Пэрспэктывы прафсаюзнага руху (6 сьнежня 1998)

(Аўтар і вядучы: Віталь Цыганкоў)

Цыганкоў: Безумоўна выбраць самую гарачую тэму для нашае сёньняшнее размовы было нескладана. Відавочна, што падзеяй тыдня стала прафсаюзная акцыя . Парадаксальна аднак, што галоўнай падзеяй тыдня стала падзея, якая не адбылася. Але, як кажуць, нэгатыўная інфармацыя – таксама інфармацыя, якая да таго ж дае багатыя падставы для роздуму. Сёньня ў размове на тэму прафсаюзнага руху, ягоных пэрспэктываў у нашай праграме возьмуць удзел старшыня Беларускага Гэльсынскага Камітэту Тацяна Процька з нашае студыі – добры дзень.

Процька: Добры дзень.

Цыганкоў: І зь Менску старшыня Каардынацыйнага Цэнтру Фармаваньня Агульнабеларускага Страйкаму былы дэпутат Вярхоўнага Савету Сяргей Антончык. Добры дзень і вам.

Антончык: Добры дзень.

Цыганкоў: Такім чынам, я ужо троху акрэсьліў сёньняшнюю нашу тэму і думаю, варта пачаць з даволі агульнага пытаньня. Як вы ацэньваеце перанос прафсаюзнае акцыі на 27 студзеня? Ці згодныя вы з тымі аналітыкамі, якія называюць гэта паразаю й правалам Фэдэрацыі Прафсаюзаў? Ці згодныя вы з тымі ацэнкамі, якія адзначаюць, што Фэдэрацыя скарылася перад урадам? Калі ласка, пачнем з вас, Сяргей Антонавіч.

Антончык: Я хацеў сказаць, што ў многім я падпішуся пад гэтымі заявамі аналітыкаў, якія кажуць пра тое, што ўсё-ж такі гэта параза Фэдэрацыі Прафсаюзаў. Але прычыны гэтае паразы, мне здаецца, зразумелыя. Я хацеў бы зноўку паўтарыць. Па-першае, прадстаўнікі Фэдэрацыі Прафсаюзаў – гэта прадстаўнікі старое камуністычнае намэнклятуры. Таму яны ніколі, ніколі, я падкрэсьліваю, не зважалі на патрабаваньні рынкавых рэформаў, зьмяненьня эканамічнага й палітычнага стану ў дзяржаве. Яны, канешне, патрабуюць паляпшэньня жыцьцёвага ўзроўню, але як бы ў рамках старое эканамічнае сыстэмы. Яны ня могуць ісьці далёка разам з рабочымі, таму што яны баяцца страціць сваю нішу, якую яны занялі і ў якой яны сябе вельмі добра адчуваюць. Гэта па-першае. Чаму ўсё-ж такі параза? Таму што ўся палітыка Лукашэнкі будуецца на прапагандзе. І калі б выйшла 5-10 тысячаў рабочых, ад гэтае прапаганды нічога не засталося б. Канешне б і расейскія сродкі масавае інфармацыі паказалі, што супраць Лукашэнкі, што супраць яго й ягонае палітыкі выступаюць ня толькі інтэлігенцыя, ня толькі палітычная эліта, але й проста рабочыя. Але гэта параза аб'ектыўная. Напрыклад я яе чакаў і ведаў пра гэтую паразу да таго, як яна адбылася, бо ў той прыродзе кіраўніцтва Фэдэрацыя Прафсаюзаў ня можа ўзначальваць нейкія радыкальныя рухі рабочых і патрабаваньні зьменаў. І трэцяе. Мы павінны ведаць, што Фэдэрацыя – гэта не такі маналіт, як было раней. І таму канешне я хацеў бы сказаць, каб у слухача не склалася такога ўражаньня, што там усе здраднікі і ў Фэдэрацыі няма нармальных людзей. Я лічу, што ў Фэдэрацыі зьявілася групоўка дастаткова разумных людзей. Гэта й старшыня прафсаюзу Фядыніч, і старшыня Бухвостаў, і яшчэ некалькі чалавек, якія ўжо хацелі зьменаў. Але яны ня могуць нічога зрабіць, таму што зьверху на іх цісьне кіраўніцтва Фэдэрацыі, зьнізу – вельмі карсэрватыўныя старшыні прафкамаў, якія працуюць пад дудку дырэктароў. Яны проста блякуюць любыя спробы штосьці зьмяніць. Ну й па-чацьвертае, я хацеў бы сказаць, што, па мой погляд, улада зараз будзе усё рабіць, каб стварыць свой прафсаюз, ці узяць пад кантроль Фэдэрацыю Прафсаюзаў, каб мець легальны спосаб узьдзейнічаць на рабочых. І калі ім удасца зьмяніць кіраўніцтва Фэдэрацыі Прафсаюзаў на больш ляяльных да сябе, а потым стварыць яшчэ й ідэалягічную вэртыкаль, тады стан рабочых будзе вельмі-вельмі цяжкі.

