За час публікацыі на нашым сайце «Сыстэмы выжываньня за кратамі» прафэсара Юрыя Бандажэўскага ад чытачоў на форум Радыё «Свабода» паступіла шмат камэнтароў і больш як 50 пытаньняў. Спасылаючыся на сваю вялікую занятасьць, прафэсар Бандажэўскі адказаў спачатку на «тэхнічныя пытаньні» ўдзельнікаў дыскусіі (як выконваць практыкаваньні, у якой пасьлядоўнасьці і г. д.), а на ўсё астатняе паабяцаў даць адказ пазьней.
Юры Бандажэўскі даслаў у рэдакцыю свае адказы, якія мы для большай зручнасьці згрупавалі па тэмах.
Найбольшая колькасьць зь іх тычыцца здароўя беларусаў як у няволі, так і на волі, а таксама эфэктыўнасьці выпакутаванай аўтарам сыстэмы выжываньня. Удзельнікі форуму закранулі таксама і шмат іншых момантаў.
Алена, Мінск: Юры Іванавіч! Акрамя Вас ў зьняволеньні хтосьці займаўся па вашай мэтодыцы? Ці былі посьпехі?
Бандажэўскі: Так, мой прыклад выкарыстоўвалі людзі, зь якімі мне ўдавалася кантактаваць. І я бачыў станоўчыя вынікі ад гэтага. Аднак паколькі я доўгі час знаходзіўся ў пэўнай ізаляцыі ад іншых зьняволеных, шырока распаўсюдзіць гэту мэтодыку я ня мог.
Антон: У якіх умовах вы выконвалі гэты трэнінг? Ва ўмовах агульнай камэры? камэры-адзіночкі? У бараку? Як ставіліся іншыя ды вашых практыкаваньняў, калі вы былі не адзін?
Бандажэўскі: Арганізаваць сыстэму трэнінгу ў поўным аб’ёме ў месцах пазбаўленьня волі сапраўды цяжка. Ва ўмовах адзіночнага зьняволеньня (у мяне доўгі час быў такі варыянт) гэта зрабіць прасьцей. Але ва ўмовах цеснай камэры гэта практычна немагчыма. Але калі паспрабаваць, то можна знайсьці месца, напрыклад, у шпацырным дворыку. Калі разумна растлумачыць кантралюючым органам, то можна дамовіцца аб тым, каб выкарыстоўваць для гэтага актавую залю, якая ёсьць у кожнай калёніі. Людзі за кратамі, што хацелі далучыцца да выкананьня гэтых практыкаваньняў, знаходзіліся.
Марына, Віцебск: Тыя, хто займаецца тыбэцкім комплексам, як часта зьвяртаюцца да звычайных лекараў?
Бандажэўскі: Думаю, што тыя, хто займаецца гэтым комплексам, значна радзей зьвяртаюцца да лекараў, чым людзі, якія гэтым комплексам не займаюцца. Аднак насамрэч ўстанавіць гэта дастаткова цяжка.
А вы самі?: Прафэсар, а вы самі падалі з крэслам назад на падлогу? (Маецца на ўвазе адно з практыкаваньняў энэргетычнага комплексу, якое Бандажэўскі прыводзіць у якасьці досьведу барацьбы са страхам у экстрэмальных умовах — рэд.)
Бандажэўскі: Сам ня падаў, было каму падтрымаць!
Маша: Мяркую, што досьвед выжываньня ў кожнага свой у залежнасьці ад інтэлекту. Я ведаю зь дзясятак іпахондрыкаў. Адной ужо за 70, а хворая гадоў з 20-ці. Сама паставіла сабе некалькі дыягназаў, не зьяўляючыся лекарам, сама сабе прызначае пілюлі і нават гармоны, а пра свае хваробы распавядае лепш за прафэсара. Уся сям’я стаіць на вушах, бо «маме кепска, і яна вось-вось памрэ». Сумняюся, што з дапамогай тыбэцкіх мэтодык яна б адчувала сябе лепш. Яна атрымлівае сапраўдны кайф ад сваёй нуды і ад таго, што астатнія хвалююцца за яе.
Стыль паводзінаў іпахондрыкаў — гэта таксама кіраваньне ўласным арганізмам? Бо іпахондрыкі нярэдка перажываюць спартоўцаў — валявых і моцных людзей.
Бандажэўскі: Мяркую, што ў канкрэтным выпадку прысутнічае звычайны эгаізм чалавека, які ўдала выкарыстоўвае блізкіх яму людзей. Ва ўмовах турэмнага зьняволеньня гэта ня пройдзе, хоць і бываюць розныя выпадкі.
Тацяна: Паводле паведамленьняў блізкіх палітвязьняў, адміністрацыя турмаў хавае стан здароўя іх родных за кратамі. Калі вы цяжка хварэлі ў вязьніцы, вашым сваякам таксама аб гэтым не паведамлялі? Калі хавалі праўду, то чаму? Бо у любым выпадку ўсё, што тычыцца палітвязьняў рана ці позна ўсплыве?
Бандажэўскі: Пра мае хваробы маім родным ніхто не паведамляў. Пра маю апэрацыю ў сувязі з гангрэнозным апэндыцытам яны даведаліся праз сваякоў іншых зьняволеных, калі тыя мелі спатканьні. Потым, толькі дзякуючы настойлівасьці маёй жонкі Галіны, удалося атрымаць аб’ектыўную інфармацыю пра мой стан. Умяшаліся амбасады шэрагу эўрапейскіх краін. Сытуацыя сапраўды была ня простая. Думаю, што ў маім выпадку мая хвароба была нечаканасьцю для ўладаў і яны ня ведалі, што трэба рабіць.
Саша, Мінск: Досьвед у Юрыя Іванавіча сапраўды бясцэнны, дзякуй яму велізарны, што ён ім дзеліцца. Хацелася б задаць пытаньне пра сьмяротнасьць ў калёніях. Якая асноўная прычына сьмяротнасьці на ваш погляд? Сярэдні ўзрост людзей, якія паміраюць за кратамі? І, калі магчыма, хаця б прыблізна колькасьць памерлых, напрыклад, за год?
Бандажэўскі: Гэта цяжкае пытаньне, бо аб’ектыўная інфармацыя закрытая для грамадзтва. Тое, што я бачыў, калі знаходзіўся ў турэмным шпіталі, сьведчыць пра высокі ўзровень захворваньняў (да 80%) сярод зьняволеных старэйшых за 40 гадоў. Практычна ў кожнага назіраліся прыкметы парушэньня сардэчна-сасудзістай сыстэмы. У людзей, якія правялі за кратамі многія гады, назіраліся цяжкія паразы страўнікава-кішэчнага тракту і пячонкі ў спалучэньні з паталёгіяй іншых органаў, а таксама анкалягічныя захворваньні розных сыстэм і органаў.
marilya, brest: Мяне цікавіць, як зьвязаная дэпрэсія з экалягічнай сытуацыяй у Беларусі? Дэпрэсія ў турме і на волі адрозьніваюцца?
Бандажэўскі: Дзякуй за добрае пытаньне. Інкарпарацыя радыеактыўных элемэнтаў (перш за ўсё радыяцэзію-Cs-137) у арганізм, у тым ліку, у галаўны мозг прыводзіць да вельмі цяжкіх парушэньняў абмену рэчываў у нэрвовых клетках. Пра гэта сьведчаць вынікі экспэрымэнтальных дасьледаваньняў, праведзеных намі і апублікаваных у кнізе «Клініка-экспэрымэнтальныя аспэкты ўплыву інкарпараваных радыенуклідаў на арганізм» (Бандажэўскі Ю. І., Лялевіч В. В., Стралко В. В. і інш, Гомель, 1995.).
Думаю, што гэта зьяўляецца адным зь істотных фактараў, якія фармуюць дэпрэсіўны стан у людзей рознага ўзросту.
Дэпрэсія ў турме больш цяжкая па сваіх праявах за дэпрэсію на волі, бо чалавек пазбаўлены многіх магчымасьцяў выхаду зь яе. Людзі, якія гадамі ўтрымліваюцца ў месцах пазбаўленьня волі і ўвесь час знаходзяцца ў дэпрэсіўным стане, маюць павышаныя рызыкі захворваньняў і сьмяротнасьці, ня кажучы ўжо пра страту інтэлектуальных здольнасьцяў. Вось чаму я палічыў неабходным падзяліцца сваім досьведам процідзеяньня дэпрэсіі ў месцах пазбаўленьня волі.
Вольга: Паважаны Юры Іванавіч,
Тое, што вы апісваеце, перажываю без усялякай турмы. Наколькі варта зьвяртацца ды спэцыялістаў? Якіх? Псыхіятраў ці псыхолягаў? Ці зьвярталіся вы самі да іх паслугаў у турме ці пасьля яе? Ці чалавек усё гэта здольны перанесьці сам? Ведаю, што многія людзі, нават тыя, якія там загартоўваліся фізычна, выходзяць на волю з праблемнай псыхікай.
Бандажэўскі: У турме сапраўды ёсьць псыхіятры, паколькі ёсьць зьняволеныя, якія маюць патрэбу ў іх дапамозе. Аднак усім зьняволеным гэтыя спэцыялісты ня могуць дапамагчы. Улічваючы тое, што знаходжаньне ў месцах пазбаўленьня волі, нэгатыўна адбіваецца на псыхічнай дзейнасьці чалавека, зьняволенаму трэба прыкладаць усе намаганьні, для таго, каб самому захаваць сябе. Для гэтага я і ўзяў на сябе сьмеласьць напісаць такую кнігу.
М.І.: Даводзілася чуць, што спэцыфічнай асаблівасьцю турэмнага стрэсу ў пэўнай часткі зьняволеных зьяўляецца яго ўзрастаньне ў канцы тэрміну адбыцьця пакараньня. Менавіта тады на фоне страху з-за нявызначанасьці будучыні і адсутнасьць веры ў сябе ў сярэднім дзесьці ў кожнага пятага з тых, хто рыхтуецца да выхаду на волю, могуць адзначацца розныя неадэкватныя рэакцыі. Ці сапраўды гэта так?
Бандажэўскі: У кожнага чалавека гэта адбываецца па-рознаму. Я ня ведаў, калі наступіць час майго вызваленьня. Мяне пастаянна дэзінфармавалі і я разумеў, што ўсё залежыць ад волі ўладаў. Таму я працягваў сваю маральную і фізычную загартоўку. Перавод з калёніі ў калёнію-паселішча (замест вызваленьня) успрыняў адносна спакойна, галаву не сарвала. Цяжэй было потым праз некалькі месяцаў назіраць жыцьцё вялікага горада — Менску, куды мне дазволілі зьезьдзіць у адпачынак. Думаю, што крытычным часам або пэрыядам для зьняволенага зьяўляецца выхад на волю — да гэтага трэба рыхтавацца ня толькі яму, але і яго блізкім.
