Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Справа Бяляцкага. XI. Лісты зь няволі і ў няволю


Лісты, якія прыходзяць у турму з волі, для палітвязьня значаць нашмат больш, чым для звычайнага «зэка». Апроч вестак з дому і ад сяброў, яны нясуць пасыл салідарнасьці. Ты ўсьведамляеш сваю невінаватасьць, і лісты падтрымкі ад тых, хто для цябе аўтарытэт, і нават проста ад незнаёмых людзей, робяць цябе ўпэўненым і дужым перад несправядлівасьцю і выпрабаваньнямі.

Алесю Бяляцкаму пішуць шмат. 6 студзеня 2012 году ён атрымаў асаблівы ліст — навагодняе віншаваньне ад Вацлава Гавэла, якое чэскі драматург, былы дысыдэнт і прэзыдэнт сваёй краіны напісаў 15 сьнежня, за тры дні да сьмерці. Ліст, падпісаны «фірменным знакам» Гавэла — сэрцайкам — стаў апошнім тэкстам вялікага гуманіста.

Гавэл выказвае салідарнасьць зь беларускімі палітвязьнямі і намер выкарыстоўваць і надалей усе магчымасьці, каб прыцягваць увагу міжнароднай супольнасьці да парушэньня правоў чалавека ў Беларусі: «Жадаю вам усяго добрага і свабоды вашай краіне».

Алесь атрымаў гэтае віншаваньне празь некалькі тыдняў пасьля сьмерці Гавэла, і гэта яго моцна ўразіла. У лісьце да сяброў ён назваў допіс з Чэхіі «вялікім суцяшэньнем пасьля нядаўняй страты бацькі»:

«Гэты ліст падтрымкі з подпісам Вацлава Гавэла — зараз самае каштоўнае, што ёсьць са мною тут... Як зьнікаюць вялікія зоркі і сьвятло ад іх ідзе яшчэ доўгія гады, асьвятляючы цемру, так і ліст Вацлава Гавэла да мяне зьявіўся такім жывым промнем ужо пасьля ягонай сьмерці».

Алесь быў знаёмы з Гавэлам, у 2005 годзе ён сустракаўся зь ім у складзе дэлегацыі беларускай апазыцыі, якая наведвала Прагу, у 2006-м Бяляцкі атрымаў з рук Вацлава Гавэла прэмію Homo homini.
Вацлаў Гавэл і Алесь Бяляцкі. Прага. 1 сакавіка 2006 году, фота з сайту vytoki.net.
Вацлаў Гавэл і Алесь Бяляцкі. Прага. 1 сакавіка 2006 году, фота з сайту vytoki.net.

Алесь казаў, што лічыць Гавэла сваім духоўным настаўнікам. З Жодзінскай турмы ў лісьце паплечнікам ён аддаў пашану памяці вялікага чэха:

«За што я яго паважаў і паважаю — за сапраўдную, не каньюнктурную салідарнасьць з дэмакратычнымі сіламі, зь беларускім народам. Я проста на духоўным узроўні пры сустрэчы адчуваў, што мы зь ім адной крыві. Гэта як зь іншымі праваабаронцамі, няважна зь якой краіны ці кантынэнту. Такое я адчуваў і ў Расеі, і на Кубе, і ў Тунісе, і ў Францыі. Нягледзячы на тое, што ён быў два тэрміны прэзыдэнтам Чэхіі, улада не сапсавала яго. Я, вядома, паважаў яго за інтэлігентнасьць, за тое, што ён быў сусьветна вядомым пісьменьнікам, і за той стаіцызм, зь якім ён пераносіў рэпрэсіі ў дачыненьні да яго. Ён выступаў за правы чалавека і перасьледаваўся ў значна больш жорсткія часы. Але ў яго была высокая непахісная вера ў тое, што ён мае рацыю і што чэскі народ варты лепшага. На жаль, зь ягонай сьмерцю ў беларусаў, у дэмакратычна настроеных грамадзянаў, на аднаго сябра ў сьвеце стала меней.

