Учора некалькі сотняў чалавек, прыхільнікаў сэрбскай апазыцыі, ізноў
пратэставалі ў Белградзе супраць закрыцьця ўладамі галоўнай незалежнай
тэлекампаніі “Студыя Б”. У сераду белградзкая паліцыя ўжыла сілу для разгону
30-ці тысячаў дэманстрантаў. Гэта ўжо пяты запар дзень бурных пратэстаў
супраць чарговага наступу на незалежныя СМІ.
У параўнаньні з серадою колькасьць удзельнікаў дэманстрацыяў выразна
зьменшылася. Паводле газэты Financial Times, для многіх белградцаў закрыцьцё
“Студыі Б” і дзвюх незалежных радыёстанцыяў” годнае шкадаваньня, але нявартае
таго, каб рызыкаваць сваёй бясьпекай. Газэта цытуе адну з удзельніцаў дэманстрацыі,
якая лічыць, што вулічныя пратэсты дарэмныя і наўрад ці нешта зьменяць:
“Большасьць з маіх суседзяў поўныя горычы, але за апошнія гады яны такое
перажываюць ня першы і, мабыць, не апошні раз” – сказала яна.
На думку іншага ўдзельніка пратэстаў, ён далучыўся да акцыі з чыстай
цікаўнасьці і таксама перакананы, што пасьля трох дзён пратэстаў, колькасьць
іхных удзельнікаў рэзка зьменшыцца. За дзесяцігодзьдзе бязупынных бяспарадкаў,
масавых пратэстаў і урадавай прапаганды, многія Сэрбы разчараваныя палітыкай-падкрэсьлівае
Financial Times. Многія зьняверыліся ў вулічных дэманстрацыях, у прыватнасьці,
пасьля выступленьняў зімою 96-97, калі, незважаючы на іхную масавасьць,
пратэсты ўсё роўна нічога не далі.
Аднак назіральнікі лічаць, што посьпех любых пратэстаў надалей залежыць
ад масавасьці акцыяў. Калі б на вуліцы выйшла сапраўды вялікая колькасьць
людзей, паліцыя некалькі разоў падумала б перш чым ужыць сілу і пускаць
ў ход дубінкі. Акрамя таго, паводле Financial Times, апытаньні грамадзкай
думкі паказваюць пастаянны спад падтрымкі прэзыдэнта Мілошавіча ў грамадзтве.
Зараз, больш за 50 адсоткаў насельніцтва няўпэўненыя, ці ў наступных выбарах
яны галасавалі б за цяперашянага прэзыдэнта. Толькі 20 адсоткаў насельніцтва,
пераважна пэнсіянэры старэйшыя за 65-ць гадоў, надалей падтрымоўваюць Мілошавіча.
Паводле Financial Times, менавіта няўмольны спад папулярнасьці прэзыдэнта
схіліў улады да закрыцьця незалежных СМІ. На думку Срд’яна Богосавлевіча
з кампаніі рынкавых дасьледаваньняў, закрыцьцё незалежных СМІ немалаважнае,
паколькі многія людзі ня маюць доступу ні да сатэлітнага тэлебачаньня,
ні да Інтэрнэту, многія ніколі не былі за мяжою і надалей падатлівыя на
афіцыйную прапаганду, якая ўбівае людзям ў галовы міт пра нейкую міжнародную
змову супраць Сэрбіі. З другога боку, пратэсты ня маюць яснай і празрыстай
ідэі, зь якой людзі сябе атаясамлівалі б. На ягоную думку, зараз людзі
разумеюць, што справы ідуць ў дрэнным напрамку, але ня ведаюць як змагацца
за лепшае жыцьцё і свабоду слова.
Спрабуючы надаць апошнім пратэстам міжнародны розгалас і заручыцца падтрымкай
з боку расейскага ўраду, на днях у Маскву накіроўваюцца лідэр апазыцыйнага
Сэрбскага Руху за Аднаўленьне Вук Драшкавіч і яшчэ два апазыцыйныя лідэры
.
Між тым, паводле газэты New York Times, сярод сэрбскай апазыцыі зьявілася
новая сіла, студэнцкі рух пад назвай “Адпор”. Ён ужо налічвае 25-ць тысячаў
сябраў і ягоныя шэрагі ўвесь час павялічваюцца. Бяз строгіх арганізацыйных
рамак і кіраўніцтва рух менш падатлівы на арышты і паступова вырастае на
сур’ёзную рэвалюцыйную сілу. За апошнія месяцы “Адпор” актывізаваў сваю
дзейнасьць і апазыцыйныя лідэры з надзеяй глядзяць ў бок новага руху. Студэнцкі
рух выступае пад лёзунгамі “Кусаць рэжым”. За апошнія тры месяцы актывісты
руху расклеілі па ўсёй краіне 400 тысячаў плякатаў і раскінулі каля двух
мільёнаў улётак. Яны прапануюць праграму грамадзкага непадпарадкаваньня
паводле ўзору акцыі Магатмы Гандзі супраць брытанскага панаваньня ў Індыі.
Студэнты ў даволі камфортнай сытуацыі. У іх чыстая біяграфія, ды іхныя
лёзунгі гучаць пераканаўча і шчыра.
“Апазыцыйныя лідэры больш рупяцца пра сябе, чым пра краіну. Яны самі
ня бачаць выйсьця, і народ ня верыць ім. У адрозьненьне ад іх, мы не змагаемся
за ўладу і грошы, але проста за зьмены. Ідэя супраціўленьня магутная”,
– адзначыў адзін з сябраў руху, 23-гадовы Мілан Самардзіч.
Баючыся росту ўплыву імпэтнай і нескампраміснай арганізацыі пад лёзунгамі
барацьбы з “фашастоўскімі хуліганамі і тэрарыстамі”, ўлады ўжылі супраць
яе буйнамаштабны наступ. Толькі на мінулым тыдні былі затрыманыя і зьбітыя
каля двухсот сябраў руху.
Незважаючы на факт, што ізноў відавочныя сымптомы апатыі і слабасьці сэрбскай апазыцыі, апошнія жорсткія дзеяньні сэрбскай паліцыі і пераняцьцё кантролю над незалежнымі СМІ ўсё-такі узрушаць грамадзтва. Паводле прафэсара псыхалёгіі і дзеяча Дэмакратычнага Грамадзкага Саюзу Зарко Корача, з гэтым крыху так, як са зьнявагамі ў сужэнстве. Яны доўга не выліваюцца навонкі, але нарастаюць. У кожным разе, – лічыць Корач, – людзі вельмі раззалаваныя. Кастусь Бандарук
Незважаючы на факт, што ізноў відавочныя сымптомы апатыі і слабасьці сэрбскай апазыцыі, апошнія жорсткія дзеяньні сэрбскай паліцыі і пераняцьцё кантролю над незалежнымі СМІ ўсё-такі узрушаць грамадзтва. Паводле прафэсара псыхалёгіі і дзеяча Дэмакратычнага Грамадзкага Саюзу Зарко Корача, з гэтым крыху так, як са зьнявагамі ў сужэнстве. Яны доўга не выліваюцца навонкі, але нарастаюць. У кожным разе, – лічыць Корач, – людзі вельмі раззалаваныя. Кастусь Бандарук