Галіна, Мінск: Калі па ТV паказвалі рэпартаж пра дзяўчат з панк-групы «Пусірайт» было бачна, што яны менавіта і праходзяць усе апісаныя вамі стадыі стрэсу...Нават цяжка было гэта глядзець... Ну і родныя зьняволеных — яны ж таксама знаходзяцца ў сытуацыі стрэсу. Патрэбна столькі намаганьняў, каб не апынуцца ў стадыі зьнясіленьня!
Падаецца, што менавіта гэтыя артыкулы могуць дапамагчы.
Бандажэўскі: Для гэтага і прапанаваная «Сыстэма выжываньня». Спадзяюся, што яна прынясе рэальную дапамогу людзям, якія трапілі ў бяду.
Госьць: Юры Іванавіч, не сакрэт, што ў месцах зьняволеньня не абыходзіцца без мацюка. Як вы глядзіце на сьцьвярджэньне, што такая лексыка мае нэйра-хімічны мэханізм антыстрэсавага дзеяньня. Маўляў, калі чалавек (зусім не дэклясаваны элемэнт) выказваецца нецэнзурна, у яго быццам бы адбываецца блякада гармонаў стрэсу і сам стрэс здымаецца. Ваша меркаваньне як навукоўца?
Бандажэўскі: Лаяцца матам ня толькі ў месцах пазбаўленьня волі. Наадварот, калі знаходзісься на «дне», хочацца чагосьці больш чыстага, узьнёслага. Магчыма, моцнае слоўца, якое зьяўляецца выразам эмацыйнага напружаньня, неяк зьмяншае стрэс. Але думаю, што гэта не асноўны спосаб абароны псыхікі чалавека.
АВ: Паважаны прафэсар! Ці правільна я думаю: без трэніроўкі мышца Pubococcygeus, ад якой залежыць сэксуальная энэргія, атрафуецца, і ў многіх ЗК з-за гэтага ўзьнікаюць пэўныя праблемы, але ж практыкаваньні могуць дапамагчы ўмацаваць РС?
Бандажэўскі: На мой погляд, гэтыя практыкаваньні будуць садзейнічаць умацаваньню гэтай цягліцы, нават у асобаў, якія ніколі не займаліся імі раней. Вядома, гэта лепш пачынаць рабіць у маладым узросьце, але і пажылым людзям гэта можа дапамагчы.
Мінак, Барысаў: Патлумачце, што такое сэксуальная энэргія, калі ня тое, што дае сілы для заняткаў сэксам?
Бандажэўскі: Гэта пытанньне больш шырокае чым паняцьце «сэкс». Сэксуальная энэргія, якая ўзьнікае ў арганізьме падчас палавой сталасьці, забясьпечвае ня толькі сэксуальныя патрэбы чалавека. Яна спрыяе (ёсьць меркаваньне, што нават забясьпечвае) іншыя аспэкты псыхічнай дзейнасьці, у прыватнасьці, разумовай дзейнасьці, творчасьці.
Ільля, Ворша: Ці карысныя гэтыя практыкаваньні для тых, у каго з сэксам усё ў парадку? Раптам яны ўсё-ткі паменшаць патэнцыю?
Бандажэўскі: Думаю, што дадзеныя практыкаваньні будуць аказваць толькі пазытыўнае ўзьдзеяньне, як на арганізм у цэлым, так і на рэпрадуктыўную сыстэму, у прыватнасьці.
Ананім: Дайшло, што абаяньне чалавека залежыць ад актыўнасьці яго энэргетычнага мэтабалізму. Мы нярэдка дзівімся, чаму нас цягне да чалавека, які далёка не прыгожы, далёка ня добры, далёка не пазытыўны і г.д. А нас да яго цягне і мы тлумачым гэта яго харызмай. Таксама нам часта падабаюцца закаханыя ў іншых людзі. Выходзіць, усё ад энэргіі, якая ідзе ад ануса ў галаву?
Бандажэўскі: Гэта больш складаны мэханізм чым шлях анус-галава. У выпрацоўцы сэксуальнай энэргіі задзейнічаны ўвесь арганізм, і, вядома, як зьвязак: цэнтральная нэрвовая сыстэма — рэпрадуктыўная сыстэма. У людзей, у якіх высокі ўзровень сэксуальнай энэргіі — вельмі высокі эмацыйны патэнцыял, і гэта выклікае агульную цікавасьць.
нехта: Усё часьцей даводзіцца чуць, што працяглыя галадоўкі палітвязьняў — гэта туфта, і тыя, быццам бы, цішком штосьці ядуць. Усе гэта бачаць мянты і астатнія зэкі, і таму з галадоўнікаў сьмяюцца. Гэта так?
Бандажэўскі: Ня ведаю, дзе праўда, а дзе не. Лічу, што чалавек у турэмных умовах павінен цалкам кантраляваць сябе, ва ўмовах поўнага галаданьня гэта немагчыма.
Нязлая: Ад тых, хто там сядзеў, чула: ежа там такая, што людзі за карысьць лічаць галадаць, чым есьці гэтую атруту. А пра вітаміны ў той ежы і казаць няма чаго!
Бандажэўскі: Гэта так. Таму я і зьвяртаю ўвагу сваякоў на неабходнасьць дбайнага падбору перадач для харчаваньня зьняволеных. Другі шлях — дапамога арганізацый, якія займаюцца пытаньнямі зьняволеных. Трэба зьбіраць і пасылаць грошы вязьням для таго, каб тыя маглі набываць прадукты ў крамах калёній.
Яфім, Чавусы: Хацелася б даведацца, а што, калі чалавек з 2 групай крыві мае павышаную кіслотнасьць, а ўжываньне некаторых ягад выклікае ў яго пякотку? А яшчэ кава чорная падабаецца... А вось астатняе, пра што вы пішаце, гэта ўсё даволі дакладна. Сам заўважыў, калі апынуўся ў складанай сытуацыі (фізычна і псыхалягічна), што арганізм выбірае менавіта патрэбныя прадукты.
Бандажэўскі: Я думаю, што ва ўсім патрэбная мера. Вы самі павінны вызначыць сабе рацыён харчаваньня з улікам стану вашага здароўя.
Цема: Уладальнікам 1-й групы Крыві ... ня рэкамэндуюцца ... бульба
Значыцца, асобы з 1-й групай крыві ня могуць быць чыстыя беларусы?
Бандажэўскі: Ну як жа нам бяз бульбы?! Забараніць ўжываць у ежу бульбу немагчыма. Трэба выконваць меру. Бульбу любяць ня толькі беларусы, але ва Ўкраіне, у Літве.
1группа: Ня думаю, што ўсе шматлікія адрозьненьні паміж людзьмі ўкладаюцца ў 4 групы крыві ... Асабіста ў мяне 1-я група крыві, але я ўжо некалькі гадоў прытрымліваюся вэгетарыянства (гэта ідэалёгія). Я не адчуваю сябе ад гэтага горш, чым раней. Наадварот. Магчыма, у экстрэмальных умовах і трэба неяк адаптаваць сваё харчаваньне. У кожнага свой шлях. У кагосьці інтуітыўны, у кагосьці навуковы. Каму што падыходзіць. Вы з гэтым згодныя?
Бандажэўскі: Кожны чалавек мусіць сам падбіраць сабе рэжым харчаваньня, а таксама прадукты. Мае рэкамэндацыі не зьяўляюцца догмай. Наадварот, на мой погляд, вельмі важныя і цікавыя пошукі новага ў гэтай праблеме. Без сумневу, антыгенная разнастайнасьць паміж людзьмі не ўкладаецца ў 4 групы крыві.
Ананім: Правільнае харчаваньне — гэта калі прытрымліваесься ўсіх пастоў і молісься. Усё астатняе ад нячысьціка
Бандажэўскі: Можна і так вырашаць свае праблемы. Выбар, як сябе паводзіць, верыць ці ня верыць належыць чалавеку. Колькі людзей — столькі меркаваньняў.
Праф. Бандажэўскаму: Чыфірыць пачаў на зоне. П’ю яго ўжо больш за 20 гадоў кожны дзень. Прыліў энэргіі надыходзіць хвілін праз 15. Дзеяньне доўжыцца да некалькіх гадзін. Нядаўна прайшоў мэдкамісію — здароўе як у 30-гадовага, а мне 58. Думаю, што без яго, паважаны прафэсар, даўно быў бы там
Бандажэўскі: У кожнага чалавека розны стан здароўя. Ёсьць людзі, якія здольныя выносіць звышлімітавыя ўзьдзеяньні хімічных, фізычных і біялягічных фактараў на свой арганізм. У якасьці прыкладу можна ўзяць жыцьцё некалькіх састарэлых жыхароў з зон радыеактыўнага забруджваньня. Яны ня скардзяцца на сваё здароўе, доўгі час жывуць у радыяцыйнай зоне. Але такіх людзей адзінкі, астатняя частка грамадзтва пакутуе ад узьдзеяньня нават самых найменшых доз радыяцыі. Тое ж самае і з ужываньнем чыфіру — большасьць людзей, якія знаходзіліся ва ўмовах псыхалягічнага стрэсу і стала ўжывалі гэты напой, атрымлівалі больш шкоды, чым карысьці.
Ананім: А сам прафэсар ужываў чыфір?
Бандажэўскі: Я спрабаваў піць чыфір, калі трапіў у турму. Пасьля яго сапраўды ў першую гадзіну адчуваеш прыліў сіл, знаходзісься на эмацыйным уздыме (выкід вялікай колькасьці мэдыятараў ў кроў), але затым наступае дэпрэсіўны стан, адчуваеш сябе маральна прыгнечаным яшчэ больш, чым раней. Мабыць, гэта падахвочвае людзей зноў і зноў шукаць магчымасьць для таго, каб выпіць гэты напой. Я ня стаў працягваць экспэрымэнты на сабе і больш не ўжываў яго.
кавафіл: Чаму, цікава, на волі самым папулярным напоем лічыцца кава, а за кратамі — гарбата? Чаму кава не заслужыла такой пашаны за кратамі?
Бандажэўскі: Гарбата ўнівэрсальны напой, вельмі распаўсюджаны прадукт у месцах пазбаўленьня волі, гэта таксама эквівалент грашовай адзінкі — сродак абмену. Калі хочаце — ён даступны ўсім сацыяльным пластам зьняволеных.
Вучоны: А мне вось цікава, што кіраўніцтва ўстановы ўхваліла экспэрымэнт. Чаму? Для чаго? Дык выглядае, што вобраз тупых садыстаў на чале калёній, якім толькі і справы, што зламаць вязьня, трохі перабольшаны?
Бандажэўскі: Людзі бываюць розныя, і ў турме таксама. Сярод супрацоўнікаў і ахоўнікаў на маім шляху сустракаліся людзі, якія заслугоўваюць павагу. Ня трэба мазаць усіх адной фарбай. Нельга забываць, што ў беларускай турме знаходзяцца тыя, хто сапраўды ўяўляе небясьпеку для грамадзтва. Іншая справа, што і невінаватых вельмі шмат.
Калі я задумаў экспэрымэнт з кольчатымі чарвякамі, я зьвярнуўся з просьбай да кіраўніцтва, і яно пагадзілася на тое, каб я і некалькі зьняволеных праводзілі яго. Умоваў для яго правядзеньня не было ніякіх. Але з дапамогай мінімальных падручных сродкаў мы гэта ажыцьцявілі.
Біяхімік, USA: Бандажэўскі-паталагаанатар, мэдык, я ня хімік, не біёляг.
Мае калегі, навукоўцы, ня слухаюць РС і не чытаюць тэксты РС, я, часам, чытаю. Я пабачыў тэкст Бандажэўскага. Канечне, маё спачуваньне яму, дыктатура зьдзекавалася зь невінаватага чалавека.
Але мой прафэсійны абавязак — зьвярнуць увагу чытачоў, што інфармацыя Бандажэўскага часам непраўдзівая і недакладная. У гарбаце ня больш кафэіну, чым у каве, але за кошт падобных да кафэіну, тэабраміну і тэафэліну эфэкт гарбаты (у працяглым часе) больш моцны. Вельмі спрэчная парада піць гарбату перад ежай. Дубільныя рэчывы (і ня толькі), сапраўды, небясьпечныя на пусты страўнік. Абсалютна непрафэсійна выглядае экспэрымэнт з чарвякамі, але цікавая забаўка. Лісьце гарбаты пасьля экстракцыі (заваркі) маюць адрозны склад ад экстракту непасрэдна вадкай гарбаты, а таму рабіць параўнаньне, нават экстрапаляцыю ўзьдзеяньня вадкай гарбаты (заваркі) на арганізм немагчыма. 100 гадоў таму швэды зрабілі экспэрымэнт на братах-блізьнятах, якія пажыцьцёва сядзелі за кратамі, адносна ўзьдзеяньня кавы і гарбаты. Розьніца была мінімальная, у бок кавы. Вельмі прыкра, але часам парады Бандажэўскага блізкія да знахарства.
Доктар фізіялягічнаактыўных і прыродных злучэньняў.
Бандажэўскі: Я не маю патрэбы ў зьніжцы на мой стан здароўя. Хачу падкрэсьліць, што «Сыстэма выжываньня» не зьяўляецца навуковым трактатам. Гэта правераныя праз мой уласны досьвед рэкамэндацыі для выжываньня чалавека ва ўмовах беларускай турмы, калі чалавек пазбаўлены мінімальных магчымасьцяў для падтрыманьня сваёй жыцьцядзейнасьці. Гэта тычыцца і прадуктаў харчаваньня, у тым ліку, кавы. Яна даступная вельмі нешматлікім зьняволеным.
Экспэрымэнт з чарвякамі — прыклад таго, як працуе мозг чалавека, які працяглы час знаходзіцца ў зьняволеньні і пазбаўлены ўсяго самага неабходнага. Гэтай працай я ў нейкай ступені тэставаў сябе. Гарбата, чарвякі — гэта толькі сродак тэставаньня. Я заўважыў, што супрацоўнік бібліятэкі кідае ў кадку з расьлінамі рэшткі запаркі гарбаты. Існавала меркаваньне, што гарбата падкормлівае расьліны. Яны ў бібліятэцы былі вельмі пышныя. Аднак, я заўважыў, што ў кадках шмат кольчатых чарвякоў і выказаў меркаваньне, што гарбату ядуць чарвякі, вылучаюць перагной, а апошні зьяўляецца падкормам для расьлін. Калі, я пераканаўся, што гэта сапраўды так, паўстала прапанова аб тэставаньні розных гатункаў гарбаты. Такім чынам, акрамя чалавека, гарбатай карыстаюцца яшчэ і кольчатыя чарвякі.
На жаль, мы не прывялі ў гэтай публікацыі многія дэталі той працы. У кнізе «Філязофія майго жыцьця, турэмны дзёньнік», выдадзенай у Францыі, я падрабязна апісаў экспэрымэнт. Скажу адразу, калі я распавёў аб гэтай працы вядомым навукоўцам, яны параілі апублікаваць яе.
Хачу падкрэсьліць, што ва ўмовах турэмнага зьняволеньня даводзіцца зьвяртацца да розных прыёмаў выжываньня, бо на рэальную дапамогу звонку разьлічваць вельмі цяжка. Гэта тычыцца, у першую чаргу, забесьпячэньня неабходнымі прадуктамі харчаваньня, лекамі, сродкамі гігіены. Цяпер даволі папулярнымі зьяўляюцца паездкі прадстаўнікоў шоў-бізнэсу на незаселеныя выспы. Гэтыя людзі адчуваюць рэальныя цяжкасьці, знаходзячыся ў экстрэмальных умовах. Гэтых артыстаў імкнуцца прадставіць як рэальных герояў. Аднак, гэта ніяк непараўнальна з тым, што адчувае чалавек, які знаходзіцца на падлозе ў ізалятары часовага ўтрыманьня на працягу больш за 25 дзён без элемэнтарных сродкаў жыцьцезабесьпячэньня. Вось для такіх людзей і напісана мая кніга. Вы можаце як заўгодна ацэньваць яе, знаходзячыся ў камфортных умовах за кубкам кавы, я ведаю адно, што сапраўдную ацэнку ёй могуць даць толькі людзі, якія трапілі ў бяду.
Праваслаўны: Дзіўна, што прафэсар пахрысьціўся ў праваслаўнай царкве. Мяркуючы па тэхніках, якія ён выкарыстоўваў, я думаў, што ён індуіст які-небудзь ці будыст.
Бандажэўскі: Сыстэма выжываньня не абавязкова мусіць быць зьвязанай з той ці іншай рэлігіяй
Фама: А як там (у турме) з таямніцай споведзі? Здуру прызнаецца даверлівы зэк папу, а той — да начальніка калёніі. Ці не бывае такога?
Бандажэўскі: Я думаю, усякае бывае. Я не хадзіў ні да таго, ні да другога.
Пытаньне Бандажэўскаму: Бандажэўскі піша:"Замест таго, каб дапамагчы чалавеку супраціўляцца сытуацыі, царкоўнікі, якія маюць прадстаўніцтва ў месцах пазбаўленьня волі, прапаведуюць пакорлівасьць ўладзе, услаўляюць яе, а яшчэ больш яе кіраўніка. Пэўная праца ў гэтым пляне праводзілася і са мной. Аднак я адмовіўся ад такога роду духоўных паслугаў."
Калі Бандажэўскі не хадзіў на споведзь, на казаньні, значыць ён вернік, але неўцаркоўлены? Ці як?
Бандажэўскі: Пры магчымасьці я наведваў службы, але не спавядаўся ў турме, бо ўжо выявіў мэханізм ўзьдзеяньня на мяне з дапамогай служыцеляў царквы. Якая ж тут споведзь людзям, якім не давяраеш? Да Бога можна зьвяртацца наўпрост, ёсьць малітвы, якіх я ўвесь час прытрымліваюся.
Viktar, Miensk: Šanoŭny Jury Ivanavič, prašu Vas razhledzeć jašče j majo pytańnie. Jak viadoma z Novaha (rytualnaha) Zapavietu nam zahadana rabić tolki dźvie rytualnych dzieji. Heta pravodzić Śviatuju viačeru u pamiać pra Hospada (1 Kr 12:24-25) j bapcizić u imia Ajca j Syna j Śviatoha Ducha (Mć 28:19). Viadoma, što ŭ Hospada niama ničoha ahulnaha ź kniaziem śvietu hetaha (2 Kr 6:14-18). Dyk na jakim hruncie Haspodź budzie prymać prapanavanyja Vami rytualnyja dzieji?
Бандажэўскі: Я думаю, што падобныя рытуальныя дзеяньні — гэта спосаб, які дазваляе падтрымліваць жыцьцёвую энэргію ў чалавеку. А ўсё, што садзейнічае сьцьвярджэньню жыцьця на Зямлі не супярэчыць Богу.
Кніжнік: Юры Іванавіч, а якая літаратура карыстаецца найбольшым попытам у турмах? Дэтэктывы? Любоўныя раманы? Гісторыя? Проста вельмі шмат кніжак назапасілася дома. Вось і думаю: можа, у турэмную бібліятэку адаслаць? Толькі, ці будуць чытаць ...
Бандажэўскі: Дзякуй вялікі за вашу інфармацыю. Пасылайце, калі ласка, будуць чытаць, абавязкова будуць чытаць. Людзям патрэбная інтэлектуальная ежа. Я праціўнік кніг, прысьвечаных гвалту, лічу, што яны наносяць шкоду псыхічнаму здароўю людзей, асабліва, у месцах пазбаўленых волі.
2вязынка: Калі вы сядзелі, зь Беларусі, здаецца, вам пісалі толькі родныя. Здаецца ніводзін з палітыкаў не зрабіў ніякай заявы ў сувязі з вашым арыштам .. Ці маеце вы крыўду на гэтых людзей?
Бандажэўскі: Я ня ведаю імёнаў беларускіх апазыцыйных палітыкаў, якія б пачалі гаварыць пра мяне да таго моманту, калі пра гэта пачалі гаварыць ва ўсім сьвеце, калі мяне пачала падтрымліваць міжнародная грамадзкасьць, палітыкі і праваабаронцы — Міжнародная Амністыя, Эўрапарлямэнт...
Я не крыўдую на гэтых людзей, у кожнага свой шлях і сваё стаўленьне да таго, што адбываецца.
Я таксама не злуюся на канкрэтных калісьці адданых мне людзей, што сталі прыладай у руках тых сіл, якім мая дзейнасьць як навукоўца і лекара была непатрэбная, і здрадзілі мне.
Вязынка: Цікава, а сам аўтар пісаў (ці піша) лісты вязьням? Ясна, што гэтая кніга можа лічыцца неацэннай падтрымкай, алё размова не пра гэта, а пра асабістую падтрымку канкрэтнаму чалавеку.
Бандажэўскі: Наколькі магу я дапамагаю людзям, але маё ліставаньне зь кім-небудзь у Беларусі было і застаецца праблематычным. Я думаю, чытачы разумеюць прычыны гэтага. Пэўны час я знаходзіўся ў статусе «ворага народу» (магчыма, і цяпер маю падобны статус — пасьля майго выступу 17 красавіка 2008 году ў Эўрапейскім парлямэнце адпаведную заяву зрабіла беларускае МЗС), і, натуральна, адкрытыя кантакты са мной могуць дазволіць сабе нямногія людзі, якія жывуць у Беларусі. Хіба што сябры маёй сям’і. Я буду вельмі рады, калі сытуацыя зьменіцца.
Цікаўны: Які статус ў Бандажэўскага? Ён палітэмігрант? Яму былі пастаўленыя нейкія ўмовы з боку беларускіх уладаў — не вяртацца? Бо, здаецца, з таго часу, як ён зьехаў у Францыю, ён так і ня быў дома.