Цыганкоў: Калі ласка, Тацяна, вашыя меркаваньні на гэты конт.

Процька: Першае, што я хачу сказаць, што я б не была так катэгарычная ў тым, што гэта параза. Я б зьвярнула ўвагу на іншае. Упершыню ў жыцьці нашае краіны, з савецкіх часоў і ўжо зь цяперашніх, кіраўніцтва краіны ў асобе і прэзыдэнта і ўраду вельмі нэрвова стала рэагаваць на дзеяньні афіцыйных, падкрэсьліваю, афіцыйных прафсаюзаў. Чаму мы іх называвем афіцыйнымі? Не з таго, што калісьці гэтыя людзі займалі пасады ў прафсаюзах былога Савецкага Саюзу. Яны афіцыйныя таму, што выступаюць у межах сацыяльнага партнэрства, прадстаўляюць інтарэсы працоўных людзей паміж дзяржавай і наймальнікамі. Атрымалася тое, што мы ня ведаем, чаго чакаць ад прафсаюзаў. У першую чаргу прафсаюзы павінны ахоўваць, бараніць інтарэсы працоўных. Гэта – умовы працы, гэта – прыстойны ўзровень аплаты гэтае працы. Галоўныя патрабаваньні, якія заўсёды кантралюе прафсаюз. У нас сёньня да прафсаюзаў шмат іншых прэтэнзіяў: мы хочам, каб яны былі актыўнай палітычнай сілай, бо нашыя палітыкі ня маюць ніякіх масаў, на якія яны б маглі абаперціся, і чакаюць, пакуль прафсаюзы выйдуць. Тады яны ўзначаляць гэты рух і будуць на хвалі гэтага прафсаюзнага працоўнага пратэсту выказваць свае патрабаваньні ўладам. У нас ёсьць яшчэ адны адносіны да прафсаюзаў з боку кіраўнікоў канкрэтных прадпрыемстваў. Яны хочуць, каб прафсаюз дапамагаў ім вырашаць канкрэтныя пытаньні канкрэтнага прадпрыемства. Працоўныя, як я ўжо казала, хочуць атрымліваць большы заробак, працаваць ва ўмовах, якія ня будуць ствараць бясьпеку іхнаму жыцьцю. Сёньня Фэдэрацыя Прафсаюзаў выступіла ў абарону ў першую чаргу інтарэсаў эканамічных і, у пэўным сэнсе, яны дасягнулі вынікаў. Павысілася заработная плата, урад абяцаў павысіць гэтую заработную плату, заробак значна павялічваецца – амаль на 2 мільёны рублёў на Трактарным Заводзе, на Аўтазаводзе. Гэта пэўны вынік, і ня важна, як ён дасягнуты, што людзі выйшлі, ці без гэтага. Гэта трэба заўважыць. Але каб прафсаюзы патрабавалі зьменаў палітычнага ладу нашага жыцьця, трэба яшчэ шмат часу, трэба растлумачыць гэтым прафсаюзам, што яны могуць дасягнуць павелічэньня сваіх патрабаваньняў, выкананьня сваіх патрабаваньняў толькі за кошт пэўных палітычных зьменаў у грамадзтве. Яшчэ хачу засяродзіць увагу на адным моманце: калі свабодныя прафсаюзы кажуць, што гэта параза, што кіраўніцтва Фэдэрацыі ня здольнае ўзначаліць рабочы рух, дык я хачу сказаць, што няма пакуль што гэтага рабочага руху, які б зьнізу падпіраў Фэдэрацыю, якая такая-сякая ня хоча падтрымліваць рабочых і зьяўляецца здрадніцай рабочаму руху. Няма, на жаль, пакуль на нашых заводах, а я кажу гэта, як кажуць, са сваіх вачэй, няма трывалага рабочага руху, які б выкарыстоўваў палітычныя патрабаваньні і які б не падтрымлівала Фэдэрацыя.

