27 Ліпеня 2000.
Лісты апошняга тыдня, якія прыйшлі на адрэсу нашага менскага бюро,
чытае і камэнтуе Валянцін Жданко.
Два тыдні таму ў нашай праграме прагучаў ліст Івана Лянцэвіча зь Ліды,
у якім слухач разважаў пра тое, як ва ўмовах правінцыі можна праявіць свой
грамадзянскі пратэст супраць цяперашняе палітыкі ўладаў. Далучацца да шэрагу
пікетоўцаў з БНФ Іван ня хоча, бо лічыць сябе памяркоўным, а іншых формаў
пратэсту ў невялікім горадзе ён ня бачыць. На гэты ліст прыйшоў водгук
ад Ірыны Барысевіч зь мястэчку Парэчча Гарадзенскага раёну.
Ірына піша:
“Анічога новага ад Івана Лянцэвіча я не пачула. Усё гэта чую кожны дзень
ад знаёмых у сваім мястэчку. Але сёньня чамусьці захацелася даць параду
адразу ўсім, хто лічыць сябе памяркоўным, але ўцяміў ужо, што так жыць
нельга, хоць і ня ведае, што рабіць. Парада вельмі простая: быць чалавекам.
Напэўна, шаноўныя, чулі пра адвечную мару беларусаў – людзьмі звацца! А
каб гэта зьдзейсьнілася, патрэбна камусьці быць нацыяналістам і стаяць
у пікетах, каб гэтак званыя “патриоты-интернационалисты” Беларусь Расеі
не здалі. Дарэчы, сярод бэнээфаўскіх, так бы мовіць, “нацыяналістаў” ёсьць
габрэі, армяне, літоўцы, татары, палякі, расейцы. І, у адрозьненьне ад
“патриотов”, усе карыстаюцца дзяржаўнай беларускай моваю ў штодзённым жыцьці,
а не з трыбунаў дзеля зьдзеку над беларускасьцю.
Бальшыня людзкая, на маю думку – гэта людзі, якія маюць розум, развагу,
цярпеньне. Яны працуюць, выконваюць любыя законы (калі ня могуць іх абыйсьці).
Але ў цяжкіх ці катастрафічных сытуацыях бальшыня не сьпяшаецца на дапамогу.
Ад бальшыні можна пачуць: “А чаму я?”…
Людзі, у якіх, апроч розуму, ёсьць яшчэ сумленьне, гонар, пачуцьцё
абавязку, здольнасьць аналізаваць, заўсёды бываюць у мяншыні. І
іхнымі ўчынкамі кіруе іншае пытаньне: “Хто, калі не я?”.
Мне вельмі хацелася б, каб лёс маёй Радзімы вырашаўся ня простай бальшынёю
галасоў, а большай колькасьцю розуму. Шмат залежыць і ад вас, спадары памяркоўныя.
Вызначайцеся!”,
– гэта быў ліст ад Ірыны Барысевіч зь мястэчку Парэчча Гарадзенскага
раёну.
У Вас, спадарыня Ірына, ня столькі парада Івану й такім, як Іван, колькі
заклік і канстатацыя факту. З высновамі гэтымі цяжка спрачацца. Сапраўды,
бальшыня не заўсёды мае рацыю – пад час выбараў і рэфэрэндумаў колькі ўжо
разоў давялося гэта назіраць. Але й спадзяваньне на тое, што надыйдзе час,
калі лёс дзяржавы будзе вызначаць, як Вы пішаце, большая колькасьць
розуму, а не галасоў, выглядае пакуль што ўтапічным. Верагодна, усё
залежыць ад таго, куды ў вырашальны момант хісьнецца гэтая вялізная маса
людзей, якія ўжо ўсьвядомілі непазьбежнасьць пераменаў, але пакуль ня бачаць
уласнага мейсца ў гэтым працэсе.
Ліст ад Паўла Сьцепаненкі зь Менску:
“Не разумею, чаму так шмат увагі вы надалі гісторыі з былым міліцыянтам
Алегам Батурыным. У мяне бацька таксама служыць у міліцыі. Так, на цяперашнія
міліцэйскія заробкі сям’ю пракарміць вельмі цяжка. І ад працы такой, калі
загадваюць разганяць несанкцыянаваныя шэсьці, бальшыня міліцыянтаў не ў
захапленьні. Але ж з гэтых прычынаў яны не імкнуцца трапіць на Захад любымі
шляхамі, як гэта зрабіў Батурын.
Вы ж самі пераканаліся, што схлусіць Батурыну – лягчэй лёгкага. То ён
перад тэлекамераю ў амэрыканскай амбасадзе кажа, што “Радыё Свабода” перадало
няпраўду, то назаўтра ўжо абвяргае сам сябе, кажа, што хлусіць яго прымусілі.
Але хто прымушаў? І як? Яго там у амбасадзе што – катавалі?
Няўжо вы такія легкаверныя і ня бачыце, што цяпер апазыцыянэрамі гатовыя
стаць розныя прахадзімцы, якім пляваць і на дэмакратыю, і на лёс Беларусі,
– абы як мага хутчэй апынуцца на Захадзе. Яны дзеля гэтага і ў пікет стануць,
і любы паклёп падпішуць”,
– напісаў Павел Сьцепаненка зь Менску.
У гісторыі з Алегам Батурыным, сапраўды, ёсьць нявысьветленыя моманты;
ёсьць супярэчнасьці ў ягоным расповедзе; ёсьць, нарэшце, і сказаная перад
тэлекамераю няпраўда пра паведамленьне нашага радыё. Усё гэта, аднак, яшчэ
не зьяўляецца доказам таго, што Алег Батурын усё прыдумаў, а ня стаў ахвяраю
сплянаванае правакацыі беларускіх спэцслужбаў. Амэрыканскія ўлады сталі
на абарону гэтага чалавека, верагодна, нават ня маючы дастаткова доказаў
таго, што ўсё сказанае ім – праўда. І не таму, Павал, што, як Вы пішаце,
такія легкаверныя. Проста цана памылкі ў гэтай сытуацыі – лёс чалавека.
Праўда – яна, рана ці позна выявіцца. І на сумленьні тых, хто прымаў
рашэньне наконт Батурына, у любым выпадку ня будзе плямы за тое, што пакалечылі
лёс чалавека ў той час, як маглі яго выратаваць.
Гэта ж можна сказаць і пра іншыя сытуацыі, зьвязаныя з палітычным перасьледам
людзей – сапраўдным і ўяўным. А тое, што на Захад пад выглядам дысыдэнтаў
і ахвяраў палітычнага перасьледу імкнуцца і некаторыя ў маральным пляне
непераборлівыя асобы – мы ведаем. І выявіць іх у большасьці выпадкаў ня
так складана.
Піша Міхал Лебядзюк зь Берасьця. Міхалу 24 гады. Яшчэ нядаўна ён зьбіраўся
паступаць у Менскую сэмінарыю, але, пабываўшы ў Жыровічах, перадумаў гэта
рабіць. Чаму? Вось як адказвае на гэтае пытаньне сам Міхал Лебядзюк:
“У сэмінарыю я прыехаў на пачатку ліпеня. Адразу пайшоў у храм, дзе
зьдзівіўся мноству ўніяцкіх абразоў. А ўвогуле, усе храмы там пабудаваныя
ўніятамі. Прайшоўся па манастыру зь нейкім гнятлівым адчуваньнем. Са мной
быў сэмінарыст зь Берасьця. Спытаў яго, як ён пачуваецца ў Жыровіцкім манастыры.
Ён пацьвердзіў пачуцьцё прыгнечанасьці. Кажа: “Расея праводзіла захопніцкую
палітыку, а расхлёбваюць яе беларусы. Гвалтам, так бы мовіць, “узьядналі”
беларусаў, а ў выніку што? Молісься ў гэтых сьценах – і адчуваеш раздвоенасьць”.
Зайшлі ў манастырскі корпус, у брацкія пакоі. Мне стала млосна ад гніласнага
паху. У кельлях смурод яшчэ большы – ад вільгаці, бруду, гнілое бялізны.
Як патлумачыў мой спадарожнік, з манастыра паслушнікі пэрыядычна ўцякаюць,
але часам змушана вяртаюцца, не знайшоўшы працы.
…Заходзім у сэмінарыю. Вітаюся зь дзяжурным на беларускай мове. У дзяжурнага
твар разгублены. “Тут гэтак не прынята, – падказвае мой знаёмца. Данясе,
будуць непрыемнасьці”.
Абед дрэнны. Побач кавярня, ідзем туды. Пытаюся, ці ёсьць стыпэндыя.
Ёсьць, – кажа, – адзін даляр.
– А як тады жывяце?
– Прывозяць зь вёскі сала, яйкі.
Паеўшы, сябра працягвае: “Тут усё вырашаюць грошы. За грошы паступаюць,
здаюць экзамены. Мы – як лялькі, як манэкены для дзялкоў ад праваслаўя.
…
У сэмінарыі мяне выклікаў дзяжурны памочнік. Яго цікавіць, ці не нацыяналіст
я, ці не зьвязаны з БНФ. Такія, выяўляецца, тут не патрэбныя.
“Я не лічу сябе нацыяналістам ці фанатыкам, – працягвае Міхал Лебядзюк
зь Берасьця. – Для мяне ідэал – незалежная Беларусь, дэмакратыя, Беларуская
Аўтакефальная праваслаўная царква. У 44-м годзе яна была скасаваная, а
яе сьвятары ці сталі таемнымі прыхільнікамі БАПЦ, ці зьніклі ў лягерох.
Паводле словаў майго дзеда, таемныя сьвятары БАПЦ былі на Берасьцейшчыне
да канца 50-х гадоў. Паколькі храмы БАПЦ апынуліся ў руках Маскоўскае Патрыярхіі,
а супраціў гэтаму каштаваў рэпрэсіяў, мае родныя наведвалі гэтыя храмы.
Для мяне асабіста кіраўнік Беларускага Праваслаўя – гэта мітрапаліт
Мікалай – беларус з Моталя, перакладнік на беларускую мову Служэбніка,
Эвангельля, выдатны казаньнік, кожнае слова якога сьведчыць пра любоў да
роднае зямлі. Такога пра Філарэта, які раней быў у шчыльных стасунках з
камуністычным рэжымам, а цяпер у такіх жа зносінах зь беларускімі ўладамі,
я сказаць не магу.
… Думаю, што БАПЦ усё ж адродзіцца. І я гатовы ў ёй служыць хоць сьпеваком,
хоць чытальнікам. А калі спатрэбіцца, дык і экстэрнам здаць экзамен за
курс сэмінарыі для пастырскага служэньня”,
– гэта быў ліст Міхала Лебядзюка зь Берасьця, які напісаў нам, пачуўшы
ў адной зь перадачаў ліст ад жыровіцкіх студэнтаў, што стварылі суполку
“Сябры Беларускай Аўтакефаліі”. Мы ня першы раз вяртаемся да гэтае тэмы,
бо ў нашай пошце ўсё больш лістоў ад маладых беларусаў, якія хочуць стаць
сьвятарамі, але сьвятарамі не расейскай, а незалежнай беларускай праваслаўнай
царквы.
Вялікі дзякуй усім, хто знайшоў час падзяліцца думкамі й развагамі,
адгукнуцца на пачутае. Пішыце. Чакаем новых лістоў на адрэсу:
паштовая скрынка 111, 220005, Менск-5, Беларусь
Remailer Менскага бюро: svaboda@europe.com Вашыя лісты чытаў
Валянцін Жданко, Менск
паштовая скрынка 111, 220005, Менск-5, Беларусь
Remailer Менскага бюро: svaboda@europe.com Вашыя лісты чытаў
Валянцін Жданко, Менск