Бандажэўскі: У студзені 2006 я разам з паслом Францыі быў запрошаны ў Міністэрства замежных спраў Беларусі, дзе мне было сказана літаральна наступнае: беларуская дзяржава не пярэчыць супраць майго выезду на пастаяннае месца жыхарства за межы краіны. У 2006 годзе я прыехаў ў францускі горад Клермон-Фэран, дзе мне, як ганароваму грамадзяніну, прапанавалі кватэру і працу ў мясцовым унівэрсытэце. Аднак, я зразумеў, што не змагу доўга заставацца ў гэтым горадзе, бо пазбаўлены магчымасьці займацца пытаньнямі радыяцыйнай паталёгіі і аховы здароўя людзей, якія жывуць ва ўмовах пастаяннага ўзьдзеяньня радыяцыйных элемэнтаў. Потым былі жыцьцё і праца ў Літве, Украіне. З моманту майго ад’езду ў 2006 годзе я не прыяжджаў у Беларусь, бо не хацеў парушыць ўмову «не нашкодзіць сваімі дзеяньнямі сям’і».
Ірына: Юры Іванавіч! Што такое і хто ядзернае лобі? Асабіста вам яно неяк пагражае?
Бандажэўскі: Ядзернае лобі — гэта канглямэрат структур (дзяржаўных і недзяржаўных), які займаецца распаўсюдам і пратэжаваньнем ядзернай энэргіі на Зямлі. З тых часоў, калі я пачаў публікаваць свае працы пра стан здароўя людзей, якія атрымліваюць узьдзеяньне радыеактыўных элемэнтаў, я пачаў адчуваць іх «пільную ўвагу». Лічу тое, што дзеяньні ўладаў Беларусі супраць мяне былі падрыхтаваныя прадстаўнікамі ядзернага лобі. Ядзершчыкам выгадна тое, што Беларусь на дзяржаўным узроўні хавае сапраўдныя наступствы аварыі на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі, у тым ліку, нэгатыўнае ўзьдзеяньне радыеактыўных элемэнтаў на арганізм чалавека. У пэўнай ступені менавіта ядзернае лобі падтрымлівае існуючы рэжым у Рэспубліцы Беларусь.
Гомельскі: Сп. Бандажэўскі, ці ня лічыце Вы, што 25 гадоў пасьля аварыі на ЧАЭС — гэта час ня толькі для канстатацый? У вас ёсьць канкрэтныя рэкамэндацыі, як змагацца з радыяцыяй ва ўмовах той жа турмы? Ды і ня толькі турмы?...
Вам добра вядома, што шматлікія сем’і, якія пражываюць на забруджаных тэрыторыях, жывуць за кошт сваіх агародаў і падсобных гаспадарак. Што як лекар і навуковец параіце ім вырошчваць? Якія прэпараты параіце ім прымаць, улічваючы, што кожны дзень у ежу яны ўжываюць крамны хлеб і малако? Як вы параіце ім маніторыць сваё здароўе? Чаму гэтыя рэкамэндацыі не выстаўляюцца на вашым сайце Chernobyl-today.org? Ці ня гэта зьяўляецца задачай сайта?
Бандажэўскі: Калі Вы бачылі інфармацыю пра тое, чым я займаўся, пачынаючы з 1990 года, калі прыехаў у Гомель для стварэньня Гомельскага дзяржаўнага мэдычнага інстытуту (цяпер унівэрсытэту), то змаглі зразумець, што для таго, каб рэкамэндаваць якія-небудзь сродкі для абароны здароўя людзей, трэба гэтае пытаньне старанна вывучыць. Нам у пэўнай ступені ўдалося гэта зрабіць. Мы паказалі, наколькі небясьпечнае для здароўя людзей утрыманьне ў іх арганізьме пэўнай (канкрэтнай) колькасьці радыяцэзію. Да нас гэтага ніхто не рабіў, і пасьля нас таксама. На жаль, я ня змог працягваць свае дасьледаваньні ў сьценах створанага мной ВНУ. Праблема аховы здароўя людзей на пацярпелых тэрыторыях — гэта дзяржаўная праблема. Толькі дзяржава можа ў поўнай ступені гарантаваць паўнавартасную абарону здароўя людзей, перш за ўсё, узмацніўшы нормы ўтрыманьня радыенуклідаў у прадуктах харчаваньня. На жаль, яна гэтага не рабіла і робіць. У навуковым сьвеце існуе няшмат дасьледчыкаў, якія падзяляюць наш пункт гледжаньня. Нават тыя навукоўцы, якія ў 1990-я гады былі салідарныя з намі, цяпер адмовіліся ад сваіх ранейшых поглядаў. Такая рэальная карціна ў 21-м стагодзьдзі. Атамнае лобі дамінуе і вызначае палітычныя і эканамічныя дзеяньні ў сьвеце.
Хачу таксама адзначыць, што ад 2006 года я знаходжуся ў выгнаньні і ня маю ўсіх тых магчымасьцяў, якія дазволілі б мне рэалізоўваць у поўным аб’ёме праграмы абароны здароўя людзей. Аднак, цікавасьць да дадзенай праблемы ў сьвеце вялікая. Толькі ў Японіі, пасьля аварыі на атамнай станцыі Фукусіма, мая кніга «Мэдыка-біялягічныя эфэкты інкарпараваны ў арганізм радыяцэзію» перадрукоўвалася за апошні год некалькі разоў. Мае кнігі ў 2008-2011 гадах выдаваліся ў Італіі, Францыі, Літве, Украіне. Рэальная карціна сытуацыі са здароўем людзей, якія пакутуюць ад радыяцыйнага ўзьдзеяньня, была даведзеная мной да Эўрапарлямэнту. Намі быў распрацаваны праект, накіраваны на абарону здароўя людзей, які атрымаў фінансаваньне ЭЗ і хутка пачне ажыцьцяўляцца ў адным з найбольш пацярпелых ад аварыі на ЧАЭС раёне Ўкраіны.
Бліжэйшым часам хочам выдаць новую кнігу «Абарона здароўя людзей ва ўмовах радыяцыйнага забруджваньня навакольнага асяродзьдзя» з канкрэтнымі рэкамэндацыямі па індывідуальнай, калектыўнай і процірадыяцыйнай абароне. Аднак для выданьня гэтай кнігі (як, дарэчы, і іншых па гэтай тэматыцы) патрэбны адпаведныя магчымасьці. Публікацыя зьяўляецца нашай прыватнай ініцыятывай, а дзяржаўныя структуры застаюцца глухімі да гэтай праблемы.
Чарнобылец: Цікава, ці засталіся цяпер у прафэсара Бандажэўскага аднадумцы ў Беларусі, якія працягваюць адстойваць ягоныя погляды і змагацца за тое, каб чарнобыльская тэма не зьнікала з поля зроку дзяржавы, альбо ўсе зьняверыліся і пазьяжджалі?
Бандажэўскі: Я не магу цяпер назваць навукоўцаў-мэдыкаў зь Беларусі, якія падзялялі б мае прынцыпы. Некаторыя проста адмовіліся працягваць працу у гэтым накірунку пасьля таго, як мяне арыштавалі ў 1999 годзе.
Кухар: Ага — гадзінамі вымочваць прадукты ў солі, варыць у двух водах. Якія ж там вітаміны застануцца пасьля гэтага?
(Рэпліка ў сувязі з рэкамэндацыямі па харчаваньні для пацярпелага ад радыяцыі насельніцтва — рэд.)
Бандажэўскі: Праблема выжываньня чалавека ва ўмовах пастаяннага ўзьдзеяньня радыеактыўных элемэнтаў вельмі важная праблема. Гэта ня толькі кулінарная апрацоўка прадуктаў харчаваньня, гэта і пастаяннае дадатковае забесьпячэньне арганізму неабходнымі вітамінамі і мінэраламі. Хачу сказаць, што і ў звычайных умовах апрацоўкі прадуктаў харчаваньня адбываецца страта вітамінаў.
Вольга: «Трэба вызначаць індывідуальную адчувальнасьць да харчовых і нехарчовых агентаў. Калі казаць пра дзяцей, то мы рэкамэндуем рабіць такія тэсты адразу ж пасьля нараджэньня дзіцяці, выкарыстоўваючы кроў з пупавіны!» (Цытата з публікацыі Ю.Б. — рэд.)
Дзе-небудзь у сьвеце існуе такая практыка? І што — гэта ратуе на ўсё жыцьцё ад алергіі?
Бандажэўскі: Гэта прапанову я зрабіў досыць даўно, калі кіраваў курсам мэдычнай генэтыкі на катэдры акушэрства і гінэкалёгіі Гарадзенскага мэдычнага ўнівэрсытэту. Нашы дасьледаваньні, праведзеныя тады, паказалі, што гэты падыход вельмі дзейсны ў дачыненьні да бялку каровінага малака. Можна выявіць нованароджаных, якія маюць алергічную адчувальнасьць у дачыненьні да гэтага агента і прадухіліць паражэньне жыцьцёва важных органаў. Мэтад не абараняе ад алергіі, ён толькі дае інфармацыю аб тым, якія агенты канкрэтны арганізм не пераносіць.
Галіна: Паважаная «Свабода», паважаны прафэсар Бандажэўскі! Гэту публікацыю чытала ўся наша сям’я. Спачатку выпадкова, а потым уцягнуліся, як у сэрыял. Уражвае і гісторыя чалавека, і шмат карысьнейшай інфармацыі. Лічу, што нам вельмі патрэбныя падобныя артыкулы пра мужнасьць людзей, якія выстаялі і дзеляцца сваім уласным вопытам. «У вас усё атрымаецца! » — як не хапае сёньня гэтых слоў у сытуацыі, дзе перапляліся і наступствы Чарнобыля, і сацыяльна-гістарычны кантэкст. Пакуль кінэматограф здымае пра супэрмэнаў, якія лоўка ўсіх перамагаюць, нам паказалі, як можна звычайнаму чалавеку змагацца з абставінамі. І перамагчы.
У мяне пытаньне — ці рэальна даведацца ў Беларусі пра ўласную радыёактыўнасьць? Я ня чула, каб клінікі аказвалі гэткую паслугу. Наша сям’я праходзіць зараз складанае выпрабаваньне, зьвязанае з цяжкай хваробай. І я асабіста шмат карыснага для сябе выявіла. Ад практыкаваньняў да розных парад, якія тычацца і ежы, і стрэсу і г.д.
Ведаеце, вельмі шмат хочацца сказаць і спытаць. Хочацца верыць, што яшчэ сустрэнемся ў Беларусі на ўласнай прэс-канферэнцыі праф. Бандажэўскага.
Бандажэўскі: Дзякуй за пытаньне і камэнтар. Што да вызначэньня ўтрыманьня радыенуклідаў у арганізьме чалавека, то сказаць дакладна, дзе гэтыя работы робяцца цяпер у Беларусі, не магу. У свой час у цэнтральных раённых бальніцах былі ўстаноўкі для рэгістрацыі радыянуклідаў гама-выпраменьваньнікаў у арганізьме чалавека. Калі гэтыя работы цяпер дзесьці і праводзяцца, то трэба абавязкова пераканацца ў дакладнасьці вымярэньня.
Iрына, Мазыр: Дзе можна купiць кнiгу Бандажэускага?
Бандажэўскі: На гэтае пытаньне пакуль ня маю адказу, бо кніга яшчэ не надрукаваная.