Цыганкоў: Іншымі словамі, мы сапраўды павінны вызначыцца, што мы хочам ад Фэдэрацыі Прафсаюзаў. Ці яна павінна быць чыста прафсаюзнай арганізацыяй, маецца на ўвазе – вылучаць чыста эканамічныя патрабаваньні і ў меру сваіх сілаў змагацца за гэта, ці быць таксама нейкім лякаматывам працоўнага руху і адначасова імкнуцца выказваць таксама палітычныя патрабаваньні рабочых?

Антончык: Я вельмі ўважліва выслухаў паважаную сп-ню Процьку. Справа ў тым, што напрыклад я ня згодны, што ў краіне адбываецца сацыяльнае партнэрства. Яно не адбываецца наогул і няма гэтага сацыяльнага партнэрства. Было б сацыяльнае партнэрства – тады не зьніжаўся б так узровень жыцьця людзей. Па-другое, вы сказалі аб тым, што дамагліся павышэньня заробкаў. Гэта няпраўда ў тым сэнсе, што рэальны заробак за апошнія месяцы значна панізіўся. Дабавілі двум ці тром заводам толькі таму, што гэтых заводаў найбольш баіцца Лукашэнка. Мы ня можам дамагацца ад прафсаюзаў нейкіх палітычных патрабаваньняў. Згодна з Законам аб прафсаюзах, гэта немагчыма. Я хачу сказаць зусім пра другое. Тое, што патрабаваньне нейкіх зьменаў эканамічных умоваў для насельніцтва, для рабочых – гэта й ёсьць палітычныя патрабаваньні. Мы пра гэта не казалі. Я проста хацеў сказаць і яшчэ раз падкрэсьліць, што Фэдэрацыя Прафсаюзаў ня можа й ніколі ня зможа дамагчыся ад кіраўніцтва нейкіх зьменаў і абароны людзей. Ня можа, так скажам, з-за сваіх радзімых плямаў. Кіраўнікі Фэдэрацыі Прафсаюзаў – гэта былыя сакратары райкамаў, гаркамаў і так далей. Сёньня яны выступаюць як апанэнты Лукашэнкі, таму што людзі могуць выйсьці на вуліцы самі, як гэта было ў 1991 годзе. Яны выйдуць рана ці позна. Чаму? Таму што афіцыйныя прафсаюзы, як і ў 1991 годзе, імітуюць абарону...

Процька: Ты гаворыш пра што? Пра тое, што яны ня могуць, таму што яны – былыя супрацоўнікі партыйнага апарату. Але гаворка йдзе цяпер пра іншае. Калі ты так гаворыш, ты гаворыш супроць канкрэтных людзей? Памяняем гэтых людзей – значыць Фэдэрацыя зможа працаваць, ці Фэдэрацыя сама як мэханізм ні на што ня здатная? Ты ня блытай гэтыя два пытаньні.

Цыганкоў: Давайце сапраўды ня будзем канцэнтравацца на пэўных асобах. Калі йдзе размова пра тое, што Фэдэрацыя нечага дамаглася ў сваіх перамовах, то гэта выглядае даволі спрэчным меркаваньнем з таго пункту гледжаньня, што рэальнае падвышэньне гэтага заробку зусім не адпавядае паніжэньню ўзроўню жыцьця. Зь іншага боку тое – як журналісты пыталіся ў Бухвостава на прэсавай канфэрэнцыя і на наступны дзень пасьля адмены акцыі: ці вы ня маеце вопыту даверу словам Аляксандра Лукашэнкі? Ці вы верыце, што ён выканае ўсё тое, што паябяцаў на заводзе? Ці выканае ўрад усё тое, што паабяцаў падчас паседжданьня Мясьніковіч зь лідэрамі прафсаюзу? Мне здаецца, што прафсаюзы спрабуюць рабіць добрую міну пры дрэнай гульні. Яны адмянілі акцыю, таму што ня здолелі прывесьці людзей у 20-градусны мароз, а цяпер сьцьвяджаюць, што адмянілі таму, што, маўляў, чагосьці дабіліся. Ці вы згодны, Тацяна, з такім меркаваньнем?

Процька: Калі б вось гэтыя патрабаваньні, якія высунутыя, грунтаваліся на нейкай папярэдняй праграме дзеяньняў рабочых калектываў: там прайшлі мітынгі, прайшлі сходы, людзі высунулі патрабаваньні, Фэдэрацыя абагульніла гэтыя патрабаваньні й вызначыла шэсьце. Людзі патрабуюць гэтага шэсьця, а Фэдэрацыя гэтага ім не дае. Няма пакуль што гэтага. Наадварот, паляпшэньне стану працоўных людзей ідзе ня зьнізу, а зьверху – ад самое Фэдэрацыі. І Фэдэрацыя, якую абвінавачваюць усе ва ўсіх грахах сьмяротных, зрабіла першы крок. Людзям можна будзе сказаць: вось глядзіце, мы вам прапанавалі выйсьці, вы пагадзіліся на тое, што прэзыдэнт выканае нашыя патрабаваньні, ён гэта сказаў, але ж ён нічога не зрабіў. Вы бачыце, што гэтыя два мільёны, што вам кінулі, нічога не вырашаюць у вашым жыцьці. Што рэальныя цэны значна большыя, чым тое, што вы атрымоўваеце за сваю працу. І тады ўжо ў студзені можна зусім па-іншаму ставіць пытаньні. А ў нас хочуць, каб дзіця адразу нарадзілася й замуж можна было выдаць. Так не бывае.

Антончык: Фэдэрацыя – гэта ўжо даўно не дзіця. Сама сыстэма Фэдэрацыі ня можа працаваць. У Фэдэрацыі Прафсаюзаў знаходзяцца наймальнікі – дырэктар, які падпісаў кантракт з Лукашэнкам, і рабочы. Гэты прафсаюз зноў дзяржаўны, пакуль што дзяржаўны.

Цыганкоў: Іншымі словамі, Сяргей Антонавіч, вы хочаце сьцьвярджаць, што Фэдэрацыя Прафсаюзаў не адпавядае клясычнаму назову? Гэта не прафсаюз па сутнасьці?

Антончык: Другая спарава, што яшчэ ніколі не было, што кіраўнік дзяржавы – фактычна кіраўніком да Лукашэнкі быў Кебіч – ніколі не было, што Кебіч выступаў і называў кіраўнікоў прафсаюзаў «ворами», «проходимцами» і гэтак далей, як гэта рабіў Лукашэнка. І таму нават гэта прывяло да думкі, што трэба рабіць. Ці зможа Фэдэрацыя прафсаюзаў, напрыклад, за паўгады, за год вывесьці людзей з эканамічнымі патрабаваньнямі? Такіх больш радыкальных зьменаў, бо больш павярхоўныя зьмены не прывядуць да зьмяненьня жыцьця. Я кажу, што не – ня зможа. На заводах людзі хацелі выходзіць. На Аўтазаводзе 50% людзей казалі, што яны пойдуць. І таму, нягледзячы ні на што, трэба было пачынаць гэтую акцыю. Яны не пайшлі таму, што самі Бухвостаў і Фядыніч ня ведаюць, чым гэта можа закончыцца. Не кантралюецца сытуацыя.

Процька: Тое, што ты сказаў, пацьвердзіць і Лукашэнка. Між іншым вось гэты тыдзень у праграме «Панарама», у праграме «Рэзананс» да людзей даводзілі гэтую думку: кіньце вы гэтыя прафсаюзы, нічога яны для вас ня зробяць. Свабодныя прафсаюзы для вас таксама нічога ня зробяць, бо іх мала на прадпрыемствах, і той мітынг, які яны праводзілі, паказаў, што гэта ня сіла для рабочага руху. І што тады? Трэба стварыць новыя прафсаюзы, ён будзе ствараць гэтыя новыя прафсаюзы, якія будуць падтрымліваць ідэі нашага прэзыдэнта, якія будуць працаваць для ўмацаваньня эканомікі Беларусі і гэтак далей. Вось што выцякае з таго, што ты гаворыш. Што робіць Лукашэнка, разумеючы гэтую сытуацыю? Ён уводзіць на прадпрыемствах сетку людзей, якія будуць тлумачыць тое, што ён хоча.

Цыганкоў: Ідэалягічная вэртыкаль, пра якую я ўжо казаў.

Процька: Правільна, ідэалягічная вэртыкаль. А што мы супрацьпастаўляем гэтай вэртыкалі? Мы гаворым толькі тое, што адзіны мэханізм, які ёсьць на заводзе, які дазваляе нам дайсьці дя гэтых людзей – вось гэтыя прафсаюзы, якія ў Фэдэрацыі. А мы яго парушаем. Дык наогул, ніхто ня пусьціць ні мяне, ні цябе да гэтых людзей, што на заводзе. І застанецца толькі гэтая ідэалягічная вэртыкаль і створаны прафсаюз, а мы будзем сядзець і казаць, якія яны дрэнныя, што яны гавораць. Але ў нас няма тэлебачаньня, няма радыё, каб нас пачулі з гэтымі нашымі словамі.

Антончык: Я хацеў бы сказаць пра другое выйсьце. Мы зараз прынялі рашэньне аб стварэньні рэспубліканскага страйкаму. Мы зьвяртаемся да кіраўнікоў усіх прафсаюзаў: галіновых, Фэдэрацыі, незалежных. Мы будзем на базе ўсіх гэтых структураў, там, дзе ёсьць жывыя людзі, якія менш размаўляюць, а больш робяць – на гэтай базе будзем ствараць спэцыяльныя ініцыятыўныя групы людзей, якія, па-першае, будуць распаўсюджваць інфармацыю, фармаваць патрабаваньні для канкрэтнага прадпрыемства, канкрэтнага рэгіёну. Цяпер мы рыхтуем для кожнага заводу кодэкс эканамічных, палітычных, сацыяльных правоў. Гэта своеасаблівая эканамічная хартыя, якая будзе распаўсюджвацца на кожным заводзе. І мы павінны выпусьціць можа 2-3 мільёны гэтых асобнікаў. Возьмем умоўны завод. Калі там старшыня прафкаму нармальны чалавек, мы зь ім уступаем у кантакт, дамаўляемся аб супольнай працы. І мне усё роўна галіновы ён ці былы камуніст. Вось чым займаюся я. Ствараем арганізацыю, якая на мэце павінна мець адно – агульны рэспубліканскі страйк. Я таксама думаю, што гэта ня можна зрабіць зараз напрыклад за месяц ці за два. Правільна. Можна казаць што заўгодна, але на самой справе, я думаю, што калі мы ўсе разам і з Бухвоставым, якога я вельмі паважаю, і зь Фядынічам, і з тымі людзьмі, якія хацелі, але не зрабілі. Калі зараз мы гэтым зоймемся, то тады будзе галоўніы вынік...

Процька: Самі людзі на прадпрыемствах вырашаць, што рабіць. А мы ім павінны дапамагчы. Нашае грамадзтва наогул яно нейкае дзіўнае. Пачынаецца такая складаная сытуацыя. Усе мы робімся жабракамі. І каб аб'яднацца й паўплываць на тыя сілы, якія могуць зьмяніць стан, мы замест гэтага пачынаем сварыцца. Пачынаем казаць, адныя больш дзяўчаты, другія меньш дзяўчаты.

Антончык: Я хацеў бы сказаць, што як раз я не хачу ні з кім сварыцца.

Процька: Выдатна. Я табе скажу вось што: трэба сябраваць з усімі. Добры Ганчарык, ня добры, ты за яго замуж не зьбіраешся. І хай ён будзе такі, які ён ёсьць. Але ў цябе ёсьць задача, каб ён у межах таго інтарэсу, які вы маеце да гэтае структуры... скажыце, мы хочам ад вас тое, тое, тое. Вы гэта можаце зрабіць? Ня можаце? Добра, будзем шукаць іншае выйсьце.

Антончык: Гэты падыход пя падтрымліваю цалкам. Проста йснуе пытаньне: як Фэдэрацыя можа ўчыніць нешта радыкальнае? Я кажу, што ня можа.

Процька: Ня трэба. Можа, гэтай Фэдэрацыі на сёньняшні дзень ня трэба рабіць нічога радыкальнага. Можа, яна заўтра будзе рабіць нешта радыкальнае, бо, разумееш, ніколі так асабіста не зьневажалі Ганчарыка, як гэта было ў мінулыя тыдні.

Цыганкоў: Канфрантацыя Фэдэрацыі Прафсаюзаў і існуючай улады. І гэта як на пэрсанальным узроўні, так і на ўзроўні такім больш стратэгічным, калі ўсе сродкі масавае інфармацыі й усе чыноўнікі ганьбілі, як маглі, прафсаюзы, якія, як было ў нас адзначана ў пачатку нашае размовы, афіцыйныя, паколькі яны ў гэтай сыстэме. Ці можа гэта ёсьць станоўчы знак? Ці можа ў гэтым ёсьць нейкі плюс, які можа падштурхнуць Фэдэрацыю Прафсаюзаў да больш незалежнае і ўрэшце больш радыкальнае пазыцыі?

Процька: Я хачу сказаць, што гэта вельмі важная падзея. Я аптыміст і лічу, што падзеі будуць ісьці па нарастаючай. І мы яшчэ будзем сьведкамі сапраўднага прафсаюзнага руху, але пакуль што зроблены першы, вельмі маленькі крок. І нашая задача – падтрымацть гэтае дзіця, якое толькі нарадзілася, якое толькі стала на ножкі. Падтрымаць усім: і сродкам масавай інфармацыі, і ўсім іншым прафсаюзам парадамі й нейкімі салідарнымі акцыямі. Бо калі мы будзем лічыць хто лепшы, а хто горшы і замест барацьбы з сапраўднымі сіламі, якія перашкаджаюць жыць прыстойна мы будзем высьвятляць адносіны адзін з адным.

Антончык: Тое, што цяпер улады накінуліся на прафсаюзы, толькі падкрэсьлівае тое, што для Лукашэнкі больш ляяльныя кіраўнікі прафсаюзаў, больш такія адданыя, якія ёсьць у вэртыкалі, якіх можна ганьбіць і таптаць, і яны будуць моўчкі сядзець. Але усё-ж такі кіраўнікі Фэдэрацыі тысячы раз змыюць, прабачце, тое сьмецьце й бруд, які вылівае Лукашэнка, і зноў будуць гэтымі алавянымі салдацікамі. Яны зьменяцца толькі тады, калі зьменяць сваю сыстэму.

Цыганкоў: Іншае пытаньне таксама натуральна паўстае. Як павінны паводзіць сябе ў датыненьні да афіцыйных прафсаюзаў, яны ня любяць, калі іх так называюць, да Фэдэрацыі Прафсаюзаў незалежныя прафсаюзы? Незалежныя прафсаюзы нешматлікія, але яны маюць актыўных сяброў, якія рэальна гатовыя прымаць удзел у акцыях. У афіцыйных прафсаюзах 4 мільёны чалавек, але, як мы тут падкрэсьлівалі, яны не выяўляюць ніякае палітычнае актыўнасьці. Як у гэтай сытуацыі павінны ставіцца да Фэдэрацыі незалежныя прафсаюзы? Ці змагацца зь імі, што адбываецца цяпер, ці імкнуцца супрацоўнічаць для нейкае зьмены тактыкі й страгэгіі?

