомію здрады".
(Васючэнка: ) "Услухаемся ў слова "здрада", "здрадзіць". У народзе кажуць: "здрадзіць камусь" і "здрадзіць кагось". Чалавек можа памяняць радзіму, можа пакахаць іншую, здрадзіць жонцы, можа спаліць свой партыйны білет на плошчы Леніна. Зьмена перакананьняў — рэч збольшага даравальная.
"Здрадзіць кагось" — азначае падмануць давер. І тут мы сустракаемся з больш сур'ёзным грахом".
(Ракіцкі: ) "Менавіта за гэта й быў асуджаны Юда?"
(Васючэнка: ) "Над пытаньнем здрады Юды я задумаўся досыць сур'ёзна, калі пабываў у Люблінскім замку, дзе наступіў нагой на пліту з надпісам "1569, год Люблінскай зрады, калі мы таксама згубілі частку незалежнасьці".
У капліцы Сьв. Троіцы зьмяшчаецца фрэска, на якой паказаны Юда ў двух абліччах. Ён сядзіць на тайнае вячэры, сьпінаю да гледача. Ён жа ўцякае з тайнае вячэры разам зь нячысьцікам на плячох. Нячысьцік як бы ахоўвае яго ад уцёкаў. Атрымліваецца, што здрадзіць Юдзе загадаў сам Хрыстос, падаўшы яму кавалачак хлеба, мачанага ў віно. І Юда страшыцца гэтага ўчынку, спрабуе ад яго ўцячы, але нікуды не падзенесься.
Потым, калі здрада адбудзеццца, ён зноў стане самім сабою, заплача, кіне назад грошы, атрыманыя за здраду й засіліцца. І ў гэтым выпадку ў нас не атрымліваецца поўнай празрыстасьці. Што ж такое ўчынак Юды? Што ж гэта за здрада?
(Цалкам тэкст перадачы зьмешчаны ў адпаведным разьдзеле сайту)