Юры Бандажэўскі даслаў у рэдакцыю свае адказы, якія мы для большай зручнасьці згрупавалі па тэмах.
Найбольшая колькасьць зь іх тычыцца здароўя беларусаў як у няволі, так і на волі, а таксама эфэктыўнасьці выпакутаванай аўтарам сыстэмы выжываньня. Удзельнікі форуму закранулі таксама і шмат іншых момантаў.
Бандажэўскі, зьмест офлайну
Пра дзейнасьць сыстэмы выжываньня і хваробы ў турме
Алена, Мінск: Юры Іванавіч! Акрамя Вас ў зьняволеньні хтосьці займаўся па вашай мэтодыцы? Ці былі посьпехі?
Бандажэўскі: Так, мой прыклад выкарыстоўвалі людзі, зь якімі мне ўдавалася кантактаваць. І я бачыў станоўчыя вынікі ад гэтага. Аднак паколькі я доўгі час знаходзіўся ў пэўнай ізаляцыі ад іншых зьняволеных, шырока распаўсюдзіць гэту мэтодыку я ня мог.
Антон: У якіх умовах вы выконвалі гэты трэнінг? Ва ўмовах агульнай камэры? камэры-адзіночкі? У бараку? Як ставіліся іншыя ды вашых практыкаваньняў, калі вы былі не адзін?
Бандажэўскі: Арганізаваць сыстэму трэнінгу ў поўным аб’ёме ў месцах пазбаўленьня волі сапраўды цяжка. Ва ўмовах адзіночнага зьняволеньня (у мяне доўгі час быў такі варыянт) гэта зрабіць прасьцей. Але ва ўмовах цеснай камэры гэта практычна немагчыма. Але калі паспрабаваць, то можна знайсьці месца, напрыклад, у шпацырным дворыку. Калі разумна растлумачыць кантралюючым органам, то можна дамовіцца аб тым, каб выкарыстоўваць для гэтага актавую залю, якая ёсьць у кожнай калёніі. Людзі за кратамі, што хацелі далучыцца да выкананьня гэтых практыкаваньняў, знаходзіліся.
Марына, Віцебск: Тыя, хто займаецца тыбэцкім комплексам, як часта зьвяртаюцца да звычайных лекараў?
Бандажэўскі: Думаю, што тыя, хто займаецца гэтым комплексам, значна радзей зьвяртаюцца да лекараў, чым людзі, якія гэтым комплексам не займаюцца. Аднак насамрэч ўстанавіць гэта дастаткова цяжка.
А вы самі?: Прафэсар, а вы самі падалі з крэслам назад на падлогу? (Маецца на ўвазе адно з практыкаваньняў энэргетычнага комплексу, якое Бандажэўскі прыводзіць у якасьці досьведу барацьбы са страхам у экстрэмальных умовах — рэд.)
Бандажэўскі: Сам ня падаў, было каму падтрымаць!
Маша: Мяркую, што досьвед выжываньня ў кожнага свой у залежнасьці ад інтэлекту. Я ведаю зь дзясятак іпахондрыкаў. Адной ужо за 70, а хворая гадоў з 20-ці. Сама паставіла сабе некалькі дыягназаў, не зьяўляючыся лекарам, сама сабе прызначае пілюлі і нават гармоны, а пра свае хваробы распавядае лепш за прафэсара. Уся сям’я стаіць на вушах, бо «маме кепска, і яна вось-вось памрэ». Сумняюся, што з дапамогай тыбэцкіх мэтодык яна б адчувала сябе лепш. Яна атрымлівае сапраўдны кайф ад сваёй нуды і ад таго, што астатнія хвалююцца за яе.
Стыль паводзінаў іпахондрыкаў — гэта таксама кіраваньне ўласным арганізмам? Бо іпахондрыкі нярэдка перажываюць спартоўцаў — валявых і моцных людзей.
Бандажэўскі: Мяркую, што ў канкрэтным выпадку прысутнічае звычайны эгаізм чалавека, які ўдала выкарыстоўвае блізкіх яму людзей. Ва ўмовах турэмнага зьняволеньня гэта ня пройдзе, хоць і бываюць розныя выпадкі.
Тацяна: Паводле паведамленьняў блізкіх палітвязьняў, адміністрацыя турмаў хавае стан здароўя іх родных за кратамі. Калі вы цяжка хварэлі ў вязьніцы, вашым сваякам таксама аб гэтым не паведамлялі? Калі хавалі праўду, то чаму? Бо у любым выпадку ўсё, што тычыцца палітвязьняў рана ці позна ўсплыве?
Бандажэўскі: Пра мае хваробы маім родным ніхто не паведамляў. Пра маю апэрацыю ў сувязі з гангрэнозным апэндыцытам яны даведаліся праз сваякоў іншых зьняволеных, калі тыя мелі спатканьні. Потым, толькі дзякуючы настойлівасьці маёй жонкі Галіны, удалося атрымаць аб’ектыўную інфармацыю пра мой стан. Умяшаліся амбасады шэрагу эўрапейскіх краін. Сытуацыя сапраўды была ня простая. Думаю, што ў маім выпадку мая хвароба была нечаканасьцю для ўладаў і яны ня ведалі, што трэба рабіць.
Саша, Мінск: Досьвед у Юрыя Іванавіча сапраўды бясцэнны, дзякуй яму велізарны, што ён ім дзеліцца. Хацелася б задаць пытаньне пра сьмяротнасьць ў калёніях. Якая асноўная прычына сьмяротнасьці на ваш погляд? Сярэдні ўзрост людзей, якія паміраюць за кратамі? І, калі магчыма, хаця б прыблізна колькасьць памерлых, напрыклад, за год?
Бандажэўскі: Гэта цяжкае пытаньне, бо аб’ектыўная інфармацыя закрытая для грамадзтва. Тое, што я бачыў, калі знаходзіўся ў турэмным шпіталі, сьведчыць пра высокі ўзровень захворваньняў (да 80%) сярод зьняволеных старэйшых за 40 гадоў. Практычна ў кожнага назіраліся прыкметы парушэньня сардэчна-сасудзістай сыстэмы. У людзей, якія правялі за кратамі многія гады, назіраліся цяжкія паразы страўнікава-кішэчнага тракту і пячонкі ў спалучэньні з паталёгіяй іншых органаў, а таксама анкалягічныя захворваньні розных сыстэм і органаў.
Пра стрэс і дэпрэсіі
marilya, brest: Мяне цікавіць, як зьвязаная дэпрэсія з экалягічнай сытуацыяй у Беларусі? Дэпрэсія ў турме і на волі адрозьніваюцца?
Бандажэўскі: Дзякуй за добрае пытаньне. Інкарпарацыя радыеактыўных элемэнтаў (перш за ўсё радыяцэзію-Cs-137) у арганізм, у тым ліку, у галаўны мозг прыводзіць да вельмі цяжкіх парушэньняў абмену рэчываў у нэрвовых клетках. Пра гэта сьведчаць вынікі экспэрымэнтальных дасьледаваньняў, праведзеных намі і апублікаваных у кнізе «Клініка-экспэрымэнтальныя аспэкты ўплыву інкарпараваных радыенуклідаў на арганізм» (Бандажэўскі Ю. І., Лялевіч В. В., Стралко В. В. і інш, Гомель, 1995.).
Думаю, што гэта зьяўляецца адным зь істотных фактараў, якія фармуюць дэпрэсіўны стан у людзей рознага ўзросту.
Дэпрэсія ў турме больш цяжкая па сваіх праявах за дэпрэсію на волі, бо чалавек пазбаўлены многіх магчымасьцяў выхаду зь яе. Людзі, якія гадамі ўтрымліваюцца ў месцах пазбаўленьня волі і ўвесь час знаходзяцца ў дэпрэсіўным стане, маюць павышаныя рызыкі захворваньняў і сьмяротнасьці, ня кажучы ўжо пра страту інтэлектуальных здольнасьцяў. Вось чаму я палічыў неабходным падзяліцца сваім досьведам процідзеяньня дэпрэсіі ў месцах пазбаўленьня волі.
Вольга: Паважаны Юры Іванавіч,
Тое, што вы апісваеце, перажываю без усялякай турмы. Наколькі варта зьвяртацца ды спэцыялістаў? Якіх? Псыхіятраў ці псыхолягаў? Ці зьвярталіся вы самі да іх паслугаў у турме ці пасьля яе? Ці чалавек усё гэта здольны перанесьці сам? Ведаю, што многія людзі, нават тыя, якія там загартоўваліся фізычна, выходзяць на волю з праблемнай псыхікай.
Бандажэўскі: У турме сапраўды ёсьць псыхіятры, паколькі ёсьць зьняволеныя, якія маюць патрэбу ў іх дапамозе. Аднак усім зьняволеным гэтыя спэцыялісты ня могуць дапамагчы. Улічваючы тое, што знаходжаньне ў месцах пазбаўленьня волі, нэгатыўна адбіваецца на псыхічнай дзейнасьці чалавека, зьняволенаму трэба прыкладаць усе намаганьні, для таго, каб самому захаваць сябе. Для гэтага я і ўзяў на сябе сьмеласьць напісаць такую кнігу.
М.І.: Даводзілася чуць, што спэцыфічнай асаблівасьцю турэмнага стрэсу ў пэўнай часткі зьняволеных зьяўляецца яго ўзрастаньне ў канцы тэрміну адбыцьця пакараньня. Менавіта тады на фоне страху з-за нявызначанасьці будучыні і адсутнасьць веры ў сябе ў сярэднім дзесьці ў кожнага пятага з тых, хто рыхтуецца да выхаду на волю, могуць адзначацца розныя неадэкватныя рэакцыі. Ці сапраўды гэта так?
Бандажэўскі: У кожнага чалавека гэта адбываецца па-рознаму. Я ня ведаў, калі наступіць час майго вызваленьня. Мяне пастаянна дэзінфармавалі і я разумеў, што ўсё залежыць ад волі ўладаў. Таму я працягваў сваю маральную і фізычную загартоўку. Перавод з калёніі ў калёнію-паселішча (замест вызваленьня) успрыняў адносна спакойна, галаву не сарвала. Цяжэй было потым праз некалькі месяцаў назіраць жыцьцё вялікага горада — Менску, куды мне дазволілі зьезьдзіць у адпачынак. Думаю, што крытычным часам або пэрыядам для зьняволенага зьяўляецца выхад на волю — да гэтага трэба рыхтавацца ня толькі яму, але і яго блізкім.
Галіна, Мінск: Калі па ТV паказвалі рэпартаж пра дзяўчат з панк-групы «Пусірайт» было бачна, што яны менавіта і праходзяць усе апісаныя вамі стадыі стрэсу...Нават цяжка было гэта глядзець... Ну і родныя зьняволеных — яны ж таксама знаходзяцца ў сытуацыі стрэсу. Патрэбна столькі намаганьняў, каб не апынуцца ў стадыі зьнясіленьня!
Падаецца, што менавіта гэтыя артыкулы могуць дапамагчы.
Бандажэўскі: Для гэтага і прапанаваная «Сыстэма выжываньня». Спадзяюся, што яна прынясе рэальную дапамогу людзям, якія трапілі ў бяду.
Госьць: Юры Іванавіч, не сакрэт, што ў месцах зьняволеньня не абыходзіцца без мацюка. Як вы глядзіце на сьцьвярджэньне, што такая лексыка мае нэйра-хімічны мэханізм антыстрэсавага дзеяньня. Маўляў, калі чалавек (зусім не дэклясаваны элемэнт) выказваецца нецэнзурна, у яго быццам бы адбываецца блякада гармонаў стрэсу і сам стрэс здымаецца. Ваша меркаваньне як навукоўца?
Бандажэўскі: Лаяцца матам ня толькі ў месцах пазбаўленьня волі. Наадварот, калі знаходзісься на «дне», хочацца чагосьці больш чыстага, узьнёслага. Магчыма, моцнае слоўца, якое зьяўляецца выразам эмацыйнага напружаньня, неяк зьмяншае стрэс. Але думаю, што гэта не асноўны спосаб абароны псыхікі чалавека.
Пра сэксуальную энэргію
АВ: Паважаны прафэсар! Ці правільна я думаю: без трэніроўкі мышца Pubococcygeus, ад якой залежыць сэксуальная энэргія, атрафуецца, і ў многіх ЗК з-за гэтага ўзьнікаюць пэўныя праблемы, але ж практыкаваньні могуць дапамагчы ўмацаваць РС?
Бандажэўскі: На мой погляд, гэтыя практыкаваньні будуць садзейнічаць умацаваньню гэтай цягліцы, нават у асобаў, якія ніколі не займаліся імі раней. Вядома, гэта лепш пачынаць рабіць у маладым узросьце, але і пажылым людзям гэта можа дапамагчы.
Мінак, Барысаў: Патлумачце, што такое сэксуальная энэргія, калі ня тое, што дае сілы для заняткаў сэксам?
Бандажэўскі: Гэта пытанньне больш шырокае чым паняцьце «сэкс». Сэксуальная энэргія, якая ўзьнікае ў арганізьме падчас палавой сталасьці, забясьпечвае ня толькі сэксуальныя патрэбы чалавека. Яна спрыяе (ёсьць меркаваньне, што нават забясьпечвае) іншыя аспэкты псыхічнай дзейнасьці, у прыватнасьці, разумовай дзейнасьці, творчасьці.
Ільля, Ворша: Ці карысныя гэтыя практыкаваньні для тых, у каго з сэксам усё ў парадку? Раптам яны ўсё-ткі паменшаць патэнцыю?
Бандажэўскі: Думаю, што дадзеныя практыкаваньні будуць аказваць толькі пазытыўнае ўзьдзеяньне, як на арганізм у цэлым, так і на рэпрадуктыўную сыстэму, у прыватнасьці.
Ананім: Дайшло, што абаяньне чалавека залежыць ад актыўнасьці яго энэргетычнага мэтабалізму. Мы нярэдка дзівімся, чаму нас цягне да чалавека, які далёка не прыгожы, далёка ня добры, далёка не пазытыўны і г.д. А нас да яго цягне і мы тлумачым гэта яго харызмай. Таксама нам часта падабаюцца закаханыя ў іншых людзі. Выходзіць, усё ад энэргіі, якая ідзе ад ануса ў галаву?
Бандажэўскі: Гэта больш складаны мэханізм чым шлях анус-галава. У выпрацоўцы сэксуальнай энэргіі задзейнічаны ўвесь арганізм, і, вядома, як зьвязак: цэнтральная нэрвовая сыстэма — рэпрадуктыўная сыстэма. У людзей, у якіх высокі ўзровень сэксуальнай энэргіі — вельмі высокі эмацыйны патэнцыял, і гэта выклікае агульную цікавасьць.
Пра харчаваньне
нехта: Усё часьцей даводзіцца чуць, што працяглыя галадоўкі палітвязьняў — гэта туфта, і тыя, быццам бы, цішком штосьці ядуць. Усе гэта бачаць мянты і астатнія зэкі, і таму з галадоўнікаў сьмяюцца. Гэта так?
Бандажэўскі: Ня ведаю, дзе праўда, а дзе не. Лічу, што чалавек у турэмных умовах павінен цалкам кантраляваць сябе, ва ўмовах поўнага галаданьня гэта немагчыма.
Нязлая: Ад тых, хто там сядзеў, чула: ежа там такая, што людзі за карысьць лічаць галадаць, чым есьці гэтую атруту. А пра вітаміны ў той ежы і казаць няма чаго!
Бандажэўскі: Гэта так. Таму я і зьвяртаю ўвагу сваякоў на неабходнасьць дбайнага падбору перадач для харчаваньня зьняволеных. Другі шлях — дапамога арганізацый, якія займаюцца пытаньнямі зьняволеных. Трэба зьбіраць і пасылаць грошы вязьням для таго, каб тыя маглі набываць прадукты ў крамах калёній.
Яфім, Чавусы: Хацелася б даведацца, а што, калі чалавек з 2 групай крыві мае павышаную кіслотнасьць, а ўжываньне некаторых ягад выклікае ў яго пякотку? А яшчэ кава чорная падабаецца... А вось астатняе, пра што вы пішаце, гэта ўсё даволі дакладна. Сам заўважыў, калі апынуўся ў складанай сытуацыі (фізычна і псыхалягічна), што арганізм выбірае менавіта патрэбныя прадукты.
Бандажэўскі: Я думаю, што ва ўсім патрэбная мера. Вы самі павінны вызначыць сабе рацыён харчаваньня з улікам стану вашага здароўя.
Цема: Уладальнікам 1-й групы Крыві ... ня рэкамэндуюцца ... бульба
Значыцца, асобы з 1-й групай крыві ня могуць быць чыстыя беларусы?
Бандажэўскі: Ну як жа нам бяз бульбы?! Забараніць ўжываць у ежу бульбу немагчыма. Трэба выконваць меру. Бульбу любяць ня толькі беларусы, але ва Ўкраіне, у Літве.
1группа: Ня думаю, што ўсе шматлікія адрозьненьні паміж людзьмі ўкладаюцца ў 4 групы крыві ... Асабіста ў мяне 1-я група крыві, але я ўжо некалькі гадоў прытрымліваюся вэгетарыянства (гэта ідэалёгія). Я не адчуваю сябе ад гэтага горш, чым раней. Наадварот. Магчыма, у экстрэмальных умовах і трэба неяк адаптаваць сваё харчаваньне. У кожнага свой шлях. У кагосьці інтуітыўны, у кагосьці навуковы. Каму што падыходзіць. Вы з гэтым згодныя?
Бандажэўскі: Кожны чалавек мусіць сам падбіраць сабе рэжым харчаваньня, а таксама прадукты. Мае рэкамэндацыі не зьяўляюцца догмай. Наадварот, на мой погляд, вельмі важныя і цікавыя пошукі новага ў гэтай праблеме. Без сумневу, антыгенная разнастайнасьць паміж людзьмі не ўкладаецца ў 4 групы крыві.
Ананім: Правільнае харчаваньне — гэта калі прытрымліваесься ўсіх пастоў і молісься. Усё астатняе ад нячысьціка
Бандажэўскі: Можна і так вырашаць свае праблемы. Выбар, як сябе паводзіць, верыць ці ня верыць належыць чалавеку. Колькі людзей — столькі меркаваньняў.
Пра чыфір і чайны экспэрымэнт
Праф. Бандажэўскаму: Чыфірыць пачаў на зоне. П’ю яго ўжо больш за 20 гадоў кожны дзень. Прыліў энэргіі надыходзіць хвілін праз 15. Дзеяньне доўжыцца да некалькіх гадзін. Нядаўна прайшоў мэдкамісію — здароўе як у 30-гадовага, а мне 58. Думаю, што без яго, паважаны прафэсар, даўно быў бы там
Бандажэўскі: У кожнага чалавека розны стан здароўя. Ёсьць людзі, якія здольныя выносіць звышлімітавыя ўзьдзеяньні хімічных, фізычных і біялягічных фактараў на свой арганізм. У якасьці прыкладу можна ўзяць жыцьцё некалькіх састарэлых жыхароў з зон радыеактыўнага забруджваньня. Яны ня скардзяцца на сваё здароўе, доўгі час жывуць у радыяцыйнай зоне. Але такіх людзей адзінкі, астатняя частка грамадзтва пакутуе ад узьдзеяньня нават самых найменшых доз радыяцыі. Тое ж самае і з ужываньнем чыфіру — большасьць людзей, якія знаходзіліся ва ўмовах псыхалягічнага стрэсу і стала ўжывалі гэты напой, атрымлівалі больш шкоды, чым карысьці.
Ананім: А сам прафэсар ужываў чыфір?
Бандажэўскі: Я спрабаваў піць чыфір, калі трапіў у турму. Пасьля яго сапраўды ў першую гадзіну адчуваеш прыліў сіл, знаходзісься на эмацыйным уздыме (выкід вялікай колькасьці мэдыятараў ў кроў), але затым наступае дэпрэсіўны стан, адчуваеш сябе маральна прыгнечаным яшчэ больш, чым раней. Мабыць, гэта падахвочвае людзей зноў і зноў шукаць магчымасьць для таго, каб выпіць гэты напой. Я ня стаў працягваць экспэрымэнты на сабе і больш не ўжываў яго.
кавафіл: Чаму, цікава, на волі самым папулярным напоем лічыцца кава, а за кратамі — гарбата? Чаму кава не заслужыла такой пашаны за кратамі?
Бандажэўскі: Гарбата ўнівэрсальны напой, вельмі распаўсюджаны прадукт у месцах пазбаўленьня волі, гэта таксама эквівалент грашовай адзінкі — сродак абмену. Калі хочаце — ён даступны ўсім сацыяльным пластам зьняволеных.
Вучоны: А мне вось цікава, што кіраўніцтва ўстановы ўхваліла экспэрымэнт. Чаму? Для чаго? Дык выглядае, што вобраз тупых садыстаў на чале калёній, якім толькі і справы, што зламаць вязьня, трохі перабольшаны?
Бандажэўскі: Людзі бываюць розныя, і ў турме таксама. Сярод супрацоўнікаў і ахоўнікаў на маім шляху сустракаліся людзі, якія заслугоўваюць павагу. Ня трэба мазаць усіх адной фарбай. Нельга забываць, што ў беларускай турме знаходзяцца тыя, хто сапраўды ўяўляе небясьпеку для грамадзтва. Іншая справа, што і невінаватых вельмі шмат.
Калі я задумаў экспэрымэнт з кольчатымі чарвякамі, я зьвярнуўся з просьбай да кіраўніцтва, і яно пагадзілася на тое, каб я і некалькі зьняволеных праводзілі яго. Умоваў для яго правядзеньня не было ніякіх. Але з дапамогай мінімальных падручных сродкаў мы гэта ажыцьцявілі.
Біяхімік, USA: Бандажэўскі-паталагаанатар, мэдык, я ня хімік, не біёляг.
Мае калегі, навукоўцы, ня слухаюць РС і не чытаюць тэксты РС, я, часам, чытаю. Я пабачыў тэкст Бандажэўскага. Канечне, маё спачуваньне яму, дыктатура зьдзекавалася зь невінаватага чалавека.
Але мой прафэсійны абавязак — зьвярнуць увагу чытачоў, што інфармацыя Бандажэўскага часам непраўдзівая і недакладная. У гарбаце ня больш кафэіну, чым у каве, але за кошт падобных да кафэіну, тэабраміну і тэафэліну эфэкт гарбаты (у працяглым часе) больш моцны. Вельмі спрэчная парада піць гарбату перад ежай. Дубільныя рэчывы (і ня толькі), сапраўды, небясьпечныя на пусты страўнік. Абсалютна непрафэсійна выглядае экспэрымэнт з чарвякамі, але цікавая забаўка. Лісьце гарбаты пасьля экстракцыі (заваркі) маюць адрозны склад ад экстракту непасрэдна вадкай гарбаты, а таму рабіць параўнаньне, нават экстрапаляцыю ўзьдзеяньня вадкай гарбаты (заваркі) на арганізм немагчыма. 100 гадоў таму швэды зрабілі экспэрымэнт на братах-блізьнятах, якія пажыцьцёва сядзелі за кратамі, адносна ўзьдзеяньня кавы і гарбаты. Розьніца была мінімальная, у бок кавы. Вельмі прыкра, але часам парады Бандажэўскага блізкія да знахарства.
Доктар фізіялягічнаактыўных і прыродных злучэньняў.
Бандажэўскі: Я не маю патрэбы ў зьніжцы на мой стан здароўя. Хачу падкрэсьліць, што «Сыстэма выжываньня» не зьяўляецца навуковым трактатам. Гэта правераныя праз мой уласны досьвед рэкамэндацыі для выжываньня чалавека ва ўмовах беларускай турмы, калі чалавек пазбаўлены мінімальных магчымасьцяў для падтрыманьня сваёй жыцьцядзейнасьці. Гэта тычыцца і прадуктаў харчаваньня, у тым ліку, кавы. Яна даступная вельмі нешматлікім зьняволеным.
Экспэрымэнт з чарвякамі — прыклад таго, як працуе мозг чалавека, які працяглы час знаходзіцца ў зьняволеньні і пазбаўлены ўсяго самага неабходнага. Гэтай працай я ў нейкай ступені тэставаў сябе. Гарбата, чарвякі — гэта толькі сродак тэставаньня. Я заўважыў, што супрацоўнік бібліятэкі кідае ў кадку з расьлінамі рэшткі запаркі гарбаты. Існавала меркаваньне, што гарбата падкормлівае расьліны. Яны ў бібліятэцы былі вельмі пышныя. Аднак, я заўважыў, што ў кадках шмат кольчатых чарвякоў і выказаў меркаваньне, што гарбату ядуць чарвякі, вылучаюць перагной, а апошні зьяўляецца падкормам для расьлін. Калі, я пераканаўся, што гэта сапраўды так, паўстала прапанова аб тэставаньні розных гатункаў гарбаты. Такім чынам, акрамя чалавека, гарбатай карыстаюцца яшчэ і кольчатыя чарвякі.
На жаль, мы не прывялі ў гэтай публікацыі многія дэталі той працы. У кнізе «Філязофія майго жыцьця, турэмны дзёньнік», выдадзенай у Францыі, я падрабязна апісаў экспэрымэнт. Скажу адразу, калі я распавёў аб гэтай працы вядомым навукоўцам, яны параілі апублікаваць яе.
Хачу падкрэсьліць, што ва ўмовах турэмнага зьняволеньня даводзіцца зьвяртацца да розных прыёмаў выжываньня, бо на рэальную дапамогу звонку разьлічваць вельмі цяжка. Гэта тычыцца, у першую чаргу, забесьпячэньня неабходнымі прадуктамі харчаваньня, лекамі, сродкамі гігіены. Цяпер даволі папулярнымі зьяўляюцца паездкі прадстаўнікоў шоў-бізнэсу на незаселеныя выспы. Гэтыя людзі адчуваюць рэальныя цяжкасьці, знаходзячыся ў экстрэмальных умовах. Гэтых артыстаў імкнуцца прадставіць як рэальных герояў. Аднак, гэта ніяк непараўнальна з тым, што адчувае чалавек, які знаходзіцца на падлозе ў ізалятары часовага ўтрыманьня на працягу больш за 25 дзён без элемэнтарных сродкаў жыцьцезабесьпячэньня. Вось для такіх людзей і напісана мая кніга. Вы можаце як заўгодна ацэньваць яе, знаходзячыся ў камфортных умовах за кубкам кавы, я ведаю адно, што сапраўдную ацэнку ёй могуць даць толькі людзі, якія трапілі ў бяду.
Ці існуе таямніца споведзі ў турме і ці прымальныя тыбэцкія практыкаваньні для хрысьціян
Праваслаўны: Дзіўна, што прафэсар пахрысьціўся ў праваслаўнай царкве. Мяркуючы па тэхніках, якія ён выкарыстоўваў, я думаў, што ён індуіст які-небудзь ці будыст.
Бандажэўскі: Сыстэма выжываньня не абавязкова мусіць быць зьвязанай з той ці іншай рэлігіяй
Фама: А як там (у турме) з таямніцай споведзі? Здуру прызнаецца даверлівы зэк папу, а той — да начальніка калёніі. Ці не бывае такога?
Бандажэўскі: Я думаю, усякае бывае. Я не хадзіў ні да таго, ні да другога.
Пытаньне Бандажэўскаму: Бандажэўскі піша:"Замест таго, каб дапамагчы чалавеку супраціўляцца сытуацыі, царкоўнікі, якія маюць прадстаўніцтва ў месцах пазбаўленьня волі, прапаведуюць пакорлівасьць ўладзе, услаўляюць яе, а яшчэ больш яе кіраўніка. Пэўная праца ў гэтым пляне праводзілася і са мной. Аднак я адмовіўся ад такога роду духоўных паслугаў."
Калі Бандажэўскі не хадзіў на споведзь, на казаньні, значыць ён вернік, але неўцаркоўлены? Ці як?
Бандажэўскі: Пры магчымасьці я наведваў службы, але не спавядаўся ў турме, бо ўжо выявіў мэханізм ўзьдзеяньня на мяне з дапамогай служыцеляў царквы. Якая ж тут споведзь людзям, якім не давяраеш? Да Бога можна зьвяртацца наўпрост, ёсьць малітвы, якіх я ўвесь час прытрымліваюся.
Viktar, Miensk: Šanoŭny Jury Ivanavič, prašu Vas razhledzeć jašče j majo pytańnie. Jak viadoma z Novaha (rytualnaha) Zapavietu nam zahadana rabić tolki dźvie rytualnych dzieji. Heta pravodzić Śviatuju viačeru u pamiać pra Hospada (1 Kr 12:24-25) j bapcizić u imia Ajca j Syna j Śviatoha Ducha (Mć 28:19). Viadoma, što ŭ Hospada niama ničoha ahulnaha ź kniaziem śvietu hetaha (2 Kr 6:14-18). Dyk na jakim hruncie Haspodź budzie prymać prapanavanyja Vami rytualnyja dzieji?
Бандажэўскі: Я думаю, што падобныя рытуальныя дзеяньні — гэта спосаб, які дазваляе падтрымліваць жыцьцёвую энэргію ў чалавеку. А ўсё, што садзейнічае сьцьвярджэньню жыцьця на Зямлі не супярэчыць Богу.
Пра вонкавую падтрымку
Кніжнік: Юры Іванавіч, а якая літаратура карыстаецца найбольшым попытам у турмах? Дэтэктывы? Любоўныя раманы? Гісторыя? Проста вельмі шмат кніжак назапасілася дома. Вось і думаю: можа, у турэмную бібліятэку адаслаць? Толькі, ці будуць чытаць ...
Бандажэўскі: Дзякуй вялікі за вашу інфармацыю. Пасылайце, калі ласка, будуць чытаць, абавязкова будуць чытаць. Людзям патрэбная інтэлектуальная ежа. Я праціўнік кніг, прысьвечаных гвалту, лічу, што яны наносяць шкоду псыхічнаму здароўю людзей, асабліва, у месцах пазбаўленых волі.
2вязынка: Калі вы сядзелі, зь Беларусі, здаецца, вам пісалі толькі родныя. Здаецца ніводзін з палітыкаў не зрабіў ніякай заявы ў сувязі з вашым арыштам .. Ці маеце вы крыўду на гэтых людзей?
Бандажэўскі: Я ня ведаю імёнаў беларускіх апазыцыйных палітыкаў, якія б пачалі гаварыць пра мяне да таго моманту, калі пра гэта пачалі гаварыць ва ўсім сьвеце, калі мяне пачала падтрымліваць міжнародная грамадзкасьць, палітыкі і праваабаронцы — Міжнародная Амністыя, Эўрапарлямэнт...
Я не крыўдую на гэтых людзей, у кожнага свой шлях і сваё стаўленьне да таго, што адбываецца.
Я таксама не злуюся на канкрэтных калісьці адданых мне людзей, што сталі прыладай у руках тых сіл, якім мая дзейнасьць як навукоўца і лекара была непатрэбная, і здрадзілі мне.
Вязынка: Цікава, а сам аўтар пісаў (ці піша) лісты вязьням? Ясна, што гэтая кніга можа лічыцца неацэннай падтрымкай, алё размова не пра гэта, а пра асабістую падтрымку канкрэтнаму чалавеку.
Бандажэўскі: Наколькі магу я дапамагаю людзям, але маё ліставаньне зь кім-небудзь у Беларусі было і застаецца праблематычным. Я думаю, чытачы разумеюць прычыны гэтага. Пэўны час я знаходзіўся ў статусе «ворага народу» (магчыма, і цяпер маю падобны статус — пасьля майго выступу 17 красавіка 2008 году ў Эўрапейскім парлямэнце адпаведную заяву зрабіла беларускае МЗС), і, натуральна, адкрытыя кантакты са мной могуць дазволіць сабе нямногія людзі, якія жывуць у Беларусі. Хіба што сябры маёй сям’і. Я буду вельмі рады, калі сытуацыя зьменіцца.
Статус і ядзернае лобі
Цікаўны: Які статус ў Бандажэўскага? Ён палітэмігрант? Яму былі пастаўленыя нейкія ўмовы з боку беларускіх уладаў — не вяртацца? Бо, здаецца, з таго часу, як ён зьехаў у Францыю, ён так і ня быў дома.
Бандажэўскі: У студзені 2006 я разам з паслом Францыі быў запрошаны ў Міністэрства замежных спраў Беларусі, дзе мне было сказана літаральна наступнае: беларуская дзяржава не пярэчыць супраць майго выезду на пастаяннае месца жыхарства за межы краіны. У 2006 годзе я прыехаў ў францускі горад Клермон-Фэран, дзе мне, як ганароваму грамадзяніну, прапанавалі кватэру і працу ў мясцовым унівэрсытэце. Аднак, я зразумеў, што не змагу доўга заставацца ў гэтым горадзе, бо пазбаўлены магчымасьці займацца пытаньнямі радыяцыйнай паталёгіі і аховы здароўя людзей, якія жывуць ва ўмовах пастаяннага ўзьдзеяньня радыяцыйных элемэнтаў. Потым былі жыцьцё і праца ў Літве, Украіне. З моманту майго ад’езду ў 2006 годзе я не прыяжджаў у Беларусь, бо не хацеў парушыць ўмову «не нашкодзіць сваімі дзеяньнямі сям’і».
Ірына: Юры Іванавіч! Што такое і хто ядзернае лобі? Асабіста вам яно неяк пагражае?
Бандажэўскі: Ядзернае лобі — гэта канглямэрат структур (дзяржаўных і недзяржаўных), які займаецца распаўсюдам і пратэжаваньнем ядзернай энэргіі на Зямлі. З тых часоў, калі я пачаў публікаваць свае працы пра стан здароўя людзей, якія атрымліваюць узьдзеяньне радыеактыўных элемэнтаў, я пачаў адчуваць іх «пільную ўвагу». Лічу тое, што дзеяньні ўладаў Беларусі супраць мяне былі падрыхтаваныя прадстаўнікамі ядзернага лобі. Ядзершчыкам выгадна тое, што Беларусь на дзяржаўным узроўні хавае сапраўдныя наступствы аварыі на Чарнобыльскай атамнай электрастанцыі, у тым ліку, нэгатыўнае ўзьдзеяньне радыеактыўных элемэнтаў на арганізм чалавека. У пэўнай ступені менавіта ядзернае лобі падтрымлівае існуючы рэжым у Рэспубліцы Беларусь.
Чарнобыль
Гомельскі: Сп. Бандажэўскі, ці ня лічыце Вы, што 25 гадоў пасьля аварыі на ЧАЭС — гэта час ня толькі для канстатацый? У вас ёсьць канкрэтныя рэкамэндацыі, як змагацца з радыяцыяй ва ўмовах той жа турмы? Ды і ня толькі турмы?...
Вам добра вядома, што шматлікія сем’і, якія пражываюць на забруджаных тэрыторыях, жывуць за кошт сваіх агародаў і падсобных гаспадарак. Што як лекар і навуковец параіце ім вырошчваць? Якія прэпараты параіце ім прымаць, улічваючы, што кожны дзень у ежу яны ўжываюць крамны хлеб і малако? Як вы параіце ім маніторыць сваё здароўе? Чаму гэтыя рэкамэндацыі не выстаўляюцца на вашым сайце Chernobyl-today.org? Ці ня гэта зьяўляецца задачай сайта?
Бандажэўскі: Калі Вы бачылі інфармацыю пра тое, чым я займаўся, пачынаючы з 1990 года, калі прыехаў у Гомель для стварэньня Гомельскага дзяржаўнага мэдычнага інстытуту (цяпер унівэрсытэту), то змаглі зразумець, што для таго, каб рэкамэндаваць якія-небудзь сродкі для абароны здароўя людзей, трэба гэтае пытаньне старанна вывучыць. Нам у пэўнай ступені ўдалося гэта зрабіць. Мы паказалі, наколькі небясьпечнае для здароўя людзей утрыманьне ў іх арганізьме пэўнай (канкрэтнай) колькасьці радыяцэзію. Да нас гэтага ніхто не рабіў, і пасьля нас таксама. На жаль, я ня змог працягваць свае дасьледаваньні ў сьценах створанага мной ВНУ. Праблема аховы здароўя людзей на пацярпелых тэрыторыях — гэта дзяржаўная праблема. Толькі дзяржава можа ў поўнай ступені гарантаваць паўнавартасную абарону здароўя людзей, перш за ўсё, узмацніўшы нормы ўтрыманьня радыенуклідаў у прадуктах харчаваньня. На жаль, яна гэтага не рабіла і робіць. У навуковым сьвеце існуе няшмат дасьледчыкаў, якія падзяляюць наш пункт гледжаньня. Нават тыя навукоўцы, якія ў 1990-я гады былі салідарныя з намі, цяпер адмовіліся ад сваіх ранейшых поглядаў. Такая рэальная карціна ў 21-м стагодзьдзі. Атамнае лобі дамінуе і вызначае палітычныя і эканамічныя дзеяньні ў сьвеце.
Хачу таксама адзначыць, што ад 2006 года я знаходжуся ў выгнаньні і ня маю ўсіх тых магчымасьцяў, якія дазволілі б мне рэалізоўваць у поўным аб’ёме праграмы абароны здароўя людзей. Аднак, цікавасьць да дадзенай праблемы ў сьвеце вялікая. Толькі ў Японіі, пасьля аварыі на атамнай станцыі Фукусіма, мая кніга «Мэдыка-біялягічныя эфэкты інкарпараваны ў арганізм радыяцэзію» перадрукоўвалася за апошні год некалькі разоў. Мае кнігі ў 2008-2011 гадах выдаваліся ў Італіі, Францыі, Літве, Украіне. Рэальная карціна сытуацыі са здароўем людзей, якія пакутуюць ад радыяцыйнага ўзьдзеяньня, была даведзеная мной да Эўрапарлямэнту. Намі быў распрацаваны праект, накіраваны на абарону здароўя людзей, які атрымаў фінансаваньне ЭЗ і хутка пачне ажыцьцяўляцца ў адным з найбольш пацярпелых ад аварыі на ЧАЭС раёне Ўкраіны.
Бліжэйшым часам хочам выдаць новую кнігу «Абарона здароўя людзей ва ўмовах радыяцыйнага забруджваньня навакольнага асяродзьдзя» з канкрэтнымі рэкамэндацыямі па індывідуальнай, калектыўнай і процірадыяцыйнай абароне. Аднак для выданьня гэтай кнігі (як, дарэчы, і іншых па гэтай тэматыцы) патрэбны адпаведныя магчымасьці. Публікацыя зьяўляецца нашай прыватнай ініцыятывай, а дзяржаўныя структуры застаюцца глухімі да гэтай праблемы.
Чарнобылец: Цікава, ці засталіся цяпер у прафэсара Бандажэўскага аднадумцы ў Беларусі, якія працягваюць адстойваць ягоныя погляды і змагацца за тое, каб чарнобыльская тэма не зьнікала з поля зроку дзяржавы, альбо ўсе зьняверыліся і пазьяжджалі?
Бандажэўскі: Я не магу цяпер назваць навукоўцаў-мэдыкаў зь Беларусі, якія падзялялі б мае прынцыпы. Некаторыя проста адмовіліся працягваць працу у гэтым накірунку пасьля таго, як мяне арыштавалі ў 1999 годзе.
Кухар: Ага — гадзінамі вымочваць прадукты ў солі, варыць у двух водах. Якія ж там вітаміны застануцца пасьля гэтага?
(Рэпліка ў сувязі з рэкамэндацыямі па харчаваньні для пацярпелага ад радыяцыі насельніцтва — рэд.)
Бандажэўскі: Праблема выжываньня чалавека ва ўмовах пастаяннага ўзьдзеяньня радыеактыўных элемэнтаў вельмі важная праблема. Гэта ня толькі кулінарная апрацоўка прадуктаў харчаваньня, гэта і пастаяннае дадатковае забесьпячэньне арганізму неабходнымі вітамінамі і мінэраламі. Хачу сказаць, што і ў звычайных умовах апрацоўкі прадуктаў харчаваньня адбываецца страта вітамінаў.
Вольга: «Трэба вызначаць індывідуальную адчувальнасьць да харчовых і нехарчовых агентаў. Калі казаць пра дзяцей, то мы рэкамэндуем рабіць такія тэсты адразу ж пасьля нараджэньня дзіцяці, выкарыстоўваючы кроў з пупавіны!» (Цытата з публікацыі Ю.Б. — рэд.)
Дзе-небудзь у сьвеце існуе такая практыка? І што — гэта ратуе на ўсё жыцьцё ад алергіі?
Бандажэўскі: Гэта прапанову я зрабіў досыць даўно, калі кіраваў курсам мэдычнай генэтыкі на катэдры акушэрства і гінэкалёгіі Гарадзенскага мэдычнага ўнівэрсытэту. Нашы дасьледаваньні, праведзеныя тады, паказалі, што гэты падыход вельмі дзейсны ў дачыненьні да бялку каровінага малака. Можна выявіць нованароджаных, якія маюць алергічную адчувальнасьць у дачыненьні да гэтага агента і прадухіліць паражэньне жыцьцёва важных органаў. Мэтад не абараняе ад алергіі, ён толькі дае інфармацыю аб тым, якія агенты канкрэтны арганізм не пераносіць.
Галіна: Паважаная «Свабода», паважаны прафэсар Бандажэўскі! Гэту публікацыю чытала ўся наша сям’я. Спачатку выпадкова, а потым уцягнуліся, як у сэрыял. Уражвае і гісторыя чалавека, і шмат карысьнейшай інфармацыі. Лічу, што нам вельмі патрэбныя падобныя артыкулы пра мужнасьць людзей, якія выстаялі і дзеляцца сваім уласным вопытам. «У вас усё атрымаецца! » — як не хапае сёньня гэтых слоў у сытуацыі, дзе перапляліся і наступствы Чарнобыля, і сацыяльна-гістарычны кантэкст. Пакуль кінэматограф здымае пра супэрмэнаў, якія лоўка ўсіх перамагаюць, нам паказалі, як можна звычайнаму чалавеку змагацца з абставінамі. І перамагчы.
У мяне пытаньне — ці рэальна даведацца ў Беларусі пра ўласную радыёактыўнасьць? Я ня чула, каб клінікі аказвалі гэткую паслугу. Наша сям’я праходзіць зараз складанае выпрабаваньне, зьвязанае з цяжкай хваробай. І я асабіста шмат карыснага для сябе выявіла. Ад практыкаваньняў да розных парад, якія тычацца і ежы, і стрэсу і г.д.
Ведаеце, вельмі шмат хочацца сказаць і спытаць. Хочацца верыць, што яшчэ сустрэнемся ў Беларусі на ўласнай прэс-канферэнцыі праф. Бандажэўскага.
Бандажэўскі: Дзякуй за пытаньне і камэнтар. Што да вызначэньня ўтрыманьня радыенуклідаў у арганізьме чалавека, то сказаць дакладна, дзе гэтыя работы робяцца цяпер у Беларусі, не магу. У свой час у цэнтральных раённых бальніцах былі ўстаноўкі для рэгістрацыі радыянуклідаў гама-выпраменьваньнікаў у арганізьме чалавека. Калі гэтыя работы цяпер дзесьці і праводзяцца, то трэба абавязкова пераканацца ў дакладнасьці вымярэньня.
Iрына, Мазыр: Дзе можна купiць кнiгу Бандажэускага?
Бандажэўскі: На гэтае пытаньне пакуль ня маю адказу, бо кніга яшчэ не надрукаваная.