Антончык: Я думаю, што трэба супрацоўнічаць калі гэта магчыма. Вольныя прафсаюзы, як я ведаю, падалі заяўку, пайшлі й пранапавалі ўключыцца ў падрыхтоўку акцыі 2 сьнежня. Але, наколькі я ведаю, прэзыдыюм Фэдэрацыі Прафсаюзаў – іх нават не ўзялі, прадстаўніка вольнага прафсаюзу Быкава й Івашкевіча, ў склад гэтае каардынацыйнае рады, якая стваралася пад 2 сынежня.

Процька: Але я хачу заўважыць, было пікетаваньне Фэдэрацыі. Ці не з такіх акцыяў пачынаецца супрацоўніцтва?

Антончык: Я думаю, што гэта глупства, што пікетавалі. Трэба пікетаваць урад, а не Фэдэрацыю Прафсаюзаў.

Процька: Правільна. Я таксама згодная. Таму трэба выпрацаваць адзіную стратэгію. З гэтага пачынаць. Чаго мы хочам і што нам патрэбна. Як у гэтай стратэгіі будуць выглядаць нашы афіцыйныя, свабодныя й незалежныя прафсаюзы.

Антончык: Гэта усё праўду вы кажаце. Проста цяжка ім цяпер скаардынаваць сваю дзейнасьць, таму што яны ўзьніклі як антыпод Фэдэрацыі. Таму вельмі цяжка зараз ім знайсьці паразуменьне, асабліва на ўзроўні прадпрыемстваў. На ўзроўні кіраўніцтва гэта магчыма. На ўзроўні прадпрыемстваў – гэта вельмі цяжка. Згадзіцеся, што ёсьць такая праблема.

Процька: Да, такая праблема ёсьць менавіта не на ўзроўні Фэдэрацыі, а на заводах. Я гэта дакладна ведаю і, разумееш, гэта такая складаная праблема. І тут няма такіх рэцэптаў для кожнага заводу, аднаго рэцэпту, каб выправіць сытуацыю.

Антончык: Я хацеў бы сказць, можа быць, парадаксальную рэч, але на мой погляд цяпер сытуацыя, калі ні прафсаюз, ні Фэдэрацыя, ні нейкая партыя адзін на адзін ня могуць выйграць. Калі я кажу пра рабочы рух, я маю на ўвазе нешта больш шырокае, чым выключна прафсаюзныя справы. Вы ведаеце, ёсьць закон аб прафсаюзах. Улады вельмі віртуозна выкарыстоўваюць разьяднанасьць людзей паводле партыйнага, прафсаюзнага, прафэсійнага прызнаку. І вось я думаю, што нам трэба добра падумаць, якім чынам вырашыць гэтую сытуацыю.

Цыганкоў: Я хачу злавіць гэты момант, па-мойму даволі ўдалы момант, для заканчэньня нашае праграмы. Момант, дзе прагучаў заклік да аб'яднаньня, і тым ня менш канстатаваць, што ўдзельнікі нашае сёньняшняе размовы засталіся ў пэўных прынцыповых разыходжаньнях. Альбо ў прафсаюзных руху трэба ствараць нешта новае, не спадзявацца на нейкія зьмены ў існуючай Фэдэрацыі, альбо працаваць з тым, што ёсьць, бо ўлада можа стварыць нешта яшчэ горшае – вось гэта асноўныя думкі нашых суразмоўцаў. Яны не прыйшлі да нейкае згоды. Але я рады хоць бы таму, што згода была дасягнутая ў канцы, што трэба аб'ядноўвацца на глебе нейкага агульнага шырокага руху. Праблема, як кажуць, толькі ў кадрах. Хто складзе гэты рух і дзе будзе гэты шырокі працоўны рух? І на гэтым я хачу падзякаваць нашым суразмоўцам і закончыць нашу праграму.

Віталь Цыганкоў