Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Галасы стагодзьдзя. - Мінулы век у памяці сучасьнікаў


Ня ведаю, ці ёсьць яшчэ такі народ, у сьведамасьці якога вайна займала б гэтулькі мейсца, як у беларусаў. Пры ўсёй сваёй неваяўнічасьці, генная памяць нацыі перанасычаная ваеннаю энэргетыкай. Не кажучы пра пакаленьні старэйшыя, вайна для якіх – натуральны ўспамін, але й мы, саракагадовыя, ня дужа далёка адыйшлі ў гэтым сэнсе ад сваіх бацькоў. Хоць погляды нашыя на ваеныя падзеі, асабліва сёньня, могуць быць кардынальна рознымі.

Недзе ў сярэдзіне 60-х гадоў пачаў наяжджаць у нашую вёску нехта Такуеў. Мы, дзеці, нічога ня ведалі пра гэтага дзядзьку, хоць і прыгадвалі, што зладзеяватых і малых шкоднікаў дарослыя часам называлі “такуеўцамі”. Што гэта такое – мы ня цямілі, а тым больш не маглі зьвязаць гэта зь нейкім Такуевым, хоць бы таму, што на грудзёх таго дзядзькі блішчэла зорка Гэроя Савецкага Саюза.

Такуеў наяжджаў з двума аўтобусамі сталічных піянэраў, некалькі дзён запар ён вадзіў дзяцей па навакольных лясох, паказваючы яміны, дзе нібыта былі партызанскія зямлянкі. А вечарамі мяйсцовае начальства наладжвала ў нашай школе грандыёзныя п’янкі ў гонар гэроя.

Колькі гадоў усё было ціха, аж пакуль некаму з райкома не закарцела наладзіць сустрэчу гэроя з удзячным народам. І наладзілі. У вялізны вясковы клюб набілася тры сотні вяскоўцаў. На сцэне за чырвоным сталом – Такуеў ды таварыш з раёну. Раённы, шчасьліва ўсьміхаючыся, урачыста абвяшчае, што да нас прыехаў сам гэрой Такуеў.
– Папрыветствуем яго, таварышы. – Выгукнуў раённы ды запляскаў у ладкі.

Пляскаў жа ён адзін. Заля маўчала. Колькі хвілінаў цягнулася ніякаватасьць, а пасьля пачалося. Адна за другой уставалі вясковыя цёткі, і хто з пагрозай, а хто са сьмехам, а хто і са сьлязамі зьвярталіся да гэроя:
– Такуеў, калі ты вернеш маю карову? Такуеў, такую тваю такую, аддай майго кабана. Такуеў, а ці праведаў ты па вёсках сваіх байструкоў? Іх жа многа.

О, гэта было нешта! Бедны Такуеў яшчэ спрабаваў штосьці плесьці пра “такое было ўрэмя” і “усем было цяжало”, але сілы, што наваліліся на гэроя, былі няўмольнымі. Я памятаю, якімі вясёлымі разыходзіліся людзі з таго сходу. Ну пераможцы дый годзе!

Такуеў больш не прыяжджаў, а ў вёсцы зьмянілася начальства.

На тым сходзе была і мая стрыечная бабуля, жанчына вельмі набожная. Усе ведалі, што ў царкве яна моліцца за супакой ня толькі сваёй памерлае радні, але й за нейкага Курта.

Пасталеўшы, я даведаўся, што баба Юзя ды дзевяць ейных дзяцей выжылі ў тую вайну дзякуючы немцу Курту, бо такуеўскія сокалы ня толькі зьвялі ў лес юзіну карову, але й павыносілі з хаты ўсё, што трохі было вартае. Немаладога ўжо веку Курт быў нямецкім рабочым-антыфашыстам ды шчырым вернікам. Пэўна, дзякуючы веры, ён служыў не ў баявым войску, а ў гаспадарчых службах.

Курт прыходзіў у хату Юзі, прыносіў харчы, бавіўся зь дзецьмі, дужа шкадаваў іх і песьціў, вельмі часта плакаў, лаяў Гітлера і паказваў фота сваіх “кіндэраў”. Іх было ў Курта шасьцёра.

Болей за ўсё Юзя ды суседзі баяліся, каб пра немца не даведаліся такуеўцы, бо іхных начных візытаў баяліся болей, чым нямецкіх інтэндантаў.

Калі ў 44-м годзе прыйшлі савецкія войскі, Курт адстаў ад сваіх і хацеў здацца, але патрапіў не да войска, але да такуеўцаў, якія доўга разьбірацца ня сталі…

Рознае ёсьць жыцьцё, розныя былі лёсы, розная была вайна.

Рыгор Сітніца

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG