Нацыянальны банк Беларусі накіраваў камэрцыйным банкам краіны прапанову паўдзельнічаць у зборы сродкаў, каб набыць арыгінальнае выданьне Статуту Вялікага Княства Літоўскага 1588 году. Гэта «Свабодзе» пацьвердзілі ў прэсавай службе Нацбанку.
Унікальны старадрук знаходзіцца ў прыватнага калекцыянэра з Масквы. Ён выстаўлены на электронны аўкцыён. Як ужо паведамляла «Свабода», грошы на заклад — чатыры з паловай тысячы даляраў — унёс прадпрымальнік з Магілёва, які ня хоча, каб яго прозьвішча называлася. Але гэта толькі 10% ад неабходнай сумы.
Прэсавы сакратар Нацыянальнага банку Беларусі Аляксандар Цімашэнка сказаў «Свабодзе», што адпаведны ліст накіраваны ня толькі ў камэрцыйныя банкам краіны, але і супрацоўнікам Нацыянальнага банку: «Асабіста я разьлічваю на тое, што да гэтай акцыі далучацца ня толькі камэрцыйныя банкі, але і супрацоўнікі гэтых устаноў. Такая ж просьба была накіраваная на адрас супрацоўнікаў Нацыянальнага банку. Я думаю, што яны таксама адгукнуцца на гэту прапанову».
Цяпер на тэрыторыі Беларусі няма ніводнага асобніка арыгінальнага выданьня Статуту ВКЛ на старабеларускай мове. Менавіта таму ў лісьце з Нацбанку падкрэсьліваецца, што «для беларусаў гэта рэальная магчымасьць вярнуць у краіну важную гісторыка-культурную каштоўнасьць».
Па падтрымку ў справе збору сродкаў на выкуп Статуту да старшыні праўленьня Нацбанку Надзеі Ермаковай зьвярнуўся Музэй гісторыі Магілёва.
У Маскву ўжо езьдзілі дырэктар магілёўскага музэю Аляксей Бацюкоў, калекцыянэр Андрэй Радкоў, які адшукаў інфармацыю пра аўкцыён са Статутам, і спэцыяліст з Нацыянальнага гістарычнага архіву Зьміцер Яцкевіч. Апошні агледзеў рэліквію і пацьвердзіў: гэта сапраўды арыгінал XVI стагодзьдзя.
Пісьменьнік і гісторык Уладзімер Арлоў:
Уладзімер Арлоў
«Тое, што Нацыянальны і камэрцыйныя банкі далучаюцца да гэтай справы, у маім уяўленьні сьведчыць — у нашым грамадзтве існуе і мацнее разуменьне таго, што наша дзяржаўнасьць пачалася не ў 1917 і не ў 1919 годзе, як нас вучылі пры савецкай уладзе, як і цяпер сьцьвярджаюць некаторыя гісторыкі старой савецкай загартоўкі.
Гэтая падзея, гэты збор сродкаў, гэты розгалас сьведчаць пра тое, што ў нашым грамадзтве мацнее ўсьведамленьне таго, што нашай дзяржаўнасьці тысяча гадоў. Што яна пачалася з Полацкага княства і працягвалася ў Вялікім Княстве Літоўскім, дзе якраз і скансалідаваўся беларускі этнас».
Алесь Краўцэвіч
Дасьледчык гісторыі ВКЛ доктар гістарычных навук Алесь Краўцэвіч у размове са «Свабодай» падкрэсьлівае асаблівую значнасьць Статуту для беларусаў:
«Гэта сапраўды ўнікальны помнік права. Ня толькі беларускага, а і права эўрапейскага. Я думаю, што яго зьяўленьне, яго дасканалая кадыфікацыя, якая была ўзорам і для Польшчы, і для іншых краінаў, зьвязаная з нашым памежным становішчам. Славяне ўжываліся з балтамі, праваслаўныя — з каталікамі, пратэстантамі, юдэямі, мусульманамі. І каб усе этнасы аб’яднаць, было выпрацавана дасканалае права.
Таму Статут — гэта праява нашай талерантнасьці. Гэта таксама наша мэнтальнасьць. Зьвярніце ўвагу — беларусы шануюць закон. Калі, напрыклад, у Расеі пакараньне ў турме ўспрымаецца як бяда, то ў нас турма ўспрымаецца як справядлівае пакараньне. Бо беларусы некалькі стагодзьдзяў выхоўваліся на самым дасканалым кодэксе права».
Спэцыялісты налічваюць у сьвеце каля 60 асобнікаў усіх трох выданьняў Статуту, зь іх 29 — выданьня 1594–1595 гадоў. Яны ёсьць у Вялікабрытаніі (1), Літве (6), Польшчы (6), Расеі (11), Украіне (5), а ў Беларусі няма ніводнага. І прыватныя асобы, і дзяржаўныя інстытуты краіны ўжо рабілі спробы выкупіць асобнік Статуту, аднак беспасьпяхова.
Статут 1588 году быў распрацаваны падканцлерам ВКЛ і старастам магілёўскім Львом Сапегам і выдадзены за ягоныя асабістыя сродкі ў друкарні, заснаванай у Вільні Пятром Мсьціслаўцам на грошы магілёўскіх купцоў Мамонічаў.