Я таксама спачуваю чэскаму народу, які страціў выдатную і вялікую постаць, чалавека, які рэальна паўплываў на пазытыўныя зьмены ў гісторыі Чэхіі»...

У форме перапіскі з актывісткай «Вясны» Аленай Лапцёнак Алесь піша і перасылае на волю для публікацыі ўспаміны пра свой удзел у адраджэнскіх падзеях 1980–90-х гадоў. Іх друкуе незалежная менская газэта «Народная воля». Да суду выйшлі тры публікацыі ўспамінаў Алеся, якія ён напісаў на «Валадарцы», у менскім сьледчым ізалятары нумар 1. Судовы працэс прыпыніў мэмуары, але пасьля суду, у сьнежні 2011 — студзені 2012 году, ужо з Жодзінскай турмы Алесь даслаў яшчэ два лісты з успамінамі.

У турме ён напісаў таксама прадмову да публікацыі ў «Дзеяслове» падборкі раней невядомых вершаў свайго сябра Анатоля Сыса. У прадмове Алесь кажа пра горкую іронію лёсу — пісаць пра сябра і паэта, які найбольш у жыцьці цаніў свабоду, яму даводзіцца з турмы:
«Расьнічкі» на вокнах жодзінскай турмы
«Расьнічкі» на вокнах жодзінскай турмы

«Жалезныя дзьверы і ваконныя краты густа захіснутыя жалезнымі гарызантальнымі палоскамі, якія тут ласкава называюць „расьнічкамі“, за імі ў шчыліны праглядаецца расьпілаванае бяздоннае верасьнёўскае неба і белыя ватныя аблокі. Колькі разоў ужо, стоячы ля вакна і ўглядаючыся ў заманлівую сінечу неба, я паўтараў сам сабе: „Вось воблака, сяду і ў сьвет палячу!“ Калі ня целам, дык думкамі і душою».

Гэта цытата са знакамітага верша Анатоля Сыса «Маналёг Апанаса Філіповіча»:

У гэтай краіне ня маю я дому,
вось воблака — сяду і ў сьвет палячу
над гэтай гаморай, над гэтым садомам,
ні грошай, ні славы — я волі хачу...

Апісваючы ў лісьце да мяне з Бабруйскай турмы свой побыт, Алесь зноў прыгадаў неба: «Ну, а неба ж над намі — вольнае! Я заўсёды любіў і зараз люблю глядзець на неба — так шмат у ім колераў і адценьняў неперадавальных. Вось і зараз гляджу...»

Жонцы Натальлі Алесь піша амаль кожны дзень. Спачатку нават спрабаваў нумараваць лісты, каб было ясна, што нейкія зь іх не прайшлі турэмнай цэнзуры, але потым заблытаўся. У верасьні-кастрычніку 2011 году, перад судом, быў пэрыяд, калі ягоныя лісты з «Валадаркі» не прапускалі ажно дваццаць дзён. Узьняўся шум у прэсе, і тады ў адзін дзень Натальлі пераслалі адразу тры лісты ад Алеся. У сваіх лістах ён імкнецца быць аптымістам, шкадуе і супакойвае родных і сяброў, цікавіцца іхнімі справамі.

25 верасьня 2011 году Алесь Бяляцкі сустрэў у турме свой 49-ты дзень нараджэньня. З гэтай нагоды «Вясна» разгарнула цэлую грамадзянскую акцыю «Павіншуй Бяляцкага з днём нараджэньня», падчас якой віншавальныя паштоўкі падпісвалі грамадзкія ды палітычныя дзеячы. А ў дзень народзінаў Алеся актывісты «Вясны» зрабілі вулічную акцыю — прасілі мінакоў падпісваць паштоўкі Алесю проста на вуліцы. Падпісалі тады больш за 100 паштовак.

А невядомыя актывісты ў гэты дзень каля сьцен «Валадаркі» зладзілі для Алеся салют — паблізу турмы запусьцілі фаервэрк, які можна было бачыць і з-за кратаў.



Алесь адказваў кожнаму, хто яго павіншаваў. Гомельскаму актывісту Ўладзімеру Кацору ён напісаў: «У мяне ўсё збольшага нармальна. Нічога асаблівага тут няма. Галоўнае, каб здароўе было, а ўсё астатняе падолеем. Гляджу на прэсу, што і па той бок плоту нічога асаблівага не адбываецца. Таму — не вялікая розьніца, дзе быць».

За час зьняволеньня да Алеся прыйшло столькі лістоў і паштовак, што ў яго ўжо не хапала часу на ўсе адказваць, і ён прасіў жонку і калегаў зь «Вясны» пераказваць усім ягоную ўдзячнасьць за падтрымку.

«Я літаральна пахаваны пад лістамі, віншавальнымі паштоўкамі на Новы год і лістамі спачуваньня ў сувязі са сьмерцю майго бацькі. Я не магу адказаць на ўсе, але я дзякую ўсім вам за так вялікую для мяне вашу падтрымку», — напісаў ён пасьля 1 студзеня 2012 году.

Справа Алеся Бяляцкага. Зьмест

Зьмест

Мужнасьць Алеся Бяляцкага

  1. Клетка
  2. Суд на Дзяды
  3. Права на мову
  4. Судзьдзя «Не»
  5. Дзіўны зварот пракурора
  6. Сола адваката
  7. Абвінавачаньне і допыт
  8. Віза ў суд
  9. Турма
  10. Самыя сумныя Каляды
  11. Лісты зь няволі і ў няволю
  12. Галоўная тайна турмы
  13. Турма на Сікорскага
  14. Турэмная сыстэма Беларусі
  15. Сьведкі-чыноўнікі
  16. Падатковая вайна з апазыцыяй
  17. Сьведкі. Казус Звоскава
  18. Цень агента Ананіма
  19. Канец «лібэралізацыі»
  20. Заявы і санкцыі
  21. Папярэджаньні
  22. Чаму ня зьехаў?
  23. Арышт
  24. Касынкіна
  25. Сьлед КДБ
  26. Банкаўскія раздрукоўкі
  27. Тры тамы паручальніцтваў
  28. Алесь на Плошчы
  29. Шукайце «Вясну»!
  30. Бяляцкі-сьведка
  31. Брама ляяльнасьці
  32. Пракурорская лёгіка
  33. Дзяды-88
  34. Наш сьцяг над Менскам
  35. Музэй Багдановіча
  36. «Вясна»
  37. Праваабаронца
  38. «Новае» абвінавачаньне
  39. Вязень сумленьня
  40. Бакінская Плошча
  41. Віцэ-прэзыдэнт фэдэрацыі
  42. Наіўнасьць або цынізм?
  43. Прававая дапамога менскаму рэжыму
  44. Перапрашэньні зь Вільні і Варшавы
  45. Дэбаты
  46. Неапошняе слова Алеся
  47. Прысуд
  48. Міжнародная рэакцыя
  49. Беларуская рэакцыя
  50. Нобэлеўская намінацыя
  51. Пасьляслоўе
У кнізе выкарыстаныя фатаздымкі Багдана Арлова, Уладзімера Грыдзіна, Юліі Дарашкевіч, Аляксея Лапіцкага, Ягора Маёрчыка, Дзьмітрыя Мохіна, Уладзімера Паца, Уладзімера Сапагова, Сяргея Сыса, Міхала Чэрнага, з архіваў Алеся Бяляцкага, Праваабарончага цэнтру «Вясна», Міжнароднай фэдэрацыі правоў чалавека, vytoki.net, bymedia.net.